Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari - Психология - Презентации

Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1695 KB

Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari

Motiv va motivatsiya muommosi jahon psixologiyasida turli –tuman nuqtai nazaridan yondashish orqali tadqiq qilib kelinmoqda. Rus va sobiq sovet psixologiyasi namoyondalari K.D Ushinskiy , I.M. Sechenov , I.P.Pavlov , V.M. Bexeterov , A.F. Lazurskiy , V.S. Merlin A.A. Uxtomskiy, va boshqalar bu muammo yuzasidan tadqiqot ishlarini olib borganlar. Yevropa va Amerika mamlakatlarida motivatsiyaga oid 30 dan ortiq ilmiy konsepsiyalar mavjuddir.

Motiv Insonni xatti harakati va ma’lum ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq faoliyatga undovchi sababga aytiladi. 01 01 12 17 030817

Motivat siya Odamni faol faoliyatga undovchi sabablar majmui bo’lib , xulq – atvorni psixologik va fiziologik boshqarishning dinamik jarayoni hisoblanib unga tashabbus , yo’nalganlik tashkilotchilik , qo’llab quvvatlash kiradi. 01 07 01 1203 030C 1309 1106 0B 190E

ONG,FAOLIYAT,SHAXS.

S. L. Rubishteyn talqinicha Motiv – bu shaxs xulq – atvorining kognivistik jarayoni bevosita tashqi olam bilan bog’lovchi subyektiv tarzda aks etish demakdir. Motivatsiya – psixika orqali hosil bo’ladigan determinatsiyadir. 0102 03 0F0B 07 07 0C0B 01 03 0A 1E

Motivatsiya Inson xulq atvori, uning bog’lanishi , yo’nalishi va faolligini tushuntirib beruvchi psixologik sabablar majmuiini bildiradi. 1C 12 08020C 16180D10 1C061D

G’arb psixologiyasida motivatsiyaning ikki xil ko’rinishi va ularning o’ziga xos belgilari haqidagi masala chuqur o’rganilgan . Bular ekstrinsiv (tashqi shart- sharoitlar va holatlarga bog’liq bo’lgan holda paydo bo’ladigan) va intrinsiv (shaxs dispozitsiyalari bilan ehtiyojlar , ustanovkalar, qiziqishlar , mayllar , istaklar bilan bog’liq bo’lgan holda paydo bo’ladigan) motivatsiyalardir. Bu yo’nalishdagi munozaralar X.Xekxauzenning “Motivatsiya va deyatetnos”kitobida o’z aksini topgan

XOXISH FAOLLIK MOTIV FAOLIYAT

Faoliyat motivi Tushuniladigan Xatti- harakatanglanilmagan anglanilgan Tashqi Ichki Shaxsiy IjtimoiyA ltru is tik B u rc h F o y d a B a h o y u tu q A ltru is tik O ’zini o’zi harakatlan tiruvch i In tilis h id e a l Ja ra y o n g a o id O ’zini o’zi Takom ilashtirish N a tija g a o id

Motivatsiyani Bixevioristik , geshtalpsixologiya, psixoanalitik , gumanistik nuqtai nazariya sifatiga o’rganish.

Bixeviorizm Bixeviorizmning asoschisi D. J. Uotson (1878- 1938 ) psixologiya fanining bosh vazifasi xulqni tadqiq Etishdan iborat deb tushunadi. U psixik hodisalardan mutlaqo voz kechib , xulqni ikki shaklga , ya’ni ichki va tashqiga ajratadi, ular o’zaro javoblar stimuli bilan uzviy bog’liq ekanligini ta’kidlab o’tadi. Bixeviorizm uchun “xulq”asosiy tushunchaga aylanib, uning psixikasi bilanaloqasi chetlab o’tilgandir.

 Bixevioristlar jumladan Torndaayk, Tolmem , Xall, Xebb, kabilar xulq motivatsiyasiga muayyan darajada e’tibor qilganlar. Ular o’zlarining izlanishlarida xulq motivatsiyasining quyi darajalarini o’rganib , kalmushlarda tajriba ishlarini olib bo’rib jonivorda ochlik , tashnalik va ularning turlicha darajalarini reaksiya tezligiga nisbatan namoyon bo’lish xususiyatini , har xil sharoitda motivatsiyaning kuchi to’g’risida muayyan qonuniyatlar ochishga intilganlar.

 Bixeviorizm insonni biologik mavjudot sifatida qarab , unga biologik jabhada yondashadi, oqibat natijada uning ijtimoiy ,mohiytai tadqiqot predmetidan chetda qolib ketadi.  Bixeviorizm ham insonga ham hayvonlarga xos bo’lgan xulqning umumiy prinsiplarini topishga intiladi.

