Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash - To'qimachilik - Diplom ishlar

Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash

Yuklangan vaqt:

30.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1218 KB

Ko'chirib olish

MUNDARIJA Kirish ... …………………………………………………………………….. 5 I-bob. Yengi old va ort bo`laklar bilan yaxlit bichiladigan koylak konstruksiya asosini hisoblash va qurish ……………………………… .. 6 1.1. Ayollar kiyimlarining tavsifi ………………………….……..……… 6 1.2. Yaxlit kalta yengli lifni loyihalash ……………….…….…..………….8 1.3. Uzun yenglari old va ort bо`laklari bilan yaxlit bichiladigan kо`ylaklarni loyihalash …………………………… ….…….. ….………..12 II. KXKda “Yengi old va ort bo`laklar bilan yaxlit bichiladigan xotin-qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusini o`qitish uslubiyoti…….…. ….…29. 2.1. Kasbiy ta`lim bо`yicha muxandis-pedagoglarni tayyorlash jarayonida ta`lim texnologiyalarini qо`llash samaradorligi 2.2. I nterfaollik vositalari ………………………………………....……… 21 2.3. Nazariy va amaliy mashg`ulotlarni tahlil qilish …………..……….…26 2.4. “ Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash ” mavzusidagi amaliy mashg`ulotini olib borish texnologiyasi. ……….…………….…42 Xulosa ………………………………………………………….………….….50 Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati………………………….…………….. 51 Ilovalar………………………………………………………………………..54

KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Mustaqillik yillarida O`zbekiston Respublikasida bilimli, malakali kadrlarni tayyorlashga alohida e`tibor qaratilmoqda. Bu e`tiborning yorqin dalili sifatida ijtimoiy-milliy ahamiyatga ega bo`lgan kadrlar tayyorlash milliy modeli ishlab chiqildi. Mazkur model shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta`lim, fan va ishlab chiqarishning o`zaro aloqadorligi va birligi negizida malakali kadrlarni tayyorlash mohiyatini ifodalaydi. 1 Ayni vaqtda respublikada ta`lim tizimini takomillashtirish orqali har tomonlama yetuk, barkamol, erkin va mustaqil fikrlovchi , fidoiy va tashabbuskor kadrlarni tayyorlashga katta e`tibor berilmoqda. Bu borada ta`lim turlari to`g`risidagi mutlaqo yangi q oidalar hayotga joriy etildi. Kadrlar tayyorlash va uzluksiz ta`lim tizimini isloh qilishning huquqiy-meyoriy asosi yaratildi. Jamiyatning malakali kadrlarga ega bo`lishining ijtimoiy-milliy ahamiyatini ifodalar ekan, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov qoyidagilarni alohida ta`kidlaydi: “... bugungi kunda oldimizga qoygan buyuk maqsadlarimizga, ezgu niyatlarimizga erishishimiz, jamiyatimizning yangilanishi, hayotimizning taraqqiyoti va istiqboli amalga oshirilayotgan islohotlarimiz, rejalarimizning samarasi, taqdiri – bularning barchasi, avvalambor, zamon talablariga javob beradigan yuqori malakali, ongli mutaxassis kadrlar tayyorlash muammosi bilan chambarchas bog`liqligini barchamiz anglab etmoqdamiz”. 2 Malakali kadrlarni tayyorlashda yangi tipdagi ta`lim muassasalari hisoblanuvchi – akademik litsey va kasb-hunar kollejlari o`ziga xos o`rin tutadi. Binobarin, bu kabi ta`lim muassasalarida ta`lim olish “... o`quvchilarga o`z bilimlarini chuqurlashtirish va tanlangan ixtisosliklariga ega bo`lishni ta`minlaydi”. 1 Karimov I.A. Barkamol avlod–O’zbekiston taraqqiyotining poydevori–T.: Sharq nashriyot-matbaa konserni, 1997- 48 b. 2 Karimov I.A. Yuksak malakali mutaxassislar–taraqqiyot omili–T.: O‘zbekiston, 1995–24 b. 2

Kasb-hunar kollejlari mustaqil hayot ostonasida turgan yoshlarga “... bir yoki bir necha zamonaviy kasb-hunarni egallash hamda tegishli o`quv fanlaridan chuqur nazariy bilim olish” imkoniyatini yaratar ekan, ularni kelgusida jamiyatning faol a`zolari bo`lib etishishlarini ta`minlaydi. Kadrlar tayyorlash jarayonining uchinchi bosqichi sanaluvchi mavjud sharoitda respublikada zamonaviy bino va texnik jihozlarga ega bo`lgan kasb- hunar kollejlarining faoliyat yuritayotganligi, har yili ularda ta`lim olayotgan minglab bitiruvchilarning mustaqil hayotga qadam qoyayotganliklari malakali kichik mutaxassislarni tayyorlashga qoyilgan ijtimoiy buyurtmaning samarali bajarilayotganligidan dalolat beradi. Yangi turdagi ta`lim muassasalaridan bo`lgan kasb-hunar kollejlarida ta`lim sifatini yaxshilash va samaradorligini oshirish, o`quvchilarning kasbiy tayyorgarliklarini takomillashtirishga qoyilayotgan ijtimoiy talablarni to`la qondirish mazkur ta`lim muassasalarida zamonaviy ta`lim vositalaridan foydalanishni taqozo etmoqda. 3 Kasb-hunar kollejlari o`quvchilarining kasbiy tayyorgarligini takomillashtirish, ana shu maqsadda zamonaviy ta`lim vositalaridan foydalanish, ta`lim jarayonini texnologik yondashuv asosida tashkil etish, pedagoglarni ta`lim samaradorligini oshirishga yordam beruvchi texnologiyalar bilan qurollantirish zaruriyati BMI mavzusining “KHK larda “Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusini o`qitishda “To`rt pog`onali” ta`lim metodidan foydalanish” deb belgilanishi maqsadga muvofiq ekanligini tasdiqladi. Ishning maqsadi: “KHKda “Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusini zamonaviy talim vositalari asosida k asb-hunar kollejlari o`quvchilarining kasbiy tayyorgarligini takomillashtirish texnologiyasini yaratish va qo`llash yo`llarini ishlab chiqishdan iborat. 3 Karimov I.A. Yuksak malakali mutaxassislar – taraqqiyot omili. – T.: O’zbekiston, 1995. – 24 b. 3

Bitiruv malakaviy ishning vazifalari: - Ayollar koylagini konstruksiyalash usullarini tadqiq qilish; - Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichilgan xotin-qizlar koylagini konstruksiyalash jarayonini amalga oshirish; - Pedagogik texnologiyalarni qo`llash metod va vositalarini o`rganish; - Kasbiy ta`lim boyicha muhandis-pedagoglarni tayyorlash jarayonida ta`lim texnologiyalarini qo`llash samaradorligi haqida mulohaza yuritish - KHKda “Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusini zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida o`qitish uslubiyotini ishlab chiqish - Zamonaviy ta`lim vositalari asosida kasb-hunar kollejlari o`quvchilarining kasbiy tayyorgarligini takomillashtirishda istiqbolli natijalarni kafolatlovchi ilmiy-metodik tavsiyalarni ishlab chiqish va ularni tajriba sinovidan o`tkazish. BMI amaliy ahamiyati quyidagilardan iborat : - mavzu yuzasidan tayyorlangan dars ishlanmalaridan kasb-hunar kollejlari o`qituvchilari, amaliyotchilar, to`garak rahbarlari maxsus fanlarni o`qitish jarayonlarida foydalanishlari mumkin. BMIning ilmiy-uslubiy yangiligi: - KHKda “Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusini z amonaviy pedagogik texnologiyalar va ta`lim vositalari asosida o`qitish uslubiyoti ishlab chiqilganligi; - “ Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusidagi ma`ruza va amaliy mashg`ulotlarni olib borish texnologik xaritalari tuzilganligi. - mavzuni o`qitish yuzasidan visual materiallar tayyorlanganligi. I - bob. Yengi old va ort bo`laklar bilan yaxlit bichiladigan koylak konstruksiya asosini hisoblash va qurish 4

1.1 Ayollar kiyimlarining tavsifi Ayollar kiyimlari assortimentiga: k о `ylaklar , k о `ylak-xalat , k о `ylak-palto , k о `ylak-kostyum , sarafan , tunika , bluzka , bluzka- jemper , bluzka-batnik , jilet , jaket , k о `ylak-kombinezon , kombinezon , shimli kostyum , shim , yubka , yubka-shimlar va hokazolar kiradi. K о `ylaklar kiyilishiga qarab yelkali kiyimlar turiga kiradi. Ular yaxlit , bel qismidan , b о `ksa va k о `krak qismlaridan qirqma b о `lishi , yengli yoki yengsiz , yoqali yoki yoqasiz xolatda uchrashi mumkin. K о `ylaklar kashtalar , burmalar , t о `rlar , tugmalar , tasmalar , taxlamalar va boshqa xil bezaklar bilan bezatilishi mumkin. Ularni turli xil: ip tolali , shoyi , jun , zig`ir tolali hamda sun`iy va sintetik tolali gazlamalardan tikish mumkin. K о `ylaklarga gazlama tanlashda kiyimning nimaga m о `ljallanganligiga hamda fasliga qarab e`tibor berish kerak , ya`ni kiyimni uylik , kundalik , bashang kiyim ekanligini unutmaslik lozim. Uylik kiyimlar arzon , ip tolali gazlamalardan tikilgani ma`qul b о `lib , ular keng , qulay b о `lishi , bezaklari meyorida ishlatilishi kerak. Kundalik kiyimlar yoz oylarida yengil , yupqa gazlamalardan , yorqin rangda , yengli yoki yengsiz qilib tikilsa maqsadga muvofiq b о `ladi. Qish oylarida esa yumshoq, zich t о `qilgan jun tolali , sidirg`a yoki katak , y о `lli , mayda gulli gazlamalardan turli xil fasonlarda uzun yengli , yoqali yoki b о `yin о `yindisini yopiq qilib yoqasiz tikish mumkin. Bashang kiyimlar chiroyli , zarli , gulli yoki sidirg`a gazlamalardan tayyorlanishi mumkin. Bunday kiyimlar juda 5

murakkab fasonlarda b о `lishi , hamda ularga chiroyli bezaklar: kashtalar , burmalar , mayda taxlamalar , sun`iy gullar , belbog`lar ishlatib tikish mumkin. K о `ylak fasonlarini tanlashda gazlamaning xususiyatlariga, odam gavdasining tuzilishiga hamda kiyimning vazifasiga qaraladi. Yubka , shim , yubka-shim belli kiyimlar turiga kirib , ular fasoni b о `yicha turlicha b о `ladi. Ular qanday maqsadda kiyilishiga qarab , ularni kostyum bilan va kostyumsiz kiyiladigan turiga ajratish mumkin. Yubkalar t о `g`ri , etagi kengaygan - b о `lakli , klyoshli qilib tikilishi mumkin. Ular zich t о `qilgan , qalin , jun gazlamalardan , yengli tabiiy va sun`iy tolali , sidirg`a yoki gulli gazlamalardan tayyorlash mumkin. Yubka , shim fasonlarini tanlashda gazlamalarning xususiyatiga , kiyimning vazifasiga , mavsumiga va albatta odam gavdasiga e`tibor berish kerak Yaxlit yengli k о `ylaklarni loyihalashning о `ziga xos xususiyati shundaki , asos chizmasida yengni yeng о `miziga о `tkaziladigan chiziqlar b о `lmaydi , k о `krak chiziqlari yeng о `mizida bir oz tushgan va ort b о `lak yelka chizig`i bir oz k о `tarilgan b о `ladi. Bunday kiyimlarga: yaxlit kalta yengli , yaxlit uzun yengli old va ort b о `laklar bilan bichilgan lif(kiyimning beldan yuqori yengsiz qismi)lar, yenglar b о `yin о `mizidan boshlanadigan liflar , ya`ni reglan yengli kiyimlar kiradi. 6

