Мамлакат иктисодиёти ривожланиш асосий боскичларида транспортнинг роли - Транспорт - Рефераты

Мамлакат иктисодиёти ривожланиш асосий боскичларида транспортнинг роли

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Мамлакат иктисодиёти ривожланиш асосий боскичларида транспортнинг роли Режа: 1. ХХ аср дастлабки йилларидаги Ҳзбекистон транспортиниг аҳвол 2. Узбекистон Республикаси иқтисодиётининг моддий- техника базасини яратишда ягона транспорт тизимининг роли

1. ХХ аср дастлабки йилларидаги Ҳзбекистон транспортиниг аҳволи Узбекистоннинг ХХ асрга қадар транспорт равнақи ниҳоятда паст бҳлган, транспорт тузилмасига кирган алоқа йҳллари ҳам суст жиҳозланган эди. Денгиз ва дарё транспортларидаги портлар саноқли бҳлиб, транспорт флоти (кемалари) кам қуввати бҳлган. Чор Россиясида ва собиқ иттифоқда ХХ асрнинг 30-йилларигача бҳлган даврда автомобиль транспортига, унинг юк ташиш ва бошқа иқтисодиёт фаолиятига қарийб эътибор берилмаган. Юқорида келтирилган давр ичида собиқ иттифоқ худудида, шу жумладан Ҳзбекистонда ҳам темир йҳл транспорти ниҳоятда издан чиққан эди. Амалда фабрика ва бошқа саноат корхоналарига хом ашё ва кҳмир етказиб бериш от уловига тҳғри келганлигини ҳисобга олиб ҳукумат бир қанча фавқулоддаги чора тадбирларни кҳришга мажбур бҳлган. Жумладан, темир йҳл вайронлигини олдини олиш, шаҳар билан қишлоқ ҳртасида маҳсулотни тҳғри айирбошлаш, яъни озиқ-овқат таъминоти ишларини тартибга солиш каби зарур чоралар кҳрилган. 30 йилларга келиб ҳозир Россиянинг Москва, Ярославлқ, Нижний-Новгород шаҳарларида автомобиль ишлаб чиқариш заводлари барпо этилиши мамлакатни автомобиллар билан тҳлдириш имконини берди. ГОЭЛРО режасида(1920 йил декабр) транспорт ишини йҳлга қҳйиш соҳасида янги темир йҳллар қуриш ва кҳпчилик асосий йҳналишларни электрлаштириш, юк ва пассажирлар ташишни арзонлаштириш, темир йҳллар ҳтказувчанлигини ошириш, катта магистрал йҳллар қуриш мҳлжалланган эди. Собиқ иттифоқда дарё транспортининг моддий-техника базасини ривожлантириш бҳйича, жумладан, унинг Овропа қитъасида маълум ишлар бажарилди. Шулар жумласига 227 километрли Беломор-Балтика, 106 километрли Волга-Дон, 362 километрли Волга-Балтика, 202 километрли Днепр-Буг, 128 километрли Москва сув каналлари ва бошқаларни киргизишлик мумкин. Марказ ҳзининг четки ҳлкаларни ривожлантиришга

зид бҳлган империалистик сиёсатига биноан Марказий Осиё республикалари сув транспорти артериясини ривожлантиришга Москва ҳеч қандай аҳамият бермади. Айни масалани тҳғри тушинишлик учун Ҳазар (Каспий) ва ҳозирги кунда собиқ КПСС Марказий қҳмитаси раҳномолигида қуритиб юборилган Орол денгизлари орасидаги масофа атиги 200 км.лар атрофида бҳлиб, (бу масофа Сибир дарёларидан сувни Орол денгизига етказишдан кҳра анча қисқа) Ҳазар денгизининг ортиқча сувини кема ҳаракатига мосланган канал билан бирлаштириш, Орол денгизини қуритмасдан сув транспорти артерияси орқали Марказий Осиё республикалари (Ҳзбекистон, +озоғистон, Тожикистон, Туркманистон) ва қҳшни Афғонистон давлатини Амударё, Орол ва Ҳазар денгизлари, Волга дарёси билан Россиянинг Овропа қисмида ва унинг давомида Беломор-Балтика канали билан дунё океанига чиқариш имкони билан халқаро ва республикалараро савдо-сотиқни ва маҳсулотлар алмашувини сув йҳли орқали ҳал қилиниши ва Ҳазар денгизи соҳилларидаги баъзи бир аҳоли яшовчи қардош +озоғистон Республикаси қишлоқларини сув остида қолдирмаслик ҳамда Орол денгизи атрофларини ноэкологик ҳолатга келтирмаслик мумкин эди. Айни масалани ҳозирги кунда ҳам Марказий Осиё ва Россия давлатлари биргалашиб ҳал қилишлари мақсадга мувофиқдир. Фикримизни далили сифатида ташқи давлатлардаги айрим денгиз ва дарёлар ҳртасидаги каналларнинг асосий тавсифини жадвал шаклида келтирамиз. 2. Узбекистон Республикаси иқтисодиётининг моддий-техника базасини яратишда ягона транспорт тизимининг роли Ҳзбекистон Республикаси ягона транспорт тизимида транспорт айрим турларининг 2000 йилда тутган ҳрни ва уларнинг ривожланиш даражалари: автомобиль транспорти юк ташиш ҳажми бҳйича 93,6 фоиз, юк обороти бҳйича 36,7 фоиз, шаҳар атрофи ва шаҳарлараро пассажирлар ташиш ҳажми бҳйича 98,6 фоиз, пассажирлар обороти бҳйича 64,8 фоиз; темир йҳл транспорти юк ташиш ҳажми бҳйича 6,4 фоиз, юк обороти бҳйича 63,3 фоиз, пассажирлар ташиш ҳажми бҳйича 1,2 фоиз, пассажирлар обороти бҳйича

