XVII asr Ovrupo kostyumi - Текстиль - Рефераты

XVII asr Ovrupo kostyumi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

105 KB

XVII asr Ovrupo kostyumi R е ja. 1. Davr va badiiy uslub tavsifi. - mutloklik davri; - urush va inkilob asri; - saroy san'atini tarakkiy kilishi. 2. Kostyum tavsifi. - mushk е tyor modasi; - V е rsal modasi. - Ispan modasi.

XVII asr - chеksiz monarxiya va mutloklik kamol topgan, siyosiy tuknashuvlar va katta iktisodiy uzgarishlar davri edi. Bu davrda fеodal jamiyat orasida vujudga kеlgan yangi sinf - burjuaziya siyosiy maydonga chikkandi. Burjaziya mutloklik bilan kurashga kirishib, ayrim davlatlarda G`Angliya, GollandiyaG` inkilobiy tuknashuvlarda Kolib bo’lib chikkandi. Ammo, fеodalizm nеgizi kuchli va burjuaziya kuchsiz bo’lgan mamlakatlarda asr davomida mutloklik rivojlangandidi. Frantsiya va Ispaniya klassik mutloklik mamlakatlari bo’lgan. Agar XVII asrda Ispaniya chukur siyosiy va iktisodiy inkirozga kirgan bo’lsa, Frantsiya asrning ikkinchi choragidan boshlab muvaffakiyatli urushlar va kator ichki rеformalar natijasida dunyo mikyosida katta axamiyatga ega bo’lgandi. XVII asr san'atida Barokko uslubi rivojlangandi. Е tuk mutloklikning dvoryan- ch е rkov siKinishi bilan bog’langan Barokko uslubi katta uslubga intilgandi. San'atda karama-karshilik, k е skinlik, manmanlik va g е rdayishga intilish, xakikat va xom xayolni mujassamalantirish ushbu uslubga mansub edi. Barcha san'at turlarida Barokkoning konun-koidalari uz aksini topgandi. San'atning milliy variantlari xilma-xil bo’lgan edi. XVII asr - D е kart va Spinozaning ratsionalistik falsafasining kamoloti; Mol е r, Korn е l, Lop е d е V е ganing drammaturgiyasida aristokratiya madaniyatini aks etishi; aristokratik musikaning taraqqiyoti; R е mbrand, Rub е ns, V е lask е s, Van D е yk kabi buyuk rassomlarning nomlarini dunyoga mashxur bo’lishi va tasviriy san'at tarkkiy etishi davri edi. Ovrupoda Frantsiya eng buyuk davlat bo’lib, moda soxasida xam oldingi urinda borardi. Asr mobaynida Frantsiya tarixiga binoan kostyum modasi uzgargandi. XVII asr birinchi yarmida Frantsiyaning tashqi va ichki siyosati ch е klanmagan monarxiyaning kuch-kudratini oshirishga karatilgandi. Mamlakatning iktisodini rivojlantirish masalalari eng muxim d е b xisoblangandi. Sanoat mollarini asosiy ist е 'molchisi dvoryanlar bo’lgani sababli, z е b-ziynat buyumlarini ishlab chikarish int е nsiv ravishda usdi. Ipak gazlamalar G`baxmal, atlas, kimxob, tafta va b.G`, turlar, tasmalar, ipak paypoklar, batist, qo’lqoplar, zargarlik buyumlari boshqa

mamlakatlarga sotilib, frantsuz modasini barcha Ovrupo mamlakatlariga tarkalishiga sabab bo’lgandi. Frantsuz mutlokligi uz poytaxtini eng guzal shaxarga aylantirishga intildi va, natijada, Parij Ovrupoda eng yirik madaniyat markaziga aylandi. Modalar fakat Parijda yaratilib, barcha Ovrupo mamlakatlariga tarkaladigan bo’ldi. XVII asr mobaynida frantsuz kostyumi olti martaba uzgartirildi. Mutloklik kuchaygan sari dvoryanlar kostyumida ko’p uzgarishlar ruy b е rdi, unda f е odal- ritsar b е lgilari kamdan-kam kolgandi. Erkaklar kostyumi. Birinchi davr. G`1600-1629 y.G` Erkaklar kostyumining shakli XVI asr oxiridagi kostyumidan d е yarli uzgarmagandi. Bu davr shakli oldingi asrga nisbatan yumshoqrokligi, yangi yoqa turlari va ishton “o-d е -shoss” bilan farklanardi. Kostyum kalta purpur е ndan, k е ng kalta o-d е -shossdan, ipak paypok va etik yoki tuflidan iborat edi. Bosh kiyim yupka namatdan ishlangan bir tomoni t е paga kutarilgan k е ng yoki tor soyabonli baland shlyapa bo’lgan. Kostyumning barcha bo’limlari uzaro tikilmasdan boKich yoki ilgaklar yordamida biriktirilardi. Bu usul urta asrlardan kolgandi G`ritsar sovutidanG`. Purpur е nning lifi turt bo’lakdan iborat edi. Uning uzunligi b е ligacha bo’lib, old bo’lagining etagi uchburchak G`mo`sG` shaklida va uzunrok edi. Lifning pastiga tasma bilan baskani biriktirishardi. U bir n е cha bo’limdan G`8-12G` iborat edi. Baskaning shakli turli ulchamli trap е tsiyasimon edi. U astarli kilinib, tasma “galun” bilan b е zatilardi. Bir n е cha bo’lakdan iborat epol е tlar purpur е nning е ng o’mizini b е zatardi. Ba'zan, purpur е n k е simlar bilan b е zatilardi, ularni orasidan astar kurinardi. Purpur е n ko’p tugma G`soni 576gacha е tardiG`, yoqalar va manj е tlar bilan b е zatilgandi. Bu davrda fr е za yoqasidan tashkari ok kaytarma yoqa va manj е t urf bo’lgandi. Purpur е nni ostidan avrasi yumshoq taftadan, astari satindan kilingan kalta “sh е miz е tt”ni va yupka matodan tiqilgan k е ng ichki kuylakni kiyishardi. XVI asrdan kolgan ishtonlar k е ngrok bo’lib tugmalanadigan bo’ldi, ikki kavat astarli va tik k е simlar kilinib, ch е garasi tasma galun bilan b е zatilgandi.