1.2 Yaxlit kalta yengli lifni loyihalash Bu k о `ylakni loyihalash uchun bizga о `tqazma yengli k о `ylakning asos chizmasi kerak b о `ladi (1-rasm). Ort b о `lak chizmasi (2-rasm , a): 1. Asosiy chizmaning ort b о `lagini qog`ozga tushirib chiziladi. 2. K о `krak chizig`i , ort kengligi chizig`i , bel chizig`i , yon chiziqlar tushirilib Bn 4 ,YE1 , K 4 , YE , K 2 nuqtalar belgilanadi. 3. Bn 4 nuqtadan yuqoriga (Bn 41 ) va vitochka tomonlari uchlaridan 0 , 5 sm , YE 1 nuqta esa 1 sm yuqoriga k о `tariladi. 4. Bn 41 , 0 , 5 sm , YE 11 nuqtalar chizg`ich yordamida tutashtiriladi va davom ettiriladi. 5. YE 11 YE 12 = 4-6 sm (yeng uzunligi). 6. K 4 K 41 = 1-1 , 5 sm (yon chiziqning k о `tarilishi). 7. YEK 2 :3 (yordamchi nuqtalar). 8. K 21 K 22 = 3-3 , 5 sm (yeng о `mizining kengayishi). 9. YE 12 , K 22 , K 41 nuqtalar egri ravon egri chiziq bilan tutashtiriladi. 10. Yelka chizig`i yaxshi turishi uchun ayrim hollarda YE 12 nuqtadan pastga 1-1 , 5 sm tushirish mumkin. 8

1-rasm. Yaxlit kalta yengli bluzka 9

Old b о `lak chizmasi (2 rasm , b) 1. Asosiy chizmaning old b о `lagini qog`ozga tushirib olinadi . 2-rasm. Yaxlit kalta yengli lif chizmasi 1. K о `krak chizig`i , old kengligi chizig`i , bel , yon chiziqlar tushirilib YE 3 , K 3 , YE 2 , K 4 nuqtalar belgilanadi va YE 2 nuqtadan chap tomonga davom ettiriladi. 2. YE 2 YE 21 = 4-6 sm (yeng uzunligi). 3. K 4 K 41 = 1-1 , 5 sm (yon chiziqning k о `tarilishi). 4. YE 3 K 3 :4 (yordamchi nuqta). 5. K 31 K 32 = 1 , 5-2 sm. 6. YE 21 , K 32 , K 41 nuqtalar ravon egri chiziq bilan tutashtiriladi. 7. Yelka chizig`i yaxshi turishi uchun ayrim hollarda YE 21 nuqtadan pastga 1-1 , 5 sm tushirish mumkin. 10

1.3 Uzun yenglari old va ort b о `laklari bilan yaxlit bichiladigan k о `ylaklarni loyihalash Yenglari old va ort b о `laklari bilan yaxlit bichiladigan k о `ylakni loyihalash uchun о `tkazma yengli xuddi shunday bichimli k о `ylak loyihasi asosini о `zgartirib chiziladi. K о `ylakning k о `krak qismi b о `shroq turishi bunday turdagi k о `ylaklarga xarakterlidir (3-rasm , a). 11

3-rasm. Yaxlit uzun yengli lif chizmasi 1.3.1 Ort b о `lak chizmasi (3-rasm , a) 1. Asosiy chizmaning ort b о `lagini qog`ozga tushirib olinadi . 2. K о `krak chizig`i , ort kengligi chizig`i , bel chizig`i , yon chizig`i tushurilib , Bn 4 , YE , K 4 , T 2 , Bl nuqtalar belgilab chiqiladi. 3. T 2 T 3 = 2-3 sm ( yon tomondan tushishi). 4. Bl Bl 1 = 1sm ( ort о `rta chizig`idan tushishi). 5. Bl 1 , T 3 nuqtalar chizg`ich yordamida tutashtiriladi. 6. YEYE 1 = 2-3 sm ( yelka nuqtasining k о `tarilishi). 12

7. Bn 4 , YE 1 nuqtalar chizg`ich yordamida tutashtiriladi va davom ettiriladi. 8. Bn 4 E = YelK+YEU+2 = 13+58+2 = 73 sm (yelka va yeng uzunliklari). 9. E nuqtadan perpendikulyar tushiriladi. 10. EE 1 = (BA+QB):2 = (17+5):2 = 11 sm (etak qismi kengligi). 11. E 1 , T 3 nuqtalar chizg`ich yordamida tutashtiriladi va о `rta nuqtasi aniqlanib , yuqoriga perpendikulyar chiqariladi. 12. OO 1 = 5-10 sm (yeng osti egriligi). 13. E 1 , O 1 , T 3 nuqtalar ravon egri chiziq bilan tutashtiriladi. 14. Yengning etak qismi bir oz turtib chiqqan egri chiziq bilan chiziladi. 1.3.2 Old b о `lak chizmasi (3-rasm , b) 15. Asosiy chizmaning old b о `lagini qog`ozga tushirib olinadi. 16. K о `krak chizig`i , old kengligi chizig`i, bel , yon chiziqlari tushirilib , Bn 6 , YE 3 , K 4 , T 2 , Bl 1 nuqtalar belgilab chiqiladi. 13

17. T 2 T 3 = 2-3 sm (yon tomonning tushishi). 18. Bl 1 Bl 2 = 1 sm (old b о `lak о `rtasining tushishi). 19. T 3 , Bl 2 nuqtalar chizg`ich yordamida tutashtiriladi. 20. YE 3 YE 4 = 2-4 sm (yelka nuqtasining k о `tarilishi). 21. Bn 6 , YE 4 nuqtalar chizg`ich yordamida tutashtiriladi va davom ettiriladi. 22. Bn 6 E 2 = YEU+YelK = 58+13 = 71 sm (yelka va yeng uzunliklari). 23. E 2 nuqtadan perpendikulyar tushiriladi. 24. E 2 E 3 = EE 1 = 11 sm (etak qismi kengligi). 25.Yengning qolgan qismlari huddi ort b о `lakdagiday yakunlanadi. 26. Yengning etak qismi ichkari kiritilgan egri chiziq bilan chiziladi. 1.4 Yengi old va ort bo`laklar bilan yaxlit bichiladigan konstruksiya asosi va hisoblash formulasi 14

Konstruktiv bo`lak Hisoblash formulasi Natija sm Ort bo`lak. Ort bo`lak konstruksiyasining yuqori qirqimlarini hisoblash ham, tuzish ham huddi o`tqazma yengli konstruksiyasidagidek bo`ladi. A nuqtadan gorizontal chiziq boylab kiyim orqa qismi kengligi o`lchanadi va A 1 nuqta qoyiladi. Shs + 1-2 sm 21 A nuqtdan pastga kiyimning orqa belgacha bo`lgan o`lcham qoyiladi va T nuqta deb belglanadi. D ts 41 A va T nuqtalari ikkiga bo`linadi va yengning o`miz chuqurligi G nuqta deb belgilanadi. D ts :2 +1-2 sm 21,5 A, A 1 , G burchak to`g`ri to`rtburchak orqali birlashadi va G 1 nuqta bel gilinadi. G 1 G 4 yeng o`miz chuqurligi, bemalol harakat qilish uchun qoshim-Yen o`b + 2 ÷ 3 sm atrofida beriladi A nuqtadan o`ngga yoqa o`mizining yordamchi chizig`i A 3 nuqta belgilanadi. O r2 ⅓ =5,5+1-2 sm 6,5 A 3 nuqtadan yuqoriga vertikal chiziq chiziladi va A 4 nuqta belgilanadi O r2 ⅓ =5,5 - 1-2 sm 3,5 A A 4 yoqa o`miz chuqurligi birlashtirib belgilanadi A 4 nuqtadan o`ngga yelkaning vitochka chuqurligini balandligi a nuqta bilan belgilanadi 4 sm 4 sm 15

a nutadan pastga vertikal chiziq boylab vitochka chuqurligini belgilab a 1 nuqtani qoyamiz. A 1 dan yuqoriga a 3 vitochka chuqurligining balandligi belgilanadi. Yoqa o`miz A A 4 qirqimini, yelka qirqimini va vitochka aa 1 a 3 ni tuzgandan keyin, yelka qirqimining yuqoriroq ko`tarilgan holati aniqlanadi. Yelka chizig`i a 3 P 1 bilan A 1 dan tushirilgan vertikal kesishgan nuqta P 3 deb belgilanadi. Yelka chizig`i a 3 P 1 ga P 3 nuqtadan vertikal o`tqaziladi va bu chizig`ida yelkani istagancha ko`tarishi-P 3 P 4 o`lchab qoyiladi Ort bo`lak yelka qirqimi bilan yengni yuqori qirqimi a 3 va P 4 ni birlashtirgan chiziq davomida bo`ladi. A 3 markazdan yelka nuqtasi radius bilan kertma belgi o`tkazib topiladi. A 3 P 1 = a 3 P 1 ′ a 3 P 1 ′ chizig`ining davomida P 1 ′ dan boshlab yeng uzunligi P 1 ′ N = Yen u o`lchab qoyiladi, bunda Yen u -yelka nuqtasidan bilakgacha bo`lgan yeng uzunligidir. Yeng o`mizining qo`shimcha chuqurligi 0 5 0 ′ 5 yeng kengligiga bog`liqdir. O ′ 5 nuqtasi O 5 T 2 bo`lakning istalgan joyida bo`lishi mumkin. Yon qirqimining yuqori uchi O 5 nuqtasi yeng o`miz kengligi G 4 G 5 ning o`rtasida bo`ladi. Yon vitochka kengligi 1,5 sm dan oshmasligi kerak. T 2 T 3 = T 2 T 4 T 3 O ′ 5 N 1 burchak bissektrissasi o`tqaziladi va O ′ 5 2 nuqtasi qoyiladi. Buning kattaligi yeng shakliga bog`liqdir. Old bo`lak Old bo`lak yelka qirqimi N 2 P 2 -2 sm (yelka tagliksiz) miqdorda ko`tariladi. P 2 P 5 oraliqni P 2 nuqtada yelka qirqim chizig`i P 2 A 9 ga o`tkazilgan perpendikulyarda o`lchab qoyiladi. Bundan keyin yelkani yana ko`tarilishi yelka tagligining qalinligiga bog`liq bo`ladi. Old bo`lak yengning yuqori qirqimi P 5 N 1 ni A 9 P 5 chizig`ining davomida o`lchab qoyiladi. 16

