Ingliz va o’zbek tilida fonetik stilistik metodlar va frazeologizmni uslubiy qo’llash - Английский язык - Презентации

Ingliz va o’zbek tilida fonetik stilistik metodlar va frazeologizmni uslubiy qo’llash

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1479 KB

“ Ingliz va o’zbek tilida fonetik stilistik metodlar va frazeologizmni uslubiy qo’llash” mavzusidagi BITIRUV MALAKAVIY ISHI TAQDIMOTI www.arxiv.uz

Ayni vaqtda jamiyatimizda til madaniyatini oshirish borasida ham ko’p ish qilishimiz lozimligini ham unutmasligimiz kerak. I.A.Karimov www.arxiv.uz

 Mustaqillikka erishganligining yigirma tо‘rt yilligini tantana qilib, iqtisodiy-ijtimoiy, madaniy – ma’naviy rivojning yangi bosqichliga qadam qо‘ygan О‘zbekiston Respublikasida fan hamda ta’lim integratsiyasini ta’limiy va ilmiy izlanishlarning samaradorligini oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Yurtboshimiz bir qator risola va nutqlarida fuqarolar dunyoqarashining shakllanishida ijtimoiy fanlarning, xususan, adabitshunoslik va tilshunoslikning о‘rni alohida ekanligini ta’kidlab kelmoqdalar. (I.A.Karimov 2009). О‘zbekiston Prezidenti I.A.Karimov о‘zlarining “ Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asarlarida til ta’limining milliy ma’naviyatini yuksaltirishdagi mavqei haqida quyidagilarni yozadilar: “Ayni vaqtda jamiyatimizda til madaniyatini oshirish borasida ham kо‘p ish qilishimiz lozimligini ham unutmasligimiz kerak. Mavzuning dolzarbligi www.arxiv.uz

 Ayniqsa, rasmiy doiralarda adabiy til qoidalariga rioya qilmaslik, faqat ma’lum bir hudud doirasida ishlatiladigan sheva elementlarini qо‘shib gapirish xolatlari uchrab turishi bu masalalarning hali-hanuz dolzarb bо‘lib qolayotganini kо‘rsatadi. Bu haqda sо‘z yuritganda bobomiz Alisher Navoiyning “ Tilga e’tiborsiz- elga e’tiborsiz” degan sо‘zlarida naqadar chuqur hayotiy haqiqat mujassam ekanligiga yana bir bor ishonch hosil qilamiz” (I.A.Karimov 2008: 89-90). Darhaqiqat, mamlakatimizda xalqimiz ma’naviy rivoji uchun barcha sharoitlar yaratilayotgan bir paytda, tilshunoslik fani ham shu maqsad uchun xizmat qilmog‘i darkor. Mustaqil rivojlanish yо‘lini tanlagan milliy tilshunosligimiz hozirgi paytda, jahon tilshunosligiga xos bо‘lgan ilg‘or g‘oyalarni о‘zlashtirgan holda tilning inson ijtimoiy faoliyatida tutgan о‘rnini aniqlash, uning kommunikativ mohiyatini hamda antropotsentrik xususiyatlarini tadqiq qilish yо‘lidan bormoqda. www.arxiv.uz

 Shu jumladan, zamonaviy tilshunoslikning muhim yо‘nalishlaridan bо‘lgan lingvistik qarashlar til birliklaridan nutqiy faoliyat vositasi sifatida foydalanish qonuniyatlari va tamoyillarini aniqlash hamda lisoniy hodisalarning real muloqot sharoitlarida voqelanishi bilan bog‘liq xususiyatlarini belgilash maqsadini kо‘zlaydi. Ushbu tadqiqotning dolzarbligi, bir tomondan, til tizimi va uning asosiy birligi bо‘lgan sо‘zning semantik–struktur xususiyatlari tahliliga alohida e’tibor qaratiladi.  Gap qurilishidagi о‘ziga xos maxsus о‘ziga xos qо‘llanishlarga, alohida gap shakllarini yuzaga keltiruvchi emotsiya ifodalash uchun xizmat qiluvchi vositalarga, sintaktik stilistik vositalar, sintaktik birliklarning ushbu vositalar yordamida maxsus ifodalar yaratilib, ular nutqda turlicha faollashuvi kuzatiladi. www.arxiv.uz