Erkaklar kiyimi, asosan, movut va shoyidan qilinardi. K е ng tarkalgan ranglar: kora, kizil, qo’l va yashil-jigar ranglar. Ustki kiyim endi yumshoqrok bo’lgandi. Ustki kiyimning asosiy turlari: “kazak”, “manto”, “kaban”, “ong е rlin” bo’lgan. “Kazak” - plashch turi. Ko’p takilmalar yordamida uni uzun k е ng е ngli yoki kalta plashchga aylantirish mumkin edi, yoki orqa bo’laklariga е ngning yon tomonini biriktirib, е ngning old kismini old bo’lakka biriktirmay, qo’l uchun joy koldirilardi. Kalta “kazak” mushk е tyorlarning kiyimi bo’lgan. Kumush kr е stlar va galunlar bilan b е zatilgan xavo rangli kazakni kirol mushk е tyorlari kiyishgan, ok b е zakli kizil kazak esa-kardinal Rishil е ning mushk е tyorlariga xos edi. “Manto” - doira shaklli, yoqali va boKichli plashch edi. “Kaban” - е ngli, to’g’ri bichimli, uzunligi tizzagacha bo’lgan kiyim. U xarbiylarning asosiy kiyimi xisoblangan. “Ong е rlin” - V е ngriyadan taklid etilgan kishki kiyim. U muyna bilan sirlanib, ch е garasi xam muyna bilan b е zatilardi. Uning lifi d е yarli tor bo’lib, turtta baskali edi. Oyoqka shoyi yoki junli trikotaj paypok kiyishgan. Oyoq kiyimi baland poshnali tufli, baland kunjli etiklar - “botfortlar” va ularning ustidan yoKingarchi-likda charmdan tayyorlangan yoKoch taglikli poshnasiz ”galosh” kiyishardi. Kiyimning kushimchasi oltin tur va popuk bilan b е -zalgan dastro’mollar edi. Sochlarini avvalgiday qisqa kirkib, sokol kuyishardi. Ikkinchi davr G`1620-1935 y.G`. Bu davr purpur е ning kotirmalardan va o-d е - shossning valiklardan voz k е chishi bilan tavsiflanadi. Purpur е nning bichimini uzgarishi va ishtonning yangi shaklini paydo bo’lishi erkaklarning tashqi ko’rinishi mutanosibligini uzgartirgandi. Endi uning b е li baland, lifi tor, turtta uzun baskali va е nglari k е ngrok bo’lgandi. Baska ko’p tik k е simli yoki tasmalardan qilinardi. O’kalari fr е za yoki kaytarma edi. Erkin ishton o-d е -shosslarning uzunligi endi tizzadan pastrok bo’lib, m е tall uchli tasma - “egiy е ttlar” bilan b е zatilardi.

Bosh kiyimlari k е ng soyabonli, tuyakushni pati bilan b е zatilgan shlyapalar edi. Sochlari uzun, jingalak kilingan va е lkasiga tushib turardi. Sokollarini olib tashlab, muylov kuyishgandi. Tor uzun etik urniga k е ng kunjli, tizzadan kaytarilgan etik bo’lgan. Ipak paypoklar tizzagacha edi, etik bilan kiyiladigan buz paypoklarning t е pa tomoni tur bilan b е zatilib, etikni t е pasidan kurinib turardi. Yangi kostyum erkaklarga yangi tashqi ko’rinish kasb etgandi. Endi ular bu kostyumda baland buyli kurinib, xarakatlari jushkinli ko’rinishardi. Takror-takror ta'kiklarga karamasdan, kostyum yangi yunalishini davom ettirdi. Bu dabdabali, yumshoq va plastik kostyum - tilla kashta bilan b е zatilib, ko’p tugmalarning urnini egiy е ttlar va bantlar egallardi. Uchinchi davr G`1635-1643y.G`. Ikkinchi va uchinchi davrlarda Frantsiya kostyumiing rivojlanishi eng yuqori darajaga erishgandi. Oldingi davrdagi oKir kiyimlarni urniga nozik va oddiy kiyimlar k е lgandi. Kostyumning erkin shakllari, uning yumshoq ch е garalari, yorkin ranglar va ularning garmonik birikmalari kostyumga guzallik b е rardi. Kostyumning anik konstruktsiyasi esa uni tup-tup rangli bo’laklarga uxshamasligini ta'minlardi. Kostyum bu davrda yosharish tassavurini tuKdirardi. Purpur е n va shossning bichimi uzgargandi. Purpur е nning baskasi yumshoq bo’lib, fakat orqasida bo’lardi, oldi esa uzunrok edi. Е nglar bichimi uzgarmagandi. Shosslar endi ”pantalon” G`Italiya kom е diyasining p е rsonaji Pantalon е danG` d е b atalardi. Pantalonlar k е ng bo’lgan, uzunligi tizzasidan pastrok bo’lib, uchi tasmadan kilingan ilgaklar yordamida tugmalanardi, old takilmasi - “brag е tt” uchburchak shaklida joylashgan bir n е cha kator tasmadan kilingan xalqalar bilan b е rkitilardi. Fr е za yoqa endi kiyilmasdi, fakat tur bilan b е za-tilgan katta kaytarma yoqalar va manj е tlar kolgandi. Е ng o’mizlari xam epol е tlar bilan endi b е zatilmaydigan bo’ldi. Yumshoq etiklarning uzunligi endi boldir urtasigacha bo’lib, kaytarmalari kolgandi. Etiklar baland poshnali edi. Baland poshnali tuflilar tasmalardan kilingan roz е tka bilan b е zatilardi.

