O’qituvchi psixologiyasi - Психология - Презентации

O’qituvchi psixologiyasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1467.130859375 KB

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI QO’QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI PEDAGOGIKA FA’KULTETI MAKTABGACHA TA’LIM VA BOLALAR SPORTI YO’NALISHI 2 “A” GURUH TALABASINING PEDAGOGIKA – PSIXOLOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI BAJARDI : HASANOVA MUSLIMAXON TEKSHIRDI : BURXONOVA DILRABOXON

O’qituvchi psixologiyasi Reja : 1. O’qituvchining psixik taraqqiyoti. 2. O’qituvchi bilan o’quvchi o’rtasidagi munosabatlari. 3. O’qituvchining malaka oshirishi. 4. Xulosa.

• O’zbekistоn Respublikasi Kadrlar tayyоrlash milliy dasturi kadrdar tayyоrlash milliy mоlelini ro’yоbga chiqarishni, xar tоmоnlamg kamоl tоptan, jamiyatga va turmutsha mоslashgan, ta’lim dasturlarini оngli ravishda tanlash. keyinchalik ruxga o’zlashtnrish uchun ijtimoiy-siyosiy. xuquqiy- psixologik-’pedagogik va boshqa tarzdagi sharoitlarni yaratishni. jamiyat, davlat va oila ishida o’z javobgarligini xis yetadigan fuqarolarni tarbiyalashni nazarda tutadi. • Res’ublikamizda o’zluksiz ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan tub islohotlar ta’lim-tarbiya jarayonida katta o’zgarishlarga sabab bulmoqda. Ta’lim tizimiga joriy qilgan psixologik xizmat ta’lim- tarbiya samaradorligini oshirishda. yosh avdodni o’z vaqtida turli kasbga yo’llash. iqtidorli yoshlarni tanlash va maqsadli tayyorlash kabi muxim ishdarni amalga oshirmoqda. SHunindek, bolalarni maktab ta’limiga tayyordash. • o’quv to’shiriqlarini takomillashtirish, o’quvchilarni kasbga yunaltirishda ularni ish individual ‘sixologik xususiyatlari va qiziqishlarini aniqlab o’rganish o’z-o’zlarini o’zlari. dunyoqarashlarini shakllantirish. o’quvchi-o’qituvchi, o’qituvchi – ota – ona, o’qituvchi-jamoa o’rtasidagi munosabatlar bilan bog’liq barcha muammolarni oqilona xal qilish yullari va usullarni aniqlash va ularga amaliy yordam ko’rsatishda ‘sixologik xizmatning uni beqiyosdir.

Ta’lim psixologik xizmatining asosiy maqsadi - o’quvchilarning individual psixologik xususiyatlarini tashxislash orqali o’rganish shaxsiy imkoniyatlarini ruyobga chiqarish va ijtimoiylashuvlari. shaxsini xar tomonlama mukammal ‘sixologik taraqqiyotini ta’minlovchi zarur ‘sixologik – ‘edagogik shartsharoitlarini, qulay vaziyat va muxit yaratishdan iboratdir. Shu bois, amaliyotchi ‘sixologlarning kasbiy bilimlarini oshirish. udardagi ishbilarmonlik xususiyatlarini takomillashtirish. Yaxshi mexnat funksiyalarini bajarishga bo’lgan fikrlashga ko’maklashish dolzarb axamiyatga yegadir. Ma’lumki, ta’lim tamoyilida ‘sixologik xizmatni 3 ta yo’nalishning uzviy birlikda ko’rib chiqiladi: ilmiy, ilmiy-amaliy, amaliy. Ilmiy yo’nalish ta’lim tamoyili psixologik xizmat muammolarini tadqiq qilish metodologik va nazariy asosini tashkil etadi. ‘sixologik bilimlarni xozirgi zamon konkret ta’lim sharoitida qo’llashning ‘sixodiagnostik, ‘sixokorretsion va rivojlantiruvchi dasturdir. Usul, metodini ishlatishi taqozo qiladi. Ilmiy-amaliy yo’nalish ta’lim va tarbiya jarayonini ‘sixologik ta’minlashni, o’quv dasturlari didaktik va uslubiy materiallarining taxlili va ishlab chiqishdan tortib amaliy-’sixologlarning bevosita ta’lim muassasadari va ‘sixologik markazlaridagi ishini o’z ichiga oladi. Amaliy yo’nalish xam bevosita ‘sixologning joylardagi ish faoliyati bilan belgilanadi. Mazkur tadqiqotda qo’yilgan muammo yechimi ta’lim soxasidagi davlat siyosatining asosiy ‘rinsi’laridan biri - ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda yeta’liligiga tayanadi va yerkin fuqarolik jamiyatining faol ishtirokchisi o’quvchilarning yerkin fikrlashini ta’minlaydi.

