Piyodalar ishtiroqidagi YTH va ularning ko‘rsatkichlari - Транспорт - Рефераты

Piyodalar ishtiroqidagi YTH va ularning ko‘rsatkichlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2164 KB

Piyodalar ishtiroqidagi YTH va ularning ko‘rsatkichlari Reja: 1. Piyodalar ishtiroqidagi YTH va ularning ko‘rsatkichlari 2. Yo‘l-transport hodisalari to‘g‘risida tushuncha

Avtomobil yo‘llarida, shahar ko‘cha va maydonlarida transport vositalarining normal harakat rejimining buzilishi oqibatida insonlar halok bo‘lishiga, tan jarohat olishiga, shuningdek, transport vositalariga va undagi yuklarning zarar ko‘rishiga, yo‘ldagi sun’iy inshootlarning zararlanishiga yoki boshqa turdagi moddiy zararlar yetkazishga sababchi bo‘luvchi halokatlarga yo‘l- transport hodisasi (YTH) deyiladi. Bu ta’rifga ko‘ra YTHda ikkita omil bo‘lishi shart. Birinchisi - k atta miqdordagi moddiy zarar , tan jarohati yoki o‘lim. Ikkinchisi harakatdagi transport vositasi. YTH vujudga kelishida umumiy tizimga kiruvchi «A-H-Y-P-M» elementlaridan biri yoki bir nechtasi birgalikda normal harakat rejimini buzishga sababchi bo‘lishi kuzatiladi. Har bir YTHda shartli ravishda uchta fazani ajratish mumkin: boshlang‘ich, kulminatsion va yakuniy . Ular o‘zaro bog‘liq bo‘lib, biri ikkinchisining davomi bo‘lishi mumkin . YTHning boshlang‘ich fazasi deganda avtomobillarning va piyodalarning xavfli vaziyat oldidagi harakatlanish sharoiti tushuniladi. Xavfli vaziyat deb shunday yo‘l harakat sharoiti tushuniladiki, unda harakat qatnashchilari YTHning oldini olishga imkoniyatlariyetarli, agarda tezda bu imkoniyatdan foydalanilmasa yoki ko‘rilgan choralar samarasi yetarli bo‘lmasa, unda avtomobillar va piyodalar yaqinlashuvi falokatli (avariya) vaziyatni vujudga keltiradi. Falokatli vaziyatda harakat qatnashchilarining YTHni oldini olish bo‘yicha texnik imkoniyatlari yetarli bo‘lmaydi va u sodir bo‘ladi. YTHning kulminatsion fazasi og‘ir oqibatlar yuzaga kelishi bilan xarakterlanadi (piyodalarning va haydovchilarning tan jarohati olishi yoki haloq bo‘lishi, transport vositalarining buzilishi).Bu faza bir necha daqiqa, ob-havoning yomon sharoitlarida esa bir necha minutlargacha davom etishi mumkin. Bunday holda asosan bir nechta transport vositasi ishtirok etadi va uni ko‘pincha «zanjirli» YTH ham deyiladi. YTHning yakuniy fazasi kulminatsion fazasidan keyin transport vositasi harakati to‘xtashining oxiriga to‘g‘ri keladi.Ba’zi vaqtda transport vositasi harakati

to‘xtasa ham yakuniy faza davom etadi. Masalan, ag‘darilib ketgan avtomobilda yong‘in chiqish hollari. Amaldagi me’yoriy hujjatlarga ko‘ra YTH quyidagi 9 turdan iborat: 1. To‘qnashuv .Bunga transport vositalarining qarama-qarshi tomonidan, bir yo‘nalishda yoki yon tomondan harakatlanayotgan vaqtdagi to‘qnashuvi, shuningdek, temir yo‘l transporti bilan avtomobil transportining to‘qnashuvi kiradi.Bu turdagi YTHga to‘satdan to‘xtagan transport vositasi bilan to‘qnashish ham kiradi. 2. Ag‘darilib (to‘ntarilib) ketish. Harakatlanayotgan transport vositasi o‘z turg‘unligini yo‘qotib ag‘darilishi.Bu turdagi yo‘l transport hodisasiga to‘qnashuv, to‘xtab turgan transport vositalariga yoki to‘siqqa urilish natijasida transport vositalarining ag‘darilishi kirmaydi.Ag‘darilib ketish YTHda asosan bitta transport vositasi ishtirok etadi.

3. Turgan transport vositasini urib ketish . Harakatlanayotgan transport vositasining harakatlanmayotgan ( V =0) transport vositasiga urilishi.Bu turdagi YTHga birdaniga (to‘satdan) to‘xtagan transport vositasining urilishi kirmaydi. 4. To‘siqlarga urilish . Transport vositalarining qo‘zg‘almaydigan to‘siqlarga (ko‘prik

tayanchiga, simyog‘och va machta tayanchiga, yo‘l to‘siqlariga, daraxtlarga va h.k.) urilishi.

5. Piyodalarni bosib (urib) ketish . Transport vositalari piyodalarni urishi yoki piyodalar transport vositalariga urilishi, shuningdek, tashilayotgan yukdan (yog‘och, truba, plita va h.k.) piyodalarning shikastlanishi ham kiradi. 6. Velosipedchini bosib (urib) ketish . Transport vositasi velosipedchini bosishi (urishi) yoki velosipedchi transport vositasiga urilishi.

