O’simliklar to’qimalari va ularning qishloq xo’jalikdagi ahamiyati - Биотехнология - Презентации

O’simliklar to’qimalari va ularning qishloq xo’jalikdagi ahamiyati

Загружено в:

26.11.2024

Скачано:

0

Размер:

8093.0654296875 KB

O’simliklar to’qimalari va ularning qishloq xo’jalikdagi ahamiyati

Reja O To’qima haqida tushuncha. O To’qimalar klassifikatsiyasi. O Hosil qiluvchi to’qima: apikal (yuqori), lateriyal (yon) interkalyar, yara- meristemasi.

Toʻq im a — kelib chiqishi, tuzilishi v a fu nksiyasig a k oʻra o ʻxshash h uja yrala r sistem asi. Odam va h ayvonlar to ʻq im asi epite liy, birik tiruvchi, m uskul va nerv to ʻqim alarig a b oʻlinadi. E piteliy to ʻqim asi o dam va h ayvonlar ta nasini qoplab turadi, ichki organlarda parda hosil qila di, him oya funksiy asin i; uning hosila lari, m asalan, jigar va m eʼda osti bezinin g serektor e pite liysi sekretor fu nksiyasin i bajaradi. X ususiy biriktiru vchi toʻqim a va u ning xreilalari (lim fa, togʻa y, suyak) him oya, tayanch va trofik funksiyani b aja radi. M ezenxim adan rivojla nadi. M uskul to ʻqim asi q isqarish xususiy atiga ega. Shu tufayli organizm fa zoda harakat qiladi va uning organla rida qisqarish harakati sodir boʻladi; silliq m uskul to ʻqim asi m ezenxim adan, koʻn dalangtargʻil m uskul toʻq im asi m ezoderm adan rivojla nadi. Nerv to ʻqim asi e kto derm adan hosil b oʻlib, organizm ning hayot faoliy atini boshqaradi, tashqi m uhitdan sig nallar qabul qila di va organizm ning javob re aksiyasin i belgila b beradi.

O Toʻqimaning xosil boʻlishi (gistogenez) embrionning rivojlanishi jarayonida dastlabki hujayraning ixtisoslashuvi bilan bogʻliq. Koʻpincha gistogenez voyaga yetgan organizmda ham sodir boʻladi. Toʻqimaning regeneratsiyalash, baʼzan oʻsishini taʼminlaydi. Har bir organizmning oʻziga xos funksiyasi, odatda, bitta toʻqima yoki bir qancha ixtisoslashgan hujayralar bilan bogʻliq. Barcha organlarda bir necha xil toʻqima boʻladi. Ular birgalikda organizm funksiyasini boshqarib turadi. Funksional jihatdan nerv va muskul toʻqimasi, ayniqsa, chambarchas bogʻlangan. Tuban koʻp hujayralilarda toʻqima kuchli ixtisoslashmagan. Bir xil tipdagi toʻqimaning tuzilishi organizmning har xil qismida va turli darajada tuzilgan organizmlarda bir xilda boʻlmaydi. Toʻqima evolyutsiya davomida hujayralarning funksional ixtisoslashuvi natijasida hosil boʻlgan. O Oʻsimliklarda toʻqima bir xil hujayralardan iborat boʻlsa — oddiy (masalan, kollenxima), har xil hujayralardan iborat boʻlsa — murakkab toʻqima deyiladi. Oʻsimlikning hayoti davomida oʻsishini taʼminlovchi toʻqima meristema bilan bogʻliq. Ildiz va poyaning uchki qismidagi toʻqima birlamchi meristema deyiladi. Poya va ildiz diametrining oʻsishi ikkilamchi meristema — kambiy va fellogen bilan bogʻliq. Odatda, oʻsimliklarda 3 xil: qoplovchi, oʻtkazuvchi va asosiy toʻqima sistemasi ajratiladi. Qoplovchi sistema birlamchi toʻqima (epiderma, epiblema, yaʼni rizoderma, ekzo, derma)dan hamda himoya va soʻrish funksiyasini bajaradigan havo, baʼzan, tuproq (ildizlar) va ikkilamchi toʻqima (himoya funksiyasini bajaradigan) peridermadan iborat boʻlishi mumkin. Pust deb ataladigan uchlamchi qoplovchi toʻqima daraxtlar ildizi va poyasida sirtqi peridermaning nobud boʻlishi tufayli hosil boʻladi. Oʻtkazuvchi sistema 2 xil: birlamchi va ikkilamchi floema hamda birlamchi va ikkilamchi ksilemadan iborat. Asosiy sistema birlamchi parenxima toʻqimasi — xlorenxima, aerenxima hamda mexanik toʻqima — kollenxima va sklerenximani uz ichiga oladi. Bundan tashkari, ajratish, shamollatish funksiyasiga ega boʻlgan toʻqima ham bor.