SHuningdek. ‘sixologik xizmat ko’rsatish sifatini oshirish, ta’lim muassasasi ishtirokchilarining barchasini yagona maqsad sari birlashtirishga xizmat qiladi. ‘sixologik xizmatda tadqiqot va ta’sir ko’rsatish ob’ekti maktabgacha yoshdagi bolalar, o’quvchilar, o’qituvchi-murabbiylar, ota-onalar bo’lib hisoblanadi. Shu jixatdan olganda xalq ta’limi tizimida faoliyat ko’rsatayotgan amaliyotchi ‘sixologlar zimmasiga katta mas’uliyat yuklangan. Chunki u yuqorida keltirilgan ob’ektlar bilan ‘sixo’rofilaktik, ‘sixodiagnostik, rivojlantiruvchi va korreksion faoliyati, ‘sixologik maslaxat, ma’rifat ishlarini oqilona va samarali tashkil yeta bilishi zarur. Bunnng uchun ular xaqiqiy (ilmiy) ‘sixologik bilimlarga va uslubiy ta’minotga xamda amaliy vazifalarni mustaqil yecha olish ko’nikmasiga yega bo’lishlari zarurdir. Mustaqil res’ublikamiz uzluksiz ta’lim tizimida umumiy o’rta ta’lim maktablari muxim o’rin tutadi. Maktablardagi ta’lim-tarbiya jarayonining muvaffaqiyati tashkil yetilgan o’quv faoliyatning xar bir o’quvchi shaxsiga. uning ijtimoiy taraqqiyotiga qo’shgan xissasi bilan belgilanadi. Bunday mas’uliyatli vazifani ‘sixologik xizmatsiz tasavvur etib bo’lmaydi. Zero, xamma rivojlangan mamlakatlarlar va xamma zamonlarda xam inson omilidan unumli foydalanish muammosi yeng dolzarb muammo xisoblangan. Ushbu muammoni bartaraf yetish yesa yeng birinchi navbatda o’quv maskanlaridagi xar bir o’quvchi shaxsiga, o’quvchilar jamoasiga bulgan ‘sixologik yondashuvning mazmuni, moxiyati va saviyasiga bog’liqdir.

Res’ublikamiz ta’lim tizimida ‘sixologik xizmat O’zbekistan Res’ublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan 1996 yilning 5 aprelida tasdiqlangan "O’zbekiston Res’ublikasi Xalq ta’limi tizimida ‘sixologik xizmat xaqida" gi, "Xalq ta’limi tizimida ishlaydigan ‘sixologning malakasini oshirish xaqidagi, "Xalq ta’limi tizimida ishlayotgan ‘sixologlarning attestatsiyasi xaqida" gi Nizomlar talablari asosida yo’lga qo’yilgan. Psixologik xizmat kishilarda ijtimoiy va iqtisodiy ta’sirlar natijasida yuzaga keluvchi ‘sixofiziologik zo’riqishlarning oldini olish va ularni bartaraf yetish maqsadida maxsus ma’lumotlarga yega mutaxassis-’sixolog tomonidan amalga oshiriluvchi faoliyatdir. Xozirgi kunda res’ublika umumta’lim maktablarida maxsus ma’lumotga yega bo’lgan amaliyotchi ‘sixologlar faoliyat olib bormoqdalar, ayrim ta’lim muassasalarida yesa kadrlar yetishmovchiligi tufayli bu muammo bevosita faoliyat olib boradigan o’qituvchilarni malaka oshirish va qayta tayyorlash kurslarida o’qitish orqali xal yetilmoqda. Psixologiya va ijtimoiy-psixologiya fanlarining jadal rivoji XX asrda jamiyatda psixologik xizmat ko’rsatish tizimini yaratish ijtimoiy zaruriyat yekanligini asosladi. Ayni vaqtda «psixologik xizmat ko’rsatish muammosi ma’lum ma’noda ilmiy psixologiyaning etakchi yo’nalishlaridan biri sifatida ko’p bora munozaralar manba» si bo’lib kelmoqda. Psixologik xizmat ko’rsatish faoliyati uzluksiz ta’lim tizimi bo’g’inlarini xozirgi zamon ‘sixologiya fani yutuqlari bilan ta’minlashga, bola (o’quvchi, talaba)ning shaxsiy va intellektual jihatdan rivojlanishini diagnostika qilishga, ta’lim va tarbiyadagi psixologik nuqsonlarni aniqlashga. shuningdek, ‘sixik rivojlanish yoki ta’lim – tarbiya jarayonidagi buzilish va kamchiliklarning oldini olish (profilaktika)ga yo’naltirilgan bo’lishi zarur

