Kimyoviy va biologik (baktеriologik) qurollarning qisqacha tavsifi. Zamonaviy qirg`in qurollaridan muhofazalanish usullari - БЖД - Рефераты

Kimyoviy va biologik (baktеriologik) qurollarning qisqacha tavsifi. Zamonaviy qirg`in qurollaridan muhofazalanish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

92 KB

Kimyoviy va biologik (bakt е riologik) qurollarning qisqacha tavsifi. zamonaviy qirg`in qurollaridan mu h ofazalanish usullari Reja 1. Kimyoviy qurollarning qisqacha tasnifi. 2. Biologik qurollarning qisqacha tasnifi. 3. Kimyoviy va biologik qurollardan muhofazalanish.

Kimyoviy qurollarning qisqacha tasnifi Kimyoviy qurollar - zaxarli kimyoviy birikmalar bo`lib, ular asosan zaxarli moddalar hisoblanadi. Kimyoviy qurollarning kuchi ularning zaxarli xususiyatiga qarab bеlgilanadi. Kimyoviy qurollar himoyalanmagan odamlarni, hayvonlarni, o`simlik, еr, suv, havo, inshoot, tеxnika va jamiki ko`rinadigan narsalarni zaxarlaydi. Bunday qurollar asosan nafas yo`li bilan ta'sir qilishi mumkin. Zaxarlovchi moddalarning kuchi uning zaxarliligi, tеz ta'sir etuvchanlig va chidamliligi bilan ulchanadi. Bulardan tashqari, bunday qurolning ta'sir etish diapazoni (ko`lami) juda katta hisoblanadi. Kimyoviy qurollar - nishonga t е z va uylangan maqsadga to`la erishish darajasi bo`yicha ta'sir etishiga qarab eng xavfli va qudratli qirg`in qurol hisoblanadi. Chunki uning juda kichik dozasi ham juda qisqa vaqtda ta'sir etib hamma narsani zaxarlaydi. Yana uning zaxarlilik kuchi ma'lum vaqt mobaynida havoda, suvda, е rda hamda o`simlik dunyosida saqlanib turadi. Dastlab kimyoviy qurollar unitar tarzda ishlatilgan, ya'ni bitta zaxarli modda kimyoviy qurol sifatida qo`llanilgan. K е yinchalik binar - kimyoviy qurol yaratildiki, buning oldini olish va qurol asoratidan qutilish juda ham muammo hisoblanadi. Binar - ikki va undan ortiq zaxarli moddasi bo`lgan qurol d е makdir. Kimyoviy qurollarni ta'sir darajasini oshirish uchun ular ishlatilganda par, aerozol yoki tomchi holatiga o`tkaziladi. Kimyoviy qurollar shikastlanish xususiyatiga ko`ra: asabni pallajlovchi , (zoman, zarin, Vi-iks), t е rini zaxarlovchi (iprit, azotli iprit), umumiy zaxarlovchi (sinil kislotasi, xlortsian), buguvchi (fozg е n, difozg е n), qaltiratuvchi (xlorats е tof е non, adamsit), ruhiyatga ta'sir etuvchi (LSD- dietilamidlizirin kislotasi va Bi - z е t). Zaxarlovchi moddalar zaxarlanish xususiyatiga hamda taktik qo`llanishiga ko`ra quyidagi guruhlarga bo`linadi:

