Kichik maktab yoshi davrida bolaning ehtiyoj va qiziqishlari - Психология - Презентации

Kichik maktab yoshi davrida bolaning ehtiyoj va qiziqishlari

Загружено в:

07.06.2024

Скачано:

0

Размер:

1255.9208984375 KB

Kichik maktab yoshi davrida bolaning ehtiyoj va qiziqishlari Reja 1. Ehtiyoj va uning turlari.Kichik maktab yoshi davrida bolaning ehtiyojlari. 2. A.Maslouning ehtiyojlar iyerarxiyasi. 3. Bolaning ta’limga va tevarak-atrofdagi olamni bilishiga bo’lgan qiziqishi. 4. Bolalarda hozirgi zamon texnologiyasiga qiziqishlari.

• Ehtiyoj — insonning yashashi va kamol topishi uchun kerakli hayotiy vositalarga boʻlgan zaruriyat. Ehtiyoj kishilarning hayotiy vositalariga boʻlgan zaruriyatini ifodalovchi ilmiy kategoriya sifatida taraqqiyotning hamma bosqichlari uchun umumiy va doimiydir. Uning bozor iqtisodiyoti sharoitidagi tarixiy koʻrinishi talab tushunchasidir. • Talab ehtiyojdan farq qilib, mustaqil iqtisodiy kategoriya (ilmiy tushuncha) sifatida amal qiladi. Ehtiyojning faqat pul bilan taʼminlangan qismi talabga aylanadi. Demak, talab — bu pul bilan taʼminlangan ehtiyojdir.Ehtiyoj zarur miqdordagi pul bilan taʼminlanmasa, u „xohish“, „istak“ boʻlib qolaveradi. Talabning bir qator muqobil variantlari mavjud boʻladi, chunki narx oʻzgarishi bilan tovarning sotib olinadigan miqdori ham oʻzgaradi.

Inson ehtiyojlarining turlari Organik. Bu ehtiyojlar insonning rivojlanishi, uning o'zini saqlab qolish bilan bog'liq. Organik ehtiyojlar ko'plab ehtiyojlarni o'z ichiga oladi: oziq-ovqat, suv, kislorod, muhitning maqbul harorati, nasl berish, jinsiy istaklar, hayotning xavfsizligi. Bu ehtiyojlar hayvonlarda mavjud. Bizning kichik birodarlarimizdan farqli o'laroq, inson gigiena, ovqat pishirish va boshqa o'ziga xos sharoitlarga muhtoj;

Xuddi shu boisdan faollik faoliyatning asosiy mexanizmlaridan biri bo`lib, tirik mavjudotlarning o ‘ z imkoniyati darajasida tashqi olam ta’sirlariga javob qilish uquvchanligining tarkibi sanaladi. Shu o ‘ rinda A.Maslouning ehtiyojlar iyerarxiyasini keltirib o ‘ tish zarur. Psixologik manbalarga asoslanib, fikr yuritishimizda ehtiyoj – jonli mavjudotning tobe ekanligini ifoda etuvchi va mazkur shart- sharoitlarga nisbatan faolligini namoyon qiluvchi holat tariqasida ifodalaniladi.

• Material ehtiyojlar ularni odamlar tomonidan yaratilgan mahsulotlar bilan qondirishga asoslangan. Bularga quyidagilar kiradi: kiyim-kechak, uy-joy, transport, maishiy texnika, asbob- uskunalar, shuningdek ish, dam olish, hayot, madaniy bilimlar uchun zarur bo'lgan barcha narsalar. Boshqacha qilib aytganda, inson hayot manfaatlariga muhtoj; • Ijtimoiy. Bu turdagi aloqa, jamiyatdagi mavqe, ma'lum bir hayot pozitsiyasi, hurmat, obro'ga ega bo'lish zaruriyati bilan bog'liq. Erkak o'zi mavjud bo'lolmaydi, shuning uchun u boshqa odamlar bilan muloqot qilishi kerak. insoniyat jamiyatining rivojlanishi natijasida paydo bo'lgan. Bunday ehtiyojlar tufayli hayot eng xavfsiz bo'ladi; • Ijodiy ehtiyojlar turlari har xil badiiy, ilmiy, texnikaviy ehtiyojlarni qondirishni anglatadi. Odamlar juda farq qiladi. Ijodsiz yashay olmaydiganlar ham bor. Ular hatto boshqa narsadan voz kechishga rozi bo'lishadi, ammo ularsiz mavjud bo'lolmaydi. Bunday odam yuqori shaxsdir. Ular uchun ijodkorlik bilan shug'ullanish erkinligi avvalo;