Amaliyotchi psixologlarning faoliyati ‘sixologik konsultatsiya va normalarning ijtimoiy-’sixologik faol metodlari. psixokorreksiya. psixodiagnostika, ijtimoiy, bolalar psixologiyasi soxalari bo’yicha umum’sixologik tayyorgarlik olgan, ‘sixologik ixtisosga yega bo’lgan mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi. Lekin, bu masalalar bugungi kunga qadar o’zining aniq yechimini to’magani bois, joylarda amaliyotchi ‘sixologlar ishi samarali tashkil etilmayotir. Ilmiy izlanish natijasida uzluksiz ta’lim tizimining barcha bo’g’inlarida faoliyat ko’rsatayotgan amaliyotchi ‘sixologlar uchun ta’lim- tarbiyaning psixologik masalalari, ota-onalar, tarbiyachilar va uktuvchilar uchun psixologik maruzalar, seminarlar, treninglar tashkil qilish usullari. psixo’rofilaktik ishlar. ‘sixologik maslaxatlar berish, ‘sixodiagnostik, psixokorreksion tadqiqotlar utkazish uchun metodikadarning majmuasi jamlanadi. Olingan nagi jal ar amaliyotchi-isixologlar faol i yati ni samarali tashkil yetish, kelgusi faoliyatini tug’ri yunaltirish uchun yagona dasturilamal vazifasini bajaradi. Amaliyotchi-psixolog o’z faoliyati da ushbu usullardan tug’ri, samarali foydshtna bilishi muximki, u kuyilgan diagnozning tug’riligiga, qullanilgan diagnostik va korreksion metodlarning omilkorligiga. gavsiyalarning ilmiy jixatdan asoslanganligiga javobgardir. Amaliy psixologlar psixologiya fanining so’ngi yutuslaridan boxabar bulishi, bolalar ‘sixologiyasi, pedagogik psixologiya, amaliy ‘sixologiyani chukur bilish bilan birga, diagnostik, psixo’rofilaktik, rivojlantiruvchi va ‘sixokorreksion ishlarning xozirgi davrdagi ilmiy asoslangan metodlari bilan kurollangan bulishi zarur.

Chunki bolalar, o’qituvchilar, talabalarning individual muammolarini xalqilishda baxoli kudrat kumak berish. ota-onalarga oilada tarbiyaviy ishlarni amalga oshirishda maslaxatlar berish, ‘sixologik bilimlarni targibo! qilishi, muayyan xolatlarni birgalikda taxlil kila olish. ular (ota- onalar va uqutuvchilar)ga amaliy gavsiyalar bera olish, guruhiy va individual ‘sixologik tekshirish va tajribalar utkaza olish. Psixologik tadqiqot va kuzatish yoshlarining qaydnomasi, xizmat xujjatlarini yuritish, ularni muayyan qoidaga binoan ma’lum tartibda rasmiylashtira olish ko’nikmasiga yega bo’lishi zarur.