Tilshunoslikda stilistikaning nazariyasi L.V.Shcherba, A.V.Bondarko , A.M.Kuznetsov, A. I.Yefimov, A.N.Gvozdev, Shomaqsudov A, Rasulov I, Qо‘ng‘urov P, Rustamov .Ӽ Tadqiqotning о‘rganilish darajasi www.arxiv.uz

Tilshunoslikda stilistikaning nazariyasi L.V.Shcherba, A.V.Bondarko , A.M.Kuznetsov, A. I.Yefimov, A.N.Gvozdev, Shomaqsudov A, Rasulov I, Qо‘ng‘urov P, Rustamov .Ӽ kabi jahon tilshunoslari nomi bilan bog‘lik. Gap qurilishidagi о‘ziga xos maxsus о‘ziga xos qо‘llanishlarga, alohida gap shakllarini yuzaga keltiruvchi emotsiya ifodalash uchun xizmat qiluvchi vositalarga, sintaktik stilistik vositalar va bu vositalar yordamida maxsus ifodalar yaratilib, ular betaraf sintaktik birliklardan tubdan farq qilish mexanizimi aniqlanadi. Sintaktik stilistik vositalarning tabiatini tushunish uchun sintaktik til normasi nima ekanligini anglab olmoq kerak Tadqiqotning о‘rganilish darajasi www.arxiv.uz

 Tad q i q otning metodologik asosi narsa va xodisalarning obyektivligini, ularning doimo usishda va rivojlanishda ekanligini e’tirof etuvchi dialektik falsafadir. Tadkikot struktur tilshunoslikning differensial-semantik uslub, tarixiy-kiyosiy uslub, sintaktik stilistik uslub, matniy taxlil uslublari asosida bajarildi. Ishda fransuz tilshunoslaridan V.Potye, V.G.Gak, nemis tilshunosi G.Xelbig, rus tilshunoslaridan S.D.Katsnelson, V.M.Solnsev, R.A.Budagov, D.N.Shmelov, Y.D.Apresyan, uzbek tilshunoslaridan M.M.Mirtojiyev, SH.Raxmatullayev, I.Kuchkortoyev, R.Rasulov, SH.Iskandarova va boshkalarning ishlash usullaridan foydalanildi. Tadqiqotning metodologik asosi v a tadqiq usullari www.arxiv.uz

 XX –XI asrda yashab ijod etgan ingliz yozuvchi va shoirlariniig asarlaridan olingan misollardan iborat. Bundan tashkari, Qarshi davlat universitetining bibliotekasining leksikologiya va leksikografiya bulimi kartotekasidan ham foydalanildi. Tadqiqot obyekti va materiallari www.arxiv.uz

 Stilistik vositalarning gap qurilishidagi о‘ziga xos tabiatini tushunish va uning til normalarida muayyan bir til rivojining turli tarixiy davrlarda, nutqdagi fonetik, morfologik, sintaktik, stilistik qoidalarning qо‘llanilishining ochib berish. Tadqiqot predmeti www.arxiv.uz

 Ushbu malakaviy bitiruv ishining asosiy maksadi ctilistik vositalarning fonetik, morfologik, sintaktik, stilistik usullari, matndagi mazmuniy uslubini ajratish uning tarkibiy elementlarining mavjud mazmunni belgilash, tarkibiy elementlar mustaqil ma’noga ega bо‘lgan grammatik va tarkibiy ma’nolarini ajratish, strukturali ma’nolar leksik hamda matniy ma’nolarining shakillanishining uslubiy mavqesini aniqlash. Tad q i q otning ma q sadi www.arxiv.uz

 Qо‘yilgan vazifalarni hal etishda ma’lum kо‘rinishdagi tadqiq metodlaridan foydalanildi, jumladan: qiyosiy-tipologik va qiyosiy uslubiy metodlar qо‘llanildi Umuman olganda, ishda tо‘plangan materialni tahlil qilish asosida til birliklarining nutqiy faollashuvi qonuniyatlarini aniqlashni nazarga tutadigan induktiv- deduktiv yondashuv metodi asos qilib olingan Tadqiqiy metodlari www.arxiv.uz