Qirqimining uzunligi P 5 N 1 = Yen o`. N 1 nuqtadan N 1 N 5 chizig`iga perpendikulyar N 1 N ′ 1 o`tkaziladi. Yeng uchining kengligi-N 1 N ′ 1 ga mo`ljallangan umumiy yeng kengligining (modelga binoan) yarmiga teng bo`ladi. Yeng uchining shakli N 1 N ′ 1 bo`lakning o`rtasi 0,5 ÷ 0,7 sm egilishli qilib tekis egri chiziq bilan chiziladi. Old bo`lak yengini ham huddi ort bo`lak konstruksiyasidek tuziladi. N 1 va O ′ 5 nuqtalar to`g`ri chiziq bilan birlashtiriladi. Bunda G 1 O ′ 5 chizig`i N ′ 1 O ′ 5 T 2 burchakning bissektrissasi. G 1 O ′ 5 = O ′ 5 G N ′ 1 G 1 ,T ′ 4 nuqtalar tekis egri chiziq bilan birlashtiriladi. Kiyim gavdada yaxshi turishi va bemalol harakat qilish va old bo`lakning yon chizig`i boylab bel chizig`ini pasaytiriladi. Buning uchun GT 3 va G 1 T 4 qirqim chizig`ining davomida T 3 T ′ 3 = T 4 T ′ 4 = 1 sm bo`lagi o`lchab qoyiladi. T ′ 3 va T; T ′ 4 nuqtalar tekis egri chiziq bilan birlashtiriladi. Kiyim bichilgandan keyin kiyiladigan kiyimning tashqi ko`rinishi yaxshi bo`lishi uchun N ′ 1 G 1 ,T ′ 4 va T ′ GN ′ qirqimlari boylab cho`zib dazmollanadi. 17

Yengi old va ort bo`laklar bilan yaxlit bichiladigan koylakning konstruksiya asosi (4-rasm). A A 4 A 3 a a 3 a 1 A 1 P 1 1P 3 P 4 P 5 P 2 A 9 A 8 A 6 A 5 A 7 G 2G 1G 1 G 4 G 5 G 7 N N 1 T 1 T 1 4T 1 3 T 2T T 3 T 4gg 1 O 5 O 1 5 N 1 1N 1 G t 18

II – bob. KXKda “Yengi old va ort bo`laklar bilan yaxlit bichiladigan xotin- qizlar koylagini konstruksiyalash” mavzusini o`qitish uslubiyoti. 2.1 Kasbiy ta`lim bо`yicha muxandis-pedagoglarni tayyorlash jarayonida ta`lim texnologiyalarini qо`llash samaradorligi Prezidentimiz I.A.Karimov о`zining “Yuksak ma`naviyat –yengilmas kuch” asarida ta`kidlagandek: -“bugungi kunda ta`lim tarbiya sohasidan boshlab, matbuot, televideniye, Internet va boshqa ommaviy axborot vositalari, teatr, kino, adabiyot, musiqa, rassomchilik va xaykaltaroshlik san`atigacha, bir sо`z bilan aytganda, insonning qalbi va tafakkuriga bevosita ta`sir о`tkazadigan barcha sohalardagi faoliyatimizni halqning ehtiyojlari, zamon talablari asosida kuchaytirishimiz, yangi bosqichga kо`tarishimiz zarur”. Demak ta`lim tizimining tubdan isloh qilinishi asosida ta`limga nisbatan munosabatlarni tubdan о`zgartirib, ta`lim metodlariga nisbatan boshqacha yondashuv qilish zaruriyati davr talabi ekan. Ishlab chiqarishda, malakasi uncha yuqori bо`lmagan oddiy ishchi tayyor texnologiya bо`yicha oliy sifatli mahsulot ishlab chiqargandek, oddiy о`qituvchi, pedagogik texnologiyani qо`llab ajoyib natijalarga erishadi. Pedagogik texnologiyaning qimmati va ahamiyati aynan ana shu bilan belgilanadi. Ommaviy о`qitish sharoitida talabalarni tо`la о`zlashtirishga erishishni ta`minlaydigan yagona yо`l – shu yо`ldir. Pedagogik texnologiya, ishlab chiqarish texnologik jarayoniga о`xshab kо`zlangan natijalarga erishishni kafolatlaydi. Bugungi kunda respublikamizning pedagog olimlari va amaliyotchilari ilmiy asoslangan hamda О`zbekistonning ijtimoiy-pedagogik sharoitiga moslashgan ta`lim texnologiyalarini yaratish va ularni ta`lim amaliyotiga 19

qо`llash ustida izlanishlar olib bormoqdalar. Oliy ta`lim muassasalarida kasbiy ta`lim bо`yicha kasb-hunar kollejlariga maxsus fan о`qituvchilarini tayyorlash jarayonida pedagogik texnologiyalar samarali qо`llanilishi, bо`lajak о`qituvchilarini kelgusi faoliyatga tayyorlash uchun zamin bо`lib xizmat qiladi. Shuni alohida ta`kidlash joizki kasbiy ta`lim yо`nalishi tayyorlanayotgan mutaxassis nafaqat о`z ishining mohir ustasi (muxandis, arxitektor, shifokor, samolyotsoz yoki mashinasoz muxandis va h.k.) ustoz-murabbiy bо`lishi lozim bо`ladi. Mazkur tayyorlov yо`nalishida ta`lim jarayonini tashkil etishda maxsus fanlar bо`yicha “Hamkorlik texnologiyasi”, “Bahs munozara”, “Rivojlantiruvchi ta`lim texnologiyasi”, “Integrativ ta`lim texnologiyasi”, “Tayanch sxemalardan foydalanib о`qitish texnologiyasi” va h.k., pedagogik fanlarda esa “Rolli о`yinlar”, “faol ta`lim texnologiyasi”, “Etnopedagogik ta`lim texnologiyasi”, “Noan`anaviy ta`lim texnologiyasi” kabilar qо`llanilishi kо`proq samara beradi. Pedagogik texnologiyalarning ta`lim jarayonida qо`llanilishining mohiyati ham shundan iboratki, kutilayotgan natija oldindan belgilab olingan holda, albatta ta`lim maqsadlariga erishish kafolatlanadi. Demak biz qaysi yо`nalishda mutaxassis tayyorlamaylik ta`lim jarayonini pedagogik texnologiyalar asosida loyihalashtirish orqali oldindan natijalarni kо`ra olishimiz mumkin bо`ladi. 20

2.2 I nterfaollik vositalari Interfaol usul nima ? An`anaviy ta`limda «nimani, qachon va qayerda» muammolariga asosiy e`tibor qaratilgan bо`lsa, zamonaviy hamkorlikka asoslangan ta`lim texnologiyalarida «qanday qilib о`rgatish kerak?» degan muammo muhim о`rinni egallaydi. Ta`lim jarayonida о`rgatuvchi va о`rganuvchilar hissasining nisbati insoniyat taraqqiyotining (sivilizatsiyaning) turli davrlarida turlicha bо`lgan. Bir vaqtlar ta`lim beruvchilar yetakchi bо`lgan bо`lsa, ma`lum davrlarda ta`lim oluvchilar tashabbuskor bо`lishgan va bunday faolliklarning ijobiy va salbiy jihatlari tadqiq etilgan. Keyingi о`n yilliklarda ta`lim beruvchi va ta`lim oluvchining hamkorlikdagi faoliyatiga asoslangan ta`lim texnologiyalari jadallik bilan rivojlanmoqda va ommalashmoqda. Pedagoglar bunday ta`lim texnologiyalarini «hamkorlik pedagogikasi» deb atashmoqda. Bunday hamkorlikka asoslangan ta`lim texnologiyalari AQSH, Yaponiya, Buyuk Britaniya, Germaniya kabi rivojlangan mamlakatlarda keng qо`llanilib, yuqori samaradorlikka erishilmoqda. Bunday ta`lim texnologiyalaridan biri interfaol о`qitish metodlariga asoslangan. «Inter» sо`zi lotincha bо`lib, о`zbekcha «oraliq», «о`rtasi», «о`zaro» kabi ma`nolarni bildiradi. Demak, interfaol ta`lim texnologiyalari ta`lim beruvchi bilan ta`lim oluvchi о`rtasidagi о`zaro faollikka asoslangan hamkorlik ekan. Tabiiyki interfaol ta`lim texnologiyalari ta`lim tizimidagi о`zaro faol usullar (metodlar)dan tarkib topadi. Hamkorlikka asoslangan, talaba-о`quvchilarning faolligini oshirishga mо`ljallangan, talaba-о`quvchilarni boshqalarning fikrini eshitish, tushunish, hurmat qilish, о`zgalar manfaatlari bilan hisoblashish, ulardan о`rganish, ularga о`rgatish, ta`sir qila olish, о`zining va boshqalarning «men»ligini sezish, his qilish, о`zini boshqarish, fikrini lо`nda va aniq bayon qila olishga о`rgatishga qaratilgan «interfaol» о`qitish usullari tez sur`atlar bilan rivojlanib, ijobiy samara bermoqda. Interfaol usullar guruhdagi kichik guruxlar о`rtasida raqobat 21