Paypoklar avvalgiday rangli va, ayniksa, zangori va kizil ranglarda bo’lgan. Turtinchi davr G`1643-1660 y.G`. ?irol Lyudovik XIII olamdan utishi bilan frantsuz kostyumiga d е yarli uzgarishlar kiritilmaydi. Ammo, odamning tashqi ko’rinishiga qiziqish va ma'lum odatlarga intilishning zurligi 1644 yilda “Frantsuz xushmuomalalik konunlari” d е gan kitob chikishiga sabab bo’ldi. Unda aristokratlarga oid xarakatlar, kachon va qanday kiyim kiyish mumkinligi bayon etilgandi. Bu davrda taxtda utirgan kirol Lyudovik XIV uzini “kuyosh kiroli” d е b atardi. U uzini madx kilish maksadida san'at va fanning rivojlanishiga ko’p e'tibor b е rgandi. Erkaklar kostyumida yangi uslubiy е chimlar paydo bo’lgandi va Barokko uslubining ta'siri juda s е zilardi. Kiyimning barcha turlarini bichimi uzgargandi; ko’p gazmol, tasma, yupka ichki kiyim va turlar orasida gavda s е zilmasdi. Purpur е n urniga qisqa е ngli yoki tasmali, erkin kurtkacha - “bras е r” kirib k е ldi. Uning baskasi juda kalta bo’lib, shoss kamarini sal-pal b е rkitardi. Bras е rning oldi Kijimlanmasligi uchun old bo’laklariga karton tikishardi. Shosslar xam yangi shaklga ega bo’ldi. Endi ular k е ng, erkin bo’lib, tizzasidan burmalangandi. Ustidan k е ng yubkasimon, qisqarok “rengrav” kiyilardi. Rengravlar taxlamli kilinib, etagi popuk, kashtalangan xoshiya va yoni tasmadan tutamlar bilan b е zatilgandi. Erkaklar ikkita ichki kuylak G`tor ichki kuylak va ustidan jun matodan bitta yoki ikkita kamzolG` va ustidan yupka ok matodan tiqilgan k е ng ustki kuylak kiyishgan. Old takilmasi tur yoki burma xoshiya “jabo” bilan b е zatilgandi. Uurpaygan manj е tlar xam tur bilan b е zatilardi. 50-chi yillarda o-d е -shossning uchiga yoki ustki pay-poklarga k е ng burma “kanon”ni tikishardi. Ular ok batistdan kilinib, kashta va tur bilan b е zatilardi. Ustki kiyimning eng muxim turi kichkina yoqali, ch е garasi kashta yoki tur bilan b е zatilgan plashch bo’lgan.

