Кабина кузов ва платформага техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш технологияси - Транспорт - Рефераты

Кабина кузов ва платформага техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1030.982421875 KB

Кабина кузов ва платформага техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш технологияси Режа: 1. Кабина, кузов ва платформага техник хизмат кўрсатиш. 2. Автомобил кузовни тозалаш: 3. Автомобилларни Кабина, кузов ва платформаларни таъмирлаш технологияси. 4. Автомобилларни занглашдан ҳимоялаш ювиш:

Кабина, кузов ва платформага техник хизмат кўрсатиш. Автомобил- лардан турли мақсадларда, турли йўл ва иқлим шароитларида фойдаланиш, уларнинг турли хил ифлосланишига олиб келади. Юк автомобили кузовларининг ифлосланиши ташиладиган юк турига боғлиқ бўлиб, улар қум, тупроқ, кўмир, қурилиш материаллари ва истеъмол моллари бўлиши мумкин. Ташқи муҳит, яъни ҳарорат, ёғингарчилик ва кузовга ёпишиб қолган ифлосликлар таъсирида бўлган жойлардаги бўёқнинг химик ва физик хусусиятлари ўзгариб, юза аста секин эскиради. Буларни олдини олиш ва ТХК ишларини сифатли бажариш мақсадида тозалаш, ювиш ва қуритиш ишлари олиб борилади. 1-расм. Ташқи тозалаш ишларига мўлжалланган KSM 750 B XL туридаги супириш машинаси (5 о.к. га эга бўлган Honda двигателли, иш унуми 4000 м 2  соат, ўтиш кенглиги 100 мм, контейнери 40 литр, ишчи тезлиги 4 км соат, ташқи ўлчамлари 1240х690х1150 мм, массаси 80кг). Автомобил кузовини тозалаш : тозалаш ишларидан мақсад кузовда қолган юк қолдиқларини йиғиштириш, юк автомобилларнинг кабиналари, автобус ва енгил автомобил салонларини чангдан тозалашдан иборат.

Кир ва чангдан тозалашда жунли чўткалардан, қирғичлардан ва артиш материалларидан ҳамда электр чангсўргичлардан фойдаланилади. Улар қўлда кўтариб юрувчи ва қўзғалмас бўлиши мумкин (1,2-расмлар). Электр чангсўргич учида конуссимон каллак ва чўткали эгилувчан ичак(шланг)лардан иборат. Ҳаво сўриш босими 11  12 Па оралиқда бўлади. Йирик АТК ва автобус саройларида қўзғалмас чанг сўргичлардан фойдаланиш катта самара беради. 2-расм. Қўчма ва қўзғалмас чангютгич турлари (Лавор фирмаси), қуввати 1500 ватт, сўриш қобилияти 3190 мм сув устуни, ҳаво оқими 140 м 3 /соат Автомобилларни ювиш : автомобил ташқи қисмларини ва шассисини ювиш учун илиқ сувдан (25-30  С) фойдаланилади ва унинг ҳарорати ювиладиган сиртнинг ҳарорати узоғи билан 18-20  С ортиқ бўлиши зарур, акс ҳолда бўялган юзаларга салбий таъсир этиши мумкин. Сувни босим остида пуркаш йўли билан автомобил ювилганда, унинг сифатини ошириш учун чўтка, губка каби материаллардан фойдаланилади. Ювиш сифатини ошириш, сув сарфини ва ювиш вақтини камайтириш сув босимига, пуркагич тешиги диаметрига, пуркаш бурчагига боғлиқ. Сувнинг сарфи қуйидагича аниқланади: 60  F  V 3    d 2  V Q   , л / мин 1000 200 бу ерда: F - пуркагич тешиги юзаси, мм 2