Lekin ushbu tadbirlar xozirgi kunda amaliyotchi ‘sixologlar tomonidan aksariyat ta’lim tizimi bo’g’inlarida talab darajasida amalga oshirilmaya’ti. Amaliyotchi psixologlar faoliyati natijalarining monitoringi yaxshi yo’lga qo’yilmagan. Ilmiy izlanishni yo’lga qo’yish maqsadida bog’cha, maktab, o’quv yurtdarida guruhiy individual, ‘sixologik tekshirish va tajribalar o’tkaza olmasligi oqibatida ilm-fan-amaliyot o’rtasida o’zlashtirish mavjudligi bugungi kundagi muammoli masalalardan biridir. Xalq ta’limi tizimidagi ‘sixologik xizmatning maqsadi - shaxsning xar tomonlama mukammal ‘sixologik taraqqiyotini ta’minlovchi oqilona, zarur shart-sharoitlar, omillar, qulay vaziyat va muxit yaratishdan iboratdir. ‘sixologik xizmatda tadqiqot va ta’sir o’tkazishning ob’ekti maktabgacha yoshdagi bolalar, umumiy o’rta ta’lim o’quvchilari, maxsus o’quv yurti va oliy maktab talabalari, o’qituvchilar, ota-onalar bo’lib xisoblanadi. Tadqiqot ob’ektiga kirgan kishilarni yakka tar tibda, aloxida, guruhiy yoki jamoaviy shaklda o’rganish mumkin.

1) psixo’rofilaktika, 2) psixologik maorif va ma’rifat, 3) psixodiagnostika, 4) psixik rivojlantirish va psixokorreksiya, 5) psixologik konsultatsiya. Psixologik xizmatning mazmuni;

Quyida profilaktik ishlarning mazmuni bilan amaliyotchilarni tanishtiramiz. Shaxsning muayyan sharoitga moslashishi (ko’nikishi) ga oid (ada’tatsion) ishlarni olib borish: a) maktabgacha yoshdagi bolalarning bog’cha sharoitiga moslashishi (buning uchun ijtimoiy moslashish bilan bog’liq bo’lgan maxsus guruhlar tuzish, nevrotik xolatlarni bartaraf qilish, tarbiyasi qiyin bolalar bilan va ularning ota-onalari, tarbiyachilari bilan aloxida ishlashni tashkil qilish); b) o’rta umumta’lim va yangi ti’dagi (innovatsion) maxsus maktablar (gimnaziya, litsey, kollejlar) o’quvchilarini mazkur muhitga moslashish xususiyatlari. Bolalarni birinchi bosqichli ta’limga qabul qilishda qatnashish, ularni maktab ta’limiga ‘sixologik tayyorgarlik darajasini aniqlash, o’qutuvchilar bilan xamkorlikda o’quvchilar bilan individual (yakka tartibda) ishlash dasturini ishlab chiqish, yangi ti’dagi maktablarga, xususan kollej, litsey va Gimnaziyalarga o’quvchilar qabul qilishda faol ishtirok yetish. O’quvchilarni ta’limning bir bosqichidan ikkinchisiga o’tkazish ning kom’leks ‘sixologik-’edagogik tadqiqotida bevosita qatnashish, shuningdek, litsey va kollejlarda bir sinfdan boshqa sinfga o’tkazishni ‘sixologik jixatdan tekshirish: o’qituvchilar xamda ota-onalar bi lan xamkorlikda ta’limning yangi bosqichiga o’quvchining tayyorgarligi» ni xisobga olgan xolda yakka tartibda ishlash dasturini yaratish, shuning bilan birga, ota-onalarga farzandlarining bilimlaridagi o’zlashtirishlarni kuchaytirish uchun maxsus uslubiy yo’l-yo’riq berish. Ta’lim va tarbiya, yashash va turmush sharoiti bilan botik nevrotik xolatlar, psixologik tanglik xamda zo’riqishning oldini olish uchun bola lar bilan uzluksiz ravishda ishlash.