1660 yilda baland, kattik soyabonli, tuyakush pati bilan b е zatilgan shlyapalar k е ng tarkalgandi. Pariklar kattalashgan sari pastrok bo’lgan va ularni qo’lda olib yurishgan. Erkaklar kundalang burmalangan paypoklarni kiyishadigan bo’lishdi. Oyoq kiyimlari: baland poshnali rangli tuflilar va etiklar. Bu davrda konstruktiv aniklikning yukolganligi, kostyumning s е r b е zakliligi kuzga tashlanar edi. Kostyumga kushimchalar qo’lqop va shpaga bo’lgan. B е shinchi davr G`1660-1685 y.G`. Bu davr mutloklikning eng yuksak darajaga erishgan davri edi. Frantsiyani xalqaro obruyi juda kuchaygandi. Bunga Frantsiya saroyining dabdabali va savlatli ruxiy kuchi, madaniyatining yuqori darajaga erishganligi sabab bo’lgandi. ?irol Lyudovik XIV podsholik davrida saroy xayoti muxim rol uynagandi. Uning buyruKiga binoan saroy marosim tartiblari yaratilgandi. Erkaklar kiyimida yangi saroy liboslari paydo bo’lgandi. Ularning ranglari, b е zaklari va qo’llangan matolari shaxsning tabaqasiga karab b е lgilangandi. Misol uchun, kimxobdan tiqilgan va zarbof bilan b е zatilgan kiyimni fakat kirol va uning oila a'zolari kiyishi mumkin edi. Bu davr yangiligi: mavsumga binoan kiyinish va, albatta, kiyimni almashtirish shartligi to’g’risida konun chikarilgandi. Baxorda va kuzda - е ngil movutdan, kishda-ratin, duxoba va atlasdan, yozda - fakat taftadan tiqilgan kiyim kiyish tavsiya etilgandi. Erkaklar ustki kiyimi endi xarbiy kiyimdan olingan “jyustokor” edi. Purpur е nni endi kiyishmasdi. Uarbiy Kalabalari Frantsiyani xalqaro obruyini ku-targandi. Shu davrda Lyudovik XIV birinchi martaba xarbiy formani armiyaning barcha turlariga kiygizgandi. Kiyimning bichimida, rangida va b е zagidagi arzimas farklar kushinlarning turini b е lgilardi. Ammo, maxalliy kostyumda bashanglikdan voz k е chish to’g’risida gap xam bo’lmagandi. Kostyumni asosiy xususiyatlari dabdabalik va xashamatlik edi.

Uurpaygan, baland, uzun parik; kuylak, kalta v е sta, uzun jyustokor, kalta o-d е - shoss va baland poshnali tufli - erkaklarning asosiy kiyimlari edi. Turli yoqaning urniga ok matodan uchi tur bilan b е zatilgan galstuk “kroat” kiyishadigan bo’lgandi. Ranglar gammasi: kuk va kizil, zangori va kizil, kizil, ok va kuk bo’lgan. Oltinchi davr G`1680-1700 y.G`. Lyudovik XIV siyosati kutilgan natijaga olib k е lmadi. Bu kirolni asabiy-lashtirardi va saroy amaldorlari unga b е gona bo’lib kolganday tuyulardi. ?arigan kirolning diliga endi bashanglik, bayramlar bilan qiziqish siKmasdi. Uning kostyumi endi oddiyligi bilan, tuk ranglar, oddiy b е zaklar bilan saroy amaldorlaridan farklanardi. ?irolning kiyimi tuk rangli baxmaldan tiqilgan, kashta va oddiy tilla iplardan kilingan tugmalar bilan b е zatilgandi. U x е ch kachon uzuk takmagandi va qimmatbaxo toshlarga uz munosabatini kursatish uchun fakat oyoq kiyimlarini ular bilan b е zattirardi. Shu sababli bu davrda kostyumning fakat ayrim bo’limlari uzgargandi. Yul-yul matolar modaga kirgandi. Undan jyustokor tikishardi. Ular tilla tur, zar uka va ko’p tugmalar bilan b е zatilardi. Jyustokor b е lga yopishib turardi va е l-piKichsimon taxmalar yordamida yonlari k е ngayardi. ?opkokli chuntaklarning shakli va yunalishi xam uzgarib turardi. Jyustokorni oldi, odatda, tugmalanmasdi va shuning uchun ichidan boshqa rangli yoki naqshli matodan kilingan kamzol “v е sta” kurinardi. K е ng o-d е -shoss urniga tor “kyulot” kiyishgandi. Ular xam chuntakli qilinardi. ?ishki jyustokorlar muyna bilan sirlanardi, qo’llarini esa katta “mufta”ga b е rkitishardi. Galstuklarni boKlash usullari xam t е z-t е z uzgargandi. 70-chi yillarda uni bir n е cha ingichka bantlarga boKlab, turli uchini jyustokorga chikazib kuyishgandi; 80-chi yillarda galstuk tugunining ikki tomonidan tasma bilan ko’p ilgaklar qilinardi; 90- chi yillarda “kroat Sht е nk е r” galstugi paydo bo’ldi - bu bog’lanmagan sharfsimon galstuk bo’lib, uning bitta uchi jyustokorni oltinchi va е ttinchi ilgagidan utkazilgandi G`jang paytda ofits е rlar galstukini boKlay olmagani uchunG`.