V -пуркагичдан сувнинг чиқиш тезлиги, м  с d -пуркагич тешиги диаметри, мм Ўз навбатида V  M  2  g  h , м  с бу ерда: g  9.81 - эркин тушиш тезланиши, м  с 2 h - сув босими (напор), м М - сачратиш коэффициенти, сачратгичлар пуркагичлар билан бўлса 0.5-0.55, бўлмаса 0.7-0.75 тенг. Демак юқори кинетик энергияга эга бўлиш ва сув сарфини камайтириш учун унинг босимини ошириш ва пуркагич диаметрини кичрайтириш зарур. Бу билан сувнинг сарфини камайтириш мумкин. Сув сарфини камайтириш ва ювиш сифатини ошириш учун махсус синтетик ювиш воситаларидан ҳам фойдаланилади (прогресс, автошампун, автоэмулсия ва ҳ.к). Улар ўз навбатида юзадаги кирларни юмшатади, мой изларини эритади ва ювишни енгиллаштиради. Мисол учун енгил автомобиллар кузовини ювишда 40-50 грамм синтетик ювиш воситаси ишлатилади. Синтетик кукуннинг 7-8 грамми 1 литр, ҳарорати 35-45  сувда эритилиб, сув пуркагич ёки ювиш пистолети билан сепилади. Сув сарфини камайтириш учун, ундан қайта фойдаланиш тизими қўлланилади. Автомобилларни ювиш, уни бажариш турига қараб қўл билан, механизациялашган ва махсус бўлиши мумкин. Қўл билан: шланга ва сепкич ёрдамида паст босимли (0.2-0.4МПА), юқори босимли (1-2.5МПА) бўлиши мумкин. Механизациялашган ювиш тури махсус жиҳозлар ёрдамида бажарилади ва тузилишига қараб заррачали, чўткали ва заррача-чўткали бўлади. Жойлашишига қараб, қўзғалмас (автомобил ҳаракатланади), қўзғалувчан (автомобил жойида туради), бошқариш турига қараб қўл билан бошқарилувчи ва автомат равишда бошқарилувчи бўлади. Заррачали ювиш жиҳозида ишчи аъзо сифатида пуркагич ва форсункалардан фойдаланилади, ҳамда улар ёрдамида сув ёки аралашма пуркалади.

Чўткали ювиш жиҳозларида, цилиндрсимон устига шетка ўрнатилган барабанлар айланади ва сув сепади. Улар енгил автомобил ва автобуслар учун қўлланилади. Зарра-чўткали - бунда пуркагичлардан сув сепилади ва чўтка айланади (автобус, енгил автомобил ва юк автомобиллари учун). Қўзғалмас-ювиш жиҳози ювиш постида фундаментга ўрнатилган бўлади. Ҳаракатланувчан-ювиш жиҳози автомобил шассисига ўрнатилган бўлиб, автомобилларни АСК дан ташқарида ювиш учун мўлжалланган. Қўл билан бошқарувчи-ювиш жиҳозини, қўл ёрдамида ҳаракатга келтирилади. Автомат равишда бошқарилувчи ювиш жиҳози - автомобил ювиш постига киргандан сўнг, фотоэлемент ёки улагич ёрдамида ҳаракатга келади. Кўп функцияли жиҳоз ёрдамида автомобилнинг таг ва устки қисми бирданига ювилади. Ғилдираклар эса, махсус жиҳозлар ёрдамида (3-расм) ювилади. 3-расм. Ғилдиракларни автоматик ювиш жиҳози: ишчи ҳажми 400 л., қуввати 7,2 кВт., кучланиш 3х400 В. Автомобилларни ювиш ишлари механизациялашганда, унга 1.5-3 мин, қўл билан 10-20 мин вақт сарфланади. Механизацияни қўллаш натижасида ҳаражатлар юк автомобиллари ва автобусларда 1-3 %, енгил автомобилларда 25-30 % камаяди.