7. Aravani bosib (urib) ketish . Harakatlanayotgan transport vositasi harakatlanayotgan aravani urib ketishi. 8. Hayvonlarni urib (bosib) ketish . Transport vositasi yovvoyi yoki uy hayvonini urib ketishi. 9. Boshqa (qolgan) YTH . Bu turdagi YTHga tramvayning relsdan chiqib transport vositasini yoki piyodalarni urishi, yuk avtomobillaridan yuk tushib ketishi natijasida bo‘ladigan falokatlar, passajirning yiqilib tushishi va h.k. kiradi. Quyidagilar YTH sifatida hisobga olinmaydi:

-traktorlar, boshqa o‘zi yurar mashinalar va mexanizmlar bilan ular mo‘ljallangan asosiy ishlab chiqarish amallarini (er haydash, xandoqlar qazish, dalada qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yig‘ish, avtokranlar yordamida amalga oshiriladigan yuk ortish-tushirish ishlari, machta tayanchlarini o‘rnatish va h.k.) bajarayotgan vaqtda ro‘y bergan hodisalar (ular asosan ekspluatatsiya tartiblarini va texnika xavfsizligiga rioya qilinmaganlikdan kelib chiqqan hodisalar); -odamlarni hayotdan mahrum etish yoki ular salomatligiga, yohud mulkiga zararyetkazishga qaratilgan qasddan qilingan harakatlar natijasida vujudga kelgan hodisalar; -jabrlanuvchining o‘z joniga qasd qilishga urinish oqibati hisoblangan hodisalar; -tabiiy ofatlar natijasida vujudga kelgan hodisalar; -haydovchi rulda bo‘lmagan paytda texnika xavfsizligining buzilishi natijasida vujudga kelgan hodisalar (motorni dastak bilan o‘t oldirish yoki ulamada turgan motorni o‘t oldirish va h.k.); -xududi yopiq bo‘lgan tashkilotlarda, aerodromlarda, harbiy qism-larda va boshqa qo‘riqlanadigan ob’ektlarda vujudga kelgan hodisalar; -sport yig‘inlarini o‘tkazish davrida transport vositasining nosozligi yoki haydovchi-sportsmen yoki boshqa qatnashchilarning aybi bilan vujudga kelgan hodisalar; -harakatlanayotgan transport vositalarida ularning texnik nosozligi bilan bog‘liq bo‘lgan yong‘inlar. Norvegiya, Oslo transport iqtisodiyoti instituti tomonidan 1996 yil chiqarilgan yo‘l harakati xavfsizligi ma’lumotnomasiga ko‘ra, 2000 yil butun dunyo bo‘yicha YTHda haloq bo‘lgan insonlar soni bir millionga yetgan. Shuni aytish lozimki, 1991 yilda, yer yuzida [7] YTHda 500.000 kishi haloq bo‘lgan, 1981 yilda esa 250.000 inson haloq bo‘lgan.Demak, 10 yil ichida falokatlar soni 2 barobarga o‘sgan. YTH statistik ma’lumotlarining tahlili shuni ko‘rsatdiki, oxirgi yigirma yil davomida ularning miqdori 4 martaga yaqin oshgan.

O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llarida 1981-2001 yillarda sodir etilgan YTH (3.1-rasm) jahon miqyosidagi ko‘rsatkichlarga nisbatan oxirgi 10 yil ichida kamaydi. Masalan, 1991 yil 18272 bo‘lsa, 2000 yilga kelib 10941 ta sodir bo‘ldi, ya’ni 1,67 barobar kamaydi. Avtomobillashtirish rivojlangan davlatlardaYTH oxirgi 7 yil(1993  1999 yillar) ichidagi o‘zgarish ko‘rsatkichlari quyidagi 3.1-jadvalda keltirilgan [8]. Jadvaldagi ko‘rsatkichlardan ko‘rinadiki, AQSH, Italiya, Polqsha, Turkiya va Portugaliya davlatlaridan tashqari barcha davlatlarda YTH umumiy sonining kamayishi kuzatiladi va bunda O‘zbekiston Respublikasida 1993 yilga nisbatan 1999 yildagi ko‘rsatkich 12,8 % ga pasaygan. Lekin O‘zbekiston uchun mustaqillikka erishgandan keyingi 1992 yildan 2001 yilgacha bo‘lgan YTH umumiy sonining kamayishi 27,7 % tashkil etadi, bu ko‘rsatkich avtomobillashtirish yuqori bo‘lgan davlatlar erishgan yutuqlarning eng yuqorilardan biridir. 312

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1. «Yo‘l harakati qoidalari». Toshkent – 2001 y. 2. «Yo‘l belgilari va yo‘l chiziqlari». Toshkent – 2001 y. 3. Q.X.Azizov. «Yo‘llarda xavfsiz harakatlanish asoslari». Toshkent – 2005 y. 4. N.F.Muhitdinov, G.K.Nurmuhamedov, R.N.Dimetov «Yo‘l harakati qoidalariga sharhlar». Toshkent - 2005 y.

Похожие

Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari

Yo`l transport xodisalari va ularning ko`rsatkichlari

Piyodalar harakat xavfsizligini oshirish yo`llari

Haydovchilarning umumiy majburiyatlari umumiy qoidalar аsosiy tushuncha va atamalar

Avtomobil transportining asosiy ish ko‘rsatkichlari