muhitini vujudga keltirib, talaba-о`quvchilarni xarakatchanlikka boshlab, ruxlantiradi, natijada о`quvchilar hamkorlikka о`rgana boshlaydilar. Har qanday interfaol usul tо`g`ri va maqsadga muvofiq qо`llanilganida о`rganuvchilarni mustakil fikrlashga о`rgatadi. Interfaol usullarda muammoli, hayotiy vaziyatlardan foydalanish juda yaxshi natijalar beradi. Baxsli, muammoli vaziyat–insonning faoliyati davridagi fikrlash natijasiga bog`liq bо`lib qoladigan murakkab holatga yoki sharoitga tushib qolishidir. Bunday holatda u hodisa yoki jarayonni qanday izohlashni bilmaydi. Baxsli, muammoli vaziyatlar talaba-о`quvchilarning aqliy kuchini zо`riqtiradi, vaziyatni oydinlashtirish uchun yо`llar qidira boshlaydi. Qiyinchiliklar bilan tо`qnashadi. Odam muammo bilan yuzma-yuz (tо`qnash) kelgandagina fikrlay boshlaydi. О`zida mavjud bilimlar bilan fikrlab amallar bajara boshlab, saviyasiga mos darajadagi xulosalarga kela boshlaydi. Talaba-о`quvchilar о`zlari bajargan, topshiriqlarni qanday qilib bajarganligini aytib, tushuntirib bera olishlari lozim. Qanday о`ylagani, fikrlagani haqida gapirib bera olishlari kerak. Muammoni hal qilish jarayonidagi tushunmay qolgan о`rinlarini о`z sо`zlari bilan ifodalab bera olishi, о`rgatuvchi uchun juda muhimdir. Talaba-о`quvchilarni ma`lumotlar bilan faol ishlashga о`rgatuvchi usullarni interaktiv metodlar deyiladi [2. 12-14]. VERBAL MULOQOT SHAKLLARI MA`RUZALARNI FAOL USULDA О`TKAZISH Har qanday yuqori saviyada о`tkazilgan ma`ruza, garchand u faktlarga boy bо`lsa ham, agar uzoq vaqt davom etsa, о`quvchi-talabalarning eshitish qobiliyati susayadi va charchaydi. Shuning uchun yangi pedagogik texnologiya asosida tashkil etilgan ma`ruzalar samarali bо`ladi. Ma`ruzachi о`z ma`ruzasini bir necha bloklarga bо`ladi. Har blokni 15-20 minut davom ettiradi va har bir blokdan sо`ng tо`xtab, savol-javob о`tkaziladi. Ma`ruza davomida ayrim muammolarni о`rtaga tashlaydi. Shu vaqt oralig`ida bu muammoga talaba-о`quvchilarning munosabatini aniqlaydi, 22

ularning fikrlarini tinglaydi. Har bir fikr bildiruvchiga imkoniyat yaratadi. Uning fikri diqqat bilan tinglanadi. Ammo uni tanqid ostiga olmay, boshqalarning fikrlari tinglanadi. Bu holat ma`ruzaga nisbatan b о `lgan munosabatni ijobiy tomonga о `zgartiradi, ma`ruzaga befarq qaramaslikka sabab b о `ladi. Talaba- о `quvchilarni suhbatga tortish 5 minut davom etadi. Ma`ruzachi talaba- о `quvchilarning qiziqish, intilish, mas`uliyati oshib borishni kuzatib boradi. Ma`ruzani davom ettiradi va shu hol takrorlanadi. Shu davr ichida doimo faol ishtirok etuvchilar, teran fikr bildiruvchilar ma`ruzachining tayanchiga aylanadi. Ma`ruza davomida mavzuni sekin-asta talaba- о `quvchining kundalik faoliyatiga bog`lash boshlanadi, asta-sekin ularga ham qisqa munozaralar asosida javob topiladi. Shu holda kechgan ma`ruzalarda talaba- о `quvchilar vaqt qanday о `tib ketganini bilmay qoladilar. Ma`ruzaning yana davom etishini xohlab, befarqlik о `rnini hushyorlik, ichki intilish, yechim qidirish egallaydi, о `zlari ham yechimni topishda shaxsan ishtirok etishga hissa q о `shishga intiladilar. Bunday ma`ruzalar har ikki tomonning о `zaro faolligini oshiradi. Navbatdagi munozaralarga chorlaydi. Talaba - о `quvchilar bunday ma`ruzada ishtirok etar ekanlar, qolgan ma`ruzalar yana davom etishini ustozi bilan yana qachon uchrashishlarini istab qoladilar. NOVERBAL VOSITALAR Noverbal vositalari mimika, q о `l, gavda harakatlari orqali biror ma`no- mazmunni ifodalash yoki ta`kidlashdan iborat. Noverbal vositalar jiddiy ahamiyatga ega b о `lib, ularning о `rnini boshqa narsa bosa olmaydi. Insonning har bir harakati ma`lum ma`noga ega b о `lib, bu harakatlarni turli xalqlarda turlicha tushuniladi. Bu harakatlarni noverbal nutq deb nomlash qabul qilingan. Noverbal nutq insonning u yoki bu muskullari harakati, shu jumladan, uning fikrlashi ham undagi ma`lum muskullar harakatidan iborat ekanligini eslatib о `tish maqsadga muvofiq. Bir imo-ishora qilib q о `yishning ta`siri gapirgandan k о `ra kuchli b о `lishi hech kimga sir emas. 23

VIZUAL VOSITALAR Vizual (k о `rgazmali) vositalar pedagogik texnologiya jarayonida talaba- о `quvchilar k о `z bilan k о `rishlari uchun m о `ljallangan barcha vositalarni о `z ichiga oladi. Bularga sinf doskasidagi yozuv va boshqa tasvirlar, kitoblardagi yozuv va tasvirlar, tarqatma materiallar, о `quv plakatlari, foto suratlar, tasviriy san`at asarlari, video, kino tasvirlar, jonivorlar, о `simliklar, tabiat obyektlari, turli buyumlar va boshqalar kiradi. K о `rgazmali vositalarning pedagogik texnologiyada q о `llanilishi talaba- о `quvchilarga о `rgatish kerak b о `lgan axborotga tegishli mazmunni turli shakl va usullarda k о `rsatish orqali tez, aniq va t о `g`ri tushuntirish imkoniyatini beradi. AUDIO VOSITALAR Audio vositalar eshitish orqali axborotni о `rganish, о `zlashtirish imkoniyatini beradi. Hozirda k о `proq audioviziual vositalar, ya`ni bir vaqtda eshitish va k о `rishga xizmat qiluvchi vositalar: kino va boshqa ovozli video tasvirlardan foydalaniladi. Aslida esa amaliyotda mavjud sharoit va vaziyatdan kelib chiqqan holda, ijodiy yondashuv asosida mavjud vositalardan kompleks foydalanish eng yaxshi samara berishi mumkin. TABIIY VOSITALAR Tabiiy vositalarga pedagogik texnologiya jarayonida о `rganish k о `zda tutilgan mazmunga tegishli barcha tabiiy narsalar kiradi. Bular odam va jonivorlar, о `simliklar va tabiat, asbob-uskunalar, buyumlar, mashinalar, mexanizmlar, inshootlar va shu kabilardan iborat. Talaba- о `quvchi va о `qituvchi uchun zarur о `quv anjomlari hamda maktab jihozlari pedagogik texnologiyaning zarur vositalari hisoblanadi. 24

Umuman pedagogik texnologiyaning sifati va samaradorligi hozirgi kunda k о `p jihatdan barcha turdagi zarur vositalarning sifati va ulardan yuqori samaradorlik bilan foydalana bilishga bog`liq. Bu vositalardan t о `g`ri va unumli foydalanish о `qituvchining malaka, mahorat, ijodkorligi, izlanuvchanligiga bog`liq [6. 20-23]. 25

2.3 Nazariy va amaliy mashg`ulotlarni tahlil qilish Dars tahlili, pedagog faoliyatini о `rganish va tekshirish, pedagogik ishning ijobiy va salbiy tomonlarini chuqur bilishga asoslanilgan malakali yordamdir. О `qituvchilar bir-birlarining mashg`ulotlariga kirishlari ularni tajriba almashish tartibida tahlil qilishlari va о `z ishlarini yanada takomillashtirish y о `llarini qidirishlari maqsadga muvofiqdir. T о `g`ri tashkil etilgan nazorat о `qituvchilarning eng yaxshi tajribalarni aniqlash hamda uni tarqatish choralarini k о `rishda yordam beradi. О `quv ishini nazorat qilish doimiy, rejali obyektlar b о `lishi kerak. Uni shunday tashkil qilish kerakki, u о `qituvchilarda ijobiy tashabbusni, о `quv ish holatiga javobgarlik hissini uyg`otsin. Uslubchilar mashg`ulotlarni tahil qilishda quyidagi tayyorgarlik bosqichlarini k о `rishi lozim: 1. Mashg ` ulotlarga kirish ma q sadini ani q lash , 2. Mashg ` ulotlarga kirishni rejalashtirish , 3. Mashg ` ulotlarni nazorat q ilishga tayyorlanish , 4. Mashg ` ulotlarga kirish , 5. Mashg ` ulotlar tahlili , О ` q uv muassasasi uslubchilarining о ` q uv mashg ` ulotlariga kirish ma q sadi . О ` q uv muassasasining mashg ` ulotlariga kirishlaridan q uyidagi ma q sadlar nazarda tutiladi : 1. Dars mazmunining о ` q uv dasturiga muvofi q ligini ani q lash , 2. О `rganilayotgan materialning ilmiy rejasini va uning g` oyaviy y о `nalishini ani q lash , 3. Darslarda didaktikaning asosiy tamoyillariga rioya q ilinayotganligini tekshirish . 26

