Akustik Karotaj - Горное дело - Презентации

Akustik Karotaj

Загружено в:

20.02.2024

Скачано:

0

Размер:

831.2578125 KB

Akustik karotaj QUDUQLARDA GEOFIZIK TADQIQODLAR

Kirish 1. Akustik karotaj 2. Akustik karotajni dalillarini talqin qilish Foydalanilgan adabiyotlar REJA:

 Аkustik karotaj (Acoustic Logging) ilk bor 1939 yil АQShda sinab koʼrildi. Аkustik karotaj (АK) usuli keng rivojlanishining boshlanishi davri XX- asrning 50 yillariga talluqli boʼlib, «Humble Oil & Refining Company» (АQSh) firmasi burgʼi quduq kesimini elastik toʼlqinlarni tarqalish tezliklari boʼyicha qayd qiluvchi akustik karotaj apparaturalarining birinchi namunasini yaratishdi. Sobiq ittifoqda esa АK apparaturasining birinchi maketi 1951 yilda ishlab chiqildi va qoʼllanila boshladi. Аkustik karotaj usuli qoʼllanila boshlagan davrdan bugungi kunga qadar qariyb 70 yildan ortiq vaqt mobaynida ularning qoʼllanilish boʼyicha tadqiqot obyektlari va hal qiluvchi vazifalari, asbobning turli xil modifikatsiyalari ham takomillashib ortib kelmoqda. AK togʼ jinslarining toʼlqin oʼtkazish xususiyatlari boʼyicha litologik tarkibni aniqlashdan tashqari quduqlarning texnik holatini tekshirish usullaridan biri sanaladi. Yaʼni АK - burgʼi qudugʼining sementlanish sifatini nazorat qilishda qoʼllaniladi (AKS).

 АKda elastik toʼlqinlarni burgʼi quduqda zondga oʼrnatilgan maxsus elektr magnit nurlatgich hosil qiladi. Togʼ jinslaridan oʼtgan toʼlqinlarni esa qabul qiluvchi elementlar qabul qiladi. Nurlatgichlarning va qabul qiluvchi elementlarning soni har xil boʼlishi mumkin.Аkustik karotajni ishlash prinsiplari quyidagidan iborat: Nurlatgichdan chiqqan ultra tovushli plastik tebranish togʼ jinslaridan oʼtib qabul qiluvchi elementlarga yetib keladi. Qabul qiluvchi elementlarda elastik tebranishlar elektr tebranishlariga aylantiriladi, keyin kuchaytirgichlardan oʼtib, sizgichlarda silliqlanib kabel orqali yer ustiga yetkazilib karotaj stantsiyasida oʼrnati lgan oʼlchash asbobida qayd qilinadi.

 Oddiy burgʼi qudug’i AK zondida bittadan nurlatgich va qabul qiluvchi element oʼrnatilgan boʼladi. Buni ikki elementli zond deb ataladi. Аmalda uch, toʼrt elementli akustik karotaj zondlari qoʼllaniladi. Uch elementning akustik karotaj zondida (1-rasm) bitta AK asbobi qayd qilish sxemasi 207 nurlatgich (toʼlqin manbai) va ikkita qabul qiluvchi elementlar yoki ikkita tarqatuvchi (nurlatgich) va bitta qabul qiluvchi elementlar oʼrnatilgan bo’ladi (masalan2-rasmda tasvirlangan SPАK-6 asbobi). Sxematik tuzilishi quyidagicha: birinchi va ikkinchi nurlatgich elementlari, markazlashtiruvchilar (tentrator), Nurlatgich va qabul qiluvchi elementlar oraligʼidagi masofa zondning uzunligi (L) deb ataladi. Nurlatgich (yoqilgʼi qabul qiluvchi element)lar oraligʼidan masofa L-oʼlchash bazasi deb atalgan. Tadqiqot radiusi zondning uzunligiga bogʼliq. Zondning uzunligi katta boʼlsa, tekshirish radiusi ham oshadi. qabul qiluvchi element.

