Terini tuzilishi, tartibi va fiziko-mexanik xususiyatlari - Текстиль - Рефераты

Terini tuzilishi, tartibi va fiziko-mexanik xususiyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33.5 KB

Terini tuzilishi, tartibi va fiziko-mexanik xususiyatlari. REJA: 1. Xayvonlar terisining tuzilish tarkibi. 2. Charmbop terilarning tuzilishi. 3. Muynabop terilarning tuzilishi. 4. Po’stinbop terilarning tuzilishi.

Xayvonlarning teri qoplami juda murakkayu tuzilishiga ega. Xayvonlar terisi xujayralari va xujayrasiz moddalardan tashkil topgan. Terini ko’ndalaniga kesib zarrabin (mikroskopda) yordamida ko’rilganda, teri to’qimalari bir-birini ustida qoplashib joylashganini xamda bir-biriga o’zaro bog’langanligini, lekin ular bir- biridan tuzilishi bilan keskin ajralib turishni vazifalari xam xar xil bulishi bilan xarakterlanadi. Ko’pincha xayvon terilari to’rtta qavat bo’lishi bilan farqlash mumkin. Birinchi epidermis yoki terining yuza qavati (terining ustki qavati); ikkinchi mag’z qavati yoki terining haqiqiy charm qavati; uchinchi terining ostki to’qimasi yoki terining ostki qavati; turtinchi terining osti mushak kavati. Hayvonlarning teri qavati asosan organizmni kasal tarqatuvchi mayda tangachalardan (batkriyalardan) kimyoviy moddalardan, mexanik jaroxatlardan asraydi. Bundan tashqari xayvonlarni tanasini sovib yoki isib ketishdan moddalarning almashinuvini va tanada bo’lgan ma’lum miqdordagi suvni muvozanat qilib ushlab turishi bilan. Teridan ter chiqishi bilan birgalikda parchalangan ayrim moddaldar xam chiqib ketadiYu shuningdek. Ma’lum darajada gazlar aldmashinuvi – uglerod 4-oksidi. Ajralib chikib, kislorod qabul qilishni bajarib turadi. Bundan tashqari teri sezgi organi qobiliyatini xam bajaradi. Bunda nerv organlarini uchlari joylashgan bo’lib, ular xarakatni, og’riqni xis qilish nervlari xam joylashgan bo’ladi. Xar xil xayvonlarning terisini gistologik tuzilishlari bir xild bo’ladi. 1. E pidermis – terining ustki qavatiga aytiladi. Bu teri t o’ ы imasining yu q ori qatlami xisoblanib, ko’plab qavatlangan, qadaqlanib usti siniqlashgan to’qimadan iboratdir. Epidermis vazifasi organizmi tashqi muhitdan yetkaziladigan barcha nohushliklardan muxofaza qiladi. Undan tashqari suvni tanadan bug’lanib chiqib kamaytiradi. Shuningdek. U suv bilan yog’ bezlarini ajratib chiqarganligi uchun terisini yog’lanishi natijasida terisi deyarli qo’llanilmaydi. Cho’chqa terilarda esa jun qoplami o’ta dag’al va siyrak joylashganligi sababli bu terilarning epidermisi kalin bo’ladi, terining mag’z qavatiga ko’p sanli burmalari bilan botib kirgan bo’ladi. Bunna bo’rtmalar paydo bo’lshiga sabab

epidermisda o’zining shaxsiy qon tomirlari bo’lmasligidadir. Shuning uchun xam to’qimaning hayot faoliyati, terini mag’z to’qimasidan chiqib turuvchi suyuqlik modda bilan oziqlanadi. Agar bu bo’rtmalar bo’lmaganda bu qatlamni ozuqa moddalar bilan ta’minlanishi qiyin bo’lar edi. Bulardan tashqari burtmalar epidermis va terini mag’zi qatati urtasidagi bog’lanishni mutahkamlab ustidagi qatlamini o’sishigiga qulay sharoit yaratib beradi. Bunaqa qo’laylikldan epidermis juda tez qalinlashib ketishiga sabab bo’ladi. Terida soch o’sib chiqqan joylarida epidermis gidroblashgan chukurchalar paydo bo’ladi. Epidermis qalinlashgan joylarida yaxshi farqlangan molpigli va qobik qatlamlarga firolagan bo’ladi. Molpigli qavatini uzi esa uz qavatida ya’ni qatlamdan iborat buladi. Birinchi asosiy yoki tayyorlovchi qavat, ikkinchi – to’rsimon qavat, uchinchi esa donador qatlamdan iborat bo’ladi. Qobiq qatlami o’zining to’qimasini qobiqlash darjasini qarab o’ta. Ikkinchi darajali qavatlarga bo’linadi. Birinchi och qatlam, ikkinchi shaxsiy qobiq qatlam, uchinchi to’rlanuvchi qatlamlarga ajratiladi. Bu qatlamlar o’zaro juda sust bog’langan bo’lib, osonlikcha girmashib tugashadi. Shuningdek, yangi qobiklangan chukur qatlamdan kutariladigan to’qimalar bilan yangilanadi. Shurlanish jarayoni juda katta ahamiyatga ega bo’lib, teri qatlamining ifloslanishiga xamda teri yuzasiga utirgan tekin xo’r xasharotlardan tozalab turish vazifasini bajaradi. Terining mag’z qatlami zarra tuzilishi (mikrostruktura) terining mag’z qavati yoki xususiy (asosiy) charm qavati bog’lovchi to’qimani bir xisoblanib, epidermisning tagida joylashgan bo’lib, teri tuqimasining asosiy qavati hisoblanadi. Terining mag’z qavati xayvon tanasini mexanik jaroxatlardan muxofaza qiluvchi qalin qavat bo’lib, epidermisni ushlab turuvchi qavat xisoblanadi. Terining mag’z qavatida soch tomirlari, teri bezlari, qon o’tkazuvchi tolalar xamda asab uchlari tomirlari joylashgan bo’ladi. Bundan tashqari bu qavatda kollagen, elastik va retikulin tolalari xam joylashgan bo’ladi.

Teri mag’z qatlamining ayrim qavatlarini gistologik tuzilishi turlicha bo’lib, unda ikkita noaniq chegagaralanadigan qavatni kuzatish mumkin ekan. Birinchisi issiq bardosh yoki retikulyar qavatgabo’linar ekan. Epidermis bilan terini mag’z qavatini chegarasida negiz parda (bazalnaya membrana) joylashgan bo’lib, bu parda terini mag’z qavatidagi kollagen tolalariga o’tgan ingichka to’r tolalardan tashkil topgan bo’ladi. Bu tolalar kimyoviy tarkibi bilan kollagen tolalardan bir muncha farq qilib kaynatilganda yemishga aylanmaydi. Asosiy pardada bundan tashqari elastik tolalar xam mavjud buladi. Charm mahsulotlari ishlab chikarishda teridan epidermis va jun tolalarini qoplami tushiriladi (olib tashlanadi) asosiy parda esa tayyor charmni yuz qismi bo’lib qoladi. Negiz pardani tagida issik bardosh yoki burtma qavat joylashgan bo’lib, uning pastki chegarasida negiz soch tolasi piyozchalari va teri bezo’lari joylashgan bo’ladi. Terining eng rivojlangan qismlarida bu qavat burtma shaklda epidermisga botib, burtib turadi. Shuning uchun xam bu qavat burtma qavat deb nomlangan. Issiqbardosh qavatning ichida soch ildizlari, teri va yog’ bezlari, qon va limfatik tomirlar, charm mushaklari qaysi kim organizm faoliyatida qatnashib xayvon tanasining xaroratini tartibga solib turuvchi qavat xisoblanadi. Shuning uchun bu qavatni xarakatni tartibga soluvchi qavat deb yuritiladi. Xaroratni tartibga soluvchi qavatda soch ildizlari oraliqlarini, charm bezlari atrofini va boshqa tartibiy tuzilish qavatlarni oraliklarini kollagen tolalari to’ldirib turadi. Bu qavatning yuqori va o’rta pog’onlarida elastik tolalari quyuq to’r hosil qilib joylashgan bo’ladi. Bu tolalar soch xaltachalari va charm bezlari atrofida juda xam guj-guj bo’lib joylashgandir. Charm mahsulotlariga ishlov berganda epiteliy qon o’tkazuvchi tomirlar, to’qima maydonlari parchalanadi va ular olib tashlanadi. Shu olib tashlangan joylarda bo’shliklar xosil bo’ladi. Natijada esa pishirilgan charmni issiq bardosh qavati po’kkok bo’lib, qoladi, bu esa charmning mustahkamligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.

Qanchalik issiqbardosh qavat rivojlangan bo’lsa, shunchalik tayyorlangan mahsulotlar quvvatsiz bo’ladi. To’r yoki retikulyar qavat issikbardosh qavati tagida joylashgan bo’lib, bu qavat charmni mustahkamligini, tarangligini cho’ziluvchanligi mexanik xususiyatni ta’minlaydi, shuning uchun ham bu qavatni mexanik qavat xam deb yuritiladi. Bu qavatni to’r qavat deb yuritilishning ma’nosi. Bu qavat tolalarining to’r shaklida ega bulishligidadir. Bu qavatda kollagen tolasining taramlagi issiqbardosh qavatligiga nisbatan qalinroq bo’lib murakkablashgan joylashishini tashkil qiladi.

Adabiyotlar: 1. Зокиров М.Д.Атамуродов К.А.Хайдаров К.Х. Хайвонлар хом ашёси товаршуносли. Тошкент, 1999 й 2. Каспарьянц С.А. Кошилёв А.Ф. шкутов Ю.Г Товароведение и технология первичной обработки кожевенного с ы рья. Москва Легкая индустрия, 1977 й. 3. Muynabop,po’stinbop va charmbop terilarni ishlab chiqarishni uslubiy qullanmalari. Toshkent, 2008 y. 4. O’zinform agroprom targ’ibot va ilmiy- texnikaviy axborotlar Respublika markaziy «Bildirish»lari. 5. Muynabop, po’stinbop va char mbop terilari Davlat standartlari. 2000 y.

Похожие

Charmbop, po’stinbop va mo’ynabop terilarni tovarlik xususiyatlari

Tolalarni tozalash mexanik tozalash texnologiyasi va texnikasi

Libоsning tuzilishi va bardоshliligi

Chambop, muynabop va pustinbop terilarni tuzilish tarkibi

Fotonabor avtomatlarning tuzilishi va tavsifnomalari