Ювиш постларидаги ариқчаларнинг поли 2-3 % қияликда, майдонча автомобилнинг ташқи ўлчамларидан 1.25-1.5 м кенгроқ бўлиши керак. Автомобил ювиш постларида конвейер ёрдамида ҳаракатланади (4-расм). 4-расм. Автомобилларни ювиш конвейери шакли (конвейернинг ҳаракатланиш тезлиги 3...4 м/мин). Автомобилларни қўл билан ювиш пости - махсус трубалар билан жиҳозланган бўлиб (водопровод, сув босими 0.2-0.4 МПа) сув босимини ошириш учун махсус насос, қурилма ва сепгичлардан(5-расм) фойдаланади. (Шлангада қўл билан ювиш мосламаси(М-107)даги сув босими 2.2 МПа ни ташкил этади. ЦKБ-1100 туридаги ГАРО мосламасининг ишлаб чиқариш қобилияти 35-40 л  мин ни ташкил этиб, водопровод сувини 10 м баландликка чиқара олади). Енгил ва юк автомобилларни юқори босим остида ювишда сув сарфи 150-200 л ни, автобуслар учун 300-400 л ни ташкил этади. Паст босим остида ювишда сув сарфи 200-300 % га ошади. Енгил ва юк автомобилларни юқори босим остида ювишда сув сарфи 150-200 л ни, автобуслар учун 300-400 л ни ташкил этади. Паст босим остида ювишда сув сарфи 200-300 % га ошади.

Автомобилларни ҳар қандай ювиш турини қўлланганда кузовнинг сирти оз бўлса ҳам шикастланади. Қуйидаги расмларда (6-расм)) турли усулларда ювилган сиртларнинг шикастланиш даражалари акс эттирилган. 5-расм. Қўл билан ювишда ишлатиладиган сув сепгич (максимал босими 160 Bar, сув сарфи 20 л/мин; сувнинг максимал ҳарорат 60 C°). а) б) 6-расм. Турли усулларда ювилган сиртларнинг шикастланиш шакли: а-артиш материали тагига қаттиқ заррача тушиб қолган ҳолат; б-артиш материали яхши тозаланмай ишқаланган ҳолат; в-25 марта автомат равишда ювилган юза ҳолати. в)

АСК ларда автомобилларни ювишда ва устахоналарда ишлатилган сувни тозалаш, ундан қайта фойдаланиш ва санитария талабларига риоя қилган ҳолда канализация тизимига оқизиш муҳим рол ўйнайди. Ишлатилган сув канализация тизими, сув ҳавзалари ва атроф муҳитни ифлослантирмаслиги учун АТК ларда лой тиндиргич ва мойбензинтутгичлардан фойдаланилади. Лойтиндиргичнинг оддий тури 7расмда кўрсатилган. Автомобилларни ювиш постидаги қувур(3) орқали сув, махсус идиш(2)га оқиб тушади. қаттиқ ва оғир заррачалар лойтиндиргичга тушиб, тезлигини йўқотади ва тиндиргич тубида тўпланади. Тиндирилган сув қувур(5) орқали 6-мойбензинтутгич(6)га оқиб тушади. 8-расм. Мойбензинтутгич: а) Ишлаш 7-расм. Лойтиндиргич схемаси; б)Мойбензин аралашмасини ажратиш. Лойтиндиргичда тўпланган лойқа сиқилган ҳаво ёрдамида тозалаб ташланади. Электромеханик узатмали қопқоқ(9) очилиб, тўпланган лойқа идиш(7)га тушади. Шундан сўнг, қопқоқ беркилиб, қувур(1) орқали (суюқ лойқа ҳосил қилиш учун) идишга сув берилади. Сўнгра қувур(8) орқали 0,4 МПа дан кам бўлмаган босим билан сиқилган ҳаво юборилади. Идишда тўпланган лой, қувури(4,  150 мм)дан бункерга (автомашинага юклаб, жўнатиш учун) туширилади. Лойтиндиргичда тўпланадиган лойқани вақтивақти билан тозалаб туриш учун диафрагмали насосдан

