Tonnellarni qalqon usulida barpo etish - Транспорт - Рефераты

Tonnellarni qalqon usulida barpo etish

Загружено в:

25.01.2023

Скачано:

0

Размер:

225.3271484375 KB

Tonnellarni qalqon usulida barpo etish Reja: 1. Qalqon va qalqon usulida kavlash haqida asosiy ma’lumotlar 2. Mexanizatsiyalashgan kavlash qalqonlari 3. Qalqon harakatiga qarshilik kuchlari

1. Qalqon va qalqon usulida kavlash haqida asosiy ma’lumotlar Kavlash qalqoni-himoyasi ostida grunt kavlanadigan va obdelka yig’iladigan qo’zg’aluvchan mustahkam po’lat konstruksiyadir. Qalqon usulida kavlash kuchsiz, turg’un bo’lmagan gruntlarda-balchiq, suyuq loy, turli namlikdagi qumlar, qumli tuproq, loyli tuproq va tuproqlarda qo’llaniladi. Qalqonning shakli qurilayotgan obdelka shakli kabi bo’ladi. Kuchsiz gruntlarda, odatda, doira shaklidagi obdelka qo’llanilganligi uchun shakli silindrik bo’lgan qalqonlar ko’proq tarqalgandir. Qalqonning asosiy qismlari (1-rasm): pichoq ( 1 ) va tayanch ( 2 ) chambaraklari va shuningdek chegarasida yig’ma obdelka montaj qilinadigan obolochka ( 3 ). Pichoq chambaragi oldidagi grunt zaxodka chuqurligi W ga teng kattalikda qazilgandan so’ng qalqon qarshisidagi bo’shliqqa obdelkaning oxirgi kolsosiga tayangan qalqon domkratlari yordamida oldinga suriladi. Qalqon surilayotganda zaboydagi gruntning bir qismi uning pichoq qismlari bilan qirqiladi. Qalqon surilgandan so’ng domkrat shtoklari olinadi va obolochka ostida obdelkaning navbatdagi kolsosi montaj qilinadi. Zaboy domkratlari bilan siqilgan taxta to’siqlar vositasida zaboy mahkamlanadi. Qalqonning ichki bo’shlig’i tayanch va pichoq chambaraklari chegarasida vertikal va gorizontal to’siqlar bilan ishchi yacheykalarga ajratilgan. Zaboyda ishlashni osonlashtirish uchun domkratlar orqali qo’zg’atiladigan chiquvchi platformalar qurilgan. Qalqonning tayanch va pichoq chambaraklari bir-biriga boltlar bilan bog’langan quyma po’lat elementlar-segmentlardan yig’ilgan. Segmentlarning shakli cho’yan obdelkalar tyubinglarining shakliga yaqindir.

Rasm 1. Kavlash qalqonining sxemasi: 1 - pichoq chambaragi; 2 - tayanch chambaragi; 3 - obolochka; 4 - yig’ma obdelka; 5 - qalqon domkratlari; 6 - chiquvchi platformalar; 7 - zaboy domkratlari; 8 - chiquvchi platformalarning domkratlari; 9, 10 - vertikal va gorizontal to’siqlar Qalqonning pichoq qismi grunt kavlanayotganda zaboy oldidagi bo’shliqni to’sib qo’yganligi va qalqon domkratlar bosimi ostida ungurning chetlarida qolib ketgan grunt tokchalarini kesib kirganligi sababli undan kavlash jihozi sifatida foydalanish ham mumkin bo’ladi. Tayanch chambaragi qalqonning asosiy ko’tarib turuvchi konstruksiyasi hisoblanadi. Tayanch chambaragida inventar havozalarning rolini o’ynaydigan to’siqlar mavjuddir, shuningdek unga qalqon harakatini boshqarish organlari va mexanizmlari ham o’rnatiladi. Obolochka tonnel obdelkasi yig’iladigan joyni to’sib turadi. Obolochka silindrik yuza bo’yicha egilgan, o’zaro va tayanch chambaragi bilan ko’rinmaydigan boltlar yoki payvandlash orqali bog’langan po’lat listlardan yig’iladi. Qattiqlik koeffitsienti f ≥ 1 bo’lgan gruntlarda obolochka lotok qismda o’rnatilmaydi. Shu tufayli obdelkaning yig’ilgan kolsosi pastki qismi bilan to’g’ridan-to’g’ri gruntga tayanadi va tutash obolochkalarda kuzatiladigan,