O Ajratuvchi toʻqimalar—bu oʻsimlik organizmidan metabolik ayiruv mahsulotlarini chiqarib tashlash uchun xizmat qiluvchi toʻqimalar hisoblanadi. O Ajratuvchi toʻqimalar sekretor va ekskretorga boʻlinadi. Sekretsiya toʻqimalarida metabolik chiqindilar alohida hujayralar, sutli, lizogen qopchalar ichida saqlanadi va ekskretator toʻqimalarda ular tashqariga (bez tuklari, nektarlar) yoki hujayralararo boʻshliqqa (shizogenik qopchalarga) chiqarib tashlaydilar[1][4]. O Gistologik tuzilishi O Ajratuvchi toʻqimalar oʻsimlikda oʻziga xos, maxsus joyga ega emas, ular koʻproq va baʼzan kamroq tarqalgan boʻlib turli xil kelib chiqishga ega. Ularning baʼzilari protoderma hosilalari (ekzogen tuzilmalar) boʻlib, boshqalari asosiy meristema, tomir meristemalari (kambiya va prokambiy) yoki doimiy toʻqimalar boʻladi. Masalan: floema (endogen tuzilmalar). Ajratuvchi toʻqimalarning rivojlanishidan oldin sekretor tuzilmalari shakllanadi. O Sekretor hujayralar maʼlum darajada meristema hujayralariga oʻxshab ketadi. Ularning devorlari yupqa boʻlib, bir nechta plazmodesmalar bilan oʻzaro bogʻlangan boʻlib, sitoplazmaga boy, yirik yadrolar va leykoplastlarni oʻz ichiga oladi. Boshqa organoidlarning rivojlanish darajasi funksional ixtisoslashuv bilan belgilanadi. O Shunday qilib, agar uglevodlar sekret hosil boʻlishida ishtirok etsa (nektarlar va shilliq qavatlardagi kabi), hujayralarda Golji apparati yaxshi rivojlangan va plastidlar koʻp boʻladi[6]. Agar sekretsiya terpenoid boʻlsa, hujayralar plastidlarni va koʻp miqdorda silliq endoplazmatik toʻrni (ER) oʻzida jamlagan boʻladi[7]. Agar sekret oqsil boʻlsa (hasharotxoʻr oʻsimliklarning bezlarida boʻlgani kabi), u holda hujayralar yaxshi rivojlangan endoplazmatik toʻr va Golji apparati bilan taʼminlangan boʻladi. Sutli sekretsiya sintezida asosan endoplazmatik toʻr ishtirok etadi.

Hosil qiluvchi to’qima :

Etiboringiz uchun rahmatEtiboringiz uchun rahmat

Похожие

Klonlar, klonlashtirish va ularning klinik ahamiyati

O’simliklar va gen muhandisligi

O’simliklar seleksiyasi usullari

Dorivor o’simliklar ro’yxati, nomlanishi va organizm uchun foydasi

Fermentlar va ularning klassifikatsiyasi