Sotsial falsafa masalalari. Siyosat falsafasi - Философия - Презентации

Sotsial falsafa masalalari. Siyosat falsafasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1196.818359375 KB

Sotsial falsafa masalalari. Siyosat falsafasi Reja: 1. Jamiyatning falsafiy tahlili. 2. Insonning ijtimoiylashuvi. 3. Siyosat falsafasining rivojlanish bosqichlari. 4. Siyosat falsafasining mohiyati.

Siyosat falsafasining rivojlanish bosqichlari Siyosiy munosabatlar murakkab va ko’p o’lchovlidir. Uning ijtimoiy-iqtisodiy madaniy tarixiy tizimlilik funksional- konseptual va boshqa jihatlari bor. Siyosatni bir butun birlikda qarash dunyoqarash sifatida baxolash taxlil qilish alohida axamiyatga ega. Uni falsafiy taxlil qilish amaliy falsafaning tarkibiy qismiga kiradi. Uning asoschilari xaqida xam turlicha fikrlar mavjud. 1987 yilda Londonda chop etilgan “Siyosiy falsafa tarixi“ kitobida siyosiy falsafaning asoschilari sifatida qadimda Fukidid va Platon Ksenofont va Aristotel’ urta asrlarda Avgustin va Al Forobiy Foma Akvinskiy va Makivelli yangi zamonda Martin Lyuter va Gugo Grotsiy z. Dekart va j. Lokk A. Smit va XIX asrda Gegel’ va F.Nitsshe XX asrda Gusserel’ Xaydegger va boshqalar ko’rsatiladi.

Siyosat falsafasining rivojlanish bosqichlari Xozirgi zamon faylasuflarining ta’kidlashicha, siyosat falsafasi qadimgi davrlardayoq mustaqil fan soxasi sifatida shakllana borgan va siyosiy fan sifatida maydonga kelgan . Amerika va ingliz siyosatshunoslik fanining mashxur vakillari Dj. Keltin va N. Berri Platon « Davlat» asarida siyosiy falsafa tizimiga birinchi bor asos solgan deb ta’kidlaydilar. Zamonaviy siyosat falsafasining yirik namoyondalaridan biri L.Straus Soqratni siyosiy falsafaning asoschisi, Platon xamda Aristotel qarashlari siyosiy falsafaning bizgacha yetib kelgan eng qadimgi namunalari deb yozadi. Birinchidan Siyosat falsafaning xaqiqiy ma’noda to’liq shakllanishi uchun, dastavval, siyosiy munosobatlar aniq shakllangan bo’lishi; ikkinchidan Siyosatshunoslik tushunchalarining ma’no va mazmuni keng va chuqur shakllangan bo’lishi; uchinchidan Davlat xokimiyat, xukuk, erkinlik kabi tushunchalar karor topishi kerak.

Mustaqil siyosat falsafasining shakllanishi XIX asrga kelib «gumanitar fanlar» tushunchasi paydo bo’ldi va keng tarqala boshladi. Ijtimoiy–gumanitar fanlar doirasida « siyosatshunoslik » va « siyosat falsafasi shakllandi ». XVIII asr oxiri XX asr boshlarida muxim siyosiy nazariya vujudga keldi. Siyosat dunyosiga yangicha qarashlar siyosiy nazariyani qayta ishlab chiqishda muxim asos bo’lib xizmat qildi. Bu siyosatshunoslikning mustaqil ilmiy soxa, aloxida fan bo’lib shakllanishiga olib keldi. Natijada siyosat soxasini nazariy o’rganadigan mutaxassislar guruxi, institutlar paydo bo’ldi. Siyosiy munosobatlarning qonuniyatlarini o’rgandilar.

 Gegel siyosiy borliqni, siyosatni falsafiy taxlil qilishda «xukukiy» tushunchasini tanlagan bo’lsa, ajab emas. Xuquq va qonun bugungi kunda xuquqiy davlatning suverenitat, universallik, umumiy, mavxum, shaxssiz xarakterga ega bo’lishining asosi bo’lib, bunga siyosiy fuqarolik dunyosining o’ziga xos, individual, aniq, norasmiy tomonlarini qarshi qo’yish mumkin.  Gegel «xuquq falsafasi»da siyosat dunyosining shakllanishi va qaror topishi, uning vazifalari to’g’risida o’zining tamoyillari va qarashlarini bayon qiladi. Asarda yaxshilik va yomonlik, qonun va xuquq, erkinlik va adolat, axloq, shaxs va oila, mulk, fuqarolik jamiyati kabi eng asosiy muammolarning davlatga bo’lgan nisbatini, o’zaro bog’liqligini ochib beriladi. Demak, bu asar erkinlik yoki xukuk falsafasigagina bo’lmay, «siyosat falsafasi» yoki siyosatning falsafiy taxlilidir.  Ayniqsa, asarning «Axloq» qismida falsafiy masalalariga batafsil izox bergan. Bunda Gegel oila, fuqarolik jamiyati va davlatning moxiyatini ochib beradi. Ularni jamiyatning eng asosiy tushunchalari deb ko’rsatiladi. Gegel davlat to’g’risidagi goyaga, davlatning dinga, ijtimoiy fikrga munosobati, davlat institutlari va xokimiyat moxiyati, davlatningt tarixiy tiplari va uni boshqarish masalalariga keng o’rin ajratilgan.

