- Bosh sahifa
- Diplom ishlar
- Kimyo
- Mineral o`g`itlar. O`g`itlarning tarkibi va turlari. Kaliyli mineral tuzlar va ularning tabiiy manbalari
Mineral o`g`itlar. O`g`itlarning tarkibi va turlari. Kaliyli mineral tuzlar va ularning tabiiy manbalari
Yuklangan vaqt:
29.09.2019
![KIRISH. Hurmatli prezidentimiz Islom Karimov O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo`shma majlisida “Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish ustivor maqsadimizdir” mavzusida fikrlarini bayon etdilar. Oliy Majlisning qonun ijodkorligi faoliyatida mamlakatimizda iqtisodiy sohada amalga oshirilayotgan tarkibiy o`zgarishlarni, qulay investission muhitini shakllantirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash, bank moliya tizimini rivojlantirishni normativ huquqiy jihatdan ta`minlash masalalari alohida o`rin egalladi. Iqtisodiy islohatlarni qonuniy jihatdan ta`minlashga yo’naltirilgan bir qator tadbirlar 2009-2012-yillarga mo’ljallangan, jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozining salbiy oqibatlarini imkon qadar kamaytirilishiga qaratilgan inqirozga qarshi choralar dasturini samarali amalgam oshirishni huquqiy ta`minlash, dunyodagi sanoqli davlatlar qatorida O’zbekiston iqtisodiyotning barqaror o’sish sur`atlarini saqlab qolish va aholining real daromadlarini oshirish imkonini beradi [1]. Uzoq muddatli istiqbolga moljallangan, mamlakatimizning salohiyati, qudrati va iqtisodiyotimizning raqobatboshligini oshirishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadigan navbatdagi muhim ustuvor yo’nalish, bu asosiy yetakchi sohalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, transport va infra tuzilma kommunikatsiyalarni rivojlantirishga qaratilgan strategik ahamiyatga molik loyihalarni amalga oshirish uchun faol investitsiya siyosatini olib borishdan iborat. Fuqarolarning o’zini-o’zi boshqarish organlarining davlat va jamiyat qurilishi tizimidagi huquq hamda vakolatlarini kengaytirishga qaratilgan qonunchilikni takomillashtirish masalasi ustuvor yo’nalishga aylanishi zarur [2]. Asosiy vazifamiz vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. 2014-yilda o’z oldimizga qo’yayotgan yuksak maqsad, vazifa va rejalar qanday og’ir bo’lmasin, bularning barchasi, avvalo mamlakatimizning taraqqiy topgan davlatlar qatoriga chiqishi yangi qadamidir. 3](/data/documents/6d1da794-c41b-4e1a-be0a-800d85594681/page-2.png)
![namlanishiga asoslangan. Ma`lumki modda zarrachalari o`zining suv bilan namlanishiga qarab ikki xil guruhga, ya`ni gidrofil (suv bilan namlanadigan) hamda gidrofob (suv bilan namlanmaydigan) zarrachalarga bo`linadi. Flotatsiya jarayonini tezlatishda flotoreagentlardan ham foydalaniladi. Flotoreagentlar silvinit mineralidan kaliy xlorid tuzini ajratib olishda keng qo`llaniladi. Flotoreagentlar ham organik birikmalardan iborat bo`lib, ularning molekulalari geteropolyar struktura xususiyatiga ega. Ularning bu xususiyatlaridan mineral tuzlarni jumladan kaliy xlorid tuzini ajratib olishda foydalaniladi. Kaliy xlorid tuzini flotatsion usulda ajratib olinishi natijasida hosil bo`ladigan mineral eritmalar tarkibi har xil tuzlar aralashmasidan iborat bo`ladi. Ana shunday eritmalar tarkibini o`rganish, chiqindiga chiqarib yubormaslik yo`llarini qidirib topish hamda ulardan kelgusida foydalanishni choratadbirlarini ishlab chiqish ushbu bitiruv malaka ishining ilmiy asosini tashkil etadi. I BOB Mavzuga oid adabiyotlar sharhi . 1.1 Mineral o`g`itlar . O`g`itlarning tarkibi va turlari . O`g`itlar o`simliklarning oziqlanishini va tuproqning xususiyatlarini yaxshilash uchun qo`llaniladigan moddalardir . Aholi soni ko`payib borgani sari yerdan hosil yetishtirish ham ortib bormoqda , natijada tuproqdagi oziq moddalar hosil bilan olib chiqib ketilmoqda . Ilgari o`simliklar tuproqdagi chirindi bilan oziqlanardi , deb hisoblanardi . Shuning uchun tuproqning sarflangan ozuqasini unga go`ng chirindi , torf kabi organik o`g`itlar solish bilan to`lditilib turilgan . Ammo o`tgan asirning o`rtalarida nemis kimyogari Yu . Libix o`simliklarning mineral oziqlanishi haqidagi nazariyasini yaratdi . Keyinchalik bu nazariya ko`pchillik kimyogarlar , birinchi navbatda akademik D. N . Pryanishnikov tomonidan taraqqiy ettirildi va takomillashtirildi [12]. 9](/data/documents/6d1da794-c41b-4e1a-be0a-800d85594681/page-8.png)