29,8 фоиз; ҳаво транспорти пассажирлар ташиш ҳажми бҳйича 0,2 фоиз, пассажирлар обороти байича 5,4 фоизни ташкил этди. Келтирилган рақамлардан кҳриниб турибдики, Ҳзбекистон Республикаси худудида сув транспортнинг деярли йҳқлиги ва темир йҳл транспорт тармоқлари кам (3655 минг км) бҳлганлиги учун юк ва пассажирларни ташишда автомобиль транспортининг ҳиссаси каттадир. Транспорт корхоналари олдига мамлакат иқтисодиёти иқтисодиёти ва аҳолининг барча турдаги шахсий юкларни ташишга бҳлган эҳтиёжларини тҳла қондириш вазифаси юкланади. Бундай муҳим вазифани транспортнинг айрим турлари бҳйича юк ташишни тҳғри тақсимлаш, айрим транспорт турларини ягона транспорт тизимининг узвий қисми сифатида ривожлантириш орқалигина ҳал этиш мумкин. Бошқа транспорт турларини юқори даражада тараққий эттириш билан бирга автомобиль ва темир йҳл транспорти мамлакатимизнинг бундан буён ҳам асосий транспорт тармоғи бҳлиб қолаверади. Шунинг учун ҳам транспортнинг ана шу турини янада ривожлантиришга ва унинг бажарадиган ишини транспортнинг бошқа турлари билан мувофиқлаштиришга алоҳида эътибор бериш керак бҳлади. Автомобиль, темир йҳл ва қувур юборгич транспортининг салмоғи кескин оша борган сари транспортнинг барча турларини ҳзаро мувофиқ равишда ривожлантириш, транспорт тармоқлари тузилишига туб ҳзгартиришлар киритиш талаб қилинади. Автомобиль йҳллари, қувур орқали юборгичлар, аэропортлар, дарё портлари ва бошқа шу каби транспорт иншоотларини қуришни янада авж олдиришга эришмоқ зарур. Айрим турдаги қатнов йҳлларини юк ва пассажирлар ташиш тавсифи билан тҳла боғлиқ суратда ривожлантириш давр талабидир.

Адабиётлар 1. И.А.Каримов – Ҳзбекистон XXI асрга интилмоқда. Т., "Ҳзбекистон", 2000, 345 бет 2. А.Ч.Касаев – Узбекистан моделқ развития: мир и стабилқностқ – основа прогресса. М.: "Дрофа", 2000, 494 с. 3. Б.А.Ходжаев – Ягона транспорт системаси. Т. "Ҳқитувчи", 1984, 212 бет. 4. И.Я Аксенов – Единая транспортная система. М.: Транспорт, 1991, 380 с. 5. Б.И.Шафиркин – Единая транспортная система и взаимодействие различнҳх видов транспорта. М. Вҳсшая школа, 1983, с. 6. Б.А.Ходжаев – Автомобильнҳе перевозки. Т. "Ҳқитувчи", 1991, 396 с. 7. Б.А.Ходжаев – Автотранспортда юк ва пассажирларни ташиш асослари. Т. "Ҳқитувчи", 2002, бет. 8. К.У.Улқджаев – Экономическая реформа на железнодорожном транспорте. Т: "Меҳнат", 1999, 262 с. 9. К.У.Улқджаев, С.В.Петрова, М.А.Бобожанов – Реформа на транспорте и связи. Т. "Узбекистан", 1993, 150 с. 10. В.А.Дмитриев – Народнохозяйственная эффективностқ электрификағии железной дороги и применения тепловозной тяги. М.: Транспорт, 1976, 262 с. 11. Б.Б.Сариев – Бозор иқтисодиётида транспорт хизмати (Ҳзбекистон Республикаси дарё флоти мисолида) Т.: Магистрлик диссертағияси, 1996, 59 бет.

Похожие

Транспортнинг мамлакат иқтисодиётидаги аҳамияти

Транспортнинг янги турлари

Транспортнинг асосий турлари ўртасида юк ва пассажир ташишни оқилона тақсимлаш

«Ягона транспорт тизими ва турли транспортларнинг узаро ёндашуви»

Ягона транспорт тизими ва ҳар хил транспортлар ўзаро ёндошуви