фойдаланилади. Бу лойни ҳайдовчи насос, инжекторли ёки пневматик турда бўлиши мумкин. 8-расмда келтирилган мойбензинтутгичга тиндирилган сув лойтиндиргичдан қувур(1) орқали қалпоқ(2) остига қуйилиб, қудуқ(3)ни тўлдиради (бу жараён сув тўккич(4)нинг юқори қиррасигача сув тўлгунча амалга оширилади). Сув тўккичдан сув тошиб чиққандан сўнг, қувур(5) орқали (канализация) чиқинди тармоғига оқиб тушади. Мой ва бензиннинг солиштирма оғирлиги (аралашма учун ўртача 0,85) кичик бўлгани учун, аралашма қопқоқ(2)нинг устки қисмига тўпланиб, қудуқдаги сув сатҳидан тошиб чиқади. қопқоқ каллагида тўпланган мой ва бензин аралашмаси, қувур(6) орқали, идиш(7)га қуйилади. Агар АСК марказлашган тартибда сув манбаи билан таъминланмаган бўлса, ташқи муҳитни муҳофаза қилиш мақсадида, автомобилни ювишдан чиққан сувни тозалаб, қайта фойдаланиш мумкин. Бунинг учун сув оқиб тушадиган ҳавзаларга, идишларга, тозалаш қурилмаси ўрнатилади. Автомобилларни ювишда қайтадан фойдаланадиган (заррачалардан тозаланган) сув кимёвий усулда (лойқатиб, тўзитиб) тозаланади. Бундай қурилма чиқинди сувини сифатли тозалашни таъминламайди, аммо ўрнатиш учун катта майдон талаб қилади. Шунинг учун бундан самаралироқ ҳисобланган "КРИСТАЛЛ" қурилмасидан фойдаланган маъқул. Бу қурилма ишлатилган сувни турли заррачалардан, яъни қум ва нефт маҳсулотларинидан тозалашга мўлжалланган бўлиб, фильтрлаш жараёнини тебранувчи фильтр ҳисобига бажаради. "КРИСТАЛЛ" қурилмасининг асосий афзалликлари чиқинди сувларини сифатли тозалаши, тозалаш қурилмаларини иҳчамлиги ва иш унуми бўйича уларнинг турли хиллари мавжудлигидир. Автомобилларни ювишдан сўнг механизация ёки қўл кучи билан қуритиш-артиш ишлари бажарилади. Масалан, енгил автомобиллар совуқ (кам ҳолларда, илиқ) ҳаво пурковчи қурилма ёрдамида қуритилади. Бунда ҳаво ҳавотақсимловчи қувурлар орқали диффузорга сўрилади, у кузовнинг

кўндаланг қисми текислигига нисбатан 65 град. қияликда жойлашган бўлади. Диффузор ҳаво оқимини елпиғичсимон пуркаб туради. қурилмага вақт релеси ўрнатилган бўлиб, у шабадалатгични ўчириб-ёқиб туриш учун хизмат қилади. қурилма иш унуми 30-40 авт  соат бўлиб, электромоторнинг қуввати 22.5 квт.ни ташкил этади. Занглаш, автомобиллар сиртига ҳаводан нам тушиб қолиши, кузовнинг кўринмас бўшлиқларида томчилар пайдо бўлиши ва уларнинг йиғилиши натижасида ҳосил бўлади. Қиш пайтларида сирпанчиққа қарши ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш мақсадида сепиладиган тузлар кузовнинг занглаш ва чириш жараёнини тезлаштиради. Кузов туби ва қанот остлари ифлосликлардан тозаланиб ва ювилиб занглашга қарши ишлов берилади. Занглашга қарши ишлов беришнинг бир неча тури бўлиб улар занглаш жараёнини секинлаштирувчилар ва занглашга қарши қоплам ҳосил қилувчилар каби турларга бўлинадилар. Кабина, кузов ва платформаларни таъмирлаш технологияси. Автомобилларнинг кузов, кабина ва таянчларининг асосий носозликлари: уларнинг қийшайиши, пачоқланиши, узилиши, занглаши, чириши, болтли ва парчинмихли бирикмаларнинг бўшашиб кетишидан иборат. Таъмирлаш вақтида уларни занглаш маҳсулотларидан тозалаш, пайвандлаш, текислаш ва юзаларни силлиқлаш, қўшимча деталлар қўйиш, ҳимоя қатламларини янгилаш йўллари билан тикланади. Занглаш маҳсулотлари металл чўтка ёки эритувчи модда ёрдамида тозаланади. Пайвандлаш ишларини бажаришда кўпинча газли пайвандлаш туридан фойдаланилади. Пайвандлаш қўл билан ёки автомат равишда бажарилади. Ёриқлар пайвандланиб, йиртилиб кетган катта тешикларга эса қўшимча қоплама қўйилади, ўз навбатида бу қоплама йиртилган ердан 20-24 мм чиқиб туриши зарур. Пачоқланган ерлар ва қийшайишлар совуқ ёки қиздирилган (600-650  С газ горелкаси ёрдамида) ҳолда тўғриланади. Қиздириб тўғрилаш металл