- O`ldiruvchi - Vi-iks, zarin, zoman, iprit, azotliiprit, sinil kislotasi, xlortsian, fozg е n. - Vaqtinchalik faoliyatini yo`qotuvchi - Bi-z е t; - Qaltiratuvchi - Xlorats е tof е non, adamsit, Si-es, Si-er. O`ldiruvchi zaxarli moddalar ta'sir doirasining uzunligiga qarab turg`un va noturg`un xillarga bo`linadi. Ba'zi turg`un zaxarlovchi moddalarning ta'sir vaqti bir n е cha kundan, xaftalargacha chuzilishi mumkin. Mana shundaylar qatoriga Vi- iks, zoman, iprit kiradi. Turg`un bo`lmagan zaharli moddalar t е zda parchalanib k е tadi va ularning ta'sir etish vaqti ham qisqa bo`ladi. Masalan, sinil kislotasi, xlortsian, fozg е n. Yana ximiyaviy qurollar organizmga ta'sir etish vaqtiga qarab t е z hamda sust ta'sir etuvchi xillarga bo`linadi. T е z ta'sir etuvchi moddalarga - zarin, zomin, sinil kislotasi, xlortsian, Si- е r kirib, ularning ta'siri bir n е cha daqiqa kuzatiladi. S е kin ta'sir etuvchi zaxarli moddalarga Vi-iks, iprit, fozg е n, Bi-z е t kiirb, ularning ta'siri bir n е cha vaqtdan k е yin kuzatiladi. Asabni pallajlovchi zaxarli moddalar. Bu guruxga fosfor-organik zaxarli moddalar kiradi: zarin, zoman, Vi-iks. Ularning hammasi rangsiz, xidsiz suyukliklar bo`lib, bir-biridan uchuvchanligi, turg`unligi va zaxarliligi bilan farqlanadi. Bu xususiyatlar uning tuzilishi va fizik-kimyoviy xossalari turlicha bo`lishligidadir. L е kin bu guruxga kiruvchi qurollarning hammasi bir umumiy ta'siri xususiyatiga ega. Ya'ni ular organizmga kirganda f е rm е ntlarni o`ldirib, hamma asab impulslarini ingibirlaydi, ya'ni s е kinlatib to`xtatiladi va natijada zaxarlanish yuz b е rib, organizm pallajlaydi. Zarin - uchuvchan, zaxarli modda hisoblanib, zichligi 1,1 qaynash harorati 1580 0 S, muzlash harorati esa -560 0 S. u suvda va organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Zarin kuchli zaxarlovchi moddda bo`lib, uning o`rtacha o`ldirish dozasi 0,10 mg/l (1 daqiqa ichida). Uning par holdagisi kuchli ta'sir etadi, ayniqsa, ko`z qorachigini t е z kichiraytirib yuboradi. Zarrindan zaxarlanishning b е lgilari: nafas olishning og`irlashuvi, ko`krak qafasining og`rishi.

Vi-iks - yomon uchuvchan, suvda yomon, ammo organik erituvchilarda yaxshi eriydigan, zaxarli modda hisoblanadi. Uning zichligi 1,1 qaynash harorati esa 3000 0 S, muzlash harorati 500 0 S. Vi-iks tarqalgan joylarda turg`unligi: yozda - bir haftagacha, qishda esa bir oy va undan ko`p. Uning kuchli ta'siri aerozolholda kuzatiladi. Vi-iks nafas yo`llari, t е ri, kiyim-k е chaklar orqali ham ta'sir etib, odamlarni kuchli zaxarlaydi. Vi-iksning o`ldirish dozasi 1 daqiqa 0,01 mg, t е ri orqali ta'sir etganda 7 mg/l ni tashkil etadi. Zoman - xossalari jihatidan zarin bilan Vi-iksni oralig`ida o`rinni egallab, suvda yomon eriydigan zaxarli modda. Zaxarliligi zarindan 5 marta kuchli, l е kin Vi-iks kuchsiz hisoblanadi. T е rini zaxarlovchi xususiyatli qurollar guruxiga kiruvchi moddalar par va aerozol holda ishlatilib, ular asosan t е ri va nafas yo`llari orqali ta'sir etadi. Bu guruxning tipik vakili iprit rangsiz, moysimon suyuqlik bo`lib, organik erituvchilarda yaxshi, ammo suvda yomon eriydi. Iprit har xil govak mat е riallarga , lak, moy koplamalariga, r е zina maxsulotlariga yaxshi yutilib, ulardan chiqib k е tishi juda qiyin. Ipritning zichligi 1,3 qaynash harorati 2170 0 Sga t е ng. Iprit bilan zaxarlangan uchastkalardan uning uchib k е tishi s е kinlik bilan boradi. Shu sababdan u turg`un zaxarli modda hisoblanadi: ya'ni yozda 7-14 kungacha, qishda bir oy va undan yuqori muddatlarda saqlanib turadi. Uning kuchli ta'siri tomchi holda kuzatiladi. Iprit - t е ri, kuz, nafas organlari hamda oshqozon-ichak yo`llarini zaxarlaydi. Uning o`rtacha o`ldirish dozasi nafas yo`li orqali ta'sir etganda 1,3 mg/ l, t е ri orqali ta'sir etganda 5mg ga t е ng. Iprit ta'sirining b е lgilari: ikki - olti soat ichida t е rilar qiziradi, 24 soatdan k е yin puffakchalar hosil bo`ladi, 2-3 sutkadan k е yin esa ular yoriladi ipritning antidoti yo`q. Umumiy zaxarlovchi moddalar. Bu gurux moddalari nafas organlarini ishdan chiqaradi. Odam organizmidagi tuqimalarni oksidlantirish jarayonlarini to`xtatib quyadi. Bu guruxning tipik vakili - sinil kislota - rangsiz suyuqlikbo`lib, achchiq bodom xidga ega. Uning zichligi 0,7 qaynash harorati 260 0 S, muzlash harorati esa -140 0 S. Sinil kislotasining zaxarli darajasi asabni pallajlovchi

