Neft va gaz konlarini izlash va qidirish asoslari - Горное дело - Презентации

Neft va gaz konlarini izlash va qidirish asoslari

Загружено в:

16.01.2024

Скачано:

0

Размер:

112.9462890625 KB

NEFT VA GAZ KONLARINI IZLASH VA QIDIRISH ASOSLARI Reja: 1. Tog‘ jinslarining turlari va ularning tasnifi 2. Neft hosil qiluvchi tog‘ jinslarining klassifikatsiyasi 3. Neft va gaz uyumlarining zahiralari 1Tayanch iboralar: magmatik,metamorfik,cho’kindi.

TOG‘ JINSLARINING TURLARI VA ULARNING TASNIFI 2Tabiatda uchraydigan hamma tog` jinslari paydo bo’lishiga qarab uchta katta guruhga bo’linadi: otqindi (magmatik), cho’kindi va metamorfik. Otqindi tog` jinslari asosan vulqonlar otilganida yer yuzasiga chiqadigan magma yoki yer ostidan yuqoriga katta bosim ostida sirqib chiqqan suyuq moddalarning qotishidan hosil bo’ladi. Otqindi tog` jinslarining hosil bo’lishida yuqori harorat va kuchli bosim alohida ahamiyatga egadir. Vulqon harakatining natijasi - magma, ba'zan yer yo’ziga chiqmasdan yer osti yoriqlari, yoki ba'zi bo’shliqlarga kirib asta - sekin qotishdan hosil bo’lgan tog` jinslari ham otqindi tog` jinslariga kiradi. Cho’kindi tog` jinslari yer yuzasidagi jinslarning suvda erib cho’kishi, havo, shamol va muzliklar harakatidan yemirilib to’planishidan hosil bo’ladi. Cho’kish jarayoni bir vaqtning o’zida mexanik, kimyoviy va biogen o’zgarishlar bilan birgalikda bo’ladi. Shunday qilib, cho’kindi tog` jinslari litosferaning fizik, kimyoviy va biogen ta'sirlari ostida yemirilgan va qayta to’plangan mahsulotdir. Bu jinslar quruqlikda ham, suv havzalari ostida ham to’planadi. Metamorfik tog` jinslari cho’kindi yoki otqindi tog` jinslarining harorat, bosim va kimyoviy reaksiyalar ta'sirida qaytadan hosil bo’lishidan kelib chiqadi. Odatda bunday o’zgarish jarayonlarida tog` jinslarining mineralogik tarkibi, tashqi kurinishi va to’zilishi tubdan o’zgarib ketadi. Bu o’zgarishlarda bir xil mineral tarkibdagi tog` jinslarining boshqa bir turdagi mineral tarkibga o’zgarishi metasomatik jarayon deyiladi.

3Tabiatda hozirgacha aniqlangan neft va gaz konlarining 99 foizi cho’kindi tog` jinslariga va faqat bir foizi otqindi tog` jinslariga mansubdir. Shuning uchun cho’kindi tog` jinslari haqida mufassal to’xtalib o’tamiz. Cho’kindi tog` jinslari qanday tog` jinslardan tashkil topganligiga qarab uch turga bo’linadi: donador (granulyar), yoriq va aralash kollektorlar. Neft yoki gaz yig`ilishi yoki paydo bo’lishi mumkin bo’lgan tog` jinslari - kollektorlar deyiladi. Granulyar kollektorlar asosan qum, qumtosh va qum - alevrit kabi tog` jinslaridan tashkil topgan bo’ladi. Bunday kollektorlarda neft va gaz jinslarining mayda zarrachalar orasidagi bo’shliqlar, g`ovaklar ichida yig`iladi. Demak, granulyar kollektorlardagi foydali bo’shliqlar, ya'ni neft yoki gaz yig`ilishi mumkin bo’lgan bo’shliqlar, asosan zarrachalar orasidagi bo’shliqlar - g`ovaklardan iborat ekan. Yoriq kollektorlarga ohaktosh, dolomitlar kiradi. Bunday tog` jinslarida foydali bo’shliqlar har xil yoriqlar sistemasidan iboratdir. Bo’shliqlar faqat yoriqlar emas, balki juda mayda mikrokarst va kovaklardan ham tashkil topgan bo’lishi mumkin. Yoriqlar sistemasi gorizontal va tik yo’nalishlarda rivojlangan bo’lib, odatda ular o’zaro bir- birlarini kesib o’tadi. Neft va gaz ana shu yoriqlarda hosil bo’lishi yoki yig`ilishi mumkin, ularning harakati ham faqat shu yoriqlar orqali bo’ladi.