qalqonning surilishi tufayli obdelka kolsosi obolochkadan gruntga o’tib ketishining sababi bo’ladigan kolso deformatsiyasiga imkon berilmaydi. Ungur uzoq vaqt mobaynida vaqtinchalik mustahkamlash elementlari bilan ushlab turiladigan tog’ usulidan farqli o’laroq, qalqon usulida kavlanganda obdelka gruntni qazish orqasidan darhol qurila boshlanadi. Shu tufayli tog’ bosimi va tom qismining cho’kishi kamayadi, lekin zaboy yaqinlaridagi bo’shliqda ishlar tiqilinchligi ortadi. Bu tiqilinchlikda ishlarni mexanizatsiyalash va aniq tashkil etishni ta’minlash lozim bo’ladi. Kavlash ishlarini to’la mexanizatsiyalashga gruntni kavlash mexanizmlari bilan jihozlangan qalqonlarni qo’llash orqali erishiladi. 2. Mexanizatsiyalashgan kavlash qalqonlari Mexanizatsiyalashmagan oddiy qalqon tabiiy sharoitlarning keng diapazonida- eng kuchsiz gruntlardan tortib nisbatan turg’un gruntlarni kavlashda ishlatilishi mumkin. Mexanizatsiyalashgan qalqonlar esa, odatda, ma’lum bir jinsli gruntlarni kavlashga mo’ljallangandir. Suvga to’yingan gruntlarni kavlashda qo’llaniladigan mexanizatsiyalashgan qalqon konstruksiyasi sifatida 8.2, a -rasm da keltirilgan qalqonni ko’rsatish mumkin. Bu qalqonning radial to’sinlarida krestovina aylanganda va u oldinga surilganda zaboy yuzasidan gruntlarni kesib tushiradigan pichoqlar o’rnatilgan. Zaboy yaqinidagi bo’shliq po’lat diafragma bilan to’silgan va bentonit loyi qorishmasi bilan to’ldirilgan. Bu qorishma ayni paytda vaqtinchalik mustahkamlash elementlari funksiyasini bajaradi, kavlangan gruntni qalqon chegarasidan chiqaradi. Grunt tindirgichlarda to’planadi va keyin vagonetkalarga yuklanadi. Diafragma bilan to’silgan bo’shliqda ma’lum bir ortiqcha bosim ushlab turiladi. Shunday konstruksiyali uchta qalqon yordamida 1970 yili Meksikada umumiy uzunligi 30km, diametri 6,2m bo’lgan tonnellar qurilgan. Zaboy yaqinidagi bo’shliqda bentonit qorishma 0,6MPa ga teng bosim ostida harakatlangan.

Moskva metropoliteni tonnelini qurishda tabiiy namlikka ega bo’lgan qumlarni kavlash uchun bosh tomonida kesuvchi to’siqlari bo’lgan qalqonlar (8.2, b -rasm) ishlatilgan. Qalqonni siljitish va to’siqlardan qum to’plamlarini vaqtida olib tashlash operatsiyalarini muvofiqlashtirib ishni to’g’ri tashkil etish hisobiga bu erda tonnel kavlash rekordi - 1 oyda 400 m tayyor tonnel qurishga muvaffaq bo’lingan. Rasm 2. Gruntlarni kavlash uchun mexanizatsiyalashgan qalqonlarning sxemalari: a - suvchga to’yingan, turg’un bo’lmagan gruntlarda; b - tabiiy namlikka ega bo’lgan qumli gruntlarda; v - plastik loyli gruntlarda; g - quruq va qattiq loyli gruntlarda Kesuvchi to’siqli qalqonlarda to’kilgan qumning zaboyni mustahkamlash, har bir yacheyka chegarasida grunt to’kilishining oldini olish funksiyasidan foydalanilgan. To’kilgan grunt qalqon siljishi me’yorida lotoklar va transporterlar yordamida vagonetkalarga yo’naltirilgan. Kiev metropoliteni qurilishida plastik loyli gruntlarni kavlash uchun po’lat disk o’rnatilgan mexanizm (2, v -rasm) yaratilgan. Po’lat disk zaboy yuzasiga domkratlar bilan siqiladi va u aylanganda ikki funksiyani bajaradi, ya’ni gruntni kesadi va zaboyni mustahkam ushlab turadi. Disk o’yiqlarida grunt qirindilarini olib tashlaydigan pichoqlar o’rnatilgan. Gruntni kesish tezligi 0,6 m/soatni tashkil yetgan. Shunday mexanizm bilan jihozlangan qalqon tonnelni kavlash ishlarini sutkasiga 12 metr tezlikda bajarishga imkon berdi.

