Автотранспорт воситалари техник ҳолати ўзгаришининг қонуниятлари - Транспорт - Рефераты

Автотранспорт воситалари техник ҳолати ўзгаришининг қонуниятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

470.5 KB

Автотранспорт воситалари техник ҳолати ўзгаришининг қонуниятлари Режа: 1 Автотранспорт воситалари техник ҳолатининг юрилган йўлга нисбатан ўзгариш қонуниятлари 2 Автотранспорт воситалари техник ҳолати ўзгаришининг тасодифий жараёнлари қонуниятлари

Автомобил деталлари бузилиш ва носозлигининг келиб чиқиш сабабларини билиш ҳамда уларнинг олдини олиш ишлаб чиқарувчилар ва эксплуатация қилувчилар учун катта аҳамиятга эга. Шунинг учун автомобил агрегати, тизими ва деталлари техник ҳолатининг вақт (масофа) бўйича ўзгариш қонуниятини ўрганиш зарур. Табиат ва техникада содир бўлаётган жараёнларни икки катта гуруҳга бўлиш мумкин: 1.Функционал боғланиш билан аниқланадиган жараёнлар; Тасодифий ёки эҳтимолий жараёнлар. Функционал боғланиш билан аниқланадиган жараёнлар Агар икки қиймат (Х ва Y) бир-бири билан маълум ифода орқали боғланган бўлиб, Х нинг ҳар бир қийматига Y нинг битта аниқ қиймати тўғри келса, у ҳолда Y нинг қиймати Х қийматининг функцияси ҳисобланади, яъни Х ни боғлиқ бўлмаган мустақил ўзгарувчан қиймат ёки аргумент дейилади. Мисол: ёнилғи сарфининг босиб ўтилган йўлга боғлиқлиги: У = f(Х). Эҳтимолий жараёнлар кўпгина ўзгарувчан омиллар таъсирида вужудга келади ва уларнинг миқдорлари кўпинча номаълум бўлади. Шунинг учун эҳтимолий жараёнларнинг натижалари ҳар хил сон миқдорларига эга бўлиб, тасодифий катталиклар (миқдорлар) деб аталади. Масалан, бир бузилишга тўғри келадиган босиб ўтилган йўл миқдори, деталнинг дастлабки ҳолати ва йиғиш сифати, унга берилган ишловнинг аниқлиги, ишчилар малакаси, техник хизмат кўрсатиш, жорий таъмирлаш ва эксплуатацион материаллар сифати, эксплуатация шароитлари ва бошқалар тасодифий катталиклар ҳисобланади ва кўпгина омилларга боғлиқ. Тасодифий катталиклар сирасига бирор носозликни бартараф этишдаги меҳнат ҳажми, эксплуатацион

материаллар сарфи, техник ҳолат параметрларининг маълум вақтлардаги миқдори ва ҳ.к. ҳам киради. 1 Автотранспорт воситалари техник ҳолатининг юрилган йўлга нисбатан ўзгариш қонуниятлари Автомобил агрегати, тизими ва детали техник ҳолатининг вақт (масофа) бўйича ўзгариши бир маромда ошиб ёки камайиб боради, шундан фойдаланиб, аста-секин бузилиш келиб чиқишини башорат қилиш (прогнозлаш) мумкин. Техник ҳолатнинг ўзгариш қонуниятлари ҳар хил бўлади ва асосан, икки математик функция билан ифодаланади: 1. n-даражали полином билан Y = C 0 + C 1 L + C 2 L 2 + C 3 L 3 + ... + C n L n , (1) 2. даражали функция билан Y = C 0 + a 1 L b , (2) бу ерда: С 0 - техник ҳолат параметрининг бошланғич қиймати; С 1 , С 2 ,…,С n - полином коэффициентлари, техник ҳолатнинг масофа бўйича ўзгаришини характерлайди; а 1 ва b - техник ҳолатнинг масофа бўйича b-даражали функция орқали ўзгаришини характерлайдиган бурчак ва даража коэффициентлари. Амалда полиномли функциялар 3 ва 4 даражасигача қўлланилади, бундай қўллашнинг асосий сабаби − уларнинг қулайлиги, яъни n = 1 бўлганда тўғри чизиқни (тирқишлар, эркин йўлларнинг ўзгариши), n = 2 бўлганида эса параболани (тормозланиш йўли) ифодалайди ва х. к. V И а ) II I III tИ И V И б ) V и = const I II III t

