Globallashuv mohiyati, mazmuni, yo’nalishi va oqibatlari - Психология - Презентации

Globallashuv mohiyati, mazmuni, yo’nalishi va oqibatlari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3098.5 KB

G loballashuv mohiyati, mazmuni, yo’nalishi va oqibatlari Bajardi: Tekshirdi: www.arxiv.uz

 XXI asr boshlariga kelib dunyo mamlakatlari o`rtasidagi o`zaro ta`sir shu qadar kuchayib ketdiki, bu jarayondan to`la ihotalanib olgan birorta ham davlat yo`q, deb to`la ishonch bilan aytish mumkin. Hattoki, xalqaro tashkilotlardan uzoqroq turishga intilayotgan, ularga a`zo bo`lishni istamayotgan mamlakatlar ham bu jarayondan mutlaqo chetda emas. Globallashuv shunday jarayonki, undan chetda turaman, degan mamlakatlar uning ta`siriga ko`proq uchrab qolipsh mumkin. Bunday gayri ixtiyoriy ta`sir esa ko`pincha salbiy oqibatlarga olib kelmoqda.  Globallashuvning turli mamlakatlarga o`tkazayotgan ta`siri ham turlicha. Bu hol dunyo mamlakatlarining iqtisodiy, axborot, ma`naviy salohiyatlari va siyosati qanday ekani bilan bogliq Dunyoda yuz berayotgan shiddatli jarayonlarning har bir mamlakatga o`tkazayotgan salbiy ta`sirini kamaytirish va ijobiy ta`sirini kuchaytirish uchun shu hodisaning mohiyatini chuqurroq anglash, uning xususiyatlarini o`rganish lozim. Bu hodisani chuqur o`rganmay turib unga moslashish, kerak bo`lganda, uning yo`nalishini tegishli tarzda o`zgartirish mumkin emas Globallashuv yana shunday jarayonki, uni chuqur o`rganmaslik undan foydalanish strategiyasi, taktikasi va texnologiyasini ishlab chiqmaslik mamlakat iqtisodi va madaniyati, ma`naviyatini tog`dan tushayotgan shiddatli daryo oqimiga boshqaruvsiz kayiqni topshirib qo`yish bilan baravar bo`ladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Mustaqillik davrida mamlakatimiz olimlari o`tkazgan va o`tkazayotgan tadqiqotlar tahlili bu sohadagi ishlar endigina boshlanayotganidan guvohlik beradi. Globallashuv milliy ma`naviyatga ham ta`sir o`tkazadi. Xar qanday siyosat, jumladan, iqtisodiy siyosat va ma`naviyat sohasidagi siyosat ham ilmiy asosga ega bo`lgandagina muvaffaqiyat keltirishini nazarda tutsak bu masalada olimlarimiz siyosatchilarimizga yetarli ko`mak berishlarini e`tirof etishga to`g`ri keladi. Mamlakatimizning jahon maydonida olib borayotgan siyosati ko`proq samara va muvaffaqiyat keltirishini istasak globallashuvning mohiyati, yo`nalishlari, xusuyatlarini chuqurroq tadqiq va tahlil qilish zarur. Aynan u jarayonni chuqurroq tahlil etish orqali siyosatchilarning to`g`ri yo`l tanlashi va qarorlar qabul qilishi uchun yamkoniyat yaratish mumkin.  Globallashuv — turli mamlakatlar iqtisodi, madaniyati ma`naviyati, odamlari o`rtasidagi o`zaro ta`sir va bog`liqlikning kuchayishidir.  Globallashuvga berilgan ta`riflar juda ko`p. Lekin uning xususiyatlarini to`laroq qamrab olgani, bizningcha, fransuz tadqiqotchisi B.Bandi bergan ta`rif. Unda globallashuv ekarayonishshg uch o`lchovli ekaniga urgu beriladi:  • globallashuv — muttasil davom etadigan tarixiy ja  rayon;  • globallashuv — jahonning gomogenlashuvi va univer  sallashuvi jarayoni;  • globallashuv — milliy chegaralarning "yuvilib ketish"  jarayoni.www.arxiv.uz