![pretsipitat , ammofoska va ammiyak selitirasi bo`lib , ular bitta texnologik jaroyonda hosil bo`ladi : undan 35 - 52 % N , va P 2 O 5 va K 2 O bor . Zamonoviy agrokimyo uchun murakkab va mumkun qadar konsentirlangan o`g`itlarning qo`llanilishi xarakterlidir ; bu o`g`itlar tuproqqa o`simlik uchun kerak vaqitda va albatta , donador ko`rinishda , ya’ni ishlash va qo`llash uchun qulay shakilda qo`llaniladi . Albatta , O`simlikning normal o`sishi va taraqqiy etishi uchun oz miqdorda boshqa ko`p elementlar: temir , magniy , bor, aluminiy , brom , yod , kobalt , mis , rux ham kerak . Bularni mikroelementlar deyiladi [22]. Birinchi fosforli mineral o`g`it – oddiy superfosfat ( kalsiy digidrofosfat bilan kalsiy sulfat aralashmasi Ca( H 2 PO 4 ) 2 · 2CaSO 4 bo`lib 1839 -yilda ingliz kimyogari Lauz tamonidan olingan . O`g`itlar tarkibidagi fosfor miqdori fosfor ( V )- oksidi P 2 O 5 foizi bilan hisoblanadi . Oddiy superfosfatga uning miqdori unchalik ko`p emas 14-20% , kalsiy fosfatga ortofosfat kislota ta’sir ettirib [Ca 3 (PO 4 ) 2 + 4H 3 PO 4 = = 2Ca(H 2 PO 4 ) 2 ] olinadigan qo`sh superfosfat konsentirlangan fosforli o`gitdir . Uning tarkibida 40 - 50% P 2 O 5 bo`ladi . Mineral o`g`itlar ishlab chiqarish uchun fosfor minerallari – gidroksapatit va fosfarit zarur , bular ham o`sha yuqoridagi kalsiy ortofosfat – Ca 3 (PO 4 ) 2 ning o`zi , lekin bularga ajratib olish qiyin bo`lgan qo`shimcha moddalar aralashgan bo`ladi . Fosforli minerallar tarkibiga uran , litiy , siyrak- yer elementlari va boshqa ko`p muhim elementlar kiradi , shuning uchun fosforli xom ashyoni komplekis qayta ishlash taraqqiy etgan mamlakatlar sanoati uchun muhim muammo bo`lib qoladi . 1.2 Kaliyli mineral tuzlar va ularning tabiiy manbalari. Kaliy ma’danlari – xloridlar , sulfatlar va silikatlardan iborat foydali ( kaliyni o`z ichiga olgan ) minerallardan va ma’danga aralashib qolgan 11](/data/documents/6d1da794-c41b-4e1a-be0a-800d85594681/page-10.png)
![shuningdek Polsha , Kongo, Marokko va boshqa mamlakatlarda mavjuddir. 1.3 Mineral o`g`itlarining xalq xo`jaligida ishlatilishi . Kaliyning ko’p qismi o’simlik hujayrasining shirasida bo’ladi. O’simlikning tunasida engil harakatchanlikka ega bo’lib, ildizdan kechasi ajraladi va kunduzi yana singadi. O’simliklarning eski qari bargidan yomg`ir suvlari kaliyni ko’plab yuvadi. O’simlikda kaliy bir tekis tarqalmagan, uning ko’p qismi modda almashinivi va hujayraning bo’linishi intensiv ravishda ketayotgan organlarida mirestemasida, yosh novdalarida bo’ladi. Kaliy o’simlik ning changdonida ham ko’p bo’ladi. Makkajo’xorining changdonida 35,5% gacha bo’ladi. Kaliy o’simlik larning tovar bo’lmagan qismida ko’p bo’ladi[24]. Kaliy o’simliklarda fotosintez jarayonini normal o’tishini ta`minlaydi. Fermentlar tarkibiga kirmaydi. Lekin ularning faoliyatini tezlashtiradi. Protoplazma kolloidlarining gidrofillik qobiliyatini kuchaytiradi. Kaliyning ta`sirida o’simliklar suvni o’zida ushlab turish qobiliyatini oshiradi. Qisqa muddatli qurg`oqchilikka chidamliligini kuchaytiradi. Kaliy bilan oziqlanish yaxshi bo’lgan sharoitda o’simliklarda uglevodlarning tez to’planishi natijasida meva va sabzavotlarda qandning, kartoshkada kraxmalning, zig`ir va boshqa tolali ekinlada tolasining ingichkaligi va mustahkamligi ortadi. X ujayra shirasining osmotik bosimi va ekinlar sovuqqa chidamliligi ortadi. O’simliklar kaliy bilan yaxshi taminlansa, oqsil ko’p hosil bo’ladi,azotni yashshi o’zlashriradi. 20](/data/documents/6d1da794-c41b-4e1a-be0a-800d85594681/page-19.png)