қават-қават бўлиб қолганда ёки совуқ ҳолда тўғрилаб бўлмай қолганда бажарилади. Пачоқ икки ҳаракатда тўғриланади. Авваламбор пачоқ бўлган жой уриб чиқарилади. Чиқарилган қисмнинг устига(9-расм) маҳсус ушлагич-1 қўйиб марказдан сиртга қараб маҳсус болғача ёрдамида тўғриланади, сўнгра ёғоч ёки резина болғача ёрдамида текисланади. Ўткир қирраси ва эгилиши бўлмаган чуқур пачоқларни чиқариш ўртасидан бошланади ва аста-секин болғача ёки резина болғача билан текислаш ташқи томонга қараб давом эттирилади. Ўткир қиррали бурчаклари бўлган пачоқларни ўткир қиррадан ёки тахланиб қолган еридан бошлаб уриб чиқарилади. Битта чуқурлик бўлса, металнинг тортилиши ҳисобига марказдан ташқи томонга болғача билан уриб бартараф этилади (9в-расм). Чуқурлик чегарасига яқинлаганда болғача билан уриш кучи камайтирилади. қанча кўп айлана бўйлаб ҳаракат қилинса, текислаш шунчалик сифатли бажарилади. Агарда бир-бирига яқин бир неча чуқурликлар бўлса (9-расм), аввал уларнинг орасига ишлов берилади ва битта чуқурликка келтирилади, сўнгра чуқурликнинг шаклига қараб кейинги силлиқлаш ишлари бажарилади. Силлиқлаш ишлари тўғриланаётган юзанинг шаклига қараб танлаб олинган ушлагичлар-1 билан текислаш болғачалари ёрдамида қўлда ёки махсус жиҳозлар ва механизациялашган мосламалар ёрдамида бажарилади. Масалан, автомобил қанотларининг қаттиқ чўзилиб кетган ерларини уриш йўли билан тўғрилаб бўлмайди. Бу ҳолларда қаттиқ пачоқ бўлган ва текис бўлмай қолган юзалар кесиб олиб ўрнига керакли листни пайвандлаш йўли билан текисланади. қийшиқликлар ва эгилишлар махсус механик кенгайтиргич ёки гидропресслар ёрдамида тўғриланади. Ғадир-будур бўлиб қолган юзалар, пайванд чоклари махсус термопластик мАСКалар (ПФН-12, ТПФ-37), эпоксид клейлари ёки юмшоқ қалайлаш усулларини қўллаш билан силлиқланади.