1-rasm . AK asbobi qayd qilish sxemas

2-rasm . SPAK (СПАК)-6 АК zondi. Sxematik tuzilishi quyidagicha: birinchi va ikkinchi nurlatgich elementlari, markazlashtiruvchilar (tentrator), qabul qiluvchi element.

Akustik karotajni dalillarini talqin qilish  AK diagrammalarini sifatli talqin qilib togʼ jinslarining gʼovakliligini aniqlash mumkin. Bu diagrammalarni miqdoriy jihatdan talqin qilib geologik qatlamlardan elastik toʼlqinlarning oʼtishining oʼrta tezligi aniqlanadi. Geologik qatlamlardagi oʼrta tezliklar seysmik qidiruv usullarining natijalarini talqin qilishda qoʼllaniladi. Аkustik karotaj usuli bilan temir quvurlarni mustahkamlashda sement bilan mahkamlanishining sifatini tekshirish ham mumkin. Quduqlar mustahkamlovchi quvurlar tushirilib sementlangach Ak usuli o’tkazilib sementlangan va yaxshi sementlanmagan sohalar ajratiladi. Agar sementlanish sifati past bo’lsa ushbu intervallarda to’lqinlar fazasida uzilish kuzatiladi (3-rasm) va aksincha to’lqin qanchalik yaxshi o’tsa sementlanish sifati yuqori ekanligini anglatadi. АK orqali neft va gaz konlarida nisabatan keng vazifalar yechiladi, masalan togʼ jinslarining toʼlqin oʼtqazish tezligi boʼyicha litologik kesimni ajratish, АK boʼyicha gʼovaklik parametrini aniqlash va boshqa shu kabi vazifalarni hal qilishda qoʼllaniladi.

3-rasm . Faza Korelyatsion Diagramma (FKD) yordamida burgʼi quduqlarning sementlanish sifatini baholash. Jinslar: 1 – ohaktosh, 2 – galit, 3 – qumtosh

 Akustik karotaj - bu quduqga joylashtirilgan emitent tomonidan yaratilgan tovush va ultratovush chastota diapazonlarida elastik tebranish maydonlarini o'rganishga asoslangan quduqni tadqiq qilish usullari to'plami. Akustik kratoj asosi quduqlarning uchastkalarini tashkil etuvchi jinslarning elastik xususiyatlaridagi farqdir. Ultrasonik usulda quduq uchastkalarini o'rganishda paydo bo'ladigan kuchlanishlar ostida tabiiy yuzaga kelgan jinslar amalda elastik jismlardir. Agar elementar tog’ jinslari hajmiga ma’lum vaqt kuch ta’sir etsa, u holda tog’ jinslari zarralari deformatsiyalanadi va harakatlanadi. Bu qo'zg'alish nuqtasini o'rab turgan qatlamda stresslarning paydo bo'lishiga olib keladi. Natijada, muhitning holati qo'zg'atuvchi kuchni qo'llash nuqtasidan barcha yo'nalishlarda o'zgaradi. Deformatsiyalarning ketma-ket tarqalish jarayoni elastik to'lqin deyiladi. Togʻ jinslarining elastik xossalari, demak, ulardagi elastik toʻlqinlarning tarqalish tezligi ularning mineral tarkibi, gʻovakligi va gʻovak boʻshliq shakli bilan belgilanadi va shuning uchun litologik va petrofizik xossalari bilan chambarchas bogʻliqdir.

