Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari - Транспорт - Рефераты

Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64.5 KB

Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari Reja: 1. Kirish 2. Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan 3. iqtisodiy zararlar Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari.

Yo‘l transport hodisalari davlatlarni katta iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keladi va bu miqdor milliy umumiy mahsulotning 1-3% tashkil qiladi. Jahon bankining bergan axborotiga ko‘ra YTH natijasida global iqtisodiy bir yillik zararlar dunyo bo‘yicha 500 mlrd amerika dollariga teng.Faqat rivojlanayotgan davlatlarning YTH natijasida ko‘radigan bir yillik zarari 100 mlrd.AQSh dollarini tashkil etadi. NIIAT mutaxassislari o‘tkazgan ilmiy tadqiqotlar [5] natijasida bitta YTH bo‘ladigan o‘rtacha zararlar 2000 yilda quyidagicha: O‘lgan – 3.406 mln. rub Engil yaralangan –0.017 mln.rub. Bolaning o‘limi –4.16 mln.rub. Harakat xavfsizligini oshirish uchun bajariladigan ishlar ko‘lamini va YTH natijasida xalq xo‘jaligiga yetkaziladigan zararni aniqlash SQM 3-81 «Avtomobil yo‘llarini loyihalashda yo‘l transport hodisalaridan xalq xo‘jaligiga keladigan zararni hisobga olish yo‘riqnomasi» ga asosan olib borilishi maqsadga muvofiq.Quyida bu yo‘riqnomaga binoan YTH da yetkazilgan zararni hisoblashni keltiramiz. Hisobga olingan YTH dan bo‘ladigan o‘rtacha iqtisodiy zarar qiymati, avtomobil yo‘lining qanday joydan o‘tishiga, qarab 3.8 jadvalda keltirilgan. 3.8 Jadval Yillar O‘rtacha yillik «VVP» o‘sishi 4% tashkil etganda «rub» Aholi punkti Avtomobil yo‘llari tekislik, qirlik joylardan Avtomobil yo‘lari tog‘lik joylardan

2002 272770 301400 158700 2003 283400 314420 162600 2004 294030 327440 166500 2005 304660 340460 170400 2006 315290 353480 174300 2007 325920 356500 178200 2008 336500 359520 182100 2009 347180 362540 186000 2010 357810 375560 189900 2011 368440 388580 193800 Izoh: jadvalda keltirilgan qiymatlar 2003 yil R o ssiya rubilida berilgan, uni O‘zbekiston so‘miga o‘tkazish uchun maxsus keltirish koeffitsientiga ko‘paytirilib kundalik va istiqboldagi iqdisodiy zararlarni hisoblanadi. Iqtisodiy zararlarni hisoblashda davlat statistikasiga kiritilmaydigan bitta YTH dan keladigan zararni quyidagi formula orqali hisoblash mumkin . P = S + P 1 + P 2 (3,1) Buyerda : S - transport vositasining , yo ‘ l sharoitlarining yoki ortilgan yukning buzilishidan bo ‘ ladigan zararlar ; P 1 - YTH bo ‘ lgan joyda boshqa o ‘ tayotgan transportlar yo ‘ qotadigan vaqtdan va yo ‘ l harakat qismini tozalashga ketadigan harajatlar ; P 2 - davlat harakat xavfsizlik nazorati tomonidan sarflanadigan harajatlar . Nazorat savollari: 1. YTH nima? 2. YTH necha sharti bor? 3. YTH necha turga bo‘linadi? 4. YTH hisobga olish kimlar tomonidan olib boriladi? 5. YTH kartochkasi qanday to‘ldiriladi?

6. YTH dan oladigan iqtisodiy zararlar qanday aniqlanadi? Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari. Tayanch iboralar: Piyodalar harakatini tashkil etish tamoyillar. Piyodalar o‘tish joylarida ziddiyatsiz harakatni tashkil etish. Piyodalar harakatini tashkil etish avtomobil yo‘llarini va shahar ko‘chalarini ikkita bo‘lakka bo‘lib, olib borilishi lozim. Birinchi bo‘lak chorraha va tutashma joylar, ikkinchi bo‘lak chorraha va tutashmalar oralig‘idagi yo‘l bo‘yidagi mintaqa. Piyodalar harakatini tashkil etish qo‘yidagi tamoyillar bo‘yicha amalga oshiriladi: I. Piyodalar transport vositalarining harakatiga ta’sir ko‘rsatmaydilar. II. Piyodalar transport vositalarining harakatiga qisman (vaqti-vaqti bilan) ta’sir ko‘rsatadilar. III. Piyodalar transport vositalarining harakatiga ta’sir ko‘rsatadilar. Birinchi tamoyil talabini bajarish uchun piyodalar harakatini tashkil etishda chorraha va tutashmalar mintaqasida piyodalar yo‘lning (ko‘chaning) bir tarafidan ikkinchi tarafiga o‘tishi uchun yer osti tonneli yoki qatnov qismining ustidan yo‘l o‘tkazgich inshootlari quriladi. Shuningdek ikki chorraha oralig‘ida piyodalar harakatlanishi uchun yo‘lning ikki tarafidan yoki bir tarafidan yo‘lka belgilanib, piyodalar yo‘lning qatnov qismiga chiqishini bartaraf etishi uchun to‘siqlar