Axloqiy o'zini takomillashtirish va psixologik rivojlanish - bular u madaniy va psixologik yo'nalishda o'sishni ta'minlaydigan turlar. Bunday holda, inson chuqur axloqiy va mas'uliyatli bo'lishga intiladi. Bunday ehtiyojlar odamlarning dinga kirishiga yordam beradi. Axloqiy o'zini o'zi takomillashtirish va psixologik rivojlanish shaxsiyat rivojlanishining yuqori darajasiga etgan odamlarning asosiy ehtiyojlariga aylanadi

Shaxsning etarli darajada rivojlanishi uchun ehtiyojlarni qondirish muhimdir. Agar biologik ehtiyojlar e'tiborga olinmasa, odam kasal bo'lib o'lishi mumkin va qoniqtirilmagan yuqori ehtiyojlar bilan nevrozlar paydo bo'ladi va boshqa psixologik muammolar paydo bo'ladi.Shuni ta'kidlash kerakki, "birinchi navbatda, ba'zi ehtiyojlarni qondirish - keyin boshqalarni rivojlantirish" qoidasidan istisnolar mavjud. Biz ochlik va uyqusizlik kabi jismoniy ehtiyojlardan qat'i nazar, yuqori maqsadlar qo'yadigan ijodkorlar va jangchilar haqida gapiramiz.

Ammo o'rtacha odam uchun quyidagi ma'lumotlar xarakterlidir: fiziologik ehtiyojlar 85 foizga qondiriladi; xavfsizlik va himoya sohasida - 70% ga; sevgi va qarindoshlik - 50% ga; o'z-o'zini hurmat qilishda - 40% ga; o'zini o'zi tasdiqlashda - 10% ga.

• Kichik maktab davri 6-7 yoshdan 9-10 yoshgacha davom etadi. Uning psixikasi bilim olishga etadigan darajada rivojlanadi. Kichik maktab yoshidagi bolaning muhim xususiyatlaridan biri, unda o‘ziga xos ehtiyojlarning mavjudligidir. • Bu ehtiyojlar o‘z mohiyatiga ko‘ra faqat muayyan bilim, ko‘nikma va malakalarni egallashga qaratilmay, balki o‘quvchilik istagini aks ettirishdan ham iboratdir. Shu ehtiyojlar asosida bolaning o‘z portfeliga, shaxsiy o‘quv qurollariga, dars tayyorlash stoliga, kitob qo‘yish javoniga ega bo‘lish, kattalardek har kuni maktabga borish istagi yotadi. Ana shu ehtiyoj bola shaxsining shakllanishida, shuningdek uning ijtimoiylashuvida katta ahamiyatga ega hisoblanadi .

Bu davrda bola, fan asoslarini o‘rganish uchun biologik va psixologik jihatdan tayyor bo‘ladi. Fiziologlarning fikriga ko‘ra, 7 yoshga kelib bolaning katta miya yarim sharlari ma’lum darajada rivojlangan bo‘ladi . Lekin bu yoshda inson miyasining psixik faoliyatni rejalashtirish, boshqarish, nazorat qilish kabi murakkab shakllariga javob beradigan maxsus bo‘limlari hali to‘liq shakllanib bo‘lmagan bo‘ladi.( miyaning bu qismlari 12 yoshda rivojlanib bo‘ladi.) Miyaning boshqaruv funksiyalarini to‘liq shakllanib bo‘lmaganligi kichik maktab yoshidagi bolalarning xulq-atvorida, faoliyatlarini tashkil etishlarida va emotsional sohalarida yaqqol namoyon bo‘ladi. Bolalardagi muloqotga bo'lgan ehtiyoj tug'ma ehtiyoj emas . U atrofdagi kattalar faoliyati tufayli shakllanadi. Odatda hayotning ikki oyligida faol ravishda o'zini namoyon qila boshlayd i.

Psixologik ehtiyojlar orasida shaxsning asosiy ehtiyojlari ajralib turadi. Bunday ehtiyojlar, agar ular bajarilmasa, yosh bolalar to'liq rivojlana olmaydi. Ko'rinishidan, ular o'z rivojlanishlarida to'xtab, o'z tengdoshlariga qaraganda, bunday ehtiyojlarni qondiradigan ba'zi kasalliklarga ko'proq moyil bo'ladilar. Shunday qilib, masalan, agar bola muntazam ravishda ovqatlantirsa, lekin ota-onalar bilan to'g'ri aloqa qilmasdan o'ssa , uning rivojlanishi kechikishi mumkin

Qiziqish - bu ob'ektiv va ob'ektiv ijtimoiy, ongli, amalga oshirilgan jarayon. Ehtiyojlarni qondirishning ob'ektiv samarali va maqbul usuli ob'ektiv qiziqish deb ataladi. Ob'ektiv tabiatning bunday qiziqishi shaxsning ongiga bog'liq emas. Ijtimoiy maydonda ehtiyojlarni qondirishning ob'ektiv jihatdan samarali va maqbul usuli ob'ektiv ijtimoiy qiziqish deb ataladi. Masalan, bozorda do'konlar ko'p va albatta eng yaxshi va arzon mahsulotga maqbul yo'l bor.