Siyosat falsafasining moxiyati Siyosat falsafasi falsafa va siyosatning kesishgan joyini o’rganuvchi fan soxasi bo’lib, siyosiy munosobatlarni dunyoqarash nuqtai nazaridan taxlil qiladi. U o’z ichiga siyosiy ontologiya (borliq), aksiologiya (qadriyatlar), epistemologiya (bilish to’g’risidagi ta’limot), metodologiya, praksiologiya (amaliyot to’g’risidagi ta’limot) larni o’z ichiga oladi. Siyosat falsafasi uchun siyosat dunyosining, erkinlik, tenglik, adolat kabi qator tamoyillari falsafiy fikr yuritish manba’yidir. U siyosiy munosobatlarning «qayerda?», «qachon?», «qanday?», «kimlar tomonidan?» kabi savollarini faoliyatga va siyosiy xayotning umumiy yo’nalishiga qaratadi.

Har qanday siyosat inson xayotiy faoliyatining muxim soxasi sifatida, o’z falsafiy mazmuniga ega. bu ma’noda siyosat falsafasi-siyosiy faoliyatning tarkibiy qismidir. Siyosat dunyosi obyektiv borliq sifatida mavjud bo’lish bilan birga, g’oyalar tarzida ham namoyon bo’ladi, yani siyosat g’oyasi ma’naviy borliq sifatida tushunchalar, kategoriyalarda ifodalanadi. Siyosat falsafasi siyosiy dunyodagi butun bilan, umum bilan yakka, nazariya bilan amaliyotning o’zaro nisbati, erkinlik, adolat, tenglik, ozodlik masalalarini bir butun xolda o’rganadi. Siyosat falsafasi doirasiga xokimiyat moxiyati, xokimiyat munosobatlari, davlatga oid bo’lgan g’oyalar kiradi.

Siyosat falsafasi Antik davr mutafakkirlari ijtimoiy hayotni, uning a’zolari bo’lmish turli guruhlar o’rtasidagi munosabatlarni yo’lga qo’yish masalalari bilan shug’ullanishlar ekanlar o’z diqqat e’tiborini davlat, hokimiyat siyosat, qonunchilik, davlatni idora etish shakllari kabi masalalarga qaratiladi. Aflotun o’zining «Davlat» asarida yunon shahar-davlatlarini qo’yidagicha shakllarga ajratib ko’rsatadi: 1) Monarxiya – davlatning bitta yaxshi inson tomonidan boshqarilishi yoki tiraniya; 2) Aristokratiya – davlatning ayrim bir kishilar tomonidan boshqarilishi, boshqacha qilib aytganda oligarxiya; 3) Demokratiya – davlatning ko’pchilik xalq ommasi tomonidan idora etilishi.

Markaziy Osiyodagi siyosiy qarashlar Sharqda o‘rta asr mutafakkirlardan birinchi bo’lib jamiyatning kelib chiqishi va jamiyatning kelib chiqishi va davlatni boshqarishning asosi haqidagi bilimlar tizimini Abu Nosir Farobiy (873-950) ishlab chiqdi. U o‘z asarlarida bir qator ijtimoiy masalalarni yoritib berdi: 1) Ijtimoiy hayot haqidagi fan va uning vazifasi; 2) Inson jamoasining vujudga kelishi, tarkibi va turlari; 3 ) Shahar – davlat jamoasining hayoti va fazilati, davlatning faoliyati, vazifasi va uni boshqarish shakllari; 4) Insonning jamiyatdagi o’rni va vazifasi, insonni baxt- saodatga erishtirishning usul va yo’l-yo’riqlari.

 Farobiy jamiyatning kelib chiqishi ustida mulohaza yuritar ekan, zo’ravonlik va majburlash ta’limotini inkor etib, u inson jamoasining kelib chiqishi asosida tabiiy ehtiyoj yotganligi haqidagi nazariyani olg’a suradi.  Farobiy idel ( fozil) davlatni kishining sog’lom organizmiga o’xshatadi, inson tanining salomatligini saqlash, uni norma faoliyatini davom ettirish uchun uning a’zolari doimo bir-birlariga bog’liq holda o’zaro yordam berib turadi. Shu kabi davlatning norma faoliyat ko’rsatishida ham uning har bir a’zosining o’z o’rni bo’ladi.  Farobiy davlat boshlig’i uchun zarur bo’lgan fazilatlarni ko’rsatar ekan, bu fazilatlarni bir kishida mujassamlashtirish mumkin emasligini aytib o’tadi. Shunday ekan ana shu fazilatlarni o’zida mujassam etgan kishilar davlatni boshqarishlari kerak deydi. Bu bilan Farobiy hokimiyatni taqsimlash g’oyasini ilgari suradi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. BMT sammitining ming yillik rivojlanish maqsadlariga bag’ishlangan yalpi majlisdagi nutq.-T.: O’zbekiston, 2010. 2. Karimov I.A. O’zbekiston mustaillikka erishish ostonasida.T.: O’zbekiston, 2011 386 b 3. Karimov I.A. Buyuk va muqaddassan mustaqil vatan. O’zbekiston mustaqilligining 20 yilligiga bag’ishlangan ma’ruza. T.: O’zbekiston, 2011 4. Romanenko Y.M. Bitiye i yestestvo: Ontologiya i metafizika kak tipi filosofskogo znaniy. – M., 2003. 784 s. 5. Falsafa asoslari. Nazarov Q tahriri ostida. –T.: Sharq, 2005 6. Shermu xamedova N.A. Gnoseologiy. –T.O‘FMJ. 2007

Похожие

Sotsial guruhlar

Fan va falsafa

Falsafa ma’naviy qadriyat sifatida

Falsafa tarixi va nazariyasi

Zardushtiylik falsafasi