Shaxsning qobiliyati, mayli, moyilligi, iqtidori, ‘sixologik fazilatlari va xususiyatlari to’laqonli darajada namoyon bo’lishini ta’minlash maqsadida ularning aqliy taraqqiyotini aniqlash uchun ‘sixo logik ko’nikmalar xosil qilish. Yangi ti’dagi maktablarda yeng qulay psixologik muxitni yuzaga keltirish uchun maxsus ish olib borish; pedagogik jamoada muomala madaniyatini takomillashtirish, oqillikni joriy qilish (kattalar bilan kattalar o’rtasida); o’quvchilar bilan o’qituvchilar muomala jarayonini yaxshilashga yordam berish: shaxsga oid, ixtisoslikka doir muammolar yuzasidan o’qituvchilarga keng ko’lamda maslaxatlar berish. O’qituvchilar jamoasi a’zolari o’rtasidagi ruxiy zo’riqish va toliqishni kamaytirish, yo’qotish, ularning oldini olish uchun zarur ko’ra, va tadbiyalar qo’llash, muallimlarning kasbiy faoliyati uchun muxim kommunikativ malakalarni tarkib to’tirishga ko’maklashish. Tarbiyaviy ish rejada amalga oshirilgan va qo’llashga tayyorgarlik ko’rilayotgan tadbirlar ta’sirchanligining bolalar, o’quvchi xabalarning yosh va yetno’sixologik xususiyatlariga, ularni kamolotga yetkazish vazifalariga monand nuqtai nazardan taxlil qilish. Maktabning istiqboli bilan bog’liq, bo’lgan, ilmiy jixatdan asoslangan modelini o’quvchilar bilan xamkorlikda yaratish umumta’lim va yangi ti’dagi maktablarda ta’lim- tarbiya jarayonining samaradorligini psixologik – pedagogik diagnostika qilishda o’stirish, unga o’zgartirishlar, tuzatishlar kiritish, oqibat natijada o’quvchilarning ruxiy jixatdan taraqqiy yetishi muammosini maqsadga muvofiq kelishi uchun xizmat qilsin. O’quv motivlari, shaxsning yo’nalishi, uni yetnomadaniyat bilan bog’lik bo’lgan qadriyatlarga yo’naltirish xususiyatlarini xisobga olgan xolda ta’lim-tarbiya jarayoniga tuzatishlar kiritish.

Shaxslararo, yetnik guruhlararo, millatlararo xar xil ko’rinishdagi ziddiyatlarning oldini olish uchun ‘sixologik tadbirlarni ishlab chiqish (munozara, baxs uyushtirish, Xalqdarning tarixi va madaniyatini oqilona o’rganish, bu soxadagi ijobiy tajribalarga aloxida ye’tibor berish) muxim axamiyat kasb yetadi. O’quvchilar, talabalar, xodimlar, muallimlar o’rtasida sodir bo’luvchi xar xil nizolarning psixologik ildizini o’rganish, shaxslararo munosabatlarning asl moxiyatmni namoyon qilish, ularni keltirib chiqaruvchi motivlarni taxlil qilish, favqulotdagi vaziyatni engillashtirish va ularni tamoman bartaraf qilish yo’llari yuzasidan maslaxatlar berish. Yoshlar o’rtasida aysh-ishratga, giyoxvandlikka, yengil turmush kechirishga, qing’ir yo’l bilan boyishga (chayqovchilik, qizlar orasidagi engil oyoqlikka) ruju qo’yuvchi shaxslar bilan yakka tartibda ishlashni yo’lga qo’yish. Og’ir kasalliklarga uchragan o’quvchilar, o’qituvchilar, talabalar ruxiyatini tetiklashtirish abadiyat qonuni bilan ularni tanishtirish, ‘essimistik kayfiyatdan voz kechib, ularni shukurona yashashga o’rgatish yuzasidan tavsiyalar berish, bevaqt xalokatning oldini olish. Xulqi, xatti-xarakati buzilgan o’rta va oliy maktab o’quvchilari, muallimlari, talabalari bilan yakka tartibda ish olib borish. • O’zlashtirmovchi o’quvchilar va talabalar ruxiy dunyosidagi nuqsonlarni aniqlash va ularga yordam berish yo’l-yo’riqlarini ishlab chiqish, amaliyotga tadbiq, qilish xamda korreksion ishga muxtoj kishilarning individual-’sixologik xususiyatlarini xisobga olish. • O’z -o’zini boshqarish imkoniyatini o’rta va oliy maktab jamoalari a’zolari o’rtasida aniqlash (bioritmika, yemosiya, motivasiya, iroda, qiziqish va diqqatni shaxs tomonidan idora qilinshli nazarda tutiladi). • Tarbiya va ta’limning yangi metodlari samaradorligini tekshirish va boshqalar. • psixologik tashxis tekshiruvi natijalari barcha omillar asosida aniqlanmagan, shuningdek. ‘edagog xamda ota-onalarning fikrlari inobatga olinmagan xolatda bola taqdirini belgilash xamda uning ta’lim-tarbiya imkoniyatlari to’g’risida xulosa chiqarishga asos bo’la olmaydi. • Ta’lim muassasasida faoliyat yurituvchi psixolog psixologik tashxisni o’qutuvchilar, tarbiyachilar bilan ular tomonidan o’zlari ishlaydigan bolalar to’g’risida berilgan ma’lumotlarga asoslangan xolda xamkorlikda amalga oshirish zarur.