Автотранспорт воситалари техник ҳолатининг юрилган йўлга нисбатан ўзгаришининг қонунияти орқали эксплуатация жараёнида агрегат ёки тизимнинг техник ҳолати ўзгаришини ҳамда уларнинг чегаравий ҳолатгача ўртача ишлаш муддатларини аниқлаш мумкин. 2 Автотранспорт воситалари техник ҳолати ўзгаришининг тасодифий жараёнлари қонуниятлари Муҳандислик вазифаларини ечишда, масалан, автомобил детали, узели, агрегатларини алмаштиришга бўлган талабни аниқлашда ёки эҳтиёт қисмлар ишлаб чиқаришни режалаштиришда автомобил деталларининг ўртача ишлаш муддати (ресурси)ни ва ушбу ўртача миқдор атрофида айрим ресурсларнинг қандай гуруҳланишини билиш зарур. Агар техник ҳолат параметрининг чегаравий қиймати (Y Ч ) белгилаб қўйилса, у ҳолда агрегатларнинг ишлаш муддатлари бир − биридан фарқ қилади, яъни бузилишгача ишлаш муддати тасодифий катталик ҳисобланиб, вариация(ёйилма)га эга бўлади (4- расм). Агар маълум масофада ТХК кўрсатилса, автомобилларнинг техник ҳолати ҳар хил бўлади ва уларнинг техник ҳолати вариацияси кузатилади. Шунинг учун техник эксплуатация шароитида тасодифий катталикларнинг вариациясини эътиборга олиш зарур. Lp1 L p2 Lp3 L p4 L pn L, км L О L, км 4-Расм. Ресурс (а) ва техник ҳолат (б) вариацияси

Тасодифий катталикларнинг ҳарактеристикалари а) ўртача арифметик миқдор - L ; Агар N o та автомобил ёки деталларнинг бузилишгача ишлаши (муддат,йўл) l 1 ,l 2 …l n бўлса, ўртача арифметик миқдор қуйидагича топилади: N 0 l 1 + l 2 + ... + li + .... + l n ∑ i = 1 l i , (3) L = = N 0 N 0 бу ерда : N o – кузатувдаги автомобил ёки деталлар сони ; l i – i- нчи автомобил ёки деталнинг бузилишгача ишлаш муддати , минг км . Синов натижаларига ишлов бериш оралиқлар бўйича олиб борилса (2 − жадв .), ўртача арифметик миқдор қуйидагича аниқланади : (4) бу ерда К – оралиқлар сони ( j = 1, K ); m j – j оралиғидаги бузилишлар сони ; L j - j оралиқнинг ўртача қиймати . L j = L m i n , (5) бу ерда: L min - автомобил, деталнинг бузилишгача юрган минимал йўли, минг км; ∆ L - оралиқ қиймати, минг км. 01 N Lm L К j jj ∑ = × = ,

