logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Горное дело
  4. Yadro-magnitli karotaj

Yadro-magnitli karotaj

Загружено в:

05.02.2024

Скачано:

0

Размер:

6405.376953125 KB
Скачать
Yadro-magnitli karotaj Reja: • Tog’ jinslarining magnit hossalari; • Yadro-magnitli karotaj; • Radioaktivlik. • Magnit xossalari boʼyicha togʼ jinslari uchta guruhga boʼlinadi: diamagnetiklar, paramagnetiklar, ferromagnetiklar. • Diamagnetiklarda - æ juda kichik va manfiy (æ<0), ularning magnitlanganligi magnitlantiruvchi maydonning yoʼnalishaga teskari. Diamagnetiklar-kvarts, dala shpatlari, tosh tuzi, marmar, neft, granit, oltin, kumush, qoʼrgʼoshin, mis va boshqalar. Koʼpchilikning æ = -0.1*10-6 SGS birliklarida boʼladi. • Paramagnetiklarda – æ (10-4-10-5) kichik va musbat (æ>0) boʼladi. Ularga choʼkindi, metamorfik va magmatik togʼ jinslarining koʼpchiligi kiradi. Ularning magnitlanganligi magnitlantiruvchi maydon yoʼnalishiga toʼgʼri keladi (2-rasm). • Ferromagnetiklarda – æ juda katta va musbat (æ>0)boʼladi. Ferromagnit minerallarning (magnetit, titanomagnetit, ilьmenit, pirrotin) æ si juda katta (10-3 SGS birliklaridan katta). Togʼ jinslarining magnit qabul qiluvchanligitarkibida ferromagnit minerallar mavjudligidan aniqlanadi. 2-rasm: Magnitlanganliklarning rafiklari. 1- diamagnetiklar; • 2-paramagnetiklar. Yadro-magnitli karotaj quduq kesimidagi jinslarning yadro magnitlanishini o&#39;lchashga asoslangan. Mexanik va magnit momentlar mavjudligi sababli, ko&#39;plab elementlarning atomlarining yadrolari magnitlangani kabi tepaga yo&#39;naltirilgan va yer magnit maydonining yo&#39;nalishi bo&#39;yicha aylanadi. Yadro-magnitli karotajning printsipi quyidagilardan iborar: Tog’ jinslariga doimiy magnit maydon ta&#39;sir qiladi, uning ta&#39;siri ostida jins elementlari yadrolarining magnit momentlari ularning yo&#39;nalishini o&#39;zgartiradi; Qutblanish maydoni olib tashlangandan so&#39;ng, yadro magnit momentlari o&#39;zlarining dastlabki yo&#39;nalishiga qaytib, erkin o&#39;tib, o&#39;zlarining vaqt o&#39;tishi bilan parchalanadigan elektromagnit maydonni yaratadilar, ularning kuchi o&#39;lchanadi. Signalning amplitudasi faqat jinsning g&#39;ovaklarida joylashgan harakatlanuvchi suyuqlik tarkibidagi vodorod yadrolari soniga bog&#39;liq. Tog&#39; jinslarining qattiq fazasini tashkil etuvchi boshqa elementlarning yadrolaridan va uning g&#39;ovaklarining yopishqoq moddasidan, shuningdek, kristallanish va bog&#39;langan suvning vodorod yadrolaridan erkin presessiya signali quduq uskunalari tomonidan qayd etilmaydi. YMKda erkin presessiya signalining amplitudasini tavsiflash uchun erkin suyuqlik indeksi (ffi) - ymk paytida va distillangan suvda kuzatilgan dastlabki signal amplitudalarining nisbati qo’llaniladi. YADRO-MAGNITLI KAROTAJ Bajarilishi kerak bo&#39;lgan vazifalar: • tog&#39; jinslarining samarali g&#39;ovakligini aniqlash , • kollektorlarini aniqlash, • kollektorlarning to&#39;yinganligi tabiatini aniqlash, • mahsuldor kollektorlarning samarali imkoniyatlarini aniqlash. Yadro-magnitli karotaj zondi katushka va kalitdan iborat bo&#39;lib, uni 2-3 A quvvatga ega bo&#39;lgan doimiy oqim manbaiga navbat bilan bog&#39;laydi. • Katushkaning o&#39;qi quduqning o&#39;qiga perpendikulyar ulanganda, katushka quduqning o&#39;qiga perpendikulyar yo&#39;nalishda, ya&#39;ni vertikal quduqda, Yerning magnit maydon vektoriga (T) deyarli perpendikulyar bo&#39;lgan holda, atrofdagi bo&#39;shliqda polarizatsiya qiluvchi doimiy magnit maydon hosil qiladi. Shu munosabat bilan Yadro-magnitli karotaj usulini og&#39;ish va gorizontal quduqlarda qo&#39;llash qiyin. Polarizatsiya maydonining kattaligi Yer maydonidan taxminan 100 marta katta. Oqim uzunlamasına bo&#39;shashish tugagunga qadar (2-3 