 Tog' jinslaridan o'tgan ultratovush va tovush diapazonidagi elastik to'lqinlarning xususiyatlarini o'rganishga asoslangan. AK zondlari 4va 25-rasmlarda ko'rsatilgan. 5-rasm. AK o'lchash zondlarining diagrammasiAK asboblarini umumiy tadqiqot usullari va asboblari uchun tavsiya etilgan tadqiqot ob'ektiga ko'ra tasniflash maqsadga muvofiqdir. Ochiq teshikda toshlar yagona tadqiqot ob'ekti hisoblanadi. Asosiy masalani yechish ishonchliligini oshirish maqsadida yuvuvchi suyuqlikning xarakteristikalari, asosan undagi elastik to'lqinning tezligi vzh o'lchanadi. Korpusli quduqda to'rtta tadqiqot ob'ekti mavjud: bir yoki ko'p fazali harakatsiz va harakatlanuvchi suyuqlik bilan to'ldirilgan quduq bo'shlig'i; korpus; tsement yoki suyuqlik bilan to'ldirilgan halqali bo'shliq; quduq kesimini tashkil etuvchi va korpus orqali oʻrganiladigan togʻ jinslari.Tarixiy jihatdan AK asboblarini geologik kesmalarni va korpus torlarining texnik holatini oʻrganish uchun moʻljallangan guruhlarga boʻlinishi, ularning asosiy belgilovchi xususiyati ularning maqsadi (ochiq yoki oʻrganish uchun) hisoblanadi. korpusli quduqlar) yoki o'lchash zondlarini loyihalashning murakkabligi.

 Birinchi ikki guruh ommaviy qo'llaniladigan qurilmalar bo'lib, ular ochiq va korpusli quduqlarda qo'llaniladi. Ularning eng oddiylari (5-rasm, a, b) o'zgaruvchan uch elementli zondlarni (emitter va 2 qabul qiluvchi yoki 2 emitent va 1 qabul qiluvchi) yoki kompensatsiyalangan to'rt elementli zondlarni (ikkita emitent va ikkita qabul qiluvchi) o'z ichiga oladi. Ko'pincha kompensatsiyalangan zond P3 uchinchi qabul qilgichni ham o'z ichiga oladi (5-rasm, b), bu maxsus texnologik echimlarni ta'minlaydi: tsement-torga yopishishning har qanday sifati bo'yicha korpus bo'yinbog'larini mahkamlash, fazaviy korrelyatsiya diagrammalarini (PCD) ro'yxatga olish. standart uzunlikdagi taglik 5 futga (1 ,5 m) teng va hokazo. Ommaviy qo'llaniladigan qurilmalar mustaqil ravishda yoki birlashtirilgan yig'ilishlarning bir qismi sifatida ishlaydi. Ular asosan bo'ylama to'lqinning parametrlarini (∆t, A, a) va kamroq darajada qulay geologik va texnik sharoitlarda ko'ndalang bosh to'lqinining parametrlarini o'lchashga qaratilgan. Bu guruhlarga, shuningdek, emitent va elastik tebranishlarni qabul qiluvchi funktsiyalarini birlashtirgan bir yoki bir nechta elektroakustik o'zgartirgichli yuqori chastotali (300-1000 kHz) skaner qurilmalari kiradi (5-rasm, e, f).

 Ularning asosiy maqsadi ochiq quduqlardagi anizotrop qatlamli va yorilish-kavernoz jinslarni batafsil o'rganish va halqani to'ldiradigan tsement toshidagi vertikal kanallarni tanlashdir. . Ular monopol va dipol konvertorlari bo'lgan ko'p elementli o'lchash zondlari bilan jihozlangan (2-rasm, b, c), AK (1-30 kHz) uchun keng chastota diapazonini qamrab oladi va informatsion P, S va St parametrlarini o'lchashni ta'minlaydi. bu to'lqinlarning bir- biriga va boshqa interferentsiya to'lqinlari bilan aralashuvisiz to'lqinlar. Ushbu guruhning qurilmalari qidiruv, qidiruv va qazib olish quduqlarining asosiy qismidagi cheklangan vazifalarni hal qilish uchun mo'ljallangan. Ular barcha mahalliy va xorijiy firma va korxonalarga tegishli bo'lib, ularni mustaqil ravishda yoki boshqa turdagi GIS qurilmalaridan birlashtirilgan yig'ilishlarning bir qismi sifatida ishlatadi. Qurilmalar uzunlamasına yoy to'lqinining parametrlarini (∆tp, ap, fp va boshqalar) o'lchashni ta'minlaydi. Transvers to'lqinning parametrlarini o'lchash ular uchun ma'qul, lekin umuman majburiy emas. Qoida tariqasida, u qulay sharoitlarda amalga oshiriladi: quduqning nominal diametri, nisbatan yuqori tezlikli kesim (vp>vs>vl), o'rganilayotgan qatlamlarning qalinligi o'lchash zondlari uzunligidan oshadi, yo'q. elastik to'lqinlarning anomal zaiflashuvi bo'lgan jinslar.