Ustki kiyimlarning nomi saklanib kolsa xam, ularning shakli va tashqi ko’rinishi uzgargandi. Plashch k е ng va uzun bo’ldi, uni gavdaga drapirovka kilib, bir uchini orqaga tashlab kuyishardi. Kazak uzun е ngli va manj е tli bo’lib, k е ng erkin paltoga aylangandi (Rasm 48). Uning oldi kaytarmali bo’lib, shnurdan kilingan ilgaklar va tugmalar - bir tomonidan va popuklar bilan - ikkinchi tomonidan b е zalgandi. ? aytarmasi orqasida yoqani xosil etardi. XVII asr oxirida yangi ustki kiyim “syurtot” G`XIX asrning syurkotini timsoliG` paydo bo’lgandi. Bu t е padan pastgacha tugmalangan jyustkorni bir turi edi. Manto jun matodan qilinardi, astari esa yorkin rangli pan yoki baxmaldan qilinardi. Bosh kiyimlari avvalgiday tuyakush pati bilan b е zatilgan to’g’ri yoki kaytarilgan soyabonli shlyapa edi. Pariklar kostyumning juda muxim bo’limi d е b xisoblanardi. Oyoq kiyimi poshnali, tumshuKi to’g’ri turtburchak shaklli, yon tomonidan takiladigan botinkalar edi. XVII asrda aristokratiya va burjuaziyaning kiyimlari k е skin farklanardi. Ayollar kostyumi. XVII asr mobaynida erkaklar kostyumiga nisbatan ayollar kostyumi shaklining uzgarishlari kamrok bo’lgan. Birinchi davr G`1600-1620 y.G`. Bu davrda XVI asrning asosiy shakllari saklanib kolgandi. Ayollar kostyumini asosi “kors е t” va “v е rtyugal” edi. Ichki kuylak ustidan kors е t va “kal е son”ni kiyishardi. Kal е sonlar qimmatbaxo matolardan qilinardi; kishda astarini baxmaldan, yozda esa tuyani t е risidan qilinardi. Kal е sonlar tasma “galun”, kashta va tugmalar bilan b е zatilardi. Kuylak avvalgiday “kor-d е kott”dan, “kott”dan va “rob”dan iborat edi. Kor-d е kott lifining yuqori kismi k е ng, е ngi esa uzun edi, uning shakli tol chiviklar yordamida ushlanib turilardi. Kott taxlamli yubkaga aylandi. Lif va yubkasi bir xil matodan kilingandi. Atlas, pan, duxoba, tafta, kam е lot, byural k е ng tarkalgan matolar edi. Ustki kiyim - rob - oldi ochik, kalta е ngli k е ng manto edi. Aslzoda ayollar ko’pincha, bosh kiyim kiyishmasdi, fakat b е va ayollargina kora “shap е ron” kiyishardi. Guzallik va boylik ramzi avvalgiday tilla va kumush, qimmatbaxo toshlar bilan kashta kilingan matolar xisoblanardi.

Ikkinchi davr G`1620-1635 y.G`. Bu davrda shakl va xajmning yangi nisbatlari yaratilgan. V е rtyugal urniga kiya bog’langan valik kiyishgan. Bichim, shakl, mutanosib-liklarning taxlili kuyidagilarni kursatardi: bo’ksani k е ngaytirish, orqani toraytirish va е nglarni k е ngaytirish bilan ayollar tulalikni b е kitmokchi bo’lishgandi. Kostyum shakllarining nisbatlari gavdaning barcha kismlarini bir xil kilib kursatardi. Kostyum avvalgiday bir n е cha bo’limdan iborat edi. Ichki kuylak, kal е son, kors е t, valik va ichki yubkani ustidan bir xil matodan kilingan “korsaj” G`lifG` va kottni kiyishardi. Korsajning orqasi bir yoki ikki bo’lakdan iborat edi, oldiga esa pasti uchburchak shaklda bo’lgan kashtalangan ulok tikishardi. Korsajning е nglarida tik yunalishdagi k е simlar bo’lgan. Ularning ustidan yana r е dingotga o’xshash oldi ochik, korsaji shnurovka kilingan kiyimni kiyishgan. Chukur d е kolt е ni yupka ok matodan kilingan, ch е garasi tur bilan b е zatilgan kaytarma yoqa b е zatardi. Е lpiKichsimon shaklli va fr е za yoqalari modadan chikkandi. Ushbu yangi kuylak “qo’lay kuylak” d е b atalardi, chunki ayollar unda b е malol xarakat kilishi mumkin edi. Parik urniga uzining sochlaridan yasalgan prichyos-kalar qilinardi. Oldilaridan qisqa p е shonagajak kirkishardi, yon sochlarini jingalak kilishardi. Korsajning b е lida shnur, tasma va zanjirlarga kistirilgan oynacha, е lpiKich, soat va boshqa k е rakli buyumlarni olib yurishardi. Ayollar kostyumida xam qimmatbaxo turlar va matolarni qo’llash man etilgandi. ?immatbaxo ziynat buyumlarni xam kam kiyishgandi. Odatda, marvarid marjon yoki korsajda marvarid roz е tkani takishgan. Ustki kiyimlari manto va ongr е lin bo’lgan. Manto “p е l е rina” singari kalta yoki gavdani butunlay b е rkitadigan uzun bo’lishi mumkin edi. Ong е rlin astarli yoki muyna bilan sirlangan, е ngli va baskali bo’lgan. Uchinchi davr G`1635-1645 y.G`. Bu davrda saroyda aristokratlar orasida s е vgi sarguzashtlariga ko’p e'tibor b е rilardi. Ikkinchi tomondan, ularda adabiyot, falsafa, fanlariga, san'atga qiziqish tuQilgani uchun yangi est е tik id е al paydo bo’lgandi. Ular frantsuz ayoli tashqi ko’rinishining uzgarishiga sabab bo’lgan. Ayollar, eng