o‘rnatiladi. Bu tamoyil bo‘yicha piyodalar harakatining tashkil etilishi avtomagistrallarda, yuqori darajali yo‘llarda va asosan tezyurar shahar ko‘chalarida ko‘zda tutiladi. Chorrahada yoki tutashmada bunday harakatni tashkil etilishi natijasida piyodalar va transport vositalari orasida ziddiyatli vaziyat vujudga kelmaydi. Rivojlangan mamlakatlarning shahar ko‘chalarida va avtomagistrallarda shu tamoyil bo‘yicha harakat tashkil etilgan bo‘lib, piyodalar o‘tish joylarida YTH kuzatilmaydi.Oxirgi yillarda O‘zbekiston Respublikasining katta shaharlarida, xususan, Toshkentda piyodalar uchun yer osti yo‘llari qurilishi keng rivoj oldi. Masalan, Markaziy va Bosh universal, «Bolalar dunyosi» magazinlari, Oloy, Eski jo‘va bozorlari, shimoliy va janubiy vokzallar hududida yer osti yo‘llari barpo etilib, shu mintaqadagi harakat xavfizligi ta’minlanishi bilan birgalikda, transport vositalari o‘rtacha tezligining oshishiga erishildi. Afsuski, ko‘pchilik hollarda piyodalar bunday mintaqalarda yo‘l harakat qoidalarini buzib, qatnov qismida harakatlanishi natijasida yer osti yo‘laklarining samaradorligi pasayishi, aynan bu sutkaning qorong‘i vaqtida kuzatiladi. Ikkinchi tamoyil boshqariladigan chorrahalarda uchraydi . Bunda piyodalar harakatini piyodalar svetofor yoki tartibga soluvchi shaxs yordamida qatnov qismi ustida amalga oshiriladi. Buning uchun chorraha yoki tutashma mintaqasida yo‘l belgi chizig‘i yordamida (1.14.3. belgisi) piyodalar o‘tish joyi belgilanib, ularning harakatini tartibga solish uchun boshqa yo‘l belgilari (1.20;5.16.1. va 5.16.2.) va piyodalar svetofori yoki transport svetoforlaridan foydalaniladi. Hozirgi kunda O‘zbekistonning ko‘pchilik shaharlarida piyodalar harakati shu tamoyil bo‘yicha tashkil etilgan.

Uchinchi tamoyil avtomobil yo‘llari aholi yashash joylaridan o‘tganda va shaharlardagi mahalliy ahamiyatdagi ko‘chalarda qo‘llaniladi. Bu turdagi piyodalarning harakatini tashkil etishda boshqarilmaydigan chorraha va tutashmalarda piyodalarning o‘tish joylari 1.14. yoki 1.14.2. yo‘l belgi chizig‘i va 1.20; 5.16.2. yo‘l belgilari bilan jihozlanadi. Chorrahalar va tutashmalar oralig‘ida piyodalar trotuar bo‘ylab yoki avtomobil yo‘lining yoqasidan bir yoki ikki taraflama harakatlanishlari mumkin. Bunday harakat tashkil qilingan chorrahalarda va yo‘l bo‘laklarida piyodalar transport vositalarining harakatlanishiga har taraflama salbiy ta’sir ko‘rsatib, ko‘plab YTHlar vujudga kelishiga, shuningdek, transport vositalari tezligi pasayishiga sababchi bo‘ladilar. O‘zbekiston Respublikasi «Yo‘l harakati qoidalari» ga ko‘ra piyodalar avtomobil yo‘llarida, shahar ko‘chalarida harakatlanish mobaynida quyidagi vazifalarni bajarishlari shart qilib belgilangan. 1. Piyodalar trotuardan yoki piyodalar yo‘lkasidan, ular bo‘lmaganda esa yo‘l yoqasidan yurishlari kerak. Qo‘pol yuklarni olib ketayotgan, nogironlarning motorsiz aravasida borayotgan shaxslar trotuar yoki yo‘l yoqasidan yurib, boshqa piyodalarning harakatlanishiga xalaqit berayotgan bo‘lsa, ular qatnov qismining chetidan yurishlari kerak. Trotuarlar, piyodalar yo‘lkasi, yo‘l yoqasi bo‘lmasa yoki ulardan yurishning imkoniyati bo‘lmagan hollarda piyodalar velosiped yo‘lkasidan yoki qatnov qismining chetidan (ajratuvchi bo‘lagi bor yo‘llarda qatnov qismining o‘ng chetidan) bir qator bo‘lib yurishlari mumkin.