Bu ob'ektiv ijtimoiy qiziqishning namoyishi bo'ladi . Turli xil xaridlarni amalga oshirishning ko'plab usullari mavjud, ammo har doim muayyan vaziyat uchun ob'ektiv ravishda maqbul bo'lgan usul mavjud bo'ladi.Faoliyat subyektining o'z ehtiyojlarini qanday qilib qondirish yaxshiroq ekanligi to'g'risidagi tasavvurlari ongli qiziqish deb ataladi.

Bunday qiziqish ob'ektivga mos kelishi yoki biroz boshqacha bo'lishi mumkin va mutlaqo teskari yo'nalishga ega bo'lishi mumkin. Sub'ektlarning deyarli barcha harakatlarining bevosita sababi aniq ongli tabiatning qiziqishidir. Bunday qiziqish insonning shaxsiy tajribasiga asoslanadi. Shaxsning ehtiyojlarini qondirish uchun boradigan yo'l, amalga oshirilgan qiziqish deb ataladi. Bu ongli tabiatning qiziqishi bilan to'liq mos kelishi mumkin va unga mutlaqo zid keladi. Yana bir qiziqish xilma-xilligi bor - bu mahsulot. Bunday xilma-xillik ham ehtiyojni qondirish, ham uni qondirishning bir usuli hisoblanadi. Mahsulot ehtiyojlarni qondirishning eng yaxshi usuli bo'lishi mumkin va u xuddi shunday ko'rinishi mumkin.

Qiziqishlar. Maktab ta’limining dastlabki yillarida qiziqishlar, xususan bilishga bolgan qiziqish, tevarak-atrofdagi olamni bilishga bo`lgan qiziqish ko’proq bilimga bo`lgan tashnalik va intellektual qiziquvchanlik juda sezilarli ravishda rivojlanadi.

Psixologlarning tahkidlalariga qaraganda dastavval ayrim faktlarga, boshqa narsalardan ajratib olingan yolg`iz hodisalarga nisbatan qiziqishlar bo`ladi. Undan keyin esa sabablarini, qonuniyatlarini, hodisalar o`rtasidagi aloqa va o`zaro bog`liqliklarni bilib olish uchun bo`lgan qiziqishlar rivojlanadi. Agar 1-2 sinf o`quvchilarini «bu nima?» degan savol qiziqtirsa birmuncha kattaroq yoshdagi bolalar uchun «nima sababdan», «qanday qilib?» degan savollar tashkil bo`lib qoladi. O`qish malakasini rivojlanishi bilan kitob o`qishga, qiziqarli bo`lgan muayyan adabiyotlarni , ertaklarni o`qishga, bundan ham so`ngroq qiyin bo`lmagan ilmiy fantastik va sarguzashtlar xaqidagi kitoblarni o`qishga qiziqish paydo bo`ladi.

Texnikaga ayniqsa, hozirgi zamon texnikasiga, raketalarga, oy stantsiyalariga, eng yangi tipdagi avtomobil va samolyotlarga bo`lgan qiziqish tez tarkib topadi. Qishloq maktablarining 3- 4- sinf o`quvchilari qishloq xo`jaligiga nisbatan sezilarli darajada o`z qiziqishlarini namayon qila boshlaydilar.

Shuning uchun o`qituvchi kichik maktab yoshidagi o`quvchilarga nisbatan munosabatlarida qiziqishlar rivojlanishining qonuniyatlarini nazarda tutish zarurdir. Yuqorida aytib o`tilgandek xususan o`qituvchining tegishli bahosi bilan aniqlanadigan bolaning o`qishidagi o`z muvaffaqiyatlarini, qo`lga kiritgan yutuqlarini ichdan his qilish katta hususiyatga egadir.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !

Похожие

Kichik maktab yoshi davrida psixik rivojlanish xususiyatlari. Bolalik davridagigi psixologik muammolar

Ilk o‘spirinlik yoshi davrida psixik rivojlanish xususiyatlari

Kichik maktab yosh davrida o’quv faoliyatining tarkib topishi, ish motivlarining rivojlanishi

Ehtiyoj faollikni yuzaga keltiruvchi turtki sifatida va ehtiyoj o’rganish metodlari

Emotsiyalar va insonning xronologik yoshi