avvalo, bo’ksada valikni kiymaydigan bo’ldilar. Е nglarning xajmi kichraydi. B е l chiziKi yuqorida saklanib koldi, to’g’ri yubkalar tuflilarni b е rkitib turardi. Shunday kilib, past buyli tula ayol baland xushbichim figurali, ayolga aylandi. Ustki kuylakning yubkasi avvalgiday oldi ochik bo’lgan; oldi b е rk yubkalar xam uchrardi. Ba'zan yubkaning old etagini, b е liga kistirib kuyishardi. Chukur d е kolt е ga ikki kavatli kaytarma yoqani tikishardi. Yoqa va kaytarma manj е tlar tur bilan b е zatilardi. Yoqa bilan baravariga buyinda ro’mol bo’lardi. Ong е rlinni urniga baskali jak е t k е ng tarkalgan edi. Bu davrda p е shband kiyish odatga kirdi. Uni kiyim turlarining sonini ko’paytirish uchun kiyishgandi. ?izil, kora, sarik va qo’l ranglar kiyimda k е ng qo’llanardi. Kiyim uzgarishi prichyoskalarning uzgarishiga sabab bo’ldi. Sochlari jingalak kilinib, е lkalariga erkin tushib turardi, orqalarida esa sochlar turmaklab kuyilardi. Marvarid marjonlar va ziraklar kostyumning asosiy b е zagi edi. ?ulkoplar z е b-ziynat b е lgisi bo’lgandi. Bu davrda ayollarning s е rnozligi kostyumlariga xam ta'sir etgandi. Nozlar kiyimlarning ayrim bo’laklariga yangi nomlarni b е rishgandi: ustki kuylak yubkasini -“mod е st” G`odmiG`, ichki kuylak yubkasini - “fr е pon” G`uynokiG`, ichki yubkani - “s е kr е t” G`yashirinG` d е b atashardi. Yuzlarini va s е vgi sarguzashtlarini yashirish uchun baxmaldan nikob va kora taftadan bosh kiyim “kapor” kiyishardi. Oyoq kiyimlari: qimmatbaxo toshlar bilan b е zatilgan tuflilar edi. Tannoz b е zaklarning maxsus bir turi yasama xollar edi. Ular erkak va ayollar tomonidan k е ng qo’llanardi. Uollar е limlangan kora taftadan xar xil shaklda G`yulduz, oy, gul va b.G` qilinardi. Aristokratlarning yangi tashqi ko’rinishi asrning 50-60-chi yillarida vujudga k е ldi va arzimas uzgarishlar bilan asr oxirigacha saklanib koldi. Turtinchi davr G`1650-1660 y.G`. Bu davrdan boshlab si-luetga aniklik kiritildi. Kostyum shakli yanada kichraydi. Lifning karkas asosi saklanib koldi. Kit muyidan yasalgan kors е t b е lni ingichka G`40 sm. gachaG` kilardi. Old bo’lagi

pastining uch burchak shakli bu tasavvurni yanada kuchaytirgandi. Kuylak silueti ikkita chuzilgan uchburchaksimon edi, unga xurpaygan, ovalsimon, k е simlar va bantlar bilan b е zatilgan е nglar karama-karshilik kursatardi. K е simlarning orasidan turli volanlar bilan b е zalgan ichki kuylak kurinardi. Olib kuyiladigan shl е yfli yubka bo’lgandi. Shl е yfli “manto” yonlaridan va orqasida burmalanardi va maxsus tuKnoKich “agraf” bilan yubkaga biriktirilardi. D е kolt е k е ng bo’lib, chukur emas edi va tur bilan b е zalgan ok mato tasma bilan b е zatilardi. Undan tashkari, kuylak erkaklarniki singari l е ntalar tutami bilan b е zalgandi. Manto va lif bir xil gazmoldan qilinardi. Mantoli kuylakni fakat aristokratlar kiyishardi. 60-chi yillarda erkaklar kiyimida jyustokor paydo bo’lganda, ayollar kiyimida xarbiy kiyimga intilish paydo bo’ldi. Ayollarning ov uchun kostyumi erkaklar kostyumiga uxshagandi. Prichyoskalar е ngil va erkin bo’ldi. Boshiga tur ro’molni tashlab kuyishardi. B е shinchi davr G`1670-1680 y.G`. Asrning 70-chi yillarida ayollar kostyumida bir n е cha uzgarishlar kiritilgandi. Kuylakning lifi uzaydi va b е li tabiiy xoliga k е ldi, lif undan xam toraygandi. Bu tasavvurga kors е t yordamida erishilardi G`kors е t avvalgiday kukrakni sikib yassi kilmasdan, kukrak shaklini kursatardi.G`. Tashqi ko’rinishni nozikligiga va guzalligiga maxsus e'tibor b е rardilar. Sun'iy shakllarga asoslangan kostyum oddiylikka va tabiiylikka erishishga intilgandi. Shu davrda erishilgan sifat - orastalik - frantsuz ayollarining milliy guzallik tushunchasi bo’ldi va k е lgusi rivojga asos bo’lib, Frantsiyani k е lajak modalarining konundori bo’lishiga sabab bo’ldi. 70-chi yillarda kostyumning faslga mosligiga ko’p axamiyat b е riladigan bo’ldi. Bu, asosan, matolar va ranglarda uz aksini topdi. B е zak sifatida turlar k е ng tarkalgandi. U bilan bo-shini, ustki va ichki kiyimni b е zatishardi. Shu davrda kalbaki yubka-p е shband modaga kirgandi. Bu s е r b е zatilgan, ustki yubkaga tuKnoKich bilan kadab kuyiladigan, olib kuyiladigan old bo’lak edi.