Aholi yashaydigan joylardan tashqarida, yo‘lning qatnov qismida harakatlanayotgan piyodalar transport vositalarining harakatiga qarshi yo‘nalishda yurishlari kerak. Nogironlarning motorsiz aravasida ketayotgan yoki mototsikl, moped, velosiped yetaklab ketayotgan shaxslar, bunday hollarda transport vositalarining harakat yo‘nalishi bo‘ylab yurishlari kerak. 2. Piyodalar kolonna bo‘lib har bir qatorda to‘rt kishidan ortiq bo‘lmasdan, yo‘lning qatnov qismida, faqat transport vositalarining harakat yo‘nalishi bo‘ylab, o‘ng tomondan yurishga ruxsat etiladi. Kolonnaning oldi va orqasida chap tomondan qizil bayroqcha, qorong‘i vaqtda yoki ko‘rinish yetarlicha bo‘lmagan sharoitda esa, oldinda oq, orqada qizil chiroq ko‘targan kuzatuvchilar bo‘lishi kerak. Bolalar guruhini trotuarlar va piyodalar yo‘lkalaridangina, ular bo‘lmaganda esa, yo‘l yoqasidan faqat kunduzi va katta yoshdagilar kuzatuvida olib yurishga ruxsat etiladi. 3. Piyodalar yo‘lning qatnov ustki piyodalar o‘tish joylaridan, shuningdek,yer osti vayer usti o‘tish joylaridan, ular bo‘lmaganda esa chorrahalarda trotuar chiziqlari yoki yo‘l yoqasi bo‘ylab kesib o‘tishlari kerak. Ko‘rinadigan oraliqda o‘tish joyi yoki chorraha bo‘lmasa, ajratuvchi bo‘lagi va to‘sig‘i yo‘q yo‘llarda, piyodalar yo‘lning ikki tomoni yaxshi ko‘rinadigan joyidan, qatnov qismining chetiga nisbatan to‘g‘ri burchak ostida kesib o‘tishlari ruxsat etiladi. 4. Piyodalar yo‘l harakati tartibga solingan joylarda tartibga soluvchining yoki svetoforlarning, ular bo‘lmaganda esa, transport svetoforlarining ishoralariga amal qilishlari kerak.

Piyodalar harakat tartibga solinmaydigan o‘tish joylarida yaqinlashib kelayotgan transport vositasigacha bo‘lgan masofani va uning tezligini chamalab ko‘rib, o‘tish o‘zlari uchun xavfsiz ekanligiga ishonch hosil qilganlaridan so‘ng yo‘lning qatnov qismiga chiqishlari mumkin. Shuningdek, ular yo‘lning qatnov qismini ruxsat etilgan joylaridan tashqarida kesib o‘tishda transport vositalarining harakatlanishiga halaqit bermasliklari, yaqinlashib kelayotgan transport vositalari yo‘qligiga ishonch hosil qilmasdan turib ko‘rinishni cheklovchi to‘xtab turgan transport vositasi yoki boshqa biror to‘siq panasidan chiqmasliklari kerak. 5. Agar yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq bo‘lmasa, qatnov qismiga chiqqan piyodalar ushlanib qolmasliklari va to‘xtamasliklari kerak. O‘tishga ulgurmagan piyodalar qarama-qarshi yo‘nalishdagi transport oqimlarini ajratuvchi chiziqda to‘xtashlari lozim. Keyingi harakatlanish xavfsiz ekanligiga ishonch hosil qilgandan so‘ng va svetofor yoki tartibga soluvchining ishoralarini hisobga olgan holda,o‘tishni davom ettirishlari mumkin. 6. Yalt-yalt etuvchi ko‘k rangli yoki ko‘k va qizil rangli chiroq mayoqchasi va (yoki) maxsus tovush beradigan transport vositalari yaqinlashib kelayotgan bo‘lsa, piyodalar qatnov qismidan o‘tmasliklari, unda harakatlanayotganlar esa bu transport vositalariga yo‘l berishlari va zudlik bilan qatnov qismini bo‘shatishlari kerak. 7. Belgilangan yo‘nalishdagi transport vositalari va taksilarni faqat bekatlarda, ular bo‘lmagan taqdirda esa, trotuar yoki yo‘l yoqasida kutish kerak. Maxsus jihozlangan bekatlari bo‘lmagan to‘xtash joylarida transport vositasi to‘la to‘xtagandan so‘ng unga chiqish uchun yo‘lning

qatnov qismiga chiqish ruxsat etiladi. Undan tushgandan keyin, ushlanib qolmasdan yo‘lning qatnov qismini bo‘shatishlari shart.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1. «Yo‘l harakati qoidalari». Toshkent – 2001 y. 2. «Yo‘l belgilari va yo‘l chiziqlari». Toshkent – 2001 y. 3. Q.X.Azizov. «Yo‘llarda xavfsiz harakatlanish asoslari». Toshkent – 2005 y. 4. N.F.Muhitdinov, G.K.Nurmuhamedov, R.N.Dimetov «Yo‘l harakati qoidalariga sharhlar». Toshkent - 2005 y.

Похожие

Piyodalar harakat xavfsizligini oshirish yo`llari

Piyodalar ishtiroqidagi YTH va ularning ko‘rsatkichlari

Piyodalar va yo`lovchilarning vazifalari maxsus transport vositalarini harakatni tartibga solish

Yo`l transport xodisalari va ularning ko`rsatkichlari

Yo‘llarda harakat xavfsizligini ta’minlashning davlat boshqaruv tizimi