б) ўртача квадратик оғиш - σ ; Амалда, тасодифий катталикларнинг ўртача арифметик миқдорлари атрофида гуруҳланишини баҳолаш талаб этилади. Шу сабабли сочилиш ҳарактеристикаси сифатида ўртача квадратик оғиш аниқланади: N σ= , (6) Оралиқлар бўйича ишлов олиб борилган ҳолда σ қуйидагича аниқланади: σ = , (7) в) Дисперсия Д =σ 2 – тасодифий сонлар сочилиши кўлами сифатида вариантларнинг ўртача арифметик миқдордан оғишлари квадратлари йиғиндисининг ўртача қийматига тенг. д) Вариация коэффициенти – V. Вариация коэффициенти ўртача квадратик оғиш миқдорининг ўртача арифметик миқдорга нисбати билан аниқланади. σ V = , (8) Автомобилларининг техник эксплуатациясида учрайдиган ва ишлатиладиган тасодифий катталиклар вариацияси кичик (V < 0,14), ўртача (0,1 < V < 0,33) ва юқори (V > 0,33) қийматларга эга бўлиши мумкин. Вариация коэффициенти ёрдамида бузилишларнинг тақсимланиш қонунлари аниқланади. Тасодифий катталикларнинг тақсимланиш қонунлари бузилиш сабабларига боғлиқдир. 1 )( 01 2 − − ∑ = N LLmК j jj 1 )( 01 20 −− ∑ = N Ll i i

е) Тасодифий катталик (бузилиш)нинг эҳтимоллиги зичлиги f(L) - вақтнинг кичик бирлиги давомида агрегат ёки детални алмаштирмасдан ишлагандаги бузилиш эҳтимоллигини ифодаловчи функция. Агар L йўлга тўғри келадиган бузилиш эҳтимоллиги: m(L) F(L) = , (9) N0 бўлса, ва ушбу ифодани N о = const шароитида диффeренциалласак, бузилиш эҳтимоллиги зичлигини оламиз: dm f(L) = ∫ , (10) N 0 dL l бу ерда dm / dL – бузилишлар сонининг ўсиш тезлиги. F(L) нинг дифференциали f(L) бўлгани учун f(L) = F'(L), (11) L ёки F(L) = ∫ f(L)dL , (12) −∞ F(L) ни интеграл тақсимланиш функцияси – бузилиш эҳтимоллиги, f(L)ни эса дифференциал тақсимланиш функцияси – бузилиш эҳтимоллиги зичлиги деб аталади (5-расм). Агар f(L) маълум бўлса, бузилишгача юрилган ўртача йўлни қуйидагича топса бўлади: ∞ L = ∫ Lf(L)dL, (13) −∞

⎯ L L, минг км L, минг км L 1 5- расм . Интеграл ва дифференциал тақсимланиш функциялари Бундан ташқари, агар f(L) маълум бўлса, ∆ L оралиғида бузилишларнинг тахминий сони − m(L)ни ҳам топса бўлади. Бунинг учун f(L) нинг миқдори автомобилларнинг сонига ва ∆ L оралиқ миқдорига кўпайтирилади. Масалан, N о = 80; f(L) = 0,015 минг км -1 , ∆ L = 5 минг км. m(L 1 -L 2 ) = 0.015 × 80 × 5 = 6 бузилиш. Демак, 80 автомобил эксплуатация қилинаётганда (L 1 - L 2 ) оралиқда 6 та бузилишни кутиш мумкин (5-расм, штрихли юза). Тақсимланишнинг дифференциал функцияси – f(L) ни тасодифий соннинг тақсимланиш қонуни деб ҳам аталади. Агар бузилиш эҳтимоллиги зичлиги f(L) миқдорини йўл оралиғи катталигига ( ∆ L) кўпайтирилса, автомобилнинг шу оралиқдаги бузилиш эҳтимоллигини топиш мумкин. Бузилиш эҳтимоллиги шаклда дифференциал тақсимланиш функцияси эгри чизиғи остидаги майдон билан ўлчанади. F(L) R(L) f(L) F(L)

Похожие

Автотранспорт воситалари сервиси асослари

Автотранспорт воситалари бузилишларининг таснифи

Автотранспорт воситалари сервиси тизим

Автотранспорт воситалари ишончлилигининг назарий асослари

Ҳаракатни бошқаришнинг техник воситалари