4Neft hosil qiluvchi tog‘ jinslarining klassifikatsiyasi Tog` jinslari ichidagi bo’shliqlar ularning g`ovakligini bildiradi. g`ovaklik esa uz navbatida g`ovaklilik koeffitsienti bilan xarakterlanadi.Tog` jinsi ichidagi hamma bo’shliqlar hajmining (V буш ) umumiy tog` jinsi hajmiga (V у ) bo’lgan nisbati to’liq (yoki mutlaq) g`ovaklik koeffitsienti deyiladi. G`ovaklik koeffitsienti foizda yoki o’nli birlikda o’lchanadi. Tog` jinsidagi bo’shliqlar hosil bo’lish jarayoniga qarab ikki turli bo’ladi - birlamchi va ikkilamchi bo’shliqlar. Birlamchi bo’shliqlarga zarrachalar; qatlamchalar orasidagi bo’shliqlar va uzoq geologik davrlarda yotqiziqlarning paydo bo’lish vaqtida hosil bo’lgan bo’shliqlar kiradi. Ikkilamchi bo’shliqlarga esa har xil tektonik harakatlar oqibatida yangidan paydo bo’lgan katta darzliklar, tog` jinslarining maydalanishidan, erishidan va h.k.lardan paydo bo’lgan bo’shliqlar kiradi. Tog` jinslari bo’shliqlarining to’zilishi ularning donadorligiga, shakliga, katta - kichikligiga, kimyoviy tarkibiga bog`liq bo’ladi. Bundan tashqari, katta va kichik g`ovaklarning nisbatiga qarab, tog` jinslarining bo’shliqlari turli - tuman bo’ladi. Ko’pincha bu g`ovaklar va bo’shliqlar o’zaro birlashib, tog` jinslarining kanallarini tashkil qiladi. G`ovaklik kanallari o’zlarining kattaligiga qarab neft va gaz qatlamlarida uch turda bo’ladi: 1. Yirik kapillyar kanalchalar - diametri 0,5 mm dan yuqori; 2. Kapillyar kanalchalar - diametri 0,5 dan 0,0002 mm gacha; 3. O’ta mayda kapillyar kanalchalar - diametri 0,0002 mm dan kichik.

Tog` jinslarining o’tkazuvchanligi Tog` jinslarining bosimlar ayirmasi mavjudligida o’zidan suyuqlik yoki gaz o’tkazish qobiliyatiga o’tkazuvchanlik (K) deyiladi. Tabiatda umuman hech narsa o’tkazmaydigan jismlar yo’q. Shuningdek tog` jinslaridan ba'zilari juda yaxshi o’tkazuvchan (qum, qumtosh), ba'zilari juda ham kam o’tkazuvchan (loy, slanets va b.) bo’ladi. Tajribalarning ko’rsatishicha, tog` jinslarining o’tkazuvchanligi gaz, suv va neft uchun har xil bo’lar ekan. Xaqiqatan ham, neft va gaz konlarini ishlatishda bu narsa tasdiqlandi. Tog` jinsi o’tkazuvchanligini harakterlash uchun mutlaq (Ka), fazaviy (Kn, Kg, Ks) va nisbiy (K's, K'g, K'n) o’tkazuvchanlik tushunchalari kiritilgan. Mutlaq o’tkazuvchanlik deb, tog` jinsidan faqat qandaydir bir faza (masalan, gaz) harakatlanayotganligidagi o’tkazuvchanlikka aytiladi. Odatda mutlaq o’tkazuvchanlik tog` jinsidan havo yoki gaz o’tkazib aniqlanadi. Suyuqlik o’tkazilganda esa o’tkazuvchanlikka ana shu suyuqlikning fizik - kimyoviy xossalari ham ta'sir etadi. Fazaviy o’tkazuvchanlik deb, tog` jinslarining ichida ko’p fazali harakat davomida faqat bir faza (masalan, neft) uchun aniqlangan o’tkazuvchanlikka aytiladi. Fazaviy o’tkazuvchanlikka tog` jinsining u yoki bu faza bilan qanchalik to’yinganligi, bu fazalarning fizik - kimyoviy xossalari katta ta'sir ko’rsatadi. Nisbiy o’tkazuvchanlik deb fazaviy o’tkazuvchanlikning mutlaq o’tkazuvchanlikka nisbati aytiladi: 5