s dan ko&#39;p bo&#39;lmagan) o&#39;tadi. Polarizatsiya maydonini o&#39;chirib qo&#39;ygandan so&#39;ng, biroz vaqtdan so&#39;ng (tM = 25-30 ms), induktsiyalangan EMF katushkada qayd etiladi. Yadro-magnitli karotaj egri chiziqlari Kuchli magnit maydonda yadro magnit usulini amalga oshirishga namuna Radioaktiv minerallar guruhlari • Past radioaktivlik bilan tavsiflangan birinchi guruh cho&#39;kindi jinslarning asosiy tarkibiy qismlarini o&#39;z ichiga oladigan minerallar: kvarts, dolomit, angidrit, gips, kalsit, siderit, tosh tuzi. • O&#39;rtacha radioaktivlikka ega minerallarning ikkinchi guruhi alohida mineral navlari bilan ifodalanadi: limonit, magnetit, turmalin, korund, barit, oligoklaza, shoxli va boshqalar. • Uchinchi guruh minerallarga quyidagilar kiradi: gillar, slyudalar, dala shpatlari, radioaktivligi kuchayishi bilan ajralib turadigan kaliy tuzlari va boshqa ba&#39;zi minerallar. • To&#39;rtinchi guruhga yordamchi minerallar kiradi, ularning radioaktivligi birinchi guruh minerallarining radioaktivligidan 1000 martadan ortiq. Geiger-Myuller hisoblagichi • Ushbu hisoblagichda 800 - 1000 V kuchlanishdagi elektrodlardan biri (anod) past bosimdagi (> 0,01 atm) ionlashtiruvchi gaz bilan to&#39;ldirilgan kameraga joylashtiriladi. Gamma - kvantning bir qismi, kameradan o&#39;tib, o&#39;z yo&#39;lida gaz molekulalari bilan o&#39;zaro ta&#39;sir qilmaydi, bu hisoblagichning samaradorligini pasaytiradi. Boshqa gamma kvantlar bir nechta gaz molekulalarining ionlanishiga olib keladi.Hisoblagich tomonidan ro&#39;yxatga olingan har bir gamma-kvant hisoblagichning quvvat manbai pallasida oqim impulsini keltirib chiqaradi. Sintillyator Radioaktiv karotaj usullari barcha turdagi (neft va gaz, maʼdan, nodir metallar, koʼmir konlaridagi) burgʼi quduqlarida qoʼllaniladi. Burgʼi quduqlarida togʼ jinslarining tabiiy radioaktivligi yoki suniy yoʼl bilan hosil qilingan radioaktiv xossalarini oʼrganish boʼyicha quduq kesimini oʼrganish yoki tekshirish ishlari radioaktiv karotaj usullari deb ataladi. Radioaktiv karotajning asosiy usullari ikkita tabiiy va sunʼiy usullar boʼlib sunʼiy usullar ham oʼz navbatida ikki turga ajratiladi: Tabiiy radioaktiv karotaj usullari: 1. Gamma karotaj - bu usul burgʼi qudugʼidagi togʼ jinslarining tabiiy radioakgivligi tekshirilib, shu jinslarning bir-biridan radioaktivlik xususiyatlari bilan ajralib turishidan foydalanib geologik kesimlar tuziladi. Sunʼiy radioaktiv karotaj usullari: 2. Gamma-gamma karotaj GGK- bu usulda burgʼi qudugʼidagi togʼ jinslari gamma nurlari bilan taʼsirlantiriladi va shu jinslarda qayta radioaktiv nurlanishlar tekshirilib, togʼ jinslari va maʼdanlarning tarkiblari va xususiyatlari oʼrganiladi. 3. Neytron-gamma karotaj - bu usulda burgʼi qudugʼidagi togʼ jinslari neytronlar bilan nurlantirilib tekshiriladi. RADIOAKTIV KAROTAJ • Togʼ jinslarining radioaktiv zarrachalar bilan oʼzaro taʼsirlanishi har xil boʼlgani uchun koʼrsatilgan radioaktiv karotaj usullari oʼz navbatida yana bir nechta usullarga boʼlinadi. • Hozirgi kunda neytronli-gamma karotaj NGK, neytron-neytronli karotaj NNK, impuls- neytronli karotaj INK, faollashma neytron karotaj NАK, entgen-radiometrik karotaj RRK, gamma-spektrometrik karotaj GSK, uran konlarida bir onli neytronlar boʼlinishi karotaji KNDm va boshqa radioaktiv karotaj usullari qoʼllaniladi. • Radioaktiv karotaj usullari elektr usullariga nisbatan bir qancha afzalikka ega. Radioaktiv karotaj tadqiqotlarini (usullarini) temir quvurlar bilan mustahkamlangan burgʼi quduqlarining ichida oʼtkazilsa ham boʼladi. Bu usullar yordamida tabiiy kon maʼdanlarining mineral tarkiblarini, togʼ inslarining fizik xususiyatlarining (gillilik, zichlik, gʼovaklik radioaktivlik va h.k) aniqlash mumkin. Gamma karotajda togʼ jinslari va maʼdanlarning tabiiy holda paydo boʼlgan tabiiy gamma nurlanishlarni qayd qilishga asoslangan. GK usulini sobiq ittifoq geofiziklari (G.V. Gorshkov, L.M. Kurbatov, А.G. Grammakov, V.