 B.Bandi ta`rifida keltirilgan globallashuv o`lchovlarining har uchalasiga nisbatan ham muayyan e`tirozlar bildirish mumkin. Lekin jahonda yuz berayotgan jarayonlarni kuzatsak ularning har uchovi ham unda mavjud ekanini ko`ramiz.  Globallashuvning mamlakatlar iqtisodiy siyosati va ma`naviyatiga o`tkazipsh mumkin bo`lgan ijobiy va salbiy ta`siri Xindistonning mashhur davlat arbobi Mahatma Gandining quyidagi so`zlarida yaxshi ifodalangan: "Men uyimning darvoza va epshklarini doim mahkam berkitib o`tira olmayman, chunki uyimga toza havo kirib turishi kerak. Shu bilan birga, ochilgan eshik va derazalarimdan kirayotgan havo dovul bo`lib uyimni agdarto`ntar qilib tashlashi, o`zimni esa yiqitib yuborishini ham istamayman".  Shuning uchun ham milliy istiqlol toyasi bugungi globallashuv jarayonida uyimizni, hayotimizni toza havo bilan ta`minlab, ayni paytda, "dovullar"dan saqlash omili ekanligini anglash muhim.  Hozirgi zamon globallashuv jarayoni o`ta murakkab hodisa. Uning turli mamlakatlar iqtisodi, siyosati va 11 ma`naviyatiga o`tkazayotgan ta`siri yana Ham murakkab bo`lgani sababli unga nisbatan ham jahonda birbiriga nisbatan raqobatda bo`lgan ikki guruh: globalistva aksilglobalistlar guruxlari vujudga keldi.  Globallashuv tarafdorlari globalistlar deb ataladi. Ular orasida davlat arboblari, siyosatdonlar, sanoatchi va biznesmenlar ko`proq uchraydi. Globallashuv muxoliflari esa aksilglobalistlar nomini olgan bo`lib, ular orasida ko`proq so`l kuchlar, kasaba uyushmalari va yoshlar tashkilotining vakillari bor. MDX hududida aksilglobalistlar Rossiya Federasiyasi hududida faol harakat olib bormoqda. Bu yerda ular turli anjumanlar, seminarlar o`tkazish uchun to`planib turadilar. www.arxiv.uz

 XX asr o`rtalarida globallashuvning institutsionallashuvi, ya`ni tashkillashuvi kuchaygandan keyin bu jarayonning o`zi ham keskin tezlashdi va shiddatli tus oldi. Institusionallashuvning kuchayganini Butunjahon savdo tashkiloti, Xalqaro Valyuta jamg`armasi, Jahon banki, Yevropa taraqqiyoti va tiklanish banki tashkilotlarining vujudga kelgani misolida ham ko`rish mumkin.  Globallashuvning tezlashishi va kuchayishiga javob sifatida aksilglobalistlarning faoliyati ham kuchaydi. Ular globallashuvning faqat salbiy oqibatlariga emas, umuman uning o`ziga ham qarshi chiqa boshladilar. Masalan, rossiyalik faylasuf va yozuvchi A.Zinovyev "Aksilglobalizm vektorlari" nomli anjumanda so`zlagan nutqida shunday deydi: "Globallashuv yangi jahon urushidir. U yangi tipdagi jahon urushi. Bu urushda tirik qolishning qarpshlik ko`rsatishdaB boshqa yo`lini ko`rmayapman. Faqat qarshilik!" degan edi.  "Aksilglobalizm vektorlari" anjumanidagi yana bir ma`ruzachi A.Parshev esa globallashuvga quyidagicha ta`rif beradi: "Aslida, globallashuvning asosiy mazmuni boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarilgan mahsulotning qo`shimcha qiymatini, dunyodagi asosiy zahiralarini o`zlashtirishdan iborat".  Albatta, bu fikrga turlicha munosabat bildirilishi mumkin. "Globallashuv"ni faqat salbiy hodisa sifatida baholash va unga qarshi turish ijtimoiy hayotdagi turli xil tabiiy, ijtimoiy bog`liqliklarni inkor etishga olib kelishi mumkin. Globallashuv jarayoni "mafkuralashishdan", uning maqsadlaridan holi bo`lishi kerak.  Taxlil shuni ko`rsatadiki, globalizm tarafdorlari ham, dushmanlari ham asosiy e`tiborni iqtisodiyot sohasiga qaratishadi. Globallashuvning ma`naviyatga ta`siry va ma`naviy globallashuv masalalari sosiologiya, falsafa, madaniy antropologiya fanlarida o`zining aksini yetarli darajada topishi kerak. www.arxiv.uz