Krestovinaga mahkamlangan, olti diskli frezali, planetar harakatli mexanizm (2, g -rasm) qalqon usulida zich va quruq gruntlarni kavlashga mo’ljallangan. Lotok qismida kesilgan gruntlarni aylanuvchi krestovinaning kolso birlashmasida va zaboyning yuzasiga qarshi tomonda o’rnatilgan kovshlar bilan yig’ishtirib olinadi. Bu kovshlarning devorlari bo’lmaydi, lekin ular yuqorisida tirqishlari bo’lgan qo’zg’almas po’lat to’siqlar bilan berkitilgandir. Kovsh-bu tirqishlar bilan to’g’ri kelganda, grunt tirqishlar orqali o’zining og’irligi ta’sirida transporterga tushadi. Planetar harakatli mexanizm bilan jihozlangan qalqon Leningrad metropolitenini qurishda qo’llanilgan. Bunda sutkalik kavlash tezligi 15 metrga yetgan. Bu tezlik 1metr/soat kavlash tezligiga ega bo’lgan mashina uchun ancha pastdir, lekin tonnelni kavlashda gruntni vertikal shaxtalar orqali olib chiqilganligi uchun kavlash tezligi chegaralangan edi. Tonnelni kavlashda eng yuqori tezlikka (31 ish kunida 1250 metr) mexanizatsiyalashgan kavlash qalqonlaridan foydalanilganda leningradlik metro quruvchilari tomonidan erishilgan. 3. Qalqon harakatiga qarshilik kuchlari Qalqonning harakatiga bo’lgan qarshilik kuchlari yig’indisi quyidagi ifoda orqali topiladi: W = W 1 +W 2 +W S , (1) bunda W 1 - qalqonning tashqi yuzasiga grunt ishqalanishidan bo’lgan qarshilik; W 2 - obdelkaning qalqon obolochkasiga ishqalanishidan bo’lgan qarshilik; W 3 - qalqonning to’g’ri harakatlanishiga bo’lgan qarshilik. Ishqalanish qarshiligi ancha keng chegaralarda bir-biriga ishqalanayotgan jismlarning o’lchamlariga va shakllariga bog’liq bo’lmaydi. Shuning uchun, qalqonga tushayotgan yuk 8.3, a -rasm bo’yicha a deb qabul qilinsa, unda qalqonning tashqi yuzasiga grunt ishqalanishidan bo’lgan qarshilikni quyidagi formula bilan ifodalasa bo’ladi: W 1 = [2(q+p)LD+G]/ µ , (2)

Rasm 3. Qalqon harakatiga qarshilik kuchlarini hisoblash uchun sxemalar: a - yuklar sxemasi; b - zaboy tomondan tushayotgan aktiv bosimni aniqlash uchun sxema bunda q - qalqonga tushayotgan tekis taqsimlangan vertikal yuk. (3) bu yerda  - gruntning solishtirma og’irligi; N - grunt qalinligi o’lchami (rasm 3, a ); p - qalqonga tushayotgan gorizontal yuk. p = qtg 2 ( 45 0 − ϕRA /2) , ( 4) bunda  - gruntning ichki qarshilik burchagi; L, D, G - qalqonning uzunligi, diametri va massasi; µ - po’latning gruntga ishqalanish koeffitsienti, 0,2...0,4 ga teng. Rasm 4. Pichoqli kolsoning gruntni kesib kirishiga bo’lgan qarshilikni aniqlash sxemasi: a - kesib kirish sxemasi; b - ekvivalent sxema; v - ponaga ta’sir etayotgan zo’riqishlar; g - qappayish prizmasiga ta’sir etayotgan zo’riqishlar Obdelkaning obolochkaga ishqalanishidan bo’lgan qarshilik kuchlari W 2= G 1 μ P 1 , (5)