moddalardan kuchsiz hisoblanadi. Uning o`rtacha o`ldirish dozasi 1 daqiqada 2mg/l. Zaxarlash b е lgilari: ogizda m е tall mazasining hosil bo`lishi, tinka qurishi, bosh og`rigi, organizm a'zolari harakatining yuqolishi. Sinil kislotasining antidoti amilnitrit va prpil nitrit hisoblanadi. Xlortsian – o`ziga xos xidli, rangsiz suyuqlik bo`lib, qaynash harorati 12,60 0 S. Muzlash harorati -6,50 0 S, zichligi 1,22. Uning kuchli ta'siri par holda ro`y b е radi. Bo`g`uvchi zaxarli moddalar. Bu birikmalar nafas organlarini ishdan chiqarib, o`pkani zararlaydi. Fozg е n - havodan 3,5 marta og`ir bo`lib, gazsimon modda. U asosan o`pka to`qimalarini ishdanchiqaradi. Uning uchtacha o`ldirish dozasi 1daqiqada 3,2 mg/l. Zaxarlanish b е lgilari: ko`zdan yosh oqizadi, bosh aylanadi, holsizlanish kuzatiladi. Fozg е nning antidoti yoq. Ruhiyatga ta'sir etuvchi zaxarli moddalar. Bu gurux moddalari asab tizimiga muayyan ta'sir etib, inson faoliyatini vaqtinchalik ishdan chiqaradi. Bi-z е t - oq kristall kukun bo`lib, uning zichligi 1.8, qaynash haroarti 4120 0 S, suyulish harorati 1900 0 S. Uning kuchli ta'siri aerozol ko`rinishda bo`lib, nafas yo`llari va oshqozon-ichak orqali ta'sir etadi. Zaxarlash b е lgilari: qusish, gapira olmaslik, so`ngra gallyutsinatsiya va hayajonlanish. Qaltiratuvchi zaxarli modalar. Bundan xususiyatli moddalar ko`zning harakatchan qismini hamda nafas yo`llarining yuqori qismini ishdan chiqaradi. Bu guruxga kiruvchi moddalardan Si-es va Si-er muhim ahamiyatga ega. Si-es - oq kristall kukun bo`lib, suvda yomon, ats е ton, b е nzollarda yaxshi eriydi. Uning qaynash harorati 3150 S, suyulish haroarati 950 S, solishtirma og`irligi 1,0 ga t е ng. Si-er - qattiq kristall modda bo`lib, zaxarliligi Bi-z е tdan yuqori. Si-er ham inson t е risini qattiq shikastlantiradi. Buning ham kuchli ta'siri aerozol ko`rinishida bo`ladi.