 Albatta, globallashuvning hatto eng asosiy jihatlari va yo`nalishlarini ham to`liq qamrab olish qiyin. Shuning uchun mazkur bo`lim Globallashuv va Nyailliy ma`naviyatda globallashuvning milliy ma`naviyatga o`tkazayotgan va o`tkazishi mumkin bo`lgan ta`siri haqida fikr yuritamiz, xolos. Ma`naviyatni ham bir uyga to`plangan boylikka qiyoslasak tashqaridan kirayotgan shamol uy ichidagi narsalarni ostinustin qilib tashlashini hyech bir xonadon sohibi istamaydi. Xuddi shu kabi biz ham yot g`oyalar, oqimlar va mafkuralar ma`naviyatimizga vayronkor ta`sir o`tkazishiga qarshi himoya choralari ko`rishimiz tabiiy. Chetdan o`tkaziladigan mafkuraviy ta`sirga qarshi himoya choralari ko`rishdan avval qanday ta`sirlarni ma`qullash lozimu, qandaylarini rad etish kerakligini aniqlab olish lozim. Hozirgi kunda birorta ham milliY ma`naviyat yo`qki, u boshqa xalqlar ma`naviyatidan to`la ixrtalangan bo`lsa. Xatto, Avstraliya chakalakzorlari, Afrika savannalari va Janubiy Amerika changalzorlarida turmush kechirayotgan qabilalar ham qo`shni qabilalar va zamonaviy tamaddun ta`sirini o`zida his qilib turadi. Qolaversa, tarixni tahlil qilish boshqa xalqlar ma`naviyatidan baxramand bo`lgan xalqlar ma`naviyati yuksakliklarga ko`tarilganidan guvohlik beradi.  Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati va ma`naviyati ham Sharq va Garbni tutashtirgan karvon yo`llarida joylashgani sababli ham ITarq, ham Garb madaniyatidan bahramand bo`lgan. Muhimi shundaki, xalqimiz Garb va Sharq ma`naviyatidan bahramand bo`lib, ularning ijobiy tomonlarini o`zlashtiribgina qolmay, ularga ijodiy yondashib yangi cho`qqilarga ko`tarildi. Bu fikrning tasdig`ini ma`naviyatning tarkibiy qismlari bo`lgan ilmiy bilimlar, diniy e`tiqod, san`at misolida ham ko`rish mumkin. Faqat Vatanimyaz emas, umumjahon madaniyati tarixidan mustahkam o`rin egallagan allomalarimiz ijodi ham shu fikrni tasdiqlaydi. Masalan, ana shunday ajdodlarimizdan biri Abu Rayhon Beruniy Xixoy, Hindiston, Yunoniston va rim falsafasi, tabiiy fanlarini chuqur o`zlashtirgan edi. www.arxiv.uz

 Hindistonda bo`lgan paytida u hind fani va madaniyatini o`rganar ekan, manbalarni o`rganish uchun qadimgi hind tili sanskritni bilish lozimligini anglaydi. U sanskritni o`rganishga kirishadi va qisqa fursatda uni chuqur o`zlashtirib, qadimgi hind madaniyati va fanini asl manbalardan o`rgana brshlaydi. U, shuningdek yunon va rim madaniyati va fanini o`rganish uchun yunon, lotin hamda qadimgi yahudiy tillarini o`zlashtirgan edi.  Jahon madaniyati tarixida chuqur iz qoldirgan Abu Nasr Forobiy ham o`nlab tillarni bilgan va o`nlab xalqlar madaniyati va ma`naviyatini chuqur o`rgangan. Bunday misollarni juda ko`plab keltirish mumkin. Eng muhim jihati shundaki, o`sha buyuk ajdodlarimiz jahon xalqlari ma`naviyatini o`rganibgina qolmay, ularni chuqur tahlil qilishdi, tegishli joylarini rivojlantirib, olamshumul kashfiyotlarni ochishdi.  Ajdodlarimiz tarixi jahon xalqlari ma`naviyatiga hurmat bilan qarash, kerakli joylarini o`rganib, ijodiy rivojlantirish orqaligina ma`naviyat cho`qqisiga erishish mumkinligidan guvohlik beradi. Bizga ta`sir o`tkazayotgan yoki ta`sir o`tkazmoqchi bo`layotgan g`oyalarning qay birini qabul qilish va qay birini rad etish lozimligini aniqlash uchun jiddiy tahlil lozim. Ana shunday tahlilni o`tkazish uchui esa ba`zan erinchoqligimiz, ba`zan uquvsizligimiz xalaqit bermoqda. Buning oqibatida esa qabul qilish lozim bo`lgan toyalarni rad etish va rad etish lozim bo`lgan g`oyalarni qabul qilish hollari ham uchrab turibdi. www.arxiv.uz

Похожие

Deviant xulq-atvor sotsiologiyasining mohiyati

Shaxs va deviant xulq-atvor sotsiologiyasi

O’qituvchi psixologiyasi

Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari

Shaxs faoliyati