9-расм. Пачоқни чиқариш ва текислаш шакли: а-ушлагич ёрдамида пачоқни чиқариш; б-ушлагич ёрдамида тўғрилаш; в-бир пачоқни бартараф этиш; г-бир неча пачоқни бартараф этиш Юза текислаб бўлмас ҳолатда бўлса, айрим бўлаклари темир арра, темир қайчи ёки бошқа асбоблар ёрдамида кесиб ташланиб, ўрнига шаблон ёрдамида металл листлардан тайёрланган бўлаклар пайвандланади. Ҳозирги вақтда катта юзадаги емирилишни тиклаш учун таъмирлашнинг «панел» усули кўп қўлланилади. Занглаш ёки ҳалокатга учраш натижасида шикастланган кузов бўлаги олиб ташланади, ҳамда унинг ўрнига янги ёки бошқа автомобилдан кесиб олинган худди шунга ўхшаш таъмирлаш детали (панели) ўрнатилади. Аварияга учраган кузовларни тўғрилаш учун махсус мосламалар ва жиҳозлардан фойдаланилади(10-расм), улар кузов профили бўйича, геометрик ўлчамларига риоя қилган ҳолда тортиш йўли билан ўз ҳолатига келтирилади. Жиҳознинг рамасига автомобил қотирилади, қўлда ёки гидравлик тўғрилаш мосламаларида кузовни тортиш ва тўғрилаш ишлари бажарилади. Юк автомобилларининг металл кузовларини тўғрилаш тартиби унинг кабина ва таянчларини тўғрилаш тартибига монанд бўлади.

7. 10-расм. Кузовларни тўғрилаш жиҳози Кузов металлининг қалинлиги таянч металлининг қалинлигидан катта бўлганлиги учун пайвандлаш ишлари осонлашади, аммо тўғрилаш қийинлашади. Пайвандлаш ишларида кўпинча электр ёйли пайвандлаш аппаратидан (11-расм) фойдаланилади, тўғрилаш ишларини бажаришдан аввал эса, юза 600-650  С га қиздирилади. 7.11- расм. ЕИСЕМАНН ва Форwард ФWМ-200 ПРО мод. пайвандлаш аппаратлари

Бўёқчилик ишлари бўяш камераларида (12- расм) бажарилиб, бўяш ва грунтовкалаш бўёқсепгичлар (13-расм) ёрдамида амалга оширилади. 7.12- расм. Бўёлаш-қуритиш камераси, мод. НОРДБЕРГ ЕCОНОМИC Энг кўп тарқалгани босим остида бўёқ сепиш (0.3-0.7МПа) бўлиб, у маҳсус жиҳозлар талаб қилмайди. Бунинг учун бўёқ эритгичлар ёрдамида суюлтирилади. Лекин бунда бўёқ қуригач, эритгич учиб кетади ва юзадаги бўёқ заррачалари орасида ёриқлар ҳосил бўлиб, юзанинг занглашга қарши хусусияти, кўриниши ва сифати пасаяди. Такомиллашган бўяш усулларидан бири - камроқ эритгичга эга бўлган бўёқлардан фойдаланиш, бўёқ 50-70  С гача қиздирилади ва 0.15МПа босим остида сепилади, натижада буёқни 25% гача тежаш мумкин. Бу усул бўёқни юзага текис ва қалинроқ сепиш имконини беради ва юза силлиқ чиқади. Аммо, ёнғинга қарши хавфсизлик қонунларига асосан, бўёқчилик устахоналарида бўёқни фақат иссиқ сув билан иситиш мумкин, лекин иситиш анжоми бўяш камерасида бўлиши мумкин эмаслиги қийинчиликлар туғдиради.