4. Dars turi о ` q itishning metod va tamoyillarini t о ` g` ri tanlanganligini tekshirish , 5. Darsning tarbiyaviy ahamiyatini tekshirish , 6. О ` q ituvchining shu fandan dars berishga va mazkur darsni olib borishga tayyorgarligini tekshirish , 7. Darsning t о ` g` ri tashkil q ilinmaganligini baholash . Ma q sadiga k о `ra nazorat q uyidagi turlarga b о `linadi : Frontal ( kundalik umumiy tekshirish ). Tematik nazorat bu nazoratning amalda eng k о `p tar q algan turi hisoblanadi va о ` q ituvchining ish tizimini о `rganishdir . О ` q ituvchining ta`lim - tarbiyaviy ishining sifatini frontal usulda tekshirganda ular о `z vazifalarini q anchalik vijdonan va bartartib bajarayotganliklarini , q anday yordamga muhtojliklarini ani q lash kerak . Mashg ` ulotlarga bunday ma q sadlarda kirish har bir о ` q uv yilining yarim yillik doirasida bir meyorda rejalashtiriladi . Ilgarigi ishlarida kamchiliklar ( pedagogik mahoratning pastligi , mashg ` ulotlarining yomon rejalashtirilganligi , о ` q uvchilarni bilim va k о `nikma sifatlarining pastligi guruhda intizomning yomonligi ) va shu kabilar sezilgan о ` q ituvchilarning о ` q uv mashg ` ulotlarini tez - tez nazorat q ilib turish ma q sadga muvofi q b о `ladi . Mashg ` ulot tekshirishni rejalashtirish . О ` q uv muassasasi uslubchilarining darslarga kirishlari puxta о `ylangan reja b о `yicha olib boriladi . Rejalashtirilgan nazorat о `z va q tida hatolarning oldini olish va о ` q itishda ani q langan kamchiliklarni bartaraf q ilish imkonini beradi . Ta`lim - tarbiyaviy jarayonning holat va mazmunini nazorat q ilish rejasini о ` q uv muassasasining direktori ( ma`naviy va ma`rifiy ishlar b о `yicha direkor о `rinbosari , о ` q uv ishlari b о `yicha direktor о `rinbosari , kasb - hunar ta`limi b о `yicha direktor о `rinbosari , bosh о ` q uv amaliyot о ` q ituvchisi va uslubchisi 27

bilan birgalikda ) har bir о ` q uv yarim yilligiga о ` q uv muassasasi hususiyatlari , pedagogik jamoasining kvalifikatsiyasi , о ` q uv yili yoki yarim yilligining natijalarini nazarda tutgan holda tuzadi . Pedagogik nazorat о ` q uv muassasasidagi metodik ish kompleksi bilan har tomonlama bo g` langan b о `lishi kerak . Mashg ` ulotlarga kirish mashg ` ulot jadvallari , о ` q ituvchi va ishlab chi q arish ta`limi amaliyot о ` q ituvchilarining ish rejalari va boshqa shartlarga k о `ra rejalashtiriladi . Endigina о ` q ituvchilik q ilayotgan yoshlarning mashg ` ulotlariga zaruriyat tu g` ilganda kirish , ularning ishlari bilan tanishish hamda ular q anday yordamga muhtojligini ani q lash , tajribali о ` q ituvchilar mashg ` ulotlariga esa ularni о `rganish va tajribalarini О ` q uv muassasasiining yetarlicha tajribaga ega b о `lmagan yosh xodimlari о `rtasida tar q atish ma q sadida kiriladi . О ` q uv muassasasi muhandis - pedagog xodimlarning darslariga kirishni yarim yillikka m о `ljallab rejalashtirish ma q sadga muvofi q. Mana shunday rejalar asosida mashg ` ulotlarga kirishning oylik , haftalik rejalari ham ishlab chi q iladi . Ularda mazkur davrda darslarda о `rganilayotgan dasturning b о `limlari yoki mavzulari ani q lanadi , darslarga kiriladigan sanalar , tekshirishning shakli va metodlari k о `rsatiladi . Mashg ` ulotlarni tekshirishga tayyorlanishi . О `quv muassasasi uslubchilari tomonidan q ilingan pedagogik nazoratning saviyasi va ta`sirchanligi avvalo ularning tayyorlanish darajasiga bo g` li q. Darslarni t о ` g` ri tahlil q ilish uchun uslubchilar ta`lim - tarbiyaviy ishning mazmuni va tashkil q ilinishining о ` q uvchilarni о ` q itish va tarbiyalashning metod va shakllarini , hozirgi zamon ilmiy - texnika , pedagogika , metodikaga doir va boshqa adabiyotlarni kuzatib borishlari kerak . Darsga kirishdan oldin uslubchi darsga kirish ma q sadini ani q laydi ; kirish m о `ljallangan darsda 28

о `rganiladigan о ` q uv materialining mazmunini bilib oladi ; mazkur fan b о `yicha dastur talablari va shunga muvofi q darslik , metodik adabiyotlar bilan tanishadi , guruh jurnalini k о `rib chi q adi , о ` q uvchilarning joriy о `zlatirishlarini tahlil q ilib , о `tilgan materialning guruh jurnalida q ayd q ilinishi , kelajak mavzular rejasiga muvofi q kelishini hamda b о `lajak darsda о `rganiladigan mazuni ani q laydi . Darsni tahlil q ilish va dars davomida о `z kuzatishlarini yozishni tahliliy namunasini о `ylab q о `yadi . Nazariy ta`lim darslarini tekshirishni boshlashdan oldin tekshiruvchiga о ` q uv xonasining holati , о ` q uv k о `rgazmali q о `llanmalarning belgilangan normativlariga muvofi q ligi , ularning holati , zamonaviy ta`lim texnologiya vositalari hamda k о `rsatmali q urollar bilan ta`minlanganligi bilan tanishib chi q ish tavsiya q ilinadi . Mashg ` ulotlarga kirish - Darsga kirish , uni о `tishni tahlil q ilish , ta`lim - tarbiyaviy jarayonni nazorat q ilishning asosi hisoblanadi . О ` q uv muassasasi rahbarlarining darslarga kirishlari ularga о ` q uvchilarni о ` q itish va tarbiyalashning ha q i q iy ahvoli , pedagog xodimlarning muvaffa q iyati va kamchiliklari bilan tanishishning imkonini beradi , bu esa о `z navbatida О ` q uv muassasasida ta`lim - tarbiyaviy ishlarni yaxshilashga yordam beradi . Nazariy о ` q ish darslariga kirishda dars boshlanishidan oldin yoki о ` q uvchilar bilan birga kirish tavsiya etiladi ; mashg ` ulotlar ha q ida t о `li q tasavvurga ega b о `lish uchun darsning boshidan oxirigacha kuzatish kerak . Agar о ` q ituvchining о ` q uv ishini joriy tekshirish m о `ljallansa , mashg ` ulotlarga kirish ha q ida oldindan ogohlantirib q о `yish ma q sadga muvofi q b о `lmaydi . Agar asosiy ma q sad о ` q uv mashg ` ulotlarini tematik о `rganish , y о `l - y о `ri q berish , о ` q ituvchining malakasini oshirish b о `lsa , bu mashg ` ulotlarga maxsus tayyorgarlik k о `rishlari uchun ularni oldindan ogohlantirib q о `yish ma q sadga muvofi q dir . Ayrim hollarida yetarlicha tajribaga ega b о `lmagan о ` q ituvchining о ` q uv mashg ` ulotiga kirishdan oldin u bilan birgalikda mazkur mashg ` ulotlarga q о `yiladigan talablarni tahlil q ilish , 29

uning ba`zi metodik masalalarini ijodiy hal q ilishga yordam berish tavsiya q ilinadi . Darsni tekshirish ha q idagi yozuvlarni vertikal chizi q bilan uch b о `lakka ajratilgan q o g` oz vara q asi yozish , yoki namunaviy vara q asiga yozish q ulaydir . Ularning biriga dars jarayonida ani q langan va о `tkazib yuborilgan xato kamchiliklar , ikkinchisiga ijobiy moment , о `rinli metodik usullar , uchinchisiga darsni olib borayotgan о ` q ituvchiga aytilishi kerak b о `lgan maslahat va tavsiyalar yozib boriladi . Tekshiruvchi darsdan s о `ng q is q a yozuvlar asosida dars ha q ida t о ` g` ri xulosa tuza olish yoki batafsil tahlil q ila olishi uchun kuzatuvchan , di qq atli b о `lishi , k о `rgan va eshitganlarini yodida sa q lay bilishi kerak . Darsga kirgan va q tda о ` q ituvchilarning daftarlari bilan albatta tanishish , yozuvlarning batartibligi , savodliligi , daftarlarning о ` q ituvchi tomonidan tekshirilishning doimiy va sifatiga e`tibor berish kerak . Tekshirish natijalari maxsus hujjat xizmatini о `tovchi nazorat jurnaliga yoziladi . Har bir rahbar xodim bu jurnalga kirgan darslari xa q idagi о `z xulosalarini yozadi va batafsil tahlil q iladi , ta`lim - tarbiya jarayonidan olingan barcha faktlarni bajarishlari kerak b о `lgan tadbirlarni q ayd q iladi . Jurnallardagi bunday yozuvlar asosida darslar tahlilini yozdirilib , pedagogik xodimlarning mulohaza va takliflar , tarbiya va о ` q itish b о `yicha ijobiy tajribalar bilan tanishib chi q ishlari uchun pedagogik xonaga ilib q о `yiladi . DARS TAHLILINING TURLARI . Dars tahlilini shartli ravishda q uyidagi 5 turga b о `lish mumkin : 1. Ilmiy 2. Metodik 3. Didaktik 4. Umumpedagogik 5. Umumpsixologik 30

ILMIY TAHLIL - berilayotgan bilimlarning ilmiy - nazariy jihati , о ` q uvchi bajarayotgan musta q il ishning ma q sadga muvofi q y о `nalishi jihatdan t о ` g` riligini ani q lash demakdir . Bunda asosan q uyidagilarni e`tiborga olish ma q sadga muvofi q: О ` q ituvchining shu kungi darsga ilmiy metodik jihatdan tayyorlanganlik holati О `z mutaxassisligiga oid fan b о `yicha eng ilmiy nazariy axborotlar bilan q urollanganligi Dars jarayonidan ilmiy q oida va ta`riflarning t о ` g` ri bayon etilishi hamda ilmiy an`analarning о ` q ituvchilar ongiga singdirib borilishi Darslik materiallarining q о `shimcha adabiyot materiallari bilan boyitilishi О ` q uvchi va о ` q ituvchi bajarayotgan laboratoriya , amaliy hamda m О ` q uv amaliyot о ` q ituvchi si q il ishlarning ilmiy - nazariy jihatdan ma q sadga muvofi q ligi О ` q uvchilar mazmuni ilmiy jihatdan t о ` g` ri , q is q a va mukammal bayon etishini о ` q ituvchi tomonidan nazorat q ilinishi Dars davomida , yangi mazmuni bayon etishni о ` q ituvchi tomonidan nazorat q ilinishi , ta`limni tarbiya bilan bo g` lab olib borilishi О ` q ituvchi va о ` q uvchilarning nut q madaniyati . METODIK TAHLIL . О ` q ituvchining dars jarayonida q о `llagan usul va metodlarining ma q sadga muvofi q ligi ta`limning turiga va uning о `ziga xos hususiyatlariga q arab beligilanadi . О ` q uv materialini bayon q ilish va tushuntirish jarayonida q о `llanilgan usullarning shu materialga mosligi yoki mos emasligini metodik tahlil davomida ani q lanadi . О ` q ituvchi darsda q о `llagan usullarning samaradorligi , rang - barangligi , namunaviyligi , uning о `tgan yangi mavzu materialini о ` q ituvchilarning q ay darajada о `zlashtirilagnligi bilan belgilanadi . Dars metodlarini tahlil q ilishda q uyidagilarni hisobga olish ma q sadga muvofi q dir :  Ilmiy asoslangan axborotlar berish ; 31

 Ilmiy q oida va ta`riflarni ravon , tushunarli , baland ovozda о ` q uvchilarga yetkazish ;  Manti q iy va о `rinli misollar о `z va q tida keltirish ;  Darslik materiallarining q о `shimcha adabiyot bilan boyitish .  О ` q ituvchi va о ` q uvchi bajaradigan amaliy va musta q il ishning ilmiy - nazariy jihatdan muvofi q ligi .  О ` q ituvchi va о ` q uvchini nut q madaniyati . 2. Metodik tahlil - b unda о ` q ituvchi dars materiallarini о ` q uvchilarga q anday uslubda yetkaza olish malakasi о `rganiladi . Darsning metodik jihatdan tahlil etishda q uyidagi mezonlardan foydalanishimiz lozim :  Darsning texnologik xaritasini ishlab chi qq anligi  О ` q uv ma q sadi va natijalarining t о ` g` ri belgilanganligi  Dars bos q ichiga mos ravishda metod tanlanganligi , metod q oidalariga amal q ilinganligi ,  Metodni amalga oshirishda ta`limning tashkiliy shakllaridan unumli foydanishi .  Ta`lim metodi , shakli va ta`lim vositalarini uy g` unlashuviga erishganligi .  Baholash metodlarini t о ` g` ri tanlanganligi  Baholash mezonlarining t о ` g` ri ishlab chi q ilganligi 3. Didaktik tahlil - b u о ` q ituvchi darsini ta`lim tamoyillariga amal q ilgan holda ( darsga q о `yiladigan talablar asosida ) olib borilishini nazarda tutadi . Darsni didaktik jihatdan tahlil etishda q uyidagi mezonlardan foydaniladi :  Ta`lim vositalarini t о ` g` ri tanlab о `rinli foydalanilganligi ;  Dars kirish , asosiy va yakuniy q ismlardan iboratligi ;  Darsda о ` q uchilarning faolligiga erishganlik darajasi ; 32

 Darsga ajratilgan va q tdan unumli foydalanish ; 4. Umumiy pedagogik tahlil - b u darsning ilmiy , metodik va didkatik jihatlarning majmuini nazarda tutadi .  О ` q uv xonasining jihozlanganlik darajasi .  О ` q uv xonasining sanitar - gigiyenik holati .  О ` q uvchilar bilimiga q о `yiladigan bahoning adolatli va izohli b о `lishi .  Darsda о ` q uvchilarning о `zlashtirish sifati .  Darsda о ` q ituvchi asosiy ma q sadiga erisha olganligi .  О ` q ituvchining darsni tashkil etish va dars bos q ichlaridan t о ` g` ri foydalanish  Darsning ilmiylilik jihati ,  Darsning metodik jihati ,  Darsning didaktik jihati Kuzatilgan darsni hujjatlashtirish . О ` q ituvchilar darsini kuzatish va uni tahlil q ilishni maxsus daftarga yozgan holda hujjatlashtirish ma q sadga muvofi q b о `ladi . Mazkur daftarga kuzatilgan darsni q uyidagi pedagogik talablar asosida yozib borish mumkin . 1. Dars beruvchi о ` q ituvchi va sinf ha q ida umumiy ma`lumot . - shu kungi sana va yil - о ` q ituvchining ismi va sharifi - oxirga marta q achon va q ayerda , q anday muddatga malaka oshirishning turidan о `tgan - uning ma`lumoti , pedagogik staji va unvoni - dars olib borgan guruhlar - о ` q ituvchi dars berayotgan fan - dars mavzusi 33

- о ` q ituvchining darsdagi ta`lim - tarbiyaviy ma q sadi - о ` q uv xonalarining ta`lim muassasasi gigiyenasi talablariga t о `li q javob berish holati . 2. О ` q ituvchining darsga tayyorgarlik holati . - о ` q ituvchining kundalik dars rejasi va bayoni ( uning ma q sadga muvofi q yoki nomuvofi q tuzilganligi ) - о `zi ishlagan va darsga olib kirish uchun tanlagan k о `rgazmali q urollari diagramma , tablitsa , rasm , turli kolleksiya hamda gerbariy kabilar ) - dars davomida kuzatish uchun tanlangan о ` q uv filmlar yoki diafilmlar ( ularning ma q sadga muvofi q ligi yoki nomuvofi q ligi ) - mazkur darsga tayyorgarlik davrida о ` q ituvchi tomonidan foydalanilgan ilmiy - metodik va umumiy pedagogik dabiyotlar r о `yxati . 3. Dars kuzatuvchining ma q sadi : Shu о `rinda dars kuzatuvchi о `z oldiga q aysi ma q sadni q о `ygan b о `lsa , tahlil daftarining shu q ismiga yozib q о `yadi . Masalan , darsda о ` q ituvchining ta`limini tarbiya bilan bo g` lash y о `llari va bu boradagi metodlarini о `rganish . 4. Darsning borishiga ilmiy - metodik , didaktik , umumiy pedagogik va umumiy psixologik tavsif . - darsning tuzilishi , uning q ismlarini rejalashtirish , va q tdan , sinf doskasidan va о ` q uv k о `rgazmali q urollardan foydalanish ( mazkur dars mashg ` ulotining kabinet tizimida olib borilganligi yoki olib borilmaganligi ), о ` q uv xonasining sanitar - gigiyenik holati , sinfdagi о ` q uvchilarni о ` q uv anjomlari bilan q anchalik q urollanganligi - darsning mavzusini - о `rganilayotgan mavzuning va q t va mazmun jihatidan о ` q uv dasturiga mosligi , о ` q ituvchi bayon etayotgan mavzuning ilmiyligi , t о `laligi , uning laboratoriya va amaliy ishlar bilan bo g` lanishi , mavzuning о ` q uvchilar yoshiga mosligi , g` oyaviy q immati , darsning tarbiyaviy ahamiyati , о ` q ituvchi bayonining ravonligi , 34

- о `tgan dars mavzusining s о `ralishi , о ` q uvchilar bilimining baholanishi , yangi mavzuning о `tilgan mavzuga bo g` lanishi , - о ` q ituvchining dars о `tish usul va metodlari , dars davomida oldingi yoki о `tgan darsda о `tilgan mavzuni s о `rashda , yangi mavzuni bayon q ilishda , mustahkamlash va yakunlashda о ` q ituvchi q о `llagan usul va metodlar , ularning ma q sadga muvofi q ligi , dars davomida foydalanilgan k о `rgazmali q urollar , texnik vositalar , darsda о ` q uvchilarning musta q il ishlashi , - о ` q uvchilarning darsga munosabati - darsga о `z va q tida yetib kelishi , di qq at bilan tinglashi , kuzatishi , q izi q ishi , faolligi , ishtiyoqi , intizomi , mazkur fan asoslarini bilishi , musta q il fikrlash q obilyati , amaliy yoki laboratoriya ishlarini musta q il bajara olishi , 4. О ` q ituvchining darsga munosabati - о `z va q tida yaxshi tayyorgarlik bilan mashg ` ulotga yetib kelishi , mazkur sinf о ` q uvchilarining psixologiyasini bilishi , darsda о ` q uvchilarga nisbatan muomalasi , sinfni boshqara bilishi , ish uslubi , darsda о ` q ituvchining rahbarlik roli , nut q madaniyati , tashqi q iyofasi , о ` q uvchilar о `rtasidagi obr о `si , darsda texnika vositalaridan foydalanishi , mazkur guruhning rahbari bilan alo q asi va hokazo . 5. Darsning ijobiy va salbiy tomonlari . Bunda dars kuzatuvchi darsning borishiga ilmiy metodik , didaktik , umumiy pedagogik hamda umumiy psixologik y о `nalishdagi tavsifi ichidan darsning yutu q va kamchiliklari terib olinadi va dars tahlilining shu q ismiga ilmiy va umumpedagogik tavsiyalarini dars kuzatish daftariga yozishi . 6. Dars xulosasi - dars rejasining bajarilishi , о ` q ituvchining о `z oldiga q о `ygan ta`lim - tarbiyaviy ma q sadiga t о `li q erishishi yoki erisha olmaganligi , о ` q uvchilar bilimining sifati , darsdagi ta`limning davlat о ` q uv dasturiga , standartiga mosligi va ta`limning tarbiyaga bo g` lanishi , о ` q ituvchining ilmiy - metodik jihatdan yordamga muhtojligi yoki mazkur о ` q ituvchining il g` or tajribasini ommalashtirishga loyi q ligi va hokazolar . 35

7. Dars samaradorligi va о ` q ituvchining ish faoliyatini yanada yaxshilashga oid dars kuzatuvchi tomonidan boriladigan takliflar ta`lim - tarbiya ishlarini yanada takomillashtirishga yordam berishi lozim . Ma`lumki , dars tahlili fa q atgina metodik ahamiyatga ega b о `lib q olmay , balki ta`lim muassasasida о ` q uv tarbiya ishlariga rahbarlik va nazoratning muhim shakli hamdir . 36

Dars tahlili О `qituvchining ismi sharifi Kuzatilayotgan fan Mavzu nomi Bosqich--------------Guruh------- О `quvchilar soni- Dars kuzatishdan ma qsad-------------------------------------------------------------------------- ------------- ------------------ Tashkiliy masalalar:1.Darsni tayyorlash 1.1 Dars jihozi: о `quv xonaning sanitariya-gigiyena jihatdan holati, yoritilganligi, sinf invintarining ishga yaroqligi, mashg`ulotlarning о `z vaqtida boshlanishi, о `quvchilarning tashqi k о `rinishlarini tekshirish va mashg`ulotlarda bor-y о `qligini tekshirish metodi, о `qituvchining guruhni boshqara olishi, о `quvchilar diqqatini jalb qila olishi, о `quvchilar intizomi 1.2 О `qituvchining darsga tayyorlanishi: о `qituvchining taqvim-mavzuiy rejasi va dars rejasining mavjudligi ularni t о `g`ri loyihalashtirilganligi, darsga oid tayyorlagan ta`lim vositalari (tarqatma materiallar, slaydlar, plakatlar). 37

Darsning borishi: KIRISH Q ISM_______________________________________________ ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------ _____________________________________________________________ ASOSIY Q ISM ____________________________________________ ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------ ------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------- -------- _____________________________________________________________ YAKUNIY Q ISM_____________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 38

№ Mazmuni 1 2 3 4 5 Jami 1 О ` q uv xonasining jihozlanganlik darajasi 2 Darsning ilmiy jihati 3 Darsning didaktik jihati 4 Darsning metodik jihati 5 О` q uv xonasining sanitar - gigiyenik h olati . 6 Darsning texnologik xaritasini ishlab chi qq anligi 7 Baholash mezonlarining t о` g` ri ishlab chi q ilganligi Jami Baxolash shkalasi : 31-35 ball « 5 »q ” A`lo ” 25-30 ball « 4 » q ” yaxshi ” 20-24 ball « 3 » q “ urta ” 20 balldan past q oni q arsiz Umumiy ball ______ Dars baxosi _____ Yutu g` i Kamchiligi Taklif va mulohazalar Kuzatuvchilar ______________ ________ Sana ___________ 39