4-rasm AK problarini o'lchash sxemalari

5-rasm AK problari

 Ommaviy foydalanish uchun AK asboblarining elementlarini uzoq muddatli takomillashtirish turli xorijiy va mahalliy firma va korxonalar tomonidan ishlab chiqilgan o'lchash zondlarining xususiyatlarini moslashtirishga olib keldi. Kompensatsiyalangan o'lchash zondlari keng qo'llaniladi, ularda emitentdan yaqin qabul qiluvchigacha bo'lgan masofa 0,915-1,0 m, zond bazasi (qabul qiluvchilar orasidagi masofa) 0,5-0,61 m.Emitentlarning tabiiy tebranish chastotasi 20-25 ni tashkil qiladi. kHz. Elastik tebranishlarning emitentlari ko'pchilik xorijiy kompaniyalar tomonidan piezoseramik tsilindrlar shaklida ishlab chiqariladi; mahalliy korxonalar va Halliburton silindrsimon magnitostriktiv emitentlardan foydalanadi. Barcha asboblardagi elastik tebranishlarni qabul qiluvchilar diametri 30-50 mm bo'lgan pyezokeramik sharlardan yasalgan.Barcha quduqli asboblarning ishlash ko'rsatkichlari ham bir xil. Qurilmaning diametri - 70-90 mm; xizmat ko'rsatiladigan quduqlarning diametri - 108-457 mm. Deyarli barcha firmalar, shuningdek, 51-120 mm diametrli quduqlarga xizmat ko'rsatish uchun kichikroq diametrli (42-60 mm) qurilmalarga ega, shu jumladan eski shaftalardan burg'ulangan yo'nalishli quduqlar. Quduqli asboblarning termobarik xarakteristikalari standart hisoblanadi: xorijiy kompaniyalar uchun - 177 ° C va 138 MPa; uy sharoitida - 120 ° C va 80 MPa Ommaviy foydalanish uchun qurilmalar mustaqil ravishda yoki birlashtirilgan yig'ilishlarning bir qismi sifatida ishlatiladi.

 Ko'pincha yig'ilishlar NK, GGK-P yoki IK qurilmalarini o'z ichiga oladi. Tadqiqotlar natijalarini bo'limga ulash uchun barcha qurilmalar uchun GK probi talab qilinadi. Birlamchi ma’lumotlarni raqamlashtirish asboblarning o‘zida xorijiy kompaniyalar tomonidan yetti simli logka kabeli va shunga mos ravishda ikki yoki uchta ma’lumot uzatish liniyalari, mahalliy asboblar uchun esa kunlik yuzadagi qayd yozuvchisi yordamida amalga oshiriladi. foydalanish, AVAK-7 asbobi ikkita o'ziga xos xususiyati bilan ajralib turadi. U 20 (yoki 12), 8 va 2,5 kHz chastotalarda qo'zg'atilgan 2 ta monopol emitentni, tabiiy tebranish chastotasi 3-4 kHz bo'lgan dipol emitentni va ularga mos keladigan 2 juft monopol va dipol qabul qiluvchilarni o'z ichiga oladi. Bu monopol transduserlar bilan jihozlangan va P, S va St to'lqinlariga har xil sezgirlikka ega bo'lgan uchta turli chastotali o'lchash zondlarini va bitta safar davomida bitta dipol zondning ishlashini tashkil qilish imkonini beradi. Qurilma ochiq va korpusli quduqlarda uzunlamasına (20, 12 va 8 kHz chastotalarda), ko'ndalang (dipol zond bilan 8 kHz) va Stoneley (2,5 kHz) to'lqinlarning parametrlarini alohida qayd etishni ta'minlaydi.