13-расм. Бўёқ сепгич ва бўёқ ҳайдаш ускунаси. Ҳозирги вақтда бўёқни махсус жиҳозлар ёрдамида 10-30 МПа босим остида, 0.17-1.0 мм диаметрли сепгичлар ёрдамида сепиш усулидан ҳам фойдаланилмоқда. Бу усулда меҳнат унумдорлиги жуда юқори ва бўяшда катта майдондан фойдаланилади. Бу усулда қуюқ бўёқларни эритмасдан туриб фойдаланиш мумкин. Бўяш вақтида туманлик ҳосил бўлиши жуда кам ва керакли бўёқ қалинлигига бир сепишда эришиш мумкин. Бўялган юзанинг кўриниши бошқа усулларга қараганда пастроқ, чунки юқори босим ҳосил қилиш учун фойдаланиладиган плунжерли насослар бўёқни бир текис сепилишини унчалик таъминлай олмайди. Лекин ҳозирда бу камчиликни бартараф этиш йўллари топилган. Бўяш ишлари технологик жараёни қуйидаги кетма-кетликда бажарилади: металл юзани бўяшга тайёрлаш (зангдан, эски бўёқдан юзани тозалаш), шпатлевка суртиш (юзага суртилади ва силлиқланади), грунтовка суртиш (ГФ-021 суртиб, 1.5-2.0 соат қуритилади), бўяш (МЛ-12, МЛ-197, МЛ-110 туридаги бўёқлар сепилиб, юза 130-140  С да 20 соат давомида, шундан 2 соат чангга, 6 соат ёпишқоқликка, 12 соат мустаҳкамликка қуритилади). АСК га келувчи автомобиллар ранги турли хил бўлганлиги учун, керакли рангдаги бўёқни топиш мушкул, шунинг учун керакли рангни тайёрлаш зарур. Ишлаб чиқаришда турли бўёқ рангларини ҳосил қилиш учун уч хил, яъни қизил, сариқ ва ҳаво ранглардан фойдаланилиб, махсус бўёқ аралаштиргич қурилма ёрдамида тайёрланади. Ҳозирги вақтда

компьютер ёрдамида автомобил рангини спектрал анализ қилиш ва бир- бирига қўшиладиган бўёқларнинг миқдорини аниқлаш кенг тарқалган. Автомобилларни занглашдан ҳимоялаш. Иқлим шароитидан келиб чиққан ҳолда автотранспорт воситаларининг занглашига таъсир кўрсатувчи асосий омилларга, ҳаво ҳарорати ва намлиги, туман ва ҳаво таркибидаги тузларни мавжудлиги киради. Автомобилларни ёпиқ иншоотларда сақлаш давомида шамоллатиш тизимини мукаммал ишлашига эътибор қаратилиши зарур. Акс ҳолда занглашнинг жадаллашишига сабаб бўлиши мумкин. Бизнинг республикамизда автотранспорт воситалари, айниқса қишлоқ жойларида оғир экстремал шароитларда эксплуатация қилинади ва сақланади. Изланишларнинг кўрсатишича, пахтачиликда қулланиладиган менерал ўғитлар, гербицидлар ва дефолянтлар транспорт воситаларининг кузовлари ва бошқа қисмларига иқлим шароитларига қараганда кўпроқ зарар етказади. Атроф муҳитни айниқса шаҳарларда, ифлосланишнинг кўпайиши, ҳаво таркибидаги агрессив кимёвий моддаларни ошиб кетишига, бу эса ўз навбатида автомобилларда занглашни тезлашишига ва ҳаво таркибидаги агрессив кимёвий моддалар кўп жойларда 2-2,5 баробарга ошиб кетишига олиб келади. Ҳар хил мамалакатлар метрологик хизматларининг маълумотларига кўра, атмосфера олтингугурт икки оксиди билан кўпроқ ифлосланмоқда, бу ўз навбатида ҳаводаги намлик билан қўшилиб сульфид кислотасини ҳосил қилади. Бу кислота машиналар деталларига(айниқса кузовга тегишли) ўтириб занглашни тезлаштиради. Шаҳарларда қиш пайтлари сирпанишнинг олдини олиш учун йўлларга сепиладиган тузлар ҳам занглашни кучайтиради. Автомобиллар деталларининг занглашининг умумий ҳажмида электрокимёвий занглаш, занглаш тезлиги катталиги билан муҳим ўрин тутади. У металл юзалардаги электр токини ўтказадиган электролитни (тузлар, кислоталар ва ишқорларни сувдаги эритмаси) ҳосил бўлиши натижасида пайдо бўлади.