Geshtalpsixologiya Geshtalpsixologiya maktabi namayondalari Uchun motivatsiya o’ziga xos talqinga ega bo’lib, uning mohiyatini eksperimental tarzda o’rganishga , ochib berishga intilish ko’rsatkichi bilan boshqalardan ajralib turadi. K. Levin (1890-1947) motivlarni Eksperimental o’rganish metodikasini ishlab chiqib, ularni mutlaqo mustqil holat sifatida tushuntirishga harakat qilgan va bu borada muayyan muvaffiqiyatlarga erishgan .

 Geshtalpsixologiya maktabining namayondalariga obraz tushunchasi qanchalik o’ta ahamiyatli bo’lsa . K.Levinning maydon nazariyasi uchun motiv kategoriyasi o’ta ahamiyatga kasb etadi.  Obraz va motiv o’zaro aloqasiz hukm surishi ta’kidlanadi, motivatsiyani amalga oshiruvchi vaziyatning predmetli , ma’noviy mazmuni esa inkor qilinadi.  Geshtalpsixologlarning asarlarida shunday halatlar ham mavjudki, ularda xulq motivatsiyasi muammolari shaxsning muhim xususiyatlarini tahlil qilish negizidan kelib chiqib qaraladi.

Psixoanalitik Ongsizlik ta’limotining asoschisi Z. Freyd xulq motivlari va ehtiyojlari muammosini ishlab chiqib motivatsiyaning manbai instinkt , u tur va individning saqlanish shartidir.

 Psixoanalitik konsepsiyalar negizida motivatsiya organik ravishda inson mayllariga xosdir, degan goya yotadi. Ularning manbai sifatida maylni aks ettiruvchi qaysidir organdagi yoki uning qismdagi somatik jarayon tushuntiriladi.

Vilyam Makdugall Motivatsiyaning irsiy (tabiatdan beriladigan ) xususiyatiga ega degan holatni asoslash uchun tug’ma instinktlar masalari bilan mazkur voqelikni bog’lab tushuntirishga harakat qilgan. Uning fikricha tug’ma instinktlar ham insonlarga , ham hayvonlarga , Bir tekis taaluqli bo’lib, , ular odamlarning motivida oldin 14 , keyinchalik 18 tagacha asosiy instinktlar sifatida hukm surishi mumkin.

Olimlarning motivatsiya haqida yondashuvlari 1B10 15 12

Motivatsion tizim motivatsion soha birligi sifatida motiv , talab , qiziqish , intilish , maqsad , ideal, havas motivatsion ko’rsatma kabi motivatsion hodisalarni ifodalovchi tushunchalarni oladi. V. T. Aseev turli motivatsion hodisalar – istaklar turlari o’rtasida tizimiy munosabatlllar bo’lishi mumkin deb hisoblaydi. V.T. Aseev 1819

Biz faqat “tushuniladigan ” va real harakatdagi motivlarga duch kelamiz. Bola qancha o’qish zarurligini yaxshi tushunadi(tushuniladigan motivlar ) , lekin bu narsa ham unga o’quv faoliyatini bilan shug’ullanish uchun turtki bo’la olmaydi. Bu bilim mayl shaklini olsagina , biz real harakatga motiv bilan ish ko’rgan bo’lamiz. Faqat tushuniladigan motivlargina maa’lum sharoitda harakatdagi motivlar shaklini oladi. Bu narsa motivatsiyani qayta qurish uchun jiddiy ahamiyatga egadir. Maktabning vazifasi ham bola motivatsiyasini qayta qurishdan iboratdir. A. N. Leonetev 0F19

A.N. Leonetev nazariy tafakkurga ega bo’lish , asos sifatidagi bilish motivlarining rivojlanish masalasiga katta e’tiborini qaratgan. U psixik jarayonlarning shunday dinamikasini ochishga harakat qildiki , bunday dinamika motivatsiya rivojlanishi asosida o’quvchilarni bilimlarni egallashga olib keladi. Kelib chiqadigan motiv deb- deb yozadi u, - harakat uchun ko’rsatma hosil qiladi. Ammo motivlarning muayyan toifasi (masalan bilish motivi) juda ko’p harakatlarning murakkab tizimi bo’lishini taqozo qiladi.