6Neft va gaz uyumlarining zahiralari «Neft va gaz konlarining» zahiralari deb, shu konlarning qatlamlarida to‘plangan neft va gaz mikdoriga aytiladi. Odatda neft va gazniig to‘planishi (yoki hosil bo‘lishi) uzoq geologik davrlarda bo‘lib, odam xayoti bilan taqqoslab bo‘lmaydi. Shuning uchun har bir topilgan neft va gaz koni qayta tiklanmaydi, faqat ma’lum bir vaqt davomida ishlatilishi mumkin ekan. Konlarning zahiralari har bir qatlam, agar juda katta qatlam bo‘lsa, uning ma’lum bir qismi uchun hisoblanishi mumkin.Har qanday tabiiy boylikni, shu jumladan neft va gaz manbalarini ham aniq bilish, chamalash va qanday geometrik shaklda joylashganligini o‘rganish muhim ahamiyatga ega bo‘lgan vazifadir. Zahiralarni aniq hisoblash konda olib borilgan izlash va qidirish natijalari asosida tayyorlanadi. Buning uchun burg‘ilangan quduqlardan olingan tog‘ jinsi namunalari, qatlam sharoitida olingan neft va gaz namunalari, geofizik karotaj diagram-malarini o‘rganish asosida konning chegaralari, uyumning qanday joylashganligi aniqlanib, shundan so‘ng zahiralar hisoblanadi.Zahiralar hisoblanganda balans (yoki geologik) va olinishi mumkin bo‘lgan zahiralar alohida qayd qilinadi.Zahiralarni hisoblash davlat ahamiyatiga molik bo‘lgani uchun faqat zahiralarni aniqlash va hisoblash uchun tuzilgan, zahiralarni hisoblovchi maxsus tashkilotlar bu ishni olib boradi. Aniqlangan va hisoblangan zahiralar keyinchalik maxsus taftishdan o‘tganidan so‘ng «Davlat zaxiralar komissiyasi» tomonidan tasdiqlanadi.Zahiralar qanchalik o‘rganilganiga qarab quyidagi toifalarga bo‘linadi:

7Bulardan tashqari bashorat toifasidagi manbalar ham tasniflangan. Ular ikki toifada bo‘lib, quyidagilardan iborat. 1) D1 toifadagi manbalar. Ulkaviy tuzilmalarning litologo-stratigrafik jamlamalardagi taxminiy uyumlar. Bunday uyumlar juda katta o‘lkaviy tuzilmalarda o‘z tasdig‘ini topgan bo‘ladi va manbalarning miqdoriy bahosi geologik, geokimyoviy va geofizik tahlillarga asoslangan bo‘ladi. 2) D2 toifadlgi manbalar. o‘lkaviy tuzilmalarning litologikstratigrafik jamlamalardagi tahminiy uyumlar bo‘lib, juda katta o‘lkaviy tuzilmalarda hali o‘z tasdigini topmagan bo‘ladi. Bunday manbalarning miqdoriy bahosi boshqa shu kabi konlarning ma’lumotlariga qarab, taxminiy asoslanadi. Neft va gaa konlari aniqlangan zahiralarning miqdoriga qarab quyidagi tasnifga ega: – noyob konlar, neft zahirasi 300 mln. tonnadan va gaz zahirasi 300 mlrd. kub metrdan yuqori; – juda katta konlar, neft zahirasi 100 dan 300 mln. tonnagacha va gaz zahirasi 100 dan 300 mlrd. kub metrgacha; – katta konlar, neft zahirasi 30 dan 100 mln. tonnagacha va gaz zahirasi 30 dan 100 mlrd. kub metrgacha; – o‘rtacha konlar, neft zahirasi 3 dan 30 mln. tonnagacha va gaz zahirasi 3 dan 30 mlrd. kub metrgacha; – mayda konlar, neft zahirasi 3 mln. tonnadan va gaz zahiralari 3 mlrd. kub metrdan kam bo‘lgan.

E’tiboringiz uchun rahmat!!! 8

Похожие

Neft va gaz konlarini ishlatish texnologiyalari

Neft va gaz konlarini ishlash tizimlari

Neft va gaz konlarini ishlatish sistemalari va ularning tatbiq etish sharoitlari

O’zbekistonda neft va gaz sanoati

Kon neft va gaz quvurlarini hisoblash