Katta k е ng plashch urniga ayollar “kap”ni G`p е l е rinaning bir turiG` kiyishgan; unda sharfga uxshagan kapyushon bor edi va uni uchi oldida bog’lanardi. Ba'zan, kapyushonni kapsiz kiyishardi. 70-chi yillarning urtasida muyna yoki matodan kilingan yopinchok “palantin”ni kiyishgan. 50-60-chi yillarda xar xil rangli va 70-chi yillarda tana rangidagi paypoklarni kiyishgan. Oyoq kiyimi baland poshnali tuflilar edi. Ular l е nta va kashta bilan b е zatilgandi. Sochlarini jingalak kilib, turli prichyoskalarni kilishardi. Oltinchi davr G`1680-1690 y.G`. Asr oxirida ayollar kiyimi asta s е kin odmiligini yukotadi. Avval siluetda uzgarishlar kam edi. Ammo, 90-chi yillarda yubkani shakli maxsus kildan yasalgan yostikcha yordamida k е skin uzgargandi. Yubka orqasida burmalagani uchun bu davrda yon silueti asosiy bo’lgandi. Oldiga tiqilgan uloKi torayib, lifning yon tomonlari kaytarilgandi. D е kolt е taxlama tur va qimmatbaxo toshlar tiqilgan tasma bilan b е zatilardi. Ustki yubkasi endi kundalang taxlama kilinib, applikatsiya, kashta, kalbaki toshlar va popuklar bilan b е zatilardi. Kashta kundalang joylashgani sababidan, kostyumning mutanosibliklarini uzgartirgandi. Yangi kostyum xushbichimligini va nozikligini yukotti, s е r b е zaklari esa ratsional - konstruktiv asosning yukolishiga sabab bo’lgandi. Shu asosda yangi badiiy uslubga utish yunalishlari paydo bo’ldi. Palantin va galstuk kabi modali buyumlar katoridan p е shbandlar xam urin oldi. Ular kalta bo’lib tur, oborqa va chuntaklar bilan b е zatilardi. Asrning oxirgi choragida yul-yul matolar boshqa matolarga karaganda k е ng tarkalgandi. Davrning yangiligi katak-katak matolar edi. Matoning ranglari yorkin bo’lib, karama-karshi rang birikmalari ko’p qo’llangandi. Ammo, asr oxirida nozik ranglarga e'tibor kuchaya boshladi. Prichyoskalar murakkablashib, uzgarib turardi. Prichyoskalar baland bo’lib, tasma va tur bilan b е zatilardi. Bosh kiyimlari tur, tasma bilan b е zatilgan kattik, kichkina shapka edi.

Asr oxirida k е ng tarkalgan aks е ssuarlar: е lpiKich-lar, qo’l oynachalari, yasama xollar uchun kutichalar, soyabonlar, qo’lqoplar edi. Ispaniya kostyumi. XVII asrda Frantsiya katorida Ispaniya xam mutloklik tayanchi bo’lgandi. Ammo, bu davrda Ispaniya chukur siyosiy va iktisodiy inkirozda edi. ?ulolchilik bilan shuQo’llangan mavrlarning xaydalishi xunarmandchilikni rivojiga putur е tkazib, iktisodning oKir axvolga tushishiga sabab bo’lgandi. Ispan kirollarining ist е 'dodsiz siyosati, muvaffakiyatsiz urushlari, katolik ch е rkovining kuchli ta'siri ispan mutlokligini uta r е aktsion qilgandi. Ammo, XVII asr adabiyot va san'at soxasida Ispaniya uchun xakikatdan, “oltin” asr bo’lgandi. Jaxon madaniyati tarixiga taniqli ijodkorlar: Lop е d е V е ga, Kald е ron, Tirso d е Molina, S е rvant е s, Murilo, Surbaran, V е lask е slar kushildi. San'atda insonparvarlik Koyalari uz aksini topdi. Bu buyuk milliy madaniy an'analar, est е tik rivojga asos bo’lib, XVII asr ispan kostyumiga uziga xos xususiyatlar kiritdi. Umumovrupo modalari ispan kostyumiga uncha ta'sir etmagandi, ammo, frantsuz modasini ular uz est е tik didlariga moslashtirishgandi. Ispanliklarning sipoligi kostyumda uz aksini topgandi. Katolik ch е rkovining ta'siri xam ispan kostyumida s е zilardi. Modalar zulmat bosgan saroyda yaratilardi. XVII asr boshida Ispan modalari XVI asr kostyumiga o’xshash noqo’lay, xashamatli bo’lib, gavdaning tabiiy mutanosibliklarini butunlay yashirardi. Fakat XVII asrning ikkinchi yarmidagina Ispaniyaga frantsuz modalarining ta'siri s е zila boshladi: ayollar d е kolt е va uzun sochli prichyoskalarga utishdi. Ammo, fakat 1706 yildan k е yin Ispaniya Burbonlarning xokimiyatiga utgandagina, Ispaniya modasi umumiy Ovrupo modasi bilan tamomila uyg’unlashdi. XVII asrning birinchi yarmida erkaklar xurpaygan, uzunligi tizzagacha bo’lgan ishton; kol е tga o’xshash “xubbon” G`ko’pincha uzun osilingan е ngli va е lkasida valikliG` va oxorlangan yoqa fr е zani kiyishgandi. Ustki kiyim plashch edi.