bu yerda G 1 - qalqon obolochkasi ichidagi tonnel obdelkasining kolsolari og’irligi; µ 1 - po’latning obdelka materialiga, ishqalanish koeffitsienti, cho’yan uchun 0,15...0,20 va temirbeton uchun 0,4...0,5. Agar lotok qismida qalqonning obolochkasi bo’lmasa, unda obdelkaning obolochkaga ishqalanishidan bo’lgan qarshilik W 2 = 0. Qalqonning to’g’ri harakatlanishiga bo’lgan qarshilik Wz kavlanayotgan grunt xossalariga va qabul qilingan ish olib borish uslubiga bog’liq ravishda aniqlanadi. Zaboyning o’rta qismi zaboy domkratlari bilan ushlab turilganda va qalqon gruntdan tozalangan bo’shliqqa surilganda qalqon ularning zaboy tarafdan gruntning aktiv bosimiga teng bo’lgan qarshiligini engib o’tadi (4, a -rasm). Bu qarshilikni V.P. Samoylov tomonidan taklif etilgan sxemadan (4, b -rasm) foydalanib aniqlash mumkin. Bu holda to’g’ridan bo’lgan qarshilik W ' 3= ρ 1 F , (6) bu yerda ρ 1 - gruntning zaboy tarafdan bo’lgan aktiv bosimi (7) bu yerda γ - yuk kamaytiruvchi gumbazning oralig’i (8.3, b -rasm), m; f - gruntning qattiqlik koeffitsienti; F - zaboyning yuzasi; (8) Zaboydagi grunt yetarli darajada turg’un bo’lsa va qalqon siljishi davrida uni mustahkamlash zarur bo’lmasa, unda qalqonga to’g’ridan bo’lgan qarshilik W 3 = 0. Yumshoq gruntlarni kontur bo’yicha kesib kavlashda tirkovchi devorlar nazariyasiga asoslangan sxema qabul qilinadi. Chizma tekisligiga parallel va bir-biridan 1 metr masofada joylashgan ikki vertikal kesim bilan ajralgan pichoq kolsosining qismini ko’rib chiqishda (4, a - rasm) uni ponaning ekvivalent sxemasi bilan almashtiramiz (4, b -rasm). Undan keyin o’zaro ta’sir etuvchi jism-pona va qappayish prizmasini bir-biridan ajratib ularning chegaraviy muvozanati shartlarini ifodalaymiz.

Ponani bosib kirgizishda uning har bir metriga to’g’ri keladigan zo’riqish: (9) Bu yerda E II - grunt passiv bosimining teng ta’sir etuvchisi. (10) bu yerda h 1 va l - qalqon pichoq kolsosining uzunligi va bortining balandligi. Pichoq kolsosining kontur bo’yicha gruntni kesib kirishiga to’g’ridan bo’lgan qarshilik (11) bu yerda c - pichoq kolsosining o’rta radiusi bo’yicha aylana uzunligi. (9) va (10) ifodalarni hamda aylana uzunligi s ning qiymatini (11) formulaga qo’yib topamiz: (12) Qalqon gruntni kontur bo’yicha kesib kirganida uning harakatiga to’g’ridan bo’lgan qarshilik W' 2 ni aniqlash formulasi taxminiy bo’lib u zaxirani hisobga olib chiqarilgan, chunki gruntning vertikal zaboydagi turg’unligi tirgak devor bilan birgalikda ishlaydigan massivning ochiq gorizontal yuzasidagiga qaraganda ancha pastdir. Bu zaxira pichoq kolsosiga ta’sir etayotgan va zo’riqishlarni aniqlashda hisobga olinmagan ishqalanish kuchlarini kompensatsiya qiladi. Suyulib ketgan gruntlarni kavlashda (masalan, daryo o’zani ostida qalqonni gruntga botirib, gruntni yuqoriga chiqarmasdan) qalqonga to’g’ridan bo’lgan qarshilik , (13)

bu yerda r 2 -pichoq kolsosini to’sib turgan diafragmaga zaboy tarafdagi gruntning passiv bosimi. (14) bu yerda q mual -zarralarining suvda muallaq suzib yurishini hisobga olinganda gruntning vertikal bosimi. Qalqon harakatiga qarshilik kuchlari yig’indisidan qalqon harakatini ta’minlovchi domkratlarning siljitish kuchini aniqlash uchun foydalaniladi. Nazorat savollari Kavlash qalqonining qanday konstruktiv xususiyatlari bor?  Kavlashning qalqon usuli qanday gruntlarda qo’llaniladi?  Kavlash qalqoni qanday qismlardan iborat bo’ladi?  Mexanizatsiyalashgan qalqonlarning qanday turlari bor?  Qalqon harakatiga qanday qarshilik kuchlari ta’sir qiladi?  Grunt qarshiligi qanday formula bilan ifodalanadi?

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Fundamentals. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. ISBN-13: 978-1-4398-5234-7. - 574 pp. 2. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Superstructure Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-43985229-3 (eBook - PDF). – 734 pp. 3. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Construction and Maintenance. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5233-0 (eBook - PDF). – 646 pp. 4. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Seismic Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5232-3 (eBook - PDF). Visit the Taylor & Francis 722 pp. 5. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 3-qism. Temir yollardagi metall ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2016. – 168 b. 6. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 1-qism. Temir yollardagi tonnellar va quvurlar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2014. – 137 b. 7. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 2-qism. Temir yollardagi temirbeton ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, ToshTYMI, 2015. – 160 b.

Похожие

Tonnellarni tog’ usulida insho etish

Tonnellarni asrash

Asoslari qurish va tayanchni barpo etish

Tonnellarni ta’mirlash va rekonstruksiya qilish

Tonnellarni qurishda muhandis-geologik qidiruvlar