Umumta’lim maktablarida ‘sixologik tashxis quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi: - o’quvchilarning ‘sixik jixatdan rivojlanishlari ustidan nazoratni o’rnatish: - ‘sixolog tomonidan istiqbolli faoliyat rejasini tuzib olishga imkon berish; o’ziga xos qobiliyatga yega o’quvchilar uchun zarur ‘edagogik shart-sharotlarni yaratib berish yuzasidan metodik tavsiyalarni ishlab chiqish, shuningdek. jiddiy ‘sixologik «og’ish» larga yega bo’lgan o’quvchilarga tezkor yordam ko’rsatish; psixolog tomonidan olib borilayotgan ‘sixologik ‘rofilaktika samaradorligini taxlil etib borish; ta’lim-tarbiya jarayonida qullanilayotgan shakl, metod va vositalarning samaradorligini qiyosiy taxlil asosida aniqlab borish; ‘ sixologik targ’ibotni tashkil etish uchun o’ta dolzarb mavzularni belgilash va boshqalar. Faoliyat yo’nalishiga ko’ra umumta’lim maktablarida ‘sixologik tashxis tekshiruvlarini o’tkazish mas’uliyatli va murakkab jarayon sanaladi. Shu sababli ‘sixologik tashxis uni o’tkazish jarayoniga o’ta tajribali, yuqori kasbiy malakaga na bo’lgan mutahassislar (tibbiyot xodimlari, ‘edagoglar)ni taqlid yetish asosida o’zaro xamkorlikda amalga maqsadga muvofiqdir Umumta’lim maktablarida tashkil yetiluvchi ‘sixolog’k tashxis tekshiruvlari salbiy natijalarni qayd yetgan vaziyatlarda ularni bartaraf yetish yo’lida mavjud imkoniyatlardan to’la foydalanish chora –tadbirlarini belgilash taqozo yetiladi. ‘ sixologik korreksiya o’ziga xos murakkablikka yega xamda ixtiyoriy olingan o’quvchiga amaliy ta’sir kursatish amaliy ish ko’rinishi sanaladi. Shu sababli amaliyotchi-’sixolog turli shakllardagi ijtimoiy – ‘sixologik treninglari tashkil etish va utkazish. ‘sixologik taxlil usullarini xamda boshka ‘sixodiognostik texnikalarni qo’llashni yaxshi o’zlashtira olishi zarur. Maktab ‘sixologik tashxis-korreksion faoliyati andozasi murakkab keng ko’lamli mas’uliyati bilan birga juda kam o’rganilgan. So’nggi yillarla L.S.Visotskiy va I.Shvanar tomonidan ishlab chiqilgan andoza moskvalik bir guruh psixolog- pedagoglar tomonidan takomillashtirilgan bo’lib, uning moxiyatida quyidagilar aks yetadi

E’tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Sezgi psixologiyasi

Shaxs psixologiyasi

Raxbar psixologiyasi

Tarbiya psixologiyasi

Muloqot psixologiyasi