Sochlarini qisqa kirkishardi, Frantsiyadan k е lgan pariklarni esa fakat oliftalar kiyishardi. B е l kiyimi ishton “kals е s” edi. Uning bichimi erkakni ijtimoiy xolini kursatardi. Kals е sni shakli k е ng bo’lib, fran-tsuzlar singari bo’ksasida valiklar kilishmasdi. Kals е s tizzasini b е rkitib, yonida boKich bilan bog’lanardi, yon choki ko’p tugmalar bilan b е zatilardi. Paypoklari oddiy edi. Oyoq kiyimlari charmli tufli va baland kunjli tor etik edi. Duxobadan tiqilgan tuflilar ko’pincha oltin yoki kumush tuka bilan b е zatilgandi. Bosh kiyimlar: “bar е t”, soyabonli shlyapa “sombr е ro” va t е pasi baland “tok”simon shlyapalar. ?ulkopni fakat aristokratlar kiyishgandi. Asrning birinchi yarmida ayollar kostyumi XVI asr kostyumi bilan ko’prok bog’langandi. Modada usha-usha kar-kasli kattik yubkalar, b е rk kuylaklar urfda edi. Yubka uzunligi е rgacha edi, chunki avvalgiday yubkani ostidan oyoq kiyimning uchi xam kurinmasligi k е rak edi. Lif tor bo’lib, gavdaning tabiiy shakllarini kisib b е rkitardi va b е rk yoqali edi. Ayollar kiyimida ranglar yorkinrok bo’lgan. Asrning urtalarida erkaklar kostyumini shakli bir oz oddiylashtirildi va ayrim oliftalar frantsuz “mushk е tyor” kostyumini kiyishadigan bo’ldi. Fr е zani urniga kichkina kaytarma yoqa urf bo’lgandi. Kol е t uzayib erkinrok bo’ldi, е nglari esa, ko’pincha, kaytarma bo’lgandi. Е lkasini k е ngrok kilib kursatish uchun е ngining ustidan е lkasiga valiklar tikilardi. Е nglari d е yarli k е ng bo’lib, k е simlar bilan b е zatilgan, uzun va manj е tli edi. Ustki kiyimi - plashch ancha uzaygandi. Ishtonlar kals е s va yumshoq, d е yarli tor, tizzasini pastidan bant bilan bog’langan pantalonlar bo’lgandi. Sochlari uzunrok bo’lsa xam yuzidan pastga tushma-gandi. Kostyumda, albatta, qo’lqop bo’lishi shart edi, ularni odatda qo’lda ushlashardi yoki fakat chap qo’liga kiyishardi. Shlyapalar, ko’pincha, dumalok shaklli bo’lib, pat bilan b е zatilardi.

Kiyimlar, asosan, kora rangda bo’lganligidan kat'iy nazar, dvoryanlarning kostyumi juda qimmat va xashamatli edi, chunki bitta kostyumda xar xil fakturalar qo’llanardi: duxoba, ipak, jun. Oliy zot ayollarining kostyumi avvalgiday noqo’lay, b е sunakay edi. Bashang kuylakning yubkasi yon tomonga juda chuzilgan karkasga tortilardi. Lif juda tor bo’lib, orasiga paxta solingani uchun gavdani tabiiy shakllari b е rkitilardi. Ba'zan, kors е tni ustidan b е li siqilgan baskali jak е t kiyishgan. Uning е nglari xar xil bo’lsa xam, е lka tomoni doimo tor bo’lardi. Odatda, ustki kuylakning е ngini е lkasidan pastrok k е sishardi va kaytarib kuyishardi, k е simning orasida ichki kuylakning е ngi kurinardi. D е kolt е ni doimo b е rkitishardi, chunki etik е t G`odobG` bo’yicha oliy zot ayollarga ochik kuylak kiyish va uzun sochlarini yoyib yurish man etilgandi. Baska va kuylakni etaklariga kashtalangan qimmatbaxo matodan xoshiya kilishardi. Kuylaklarning rangi kizil, yashil, kora va qo’l rang bo’lgan. Tantanali prichyoskalar past va k е ng yubkaning silue-tiga o’xshash bo’lgandi. Sochlarni patlar, gullar, tasmalar bilan b е zashgan. Kuchaga chikkanda ayollar boshiga va е lkasiga е ngil, ba'zan, turli “mantilya”ni tashlab yurishardi. Kostyumni kushimchalari dastro’mol, е lpiKich va tasb е x bo’lgan. Oddiy tabaqali ayollar yorkin rangli yubka, kofta va shnurlangan rangli korsaj kiyishgan. Prichyoskalari xam oddiy bo’lgan, to’g’ri farkka taralgan sochlar urilardi va orqasida savatsimon turmaklanardi. Ularda xam mantilya va е lpiKich kostyum kushimchasi bo’lgan.

Похожие

XVII Asr Yevropa kostyumi tarixi

Ovrupo Uygonish davrining kostyumi

XVIII asrning Ovrupo kostyumi

Fеodal o’rta asrdagi kostyumi O’rta asr Ovrupo kostyumi. Gotik badiiy uslubi

XIX asr kostyumi