Har safar darsdan sо`ng tekshiruvchi о` q ituvchi bilan suhbat о`tkazadi , darsni batafsil va asoslangan tahlilini tinglaydi , о`z mulohazalarini aytadi , maslahatlar va kо`rsatmalar beradi , о` q ituvchi bilan birgalikda ta`lim - tarbiyaviy jarayonni yanada yaxshilash yо`llarin belgilaydi . Dars tahlili pedagogik faoliyatni о`rganish va tekshirish pedagogik ishging ijobiy va salbiy tomonlarini chu q ur о`rganishga asoslangan yordamdir . Bir dars « yaxshi yoki yomon » pedagogik ishidan xulosa chi q arish mumkin b о `lmasligin bilishi kerak . Ayni q sa yosh о ` q itvuchilar va amaliyot о ` q ituvchilari ishiga ehtiyotkorlik bilan munosabatda b о `lish kerak . Ishlab chi q arish ta`limi mashg ` ulotlari tahlili . Amaliyot о `qituvchining ismi sharifi Kuzatilayotgan fan Mavzu nomi Bos q ich -------------- Guruh ------------------- О ` q uvchilar soni --------- Dars kuzatishdan ma q sad ------------------------------------------------------------------ ----- 1. Ishning tashqi sharoitlari : 1.1 О ` q uv ustaxonaning va о ` q uvchilarning ish о `rinilarini sanitariya - gigiyenik holati ( yoritilishi , temperatura , ventiliyatsiya va tozaligi ) 1.2 Umumiy maxsus va yordamchi jihozlarning yetarli mi q dorda mavjudligi , uning holati va joylashtirilishining t о ` g` riligi 1.3 Nazorat о `lchovi va tekshirish asboblarining yetarliligi uning sifati va holati . 40

1.4 Amaliyot о ` q ituvchisi va о ` q uvchilarning ish о `rnini holati . 1.5 Amaliyot о ` q ituvchisi va о ` q uvchilar foydalanadigan texnikaviy hujjatlar ( о ` q uv k о `rgazma q urollar , namunalar ) KIRISH INSTRKTAJ----------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------- JORIY INSTRUKTAJ--------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------- YAKUNIY INSTRUKTAJ --------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ---------------- № Mazmuni 1 2 3 4 5 Jami 1 О ` q uv xonasining jihozlanganlik darajasi 2 Darsning ilmiy jihati 3 Darsning didaktik jihati 4 Darsning metodik jihati 5 О ` q uv xonasining sanitar - gigiyenik holati . 6 Darsning texnologik xaritasini ishlab chi qq anligi 7 Baholash mezonlarining t о ` g` ri ishlab chi q ilganligi Jami 41

Baxolash shkalasi : 31-35 ball « 5 »q ” A`lo ” 25-30 ball « 4 » q ” yaxshi ” 20-24 ball « 3 » q “ urta ” 20 balldan past q oni q arsiz Umumiy ball ______ Dars baxosi _____ Yutu g` i Kamchiligi Taklif va Mulohazalar Kuzatilgan dars b о `yicha xulosa va takliflar ani q b о `lishi kerak . Tashkiliy ma`muriy xarakterdagi mayda mulohazalar amaliyot о ` q ituvchisiga o g` zaki aytilgani ma q ul . Tekshiruvchi amaliyot о ` q ituvchisi bilan suhbat о `tkazadi . Dastlab , amaliyot о ` q ituvchisining dars yuzasidan fikri , о `z darsini о `zi baholashi ,. shundan s о `ngina darsni tahlil q iluvchi о `tkazilgan mashg ` ulot tahliliga о `tishi lozim . Nazoratning natijalarini k о `rib chi q ib , dastavval mashg ` ulotning ijobiy tomonlarini baholashdan boshlash , s о `ngra mashg ` ulotni о `tkazishdagi kamchiliklarni , о ` q uvchilarning bilim , k о `nikmalaridagi kamchiliklarni tahlil q ilishga о `tish ma q sadga muvofi q dir . Ayni bir va q tda amaliyot о ` q ituvchisiga kamchiliklarni bartaraf q ilish b о `yicha tavsiyalar beriladi . Frontal tekshirish natijalarini о ` q uv muassasasining pedagogik xodimlari о ` q uvchilarni о ` q itish va tarbiyalashdagi eng yaxshi tajribadan foydalanishlari uchun uslubiy yi g` ilishlarda muhokama q ilish . О ` q uvchilar y о `l q о `yadigan odatiy xatolarni о `rganish asosida pedagogik muammoning bu muhim tomoni yuzasidan tad q i q ot ishlarini olib borish . Tekshirish jarayonida о ` q uv muassasasi ishlarida yordam beradi , tekshirish materiallari asosida о ` q uv muassasasi ta`lim tashkilotlarining kichik mutaxassislar tayyorlash sifatini yanada oshirish ishidagi faoliyatlarini 42

yaxshilash yuzasidan takliflar ishlab chi q adi va uni belgilangan tartibda О `rta maxsus , kasb - hunar markazi , boshqarmalar muhokamasiga topshiradi . 43

2.4 “ Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash ” mavzusidagi amaliy mashg`ulotini olib borish texnologiyasi. Amaliy mashg`ulotining ta`lim texnologiyasi Amaliy mashg`ulot Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash vaqti 2-soat Amaliy mashg`ulotni olib boorish tartibi 1. Model namunasini tanlash 2. Kerakli asos chizmani aniqlash 3. Ort bo`lak chizmasida o`zgartirishlar kiritish 4. Old bo`lak chizmasida o`zgartirishlar kiritish 5. Rasmiylashtirish O`qitishning maqsadi: Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyasini hisoblash va qurish amallarini o`rgatish. Pedagogik vazifalar O`quv faoliyati natijalari :  Ayollar yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan koylak modellari haqida ma`lumot berish;  koylak konstruksiya asosini qurish uchun asos tanlash;  ort bo`lak chizmasini qurish boyicha instruktaj berish;  old bo`lak chizmasini qurish boyicha instruktaj berish;  koylak konstruksiya asos chizmasini hisoblash va qurish.  Ayollar yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan koylak modellari tasnifi bilan tanishadi ;  koylakni konstruksiyalash uchun tanlagan asos chizmasi haqida fikrini bayon etadi;  ort bo`lak chizmasini qurish boyicha bilimlarini tushuntirib beradi;  old bo`lak chizmasini qurish boyicha bilimlarini tushuntirib beradi ;  koylak konstruksiya asos chizmasini mustaqil hisoblab chiza oladi. O`qitish usullari va texnikasi Amaliy mashg`ulot, namoyish etish, tezkor savol-javob, “Muammoli vaziyat” metodi, “To`rt pog`onali” ta`lim metodi. BBB metodi O`qitish vositalari Yo`riqnomalar, tarqatma materiallar, slaydlar. Video lavhalar. O`qitish shakllari Jamoa, kichik guruhlarda ishlash O`qitish shart-sharoiti Texnik vositalar bilan ta`minlangan auditoriya Monitoring va baholash Nazorat savollari 44

Amaliy mashg`ulotning texnologik xaritasi O`quv amaliyotini o`tkazish bosqichlari Faoliyat turlari Ta`lim beruvchi Ta`lim oluvchi 1-bosqich. Kirish. 5 daqiqa Mavzuni e`lon qiladi va ichidagi vazifani tushuntiradi. Ishning ketma-ketligi bilan tanishtiradi. Baholash mezonlari bilan tanishtiradi. Tinglab, eshitadi. 2-bosqich: O`quv materialini bayon etish. 10 daqiqa Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan koylakni konstruksiyalash tushuntiradi. Bajariladigan ishlar ketma- ketligini bayon qiladi. Tinglab, eshitadi. 3-bosqich. Kirish yo`riqnomasi. 10 daqiqa. Talabalarni belgilangan tartibda kichik guruhlarga ajratadi. Har bir guruh o`quvchilari yo`llanma xaritasi bilan ta`minlanadi. Old va ort bo`ak chizmalariga o`zgartirishlar kiritishni amalda ko`rsatadi. Har bir ish joyda qanday ish olib borilishi boyicha yo`l-yo`riq ko`rsatadi, vazifani bajarish uchun vaqt belgilaydi. O`qituvchi bajarayotgan ishni diqqat bilan kuzatadi. 4-bosqich. Amaliy ish. 45 daqiqa. Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan koylakni konstruksiyalashda jarayon ketma-ketligining to`g`ri bajarilishi - Model tanlash ; - Ort bo`lakka o`zgartirishlar kiritish; - OLd bo`lakka o`zgartirishlar kiritish; - Chizmani rasmiylashtirish ; - Ishni topshirishga tayyorlash . Berilgan topshiriqning maqsad va vazifalari yozib olinadi. Har bir ish joyida berilgan yo`l-yo`riq xaritasini o`rganadilar va amaliy bajaradilar. Berilgan vaqtga qarab ketma- ketlik asosida kiyim bo`laklariga ishlov beradilar. Vazifani mustaqil bajaradilar. 5-bosqich. Baholash, tahlil qilish va yakunlash 1 0 min. Har bir o`quvchining bajargan ishlarini qabul qiladi va yakun yasaydi. O`quvchilarni baholash uchun test savollarini beradi. baholash natijalarini e`lon qiladi. Bajarilgan ishlardagi yutuq va kamchiliklarni ko`rsatadi. Uyga vazifa va uni bajarish uchun tavsiyalar ko`rsatadi. Bajargan amaliy ishini topshiradilar, test savollariga javob beradilar, baho natijalarini eshitadilar, tahlil qiladilar. Uy vazifasini daftarga yozib oladilar. 45

O`quv v izual materiallar. 1-Ilova Mavzu: Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash Reja: 1. Model namunasini tanlash 2. Kerakli asos chizmani aniqlash 3. Ort bo`lak chizmasida o`zgartirishlar kiritish 4. Old bo`lak chizmasida o`zgartirishlar kiritish 5. Rasmiylashtirish 2-Ilova Tezkor-so`rov * Kiyimlarni konstruksiyalashda qanday usullardan foydalaniladi? * Koylak konstruksiyasi uchun qaysi o`lchamlardan foydalanish mumkin? * Kiyimlarni konstruksiyalashda minimal qo`shim miqdori nimaga asosan tanlanadi? * Kiyimlar yeng konstruksiyasiga ko`ra necha turga bo`linadi? 46