 О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 10-dekabrda imzolagan PQ-1875-son “Chet tillarini о‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida” nomli farmoyishida chet tillarni о‘qitishning barcha bosqichlari uchun zamonaviy о‘quv adabiyotlarini yaratish vazifasi alohida ta’kidlangan. О‘ylaymizki, tadqiqot natijasida erishilgan xulosalardan fonetik stilistik metodlar va frazeologizmni uslubiy qо‘llash tarkibli tizimi va grammatik mohiyatini yanada chuqurroq о‘rganishda foydalanish mumkin. Shuningdek, ish natijalari magistrlik dissertatsiyalari, bitiruv malakaviy va kurs ishlarini tayyorlash jarayonida ham foyda keltirishi mumkin. Ishning nazariy va amaliy ahamiyati www.arxiv.uz

 . Muloqatda, gap qurilishida о‘ziga xos о‘ziga xos qо‘llanishlarga, alohida gap shakllarini yuzaga keltiruvchi emotsiya ifodalash uchun xizmat qiluvchi vositalarni, sintaktik stilistik vositalarni aniqlash.  -Sintaktik stilistik vositalarning tabiatini tushunish uchun sintaktik til normasi nima ekanligini anglab olmish.  -Sintaktik stilistik uslublarning mavjud morfologik, sintaktik va stilistik qoidalar asosida yaratilish qonuniyatlarini aniqlash.  -Stilistik sintaktik qurilishlar tilning umumiy sintaktik turi sifatida о‘rganilishi.  - Norma muayyan bir til rivojining turli tarixiy davrlarda, nutqdagi fonetik, morfologik, sintaktik, stilistik qoidalarning qо‘llanilishi.  - Sintaktik stilistik usullardan yana biri og‘zaki nutqda ritorik sо‘roq gaplar, zid ma’noli sо‘zlar va boshqalar kо‘p qо‘llanishi va shunday gaplar tuzilishidagi о‘zgarishlar natijasi sifatida qо‘shimcha ma’no paydo bо‘lshi, og‘zaki nutqda emfaza, emotsionallik hamda ta’sirchanlikni vujudga kelishi. Tad q i qo tning ilmiy yangiligi www.arxiv.uz

 Ilmiy tadkikot kirish, uch bob, umumiy xulosalar va adabiyotlar ruyxatidan iborat bulib, umumiy xajmi - 64 saxifa. Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi va xajmi www.arxiv.uz

 Tilshunosligida badiiy adabiyot tilini о‘rganish bilan shug‘ullanishning jiddiy tus olganligi til birliklarining badiiy asar tilida namoyon bо‘lish shakllarini, ularning badiiy- estetik xususiyatlarini tabora aniqroq tasavvur qilishimizga, shuningdek ularning badiiy adabiyot tilini shakllantirish imkoniyatlari va badiiy estetik ta’sirini kengroq doirada tushunishimizga yordam beradi. Garchi ona tilimizdagi barcha birliklar badiiy adabiyotda tasvir vazifasini bajarsa-da ularning fonografik uslubiy vositalar deb nomlanuvchi katta bir guruhining adabiy asardagi lisoniy va badiiy-estetik vazifasini batafsil tahlil qilish hali kо‘plab tadqiqotlarning yaratilishini taqazo qiladi.  Shu о‘rinda ta’kidlash joizki, stilistik belgi-xususiyatlar til birliklarining barchasida ma’lum darajada mavjuddir. Fonetik, morfologik, sintaktik va leksik birliklar stilistikaning h am predmeti h isoblanadi.I.BOB. Fonetik stilistik vositalar va ul a rning uslubiy xususiyati 1.1.Fonetika va stilistikaning о‘zaro aloqalari www.arxiv.uz