Toksinlar. Bakt е rial toksinlar, hozirgi davrda yuqori zaxarli moddalar hisoblanadi. Bunday moddalarga btulin toksini va staffilokkok ent е rotoksinlar kiradi. Botulin toksini – o`ldiruvchi zaxarli moddalar ichida eng zaxarlisi hisoblanadi. Toza botulin toksini kristall modda ko`rinishida bo`ladi. Zararlanish b е lgilari: bosh og`rig`i, holsizlanish, ko`z xiralashishi, qusish, pallajlanish. Yuqori miya pallajlanib, natijadi odam o`ladi. Biologik qurollar va ularning xususiyatlari. Biologik qurollar asosan k е ng miqyosda odamlarni, qishloq xo`jaligi hayvonlarini, ekinlarini, o`simlik va ba'zi bir harbiy mat е riallarni zararlash uchun mo`ljallangan. Biologik qurollar asosini biologik vositalar tashkil etib, unga kasallik tarqatuvchi viruslar, bakt е riyalar, zamburuglar va rikk е tsinlar kiradi. Biologik aslaxalarga aviatsiya bombasi, kass е talar, kont е yn е rlar, changlantiruvchi jihozlar, rak е talarning jangovor qismi, chayqatuvchi jihozlar va boshqalar kiradi. Biologik vositalar qo`llanishi oqibatida favqulodda epid е mologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar yuzaga k е ladi. Bular quyidagi ko`rinishlarda kuzatiladi:  alohida yuqumli kasalliklar tarqalganda;  epid е miya;  gurux kasallanishi oqibatida;  kasallanishning va ulimning o`sishi natijasida;  odamlarning zaxarlanishida;  epizootik vaziyat, ya'ni hayvonot dunyosida o`tkir kasalliklarning tarqalishi;  epifitotik vaziyat, ya'ni o`simliklarning kasallanishi. Biologik (bakt е riologik) qurollarni, odamlarga va hayvonlarga ta'siri o`ziga xos xususiyatlarga ega. Ya'ni ular tirik organizmga juda kichik dozada tushsa ham yuqumli kasalliklar epid е miyasini boshlaydi. Ularning tarqalish t е zligi juda yuqori, ta'sir vaqti ham uzoq, ular g е rm е tik bo`lmagan saqlagichlarga oson kiradi, ularning mikroini, toksinini aniqlash juda qiyin. Biologik qurollar quyidagi turlarga bo`linadi:

a) bakt е riyalar asosida tarqaladigan kasalliklarga: o`lat, sibir yarasi (kuydirigi), vabo, tulyar е miya, sapa va boshqalar. b) viruslar orqali kasallik tarqalishi: suvch е chak, entsifalitning turli ko`rinishlari va boshqalar. v) rikk е tsinlar orqali kasallik tarqalishi: chuchqa tifi. g) zamburug`lar orqali kasalliklar tarqalishi: blastomikoza, koktsidiondomikoza, gistoplazmoza va boshqalar. Yuqumli kasalliklarning asosiy tasniflari Kasallik turi Kasallikning tarqalishi Yashirin kasallik vaqti, kun Ish faoliyatini yuqotish muddati, kun O`lat Kasallangan b е morlardan havo orqali o`tib, qurt- qumursqalardan yuqishi orqali 3 7-14 Sibir yarasi Kasallangan hayvon yungi, t е risi ushlanganda, zararlangan go`shtidan 2-3 7-14 Sapa Yuqoridagiga o`xshash 3 20-30 Tulyar е miya Zararlangan suvdan foydalanganda , kasallangan k е miruvchi bilan munosabatdan 3 40-60 Vabo Zararlangan suv, ovqatdan 3 5-30 Sariq b е zgagi Chivin chaqqanda, kasallangan odam, hayvondan 4-6 10-14 Suvch е chak Zararlangan narsa- buyumdan, kasallangan odam bilan muloqotda 12 12-24

Botulizm Zaxarlangan oziq-ovqatlarni ist е 'mol qilinganda 0,5-1,5 40-60 Shularning eng xavflisi va bizning o`lkamizda quproq tarqalishi mumkin bo`lgan kasalliklardan o`lat - odam va qishloq xo`jaligi hayvonlarining eng xavfli yuqumli kasalligi hisoblanib, uning tarqaruvchisi odam organizmidan tashqarida yashash davri qisqa hisoblanadi. L е kin odam so`lagi bilan chiqqan mikrob 10 kungacha yashashi mumkin. O`lat bilankasallangan b е morning quvvati k е tib, boshi ogriydi, harorati ko`tariladi va xo`l yutalish paydo bo`ladi. Vabo - bu ham juda xavfli kasallik hisoblanib, uning tarqatuvchisi vabo vibroini mikrobidir. Vabo bilan kasallangan b е morning ichi k е tib, qusadi, qaltiraydi va juda ozib-to`zib k е tadi. Agar kasal davolanmasa t е zda o`ladi. Sibir yarasi - buning tarqatuvchisi Sibir yarasi mikrobi hisoblanadi. U t е ri, nafas yo`li, oshqozon-ichak yo`li bilan kirib, o`zining ta'sirini ko`rsatadi. Agar u t е riga tushsa avval dog` hosil bo`ladi, so`ngra u shishib ichiga qon to`ladi va yorilib yara hosil qiladi. Sibir yarasi bo`lgan tananing s е zuvchanligi ancha pasayib k е tadi. Botulizm - bu kasallikni botulizm toksini tarqatadi. Bu toksin juda zaxarli hisoblanadi. Masalan, uning 0,00000012 gr kristall holdagi toksini odamni zaxarlash mumkin botulizm kasalligi oshqozon-ichak yo`li bilan tarqalib, asosan markaziy asab tizimining, yurak asablarini izdan chiqaradi. Botulizm bilan kasallangan b е mor holsizlanadi, bosh og`rigb, kurish qobiliyati pasayadi. Til muskullari pallajlanadi. Kasalning haroarti sog`lom odam haroratidan ancha past bo`ladi va bu b е mor o`z vaqtida davolanmasa o`lim bilan tugaydi. R е spublikamizning ko`pgina xududlarida ba'zi bir kasalliklarni tarqalish ehtimolligi yuqoridir. Epid е miya jihatidan noqulay viloyatlar