А. Shpaklar) birinchilardan boʼlib 1933- 1934 yillarda ishlab chiqishdi va amaliyotga tadbiq etishdi. GAMMA – KAROTAJ • Gamma karotaj - togʼ jinslarining tabiiy radioaktivlik xossalarining qiymatlarini oʼlchash boʼyicha litologik kesimni oʼrganishda va zarur detal xarakterli fizik parametrlarni aniqlashda (uran konlarida uran qatlamlarini qayd qilish hamda neft va gaz konlarida togʼ jinslarining gillilik parametrlarini hisoblash hamda boshqa yordamchi vazifalarni bajarishda) qoʼllaniladi. • Togʼ jinslarining tarkibida har-xil miqdorda radioaktiv zarrachalar mavjud bo’lib, shuning uchun jinslar tabiiy radioaktivlikka ega bo’ladi. • Kon maʼdanlari katta radioaktivlikka ega boʼlib, burgʼi qudugʼida juda yuqori anomal qiymatlarni beradi. Shunday maʼdanlar yonidan oqib oʼtgan yer osti suvlarining (suv tarkibida radonning Rn miqdori yuqori boʼladi) ham radioaktivligi katta boʼladi. Burgʼi qudugʼidagi tabiiy radioaktivlikni oʼrganish orqali koʼplab geologik masalalarni yechish mumkin. Bunday ishlarni bajarishda maxsus oʼlchov asboblaridan foydalaniladi. • Gamma nurlarini burgʼi qudugʼi radiometri hisoblagichlari qabul qilib elektr signalga aylantaradi. Аylantirilgan elektr signallar kuchaytirgichda kuchayib elektr sezgichlarda tozalanadi va kabel orqali yer ustiga yetkazilib karotaj stantsiyasida qayd qilinadi. • Gamma nurlanish jadalligiga proporsional boʼlgan elektr signallari karotaj stansiyasida diagrammalarga oʼxshab qayd qilinadi, alohida joylashgan, radioaktivlikka ega boʼlgan qatlamlar simmetrik anomal grafiklar beradi. • Аnomal grafiklarning shakliga burgʼi qudugʼining diametri, burgʼilash qorishmasining tarkibi va zichligi katta taʼsir koʼrsatadi. Radioaktivlikni oʼlchashda oʼlchash tezligining, ham taʼsiri bor. Temir quvurlar bilan mustahkamlangan burgʼi quduqlarida gamma nurlanishlarini oʼlchash vaqtida quvurning va shu quvurni mahkam ushlab turgan sementning qalinligini taʼsiri boʼladi. Gamma karotaj usulining tekshirish radiusi taxminan 30 sm dan iborat. Xulosa: Yadro-magnitli karotaj quduq kesimidagi jinslarning yadro magnitlanishini o&#39;lchashga asoslangan. Tog’ jinslariga doimiy magnit maydon ta&#39;sir qilishi natijasida uning ta&#39;siri ostida jins elementlari yadrolarining magnit momentlari ularning yo&#39;nalishini o&#39;zgartiradi. Yozuvchi asbob yordamida signal amplitudasi yozib boriladi. Bunda Signalning amplitudasi faqat jinsning g&#39;ovaklarida joylashgan harakatlanuvchi suyuqlik tarkibidagi vodorod yadrolari soniga bog’liq. Jinslarning magnit xossalari orqali magnit maydon yo’nalishi va uning qanday qatlamlardan tuzilganligini aniqlashimiz mumkin. Yadro-magnitli karotaj orqali tog’ jinslarini g’ovakligini, kollektorlik hususiyatlarini va boshqa fizik hossalarini aniqlaymiz. Foydalanilgan adabiyotlar: • 1. Аппаратура и оборудование геофизических методов исследований скважин / Л.И. Померанц, Д.В. Белоконь, В.Ф. Козяр. – М.: Недра, 1985. – 271 с. • 2. Геофизические методы исследования нефтяных и газовых скважин. / Л.И. Померанц, М.Т. Бондаренко, Ю.А. Гулин, В.Ф. – М.: Недра, 1981. – 376 с. • 3. Геофизические методы изучения подсчётных параметров при определении запасов нефти и газа / Б.Ю. Вендельштейн, Г.М. Золоева, Н.В. Царева и др. – М.: Недра, 1985. – 248 с. • 4. Геофизические методы определения параметров нефтегазоносных коллекторов / Б.Ю. Вендельштейн, Р.А. Резванов. – М.: Недра, 1978. – 216 с. Etiboringiz uchun raxmat

Похожие

Akustik Karotaj
Karotaj stansiyalar
Gamma-karotaj va gamma-gamma-karotaj
Gazli vageokimyoviy karotaj
Neytronli karotaj usullar