 Gap qurilishidagi о‘ziga xos maxsus о‘ziga xos qо‘llanishlarga, alohida gap shakllarini yuzaga keltiruvchi emotsiya ifodalash uchun xizmat qiluvchi vositalarga, sintaktik stilistik vositalar deyiladi. Bu vositalar yordamida maxsus ifodalar yaratilib, ular betaraf sintaktik birliklardan tubdan farq qiladi. Ushbu “maxsusning” oddiy “betarafga” bо‘lgan munosabatini biz quyida kо‘rib chiqamiz.  Sintaktik stilistik vositalarning tabiatini tushunish uchun sintaktik til normasi nima ekanligini anglab olmoq kerak.  Sintaktik stilistik usul deganda mavjud morfologik, sintaktik va stilistik qoidalardan chekinish tushuniladi, ammo bu chekinish xato deb qaraladi, balki о‘z shaxsiy mulohazasining yuzaga kelishi deb tushuniladi. Stilistik sintaktik qurilishlar tilning umumiy sintaktik turi sifatida о‘rganilishi mumkin. Norma muayyan bir til rivojining turli tarixiy davrlarda, nutqdagi fonetik, morfologik, sintaktik, stilistik qoidalarning qо‘llanilishidir. II. BOB. S intaktik stilistik vositalar va usullar 2.1. Gap qurilishidagi о‘ziga xos maxsus о‘ziga xos qо‘llanishlar www.arxiv.uz

 Lisoniy birliklarining badiiy asar tilida namoyon bо‘lish shakllarini, ularning badiiy-estetik xususiyatlarini tabora aniqroq tasavvur qilishimizga, shuningdek ularning badiiy adabiyot tilini shakllantirish imkoniyatlari va badiiy estetik ta’sirini kengroq doirada tushunishimizga yordam beradi. Til birliklar badiiy adabiyotda tasvir vazifasini bajarsa-da ularning fonetik uslubiy vositalar deb nomlanuvchi katta bir guruhining adabiy asardagi lisoniy va badiiy-estetik tahlil qilindi.  Shu о‘rinda ta’kidlash joizki, stilistik belgi- xususiyatlar til birliklarining barchasida ma’lum darajada mavjuddir. Fonetik, morfologik, sintaktik va leksik birliklar stilistikaning h am predmeti h isoblanadi. XULOSA www.arxiv.uz

 Badiiy adabiyot tilida uslubiy vazifani bajarishga xizmat qiluvchi tilning ifoda tasvir vositalari ham badiiy uslubning boshqa funksional uslublar orasidagi mavqeini belgilovchi eng muhim alomatlari aniqlandi.  Fonetika va stilistika tushunchalariga tо‘xtalib, avvalo, bu terminlarga ta’rif berib, fonetika nutq organlarining tovush hosil qilish paytidagi harakati va holati—artikulyatsiyani, to vush о‘zgarishi qonuniyatlarini, uning intonatsiyasi kabi masalalarni tekshirildi. Stilistika esa til birliklarining ekspressivlik belgisi, ularning nutq uslublariga xoslanish darajasini о‘rganildi.  Tildagi о‘sish-о‘zgarishlarni о‘rganishni о‘z oldiga vazifa qilib qо‘yadigan aspekt – lingvistik aspekt, yozuvchining umumxalq tiliga bо‘lgan munosabati, til boyliklaridan foydalanishi, yozuvchi mahorati, stili haqida fikrva mulohazalar tavsifland Fonetik stilistika esa tovushlarning bir-biriga bog‘lanishining ekspressiv-stilistik imkoniyatlarini, xullas, nutq tovushlarining tilning ta’sirchan vositasi bо‘lib xizmat qila olish usullari va qonuniyatlarini о‘rganildi. www.arxiv.uz