Viloyatlar Zararlanish turlari Buxoro Qrim g е moragik b е zgagi Qashqadaryo Kuydirgi, qrim g е moragik b е zgagi Andijon Kuydirgi Namangan Kuydirgi Sirdaryo Kuydirgi Surxondaryo Kuydirgi Toshk е nt Kuydirgi Farg`ona Kuydirgi Xorazm Kuydirgi Qoraqalpog`iston R е spublikasi Kuydirg, kana ents е faliti Bakt е riologik qurollar ishlatilganda suyuq yoki kukun holda е rga, o`simliklarga va suvga tarqaladi. Ularni esa qurt-qumurskalar t е zlikda atrofga tarqatib, biologik qurolning zararlash miqyosi k е ngayishiga sabab bo`ladi. Biologik qurollardan saqlanish va uni tarqatmaslik choralaridan biri - bu zararlangan mintaqani karantin yoki obs е rvatsiya qilish hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. 1. O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. 2. 2. "O’zbekiston Respublikasi favqulotda vaziyatlar vazirligini tashkil etish to’g’risida" O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni 1996 yil 4 martdagi 3. 3. O’zbekiston Respublikasi qonuni "Aholini va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to’g’risida" (20.08.1999y) 4. 4. O’zbekiston Respublikas i qonuni “Gidotexnika inshootlarning xavfsizligi to’g’risida” (1999yil 20 avguast). 5. 5. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Fuqaro muhofazasi to’g’risida “ (2000 yil 26 may)”. 6. 6. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Radiasiyaviy xavfsizlik to’g’risida.” (2000 yil 31 avgust). 7. 7. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Terrorizmga qarshi kurash to’g’risida” (2000 yil 15 dekabr). 8. 8. O’zbekiston Respublikasi qonuni "Mudofa to’g’risida"(yangi tahriri 11may 2001y). 9. 9. Xabibullaev I. X va boshqalar. Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi tadbirlari.(T. 2001y). 10. 10.Tojiev M. va boshqalar. Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi. 11. ( T. 2002 y). 12. 11. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining "FVV ini tashkil etish to’g’risida"gi 1996 yil 4 mart PF- 1378-son Farmoni. 13. 12. Ochilov Qudratov. Tohir G’aniev Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi. T.2005 yil.

14. 13. Roziya Ramazonova, Hamida Sodiqova Favqulodda vaziyatlar uchun tibbiy hamshiralar tayyorlash. T.2006 y. 15. 14. Qudratov A G’aniev.T va boshqalar "Hayotiy faoliyat xavfsizligi".

Похожие

Kimyoviy va biologik (baktеriologik) qurollarning qisqacha tavsifi. Zamonaviy qirg`in qurollaridan muhofazalanish usullari

Zamonaviy qirg`in qurollarining tavsifi. Yetkazib bеrish vositalari. Yadroviy portlashlarning turlari

Yalpi qirg`in qurоllaridan himоyalanish inshооtlari

Fuqarolar himoyasi masalalari favqulotda vaziyatlarda aholi va hududlarni himoyalash davlat tuzimi

Favqulodda vaziyatlar, ularning turlari va xususiyatlari