 Transvers va Stoneley to'lqinlari (birinchisi - dipol zond tomonidan, ikkinchisi - 2,5 kHz chastotada) birinchi holatda yuqori chastotali P to'lqiniga, ikkinchisida P va S to'lqinlariga aralashmasdan qayd etiladi. o'lchovlarning ishonchliligini oshiradi ∆t, A, a. Vs ning minimal qiymatlari 1050 m/s (∆ts=950 mks/m), vst qiymatlari 900-1500 m/s (∆tst=660- 900 mks/m) oralig‘ida qayd etilgan. Qoplangan quduqlarda dipol zond yordamida S- to'lqin parametrlarini o'lchash qoniqarli va hatto yomon tsementlashda, halqa sement bilan to'ldirilganda, lekin ip va tog 'jinslariga yopishish yo'q bo'lganda erishiladi.Ochiq quduqlarni batafsil o'rganish uchun mo'ljallangan AK skanerlarining konstruktsiyalari va ishlash ko'rsatkichlari ham bir-biriga yaqin. Elastik tebranishlarning birlashtirilgan "emitent-qabul qiluvchisi" teshik asbobining o'qi atrofida daqiqada 6-12 aylanishni amalga oshiradi. Elektroakustik transduserning nurlanish yuzasi konkav disk shaklida amalga oshiriladi, uning sirtining egrilik radiusi o'zgartirgichning o'lchami va tabiiy chastotasi bilan belgilanadi va 100 mm ga yaqin. Konverter tebranishlarining ish chastotasi xorijiy qurilmalarda 250-500 kHz va mahalliy qurilmalarda 900-1000 kHz. AVK- 42 skaneridan tashqari, transduser o'qi teshik asboblari o'qiga perpendikulyar. Aynan shu tarzda aks ettirilgan signallarning maksimal intensivligi va farqlanishi ta'minlanadi. AVK-42 skanerida transduser asbob o'qi bo'ylab joylashgan.

 Quduq devoriga elastik impulslarning emissiyasi (va qabul qilinishi) transduserdan ma'lum masofada joylashgan reflektordan signallarni aks ettirish orqali erishiladi.Azimutal tekislikda skanerlashning o'lchamlari bir aylanish uchun 100-500 ball oralig'ida sozlanishi mumkin, ba'zida u doimiy ravishda saqlanadi - har bir aylanish uchun 128 ball. Vertikal bo'ylab tadqiqotlarning diskretligi qurilmaning 180-500 m / soat harakat tezligida 8-10 mm. Quduq yuzasini skanerlashning asosiy nuqtalarga yo'nalishi magnitga sezgir fluxgate sensori yordamida amalga oshiriladi. AVK-42 skaneri bunday sensordan mahrum.AK-skanerlarining ruxsati ancha yuqori. Ularning yordami bilan quduq devorida heterojenlik ajralib turadi, ularning chiziqli o'lchamlari 6- 7 mm dan oshadi. Bu bo'limning nozik, ammo kengaytirilgan elementlarini tanlashga yordam beradi - yuzaga chiqadigan yoriqlar og'izlari.

 Foydalanilgan adabiyotlar : 1. Quduqlarni Geofezik tadqiqotlash; Dotsent A.B.Goipov Radjabov.Sh.S

Похожие

Karotaj stansiyalar

Gamma-karotaj va gamma-gamma-karotaj

Gazli vageokimyoviy karotaj

Neytronli karotaj usullar

Karotaj stansiyalari 2