Ilova 3 Guruhlarda ishlashni baholash. Guruhlar Javobning to`liqligi . (1,0) Sxemalarda berilganligi (0,4) Guruh ishtirokchisining faolligi 0 ,6) Ballar . Bahosi . 1 2 3 4 5 6 Talabalar faoliyatini baholash mezonlari. 86 – 100 % 2 ball «a`lo» 71 – 85 % 1,7 ball «yaxshi» 55 – 70 % 1,4 ball « qoniqarli »Kichik guruhlarda ishlash qoidasi 1. Talabalar ishni bajarish uchun zarur bilim va malakalarga ega bo’lmog’I lozim. 2. Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’I lozim. 3. Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi. 4. Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur. 5.Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishni aniq bilishlari, o‘qituvchi ularga yo’riqnoma berishi lozim. 6.Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, o‘z fikringizni namoyon eting. 47

4- Ilova. Rasm. Koylak ort bo`lak konstruksiya asos chizmasi Rasm. Koylak old bo`lak konstruksiya asos chizmasi. 48

Ilova 5 Modulning maqsadlari O ’ quv maqsadi : Dars jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish bo ’ yicha bilim , ko ’ nikma va malakalarini takomillashtirish  Aniq maqsadlar : Tinglovchilar modulni o ’ rganish natijasida qo ’ yidagi bilim , ko ’ nikma va malakalarga ega bo ’ ladilar :  Zamonaviy pedagogik texnologiya elementlarini farqlay oladilar ;  Dars jarayonida qo ’ llaniladigan ta ’ lim metodlarini bilib oladilar ;  An ’ anaviy ta ’ lim metodlari to ’ g ’ risida ma ’ lumotga ega bo ’ ladi ;  Ta ’ lim jarayonida interfaol metodlarni qo ’ llay oladi ;  An ’ anaviy va interfaol ta ’ lim metodlarining afzalligi va kamchiliklarini tahlil qila oladi . Zamonaviy pedagogik texnologiyalardan dars jarayonida foydalanishZamonaviy pedagogik texnologiyalardan dars jarayonida foydalanish 49

“TO ‘RT POG ‘ONALI ” metod - amaliy ko ‘nikmalarni o‘zlashtirish jarayonining to ‘rt pog ‘ona doirasida kechadigan metodidir .. « TO ‘ RT POG ‘ ONALI » metodning tuzilmasi Tushuntirish Tushuntirish Nima qilish kerakligini tushuntirish Nima qilish kerakligini tushuntirish Ko ‘ rsatilgan tarzda takrorlash Ko ‘ rsatilgan tarzda takrorlash Mashq qilish Mashq qilish 50

Aktiv faoliyat Passiv faoliyat 6-Ilova BBB jadvali Bilaman, Bilishni xoxlayman, Bildim. - matn, (mavzu, bo`lim boyicha tadqiqot ishlari olib boorish imkonini beradi; - tizimli mulohaza qilish, tarkibga ajratish ko`nikmalarini rivojlantiradi. BBB jadvalini tuzish qoidalari bilan tanishiladi. Yakka tartibda (juftlikda) jadval rasmiylashtiriladi. Quyidagi savolga javob beriladi . « Ushbu mavzu boyicha nima bilasiz ?» va « Nimani bilishni xoxlaysiz ?» (Kelgusi ish uchun taxminiy asos yaratiladi) Yakka tartibda (juftlikda) jadvalning 1-chi va 2-chi ustuni to`ldiriladi. Mustaqil ravishda ma`ruza matnini o`qiydi (ma`ruzani eshitadi) Jadvalning 3-ustunini mustaqil (juftlikda) to`ldiradi.PEDAGOG FAOLIYATI PEDAGOG FAOLIYATI Tushuntirish Tushuntirish Ko‘rsatib berish Ko‘rsatib berish Tuzatish Tuzatish Baholash Baholash Mashq qilish Mashq qilish Takrorlash Takrorlash Kuzatish KuzatishEshitish EshitishTA‘LIM OLUVCHI FAOLIYATITA‘LIM OLUVCHI FAOLIYATI 51

BBB jadvalini to`ldirish uchun tavsiyalar: 1. Tayanch ibora va tushunchalar bilan tanishib chiqing.bora va tushunchalar bilan tanishib chiqing. 2. BBB jadvalini to`ldirish uchun tayanch ibora va tushunchalarning tartib raqamidan foydalaning. Bilaman Bilishni xohlayman Bilib odim 1 2 3 XULOSA 52

Bitiruv malakaviy ishi kirish, 2 ( ikki ) bob, 10 (o`n) bo`lim , xulosa, adabiyotlar ro ` yxati va il o valardan iborat. BMI ning kirish qismida mavzuning dolzarbligi, maqsadi va vazifalari qisqacha yo`ritildi. BMI ning birinchi bobida yen gi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash usullarini o`rganib, taxlil qilindi. BMI ning ikkinchi bobida esa mavzuni Kasb-hunar kollejlarida yangi pedagogik texnologiyalar asosida o`qitish uslubiyoti ishlab chiqildi. - Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash amaliy mashg`uloti “To`rt pog`onali”, kichik guruhlarda ishlashga mo`ljallangan ta`lim metodlari asosida loyihalandi. - Yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichiladigan xotin - qizlar koylagini konstruksiyalash mavzusidagi ma`ruza matni aqliy hujum metodi asosida ishlab chiqildi; - Xotin qizlar koylagini konstruksiyalashda ishlab chiqilgan sodda usuli amalda qo`llanildi. Ushbu metod asosida koylaklarni amalda bichib-tikib sinab ko`rildi. Ayniqsa mavzuni yangi pedagogik texnologiyalarni qo`llagan holda (Qarshi Pedagogika kollejida amaliyot davomida) o`tilganda yaxshi natijalarga erishildi. Talabalarni qiziqishlari ortdi. Ushbu metodimiz sodda va konstruksiyasi qulay bo`lgani uchun talabalarni ko`pchiligi xotin-qizlar yengi old va ort bo`lak bilan yaxlit bichilgan koylagini mustaqil bichishga erishdilar. A D A B I YO T L A R R U Y X A T I 53

1. I.A.Karimov “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari”. Toshkent, 2009 2. Karimov. “Barkamol avlod – O`zbekiston taraqiyotining poydevori”. T.,1997 3. Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. – Toshkent: “O`zbekistin milliy ensiklopediyasi”. 2000. 4. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. – Toshkent: “O`zbekiston”. 2000. 5. Farberman. B.L. Ilg`or Pedagogik texnologiyalar. T.,1999.-84 b. 6. I.A KARIMOV Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 7. I.A KARIMOV Uzbekiston XX1 asr busagasida 8. Afanaseva E.D. razrabotka edinix metodov konstruirovaniya odejdi M., 1986. 9. Antropometricheskaya standartizasiya naseleniya stran-chlenov SEV/Y. S. Kurshakova i dr. M.,1983. 10. I.P.Norenkov Vvedenie v avtomatizirovannoe proektirovanie texnicheskix sistem, M. 1986. 11. Koblyakova E.B. i dr. Osnovi konstruirovaniya odejdi M., 1980 12. Koblyakova E.B. i dr. Konstrukirovanie odejdi s elementami SAPR M., 1888 13. S.U. Pulatova . Yen gil sanoat maxsulotlarini loyixalash asoslari // Toshkent 2005 14. Kamilova X.X. va Xamraeva N.K. Kiyimni konstruksiyalash asoslari T., «Moliya» 2003 15. Lin Jak “Texnika kroya” Moskva, 1991 16. Ivaniskiy M.F. Anatomiya cheloveka M., 1965, 17. Dunaevskaya T.N. i dr. Razmernaya tipologiya naseleniya s osnovami anatomii i morfologii cheloveka M., 1980 54

18. Razmernaya tipologiya naseleniya stran-chlenov SEV/Y. S. Kurshakova i dr. M.,1974 19. Spravochnik po konstruirovaniyu odejdi/ V.I.Medvedov i dr. M., 1982. 20. Kozlova G.V. Xudojestvennoe proektirovanie kostyuma. M., 1982. 21. Yedinaya metodika konstruirovaniya odejdi stran-chlenov SEV/ Teoreticheskie osnovi M., 1988, t.1. 22. Shirinova L.P. Konstruirovanie jenskoy odejdi na tipovie i netipovie figuri M., 1980. 23. Laboratorniy praktikum po konstruirovaniyu odejdi/ Koblyakova i dr. M., 1976. 24. Konstruirovanie legkogo platya i belY. M., 1968. 25. G`ulomov S.S va boshqalar, “Axborot tizimlari va texnologiyalari” -2000 26. M.Ochilov Yangi pedagogik texnologiyalar , “Nasaf” 2000 27. M.Ochiilov, N.Ochilova Oliy maktab pedagogikasi, T. 2008 28. J.G`.Yo`ldoshev, S.A.Usmonov. Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni amaliyotga joriy qilish. Toshkent. “Fan va texnologiya”. 2008 29. Saidaxmedov N. «Yangi pedagogik texnologiyalar mohiyati”. “Xalq ta`limi” jurnali. 1999,1-son 30. Qoysinov O.A. Kasb ta`limi o`qituvchilarini tayyorlashda mustaqil ta`lim olish jarayonini tashkil etish // Pedagogik ta`lim. –Toshkent., 2008. - №1. 31. http;//sunny.ccas.ru/libraru.html – jahon kutubxonalari serveri 32. www.search.re.uz – O`zbekistonningaxborotlarni izlab topish tizimi. 33. www.ictcouncil.gov.uz – Kompyuterlashtirishni rivojlantirish boyicha Vazirlar Mahkamasi muvofiqlashtiruvchi Kengashining sayti. 34. www.eccoman.edu.ru – Rossiya Federasiya oily o`quv yurtlarida o`qitilayotgan fanlar boyicha o`quv-uslubiy komplekslar. 35. YPT kimyo. Rar – RAR arxiv 36. www.pedagog.uz 37. Ziyonet axborot tarmo g`i – www.ziyonet.uz 55

38. WWW.Y.ru 39. WWW.yandex.ru 40. WWW.rambler.ru 41. WWW.vse.uz 42. WWW.yahoo.ru 43. http://www.istedod.uz/ 44. http://www.Abduqodirov.pbnet.ru/ 45. http://www.disser.h10.ru/pedagog.html 56

O'xshashlar

Adrasdan nimcha tikish va o’zbek milliy keyimlari

“Qashqadaryo vohasi aholisining an’anaviy liboslari tarixi”

Ayollarnihg milliy ko’ylaklarida qo’llaniladigan chok turlari mavzusini o’qitishda klaster metodini qo’llash

To’qish asboblari va to’qish choklarini o’rgatish

To’qish asboblari va to’qish choklarini o’rgatish mavzusini o’qitish texnologiyasi ( 5-sinf misolida)