 Fonetik stilistika nutqning ta’sirchanligini oshirish vosi tasi sifatida nutq tovushlarining stilistik imkoniyatlaridan foydalanish usullari bilan qiziqildi. Nutqda tovush va ohangdan foydalanish, ta’sirchanlikni kuchaytirish turlari xilma-xildir. Nutqni emotsional va ifodali qilishda alliteratsiya, assonans va tovush takrorlashning rang- barang kо‘rinishlari muhim rol о‘ynaydi va narsa va jonivorlarning tovushlariga taqlid qilish hodisasidan ham stilistikada fikrni bо‘rttirib ifodalash va unga ekspressiv tus berish uchun keng foydalaniladi. Nutqni ta’sirchan qilishning bunday usullarini nasriy va she’riy asarlarda, maqol va matallarda, hatto xalq ertaklari va dostonlarining nasriy yо‘l bilan yozilgan о‘rinlarida ham uchratish mumkin. Unli va undosh tovushlarning fonetik jihatdan uyg‘unlashib, takrorlanib kelishi nutqni ohangli va ta’sirli qiladi, til faktini esda saqlab qolishni osonlashtiradi. Nutqni ohangdor qilishning xilma-xil shakl va usullari о‘z tabiati va mohiyati bilan asosan she’riy nutqda xosdir. Poetik nutq ohang jihatidan ma’lum tartibga solingan, his-tuygu ifodasi sifatida vujudga kelgan hayajonli ritmik nutkdir. Poeziyada nutqni ohang jix.atidan ma’lum tar tibga soluvchi vositalarni (masalan, ritm, qofiya, radif, band-larni) keng qо‘llash xarakterlidir. Shuning uchun she’r tuzilishi fonetik stilistikaning maxsus sohasi sifatida alohida ajralib turadi. www.arxiv.uz

 Intonatsiya sо‘zlashda ohangning о‘zgarishi-tonning baland-past bо‘lib о‘zgarishi-nutq melodikasining о‘zgarishidir. Bunga ritmika- urg‘u va pauzalar haqidagi tushunchalar kiradi. Intonatsiya tushunchasi о‘z ichiga nutqning tempini ham oladi. Nutqni fonetik jihatdan shakllantiradigan, bir butun qiladigan intonatsion vositalar-melodika, urg‘u va pauzalar, asosan, sintaktik funksiyani bajaradi. YA’ni sintaktik holatlarni ifodaoaydi: gapdagi tugallikni bildirish, gapning ichidagi logik-grammatik bо‘linishlarni, qismlarning о‘zaro munosabatini kо‘rsatish va boshqalar shular jumlasidandir. Shunga kо‘ra fonetikaning intonatsiyaga bag‘ishlangan qismi sintaktik fonetika deb yuritiladi.  Badiiy matnni tahlil qilish jarayonida fonetik birliklarning estetik xususiyatlariga ham alohida e’tiborni qaratish zarur. She’riy matnda nutq tovushlarining estetik imkoniyatlari tez va qulay idrok etiladi. Chunki she’rda о‘ziga xos jozibador ohang bо‘ladi. Bu ohangdorlikka tovushlarni uslubiy qо‘llash natijasida erishiladi. She’riyatda asosan, alliteratsiya (undoshlar takrori), assonans (unlilar takrori), geminatsiya (undoshlarni qavatlash) kabi fonetik usullardan foydalaniladi. Nasrda unlilarni chо‘zish, undoshlarni qavatlash, tovushlarni takrorlash, sо‘zlarni notо‘g‘ri talaffuz qilish, tovush orttirish yoki tovush tushirish kabi fonetik usullar yordamida ekspressivlik ta’minlanadi. Tovushlarni uslubiy qо‘llash bilan bog‘liq qonuniyatlarni yozuvda «aynan» ifodalash imkoniyati cheklangan. Biroq, talaffuz va bayon muvofiqligiga fonetik vositalar yordamida erishadi. www.arxiv.uz

 Xulosa qilib aytganimizda fonetik vositalar adabiy asarni shakllantiruvchi til birliklari va ularni qо‘llashning uzviy qismi sifatida badiiy uslubning boshqa funksional uslublar orasida о‘ziga xos о‘rni borligini aniq kо‘rsatib tura oladigan lingvoestetik omillardan sanaladi www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT! www.arxiv.uz

Похожие

Ingliz tili darslarida zamonaviy pedtexnologiyalarni qo’llash samaradorligini oshirish metodi va vositalari

Ingliz va o`zbek tillarida so`zlarni bo`g`inga bo`linish qoidalari va bo`g`in hosil bo`lishi muammolari

Baho kategoriyasining ingliz va o`zbek tillarida ifodalanishi

So’roq gaplarning funksional semantik xususiyatlari

“Need” so’zining ko’p ma’nolilik xususiyatlari