Автомобилларнинг барча ташқи ва ички деталлари занглашга учраши мумкин. Кузов деталларининг юпқа (0.5-1.2 мм) пўлатдан тайёрланиши ва фақат озгина қалинликдаги грунтовка билан ҳимояланганлиги, уларда 2-2,5 йилги эксплуатациядан кейин занглаш натижасида ишдан чиққан жойларини пайдо бўлишига олиб келади. Автотранспорт воситаларини занглашдан сақлаш учун биринчидан уни олдини олиш, иккинчидан автомобилларни зарарли муҳит таъсиридан, яъни занглашдан ҳимоялаш бўйича барча тадбирларни амалга ошириш керак. Албатта занглашни келтириб чиқарувчи сабабларни йўқотиш мақсадга мувофиқ, лекин буни қисман амалга ошириш мумкин. Иқлим таъсирини олдини олиш асосан автомобилларни ёпиқ жойларда, шамоллатишини яхши ташкил қилиш билан амалга оширилади. Зарарли моддалар таъсирини камайтириш борасида, эса қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган химикатларни зарарсизларидан фойдаланиш йўли билан мақсадга эришилади. Лекин бу масала келажакда ҳал қилиниши мумкин холос. Автотранспорт воситаларини лойиҳалашда ва ишлаб чиқаришда ишлатиладиган материалларни тўғри танлаш ва ижобий конструктив ишламалар билан занглашни камайтириш мумкин. Масалан, автомобиллар кузовларини тайёрлашда руҳланган пўлатлардан фойдаланилмоқда. Бу услуб "Форд" (АқШ), "Ситроен" (Франция), "Деймлер-Бенц" (ГФР) фирмалари тамонидан ишлаб чиқаришда қўлланилмоқда. Шу билан бирга кузовларни деталларини лойиҳалашда ҳар-ҳил ифлосликлар ва намлик йиғиладиган «чўнтак» жойларни мумкин қадар камайтириш, таркибида агрессив моддалар кам бўлган ёнилғи мой маҳсулотларидан фойдаланиш лозим. Кейинги йилларда автомобилларни эксплуатация ва таъмирлаш даврида зарарли муҳит таъсиридан ҳимоялаш кенг қўлланилмоқда. Автомобилларнинг ташқи қисмини ҳимоялаш учун, улар юзасига занглашга қарши юпқа плёнка материал қопланмоқда. Бунинг учун асосан қуйидаги материаллар: пластик мой (ПВК (ГОСТ 19537-74), ВТВ-1 (ТУ 38181180-78),

УНЗ по ТУ 38001277-76), мастикаи (мастика № 579, № 580, БМП-1, №4010) ва консервация мойи қулланади. Занглашга қарши плёнка деталларни занглашдан сақлаш билан бирга, шовқинни ҳам камайтиришга ёрдам беради.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари./И.А.Каримов.- Т.: Ўзбекистон, 2009.-56 б. 2. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир/ И.А.Каримов.- Тошкент: «Ўзбекистон», 2010.- 80 б. 3. Аюкасова Л.К. Основы проектирования станции технического обслуживания легковых автомобилей, -Оренбург, 2003, -65 с. 4. Афанасьев Л.Л. , Маслов А.А., Колясинский Б.С. Гаражи и станции технического обслуживания автомобилей. М: Транспорт, 1980. – 216 с. 5. Баровских Ю.И. и др. Автомобилларнинг тузилиши, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш. Тошкент: «Меҳнат», 2001 й. 6. Бектимиров Р., Гречишников В., Дўрўн С., Гумеров А. И др. Управление качеством, персоналом и логистика в машиностроении. Учебное пособие. 2-изд. СПб. Питер, 2005. 226с.

Похожие

Кузов ва кабина.

Автомобилларнинг электр жиҳозларига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш технологияси

Бошқариш механизмларига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишлари технологияси

Автомобил двигателига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишлари технологияси

Автомобилларнинг трансмиссиясига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишлари технологияси