Ta’limni motivatsiyalash muammosi bo’yicha Ta’limni motivatsiyalash muammosi bo’yicha o’z oldiga o’quvchilarning o’qishga bo’lgan o’z oldiga o’quvchilarning o’qishga bo’lgan munosabati , psixologik aspektlari qanday munosabati , psixologik aspektlari qanday maydonga chiqadi degan masalani hal qilishni maydonga chiqadi degan masalani hal qilishni maqsad qilib qo’yadi. Bu munosabatning maqsad qilib qo’yadi. Bu munosabatning psixologik mohiyatini ochadigan muhim psixologik mohiyatini ochadigan muhim jihatlardan biri “o’quvchilar o’qish faoliyatini ” jihatlardan biri “o’quvchilar o’qish faoliyatini ” belgilaydigan motivlarning yig’indisi belgilaydigan motivlarning yig’indisi hisoblanadi. Bunda ta’lim motivlari deganda , hisoblanadi. Bunda ta’lim motivlari deganda , biz bola nima uchun o’qishga majbur qilishni biz bola nima uchun o’qishga majbur qilishni tushunamiz. tushunamiz. L. N. Bojovich 10

Rus olimi Nemov motivatsiyani quydaqicha tasavvur qiladi. Umumam har qanday shaxsdagi mavjud ehtiyojlarni ikki guruhga bo’lish mumkin. I. Biologik ehtiyojlar- bu fiziologik (tashnalik ochlik uyqu ) jinsiy moslashuv ehtiyojlari II. Ijtimoiy ehtiyojlar- bu mehnat qilish bilish estetik va axloqiy ma’naviy ehtiyojlar. Nemov 1B

Motivatsiyaning psixologik nazariyalari 1. Qaror qabul qilish nazariyasi 2. Instinktlar nazariyasi 3. Xul atvor nazariyasi 4. Motivatsiyaga kognitiv yondashuv nazariyasi.27 28 2A1A0B 2B1A0B 2D 130F

Qaror qabul qilish nazariyasi. Inson ongi tafakkurga , iroda va xatti harakatni tanlash imkoniyatiga ega. Demak inson xulqi motivining asossi aql , ong va inson irodasidir.

Instinktlar nazariyasi Z.Freyd, V. Magdugall –biologik nuqtai nazardan mavjud bo’lib , unga asosan insonga , hayvonlarga xos instinktlar biriktirilgan. XX asrning 20- yillarida instinktlar nazariyasi o’rniga inson xulq atvorini biologik ehtiyojlar bilan bog’lovchi konsepsiyaa yuzaga keladi.

Xulq atvor motivatsiyasi nazariyasi XX asr boshida paydo bo’lib , xulq atvor “stimul – reaksiya ” sxemasida ko’rib chiqiladi. I.P.Pavlov va uning izdoshlari N.A. Bershteyn va P.K. Anoxin

Motivatsiyaga kognitiv yondashuv nazariyasi Inson xulq atvorini tushuntirishda uning ongi va bilimi bilan bog’liq fenomenlarga alohida e’tibor beriladi.

Psixologiyada motivlashtirish deganda psixologik hodisalarning o’zaro mustaqil bog’langan , lekin bir- biriga to’la mos kelmaydigan nisbatan mustaqil uch turi mavjud.

1…Individning ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq bo’lgan faoliyatga undovchi sabablar sifatidagi motivlashtirishdir. Faollik holatini paydo bo’lishini subyektiv ehtiyojlarini izohlab beradi.

2… Motivlashtirish faollik kimga qaratilgani boshqa xulq atvor emas , balki xuddi shunaqasi tanlaganligini Izohlab beradi.

3.. Kishi axloqi va faoliyatini boshqaradigan vosita hisoblanadi. Bularlarga emotsiyalar , istaklar , qiziqishlar kiradi.

Foydalaniladigan adabiyotlar II. E.Goziyev . Umumiy Psixologiya Toshkent 2010. III. P.I. Ivanov Umumiy Psixologiya Toshkent 2008.

XULOSA

Nazariy xulosalar va mushohadalardan ko’rinib turibdiki psixologiya fanini turli sohalarida motiv,motivatsiya muammosi faoliyat,xulq,muomala kategoriyalarini yuzaga kelishi,kechishi,rivojlanishi xususiyatlariga asoslangan holda tadqiq qilingandir unga yondashuv turli tuman bo’lishidan qatiy nazar muayyan darajada umumiylik mavjudligini namoyish qildi.

E’tiboringiz uchun rahmat. Buxoro Davlat Universiteti Ijtimoiy –iqtisodiy fakulteti Psixologiya yo’nalishi II”K” guruh talabasi Hikmatova Shahnoza

Похожие

Motivatsiya

Psixologiya fanining predmeti

Psixologiya rivojlanish tarixi

Psixologiya fanining zamonaviy metodlari

Психодиагностика тарихи