Ипак қурти селекцияси ва уруғчилиги - Текстиль - Рефераты

Ипак қурти селекцияси ва уруғчилиги

Загружено в:

26.11.2022

Скачано:

0

Размер:

1055.015625 KB

Ипак қурти селекцияси ва уруғчилиги Режа: Ипак қурти селекцияси  Капалакларни жуфтлаштириш  Ипак қурти уруғчилиги корхонаси ишлари, уруғ тайёрлашдаги жараёнлар

Таянч иборалар : зот, дурагай, элита, суперэлита, ипак қурти уруғи, танлаш, чатиштириш, эски зот, янги зот, моновольтин, бивольтин, поливольтин, уруғчилик корхонаси, наслчилик станцияси Ипак қурти селекцияси. Селекция - танлаш ва чатиштириш йўли билан ўсимликлар навини, хайвонлар зотини яхшилаш, янги зот ва дурагайлар яратиш демакдир. Тут ипак қуртининг зотлари уч гурухга Моновольтин зотлар. бўлинади: Бивольтин зотлар. Поливольтин зотлар. Ҳозирги тут ипак қуртларининг зотлари икки гуруҳга бўлинади: 1. Эски абориген зотлар, бўлар халк селекцияси натижасида бунёд бўлган. 2. Янги зотлар ,илмий селекция йўлларини бир неча йиллар давомида куллаш натижасида яратилган. ИПАК ҚУРТИ ЗОТЛАРИ МОНОВ ОЛЬТИН БИВОЛЬТИН ПОЛИВОЛЬТИН

Капалакларни жуфтлаштириш . Капалакларни териш ва жуфтлаштириш вақтида нуқсонли капалаклар бўлса албатта аниқланиши керак. Бундай капалаклар териб олиниб ташлаб юборилиши лозим, қора доғли капалаклар эса албатта микроскопда текширилиши шарт ва агарда пебрина борлиги аниқланса, бундай пилла партияси яроксизга чиқарилади. Шу партиядан чиққан капалаклар солинган халтачалар уруғлари билан куйдирилиши шарт, шунингдек касал чиққан пиллалар солинган идишлар ювилиб дезинфекция қилинади. Капалакларни жуфтлашиши камида икки соат давом этиши керак, шундан сўнг улар ажратилади, урғочилари коғоз халтачаларга ёки ИПАК Қ УРТИ ЗОТЛАРИ таснифи МОНОВОЛЬТИН ҳар инкубация шароитда хил уруғи қурт қилиниб, уруғдан жонланиб чиққан қурт бутун ривожланиш даврида қандай парвариш қилинмасин бир йилда бир авлод беради. Фақат жуда камдан - кам ҳолларда қурт уруғи паст ҳароратда инкубация қилинганда моновольтин зотлар болалик генерациясида оз миқдорда ўзича ж онланиб чиқадиган уруғ бериши мумкин БИВОЛЬТИН йилда икки марта авлод Бир айтилиб, зотларга берадиган қуртларнинг пилласи одатда майда, оқ ботиқроқ чўзинчоқ, бели рангли, зотлардан Бивольтин бўлади. моновольтин зотларга қараганда ипак ҳамма олинадивақт кам ижобий , ноқулай томони қуртлари шароитга чидамлидир. ПОЛИВОЛЬТИН яшовчанлиги ва ипак қуртининг ривожланиш даврининг қисқалиги турли касалликларга ва ноқулай шароитга жуда чидамли ва ривожланиш даври қисқа бўлган зотларни селекция қилишни зарур қилиб қўяди. Моновольтин, бивольтин зот п иллаларига нисбатан пилла майда.

қутичаларга солинади (қабул қилинган изоляция системасига қараб), эркак капалак текширилиб, кучсизлари яроксизга чиқарилади, қолганлари эса папильонаж каравотларига жойлаштирилиб салқин, қоронғи жойда сақланади. Бу эркак капалаклардан келгуси куни ёки ҳатто ўша куни, қайта фойдаланиш мумкин, аммо улар камида 3-4 соат дам олиши шарт. Эркак капалаклардан такрорий фойдаланиш эркак гуруҳидаги пиллаларнинг бир қисмини иқтисод қилиш имкониятини беради. 48-Расм. Капалакларни ажратиш. 37-расм. Жуфтлашган капалакларни ажратиш жараёни Капалакларни изоляция килишнинг бир неча усуллари мавжуд. Уларга JI.Пастер томонидан таклиф қилинган пебринага қарши кураш усули асос қилиб олинган бўлиб, ҳар бир капалакни қандайдир изоляция буюмига (халтача, қутича, дока румолча, металл стаканча ва бошқаларга) солинади. Пебрина касаллиги урғочи капалак орқали наслга берилади. Капалакни текшириб унда пебрина борлиги аникланса, у қолдирган ҳамма уруғлар йўкотилади, чунки улар ҳам маълум даражада касалланган бўлади. Аммо бунинг учун ҳар бир капалакни алоҳида изоляция буюмига жойлаштириш керак,ўша ерда у уруғ қолдиради, шунда биз бу уруғни шу капалак томонидан қолдирилганини биламиз. Изоляция қилишда ҳар хил буюмлар ва ҳар хил зичлик қўлланилади. Битта халтачага 1, 2 ва 3 тадан урғочи капалак солинади. Катта халтачага 5

тадан урғочи капалак ва охири картон қутичаларга эса 50 ва 100 та урғочи капалак солинади. Шуни таъкидлаш керакки, Л.Пастер фақат урғочи капалакларни биттадан изоляция қилишни назарда тутган. Капалакларни кўпроқ зичлаштирилган ҳолда изоляция қилиш папильонажда, шунингдек микротахлил вақтида мезҳнат сарфини тежашга йўналтирилган, аммо шу билан бирга бундай зичлаштириш касал капалакларни топишнинг имкониятини пасайтиради (айниқса, кам даражадаги касалланишда) ва қанчалик зичлаштириш даражаси юкори бўлса, касал уруғларни ўтказиб юбориш эхтимоли шунчалик юқори бўлади. Бу ҳакда «Микроскопда текшириш» бўлимида батафсил баён этилади. Агарда урғочи капалаклар папильонаж халтачаларига солинган бўлса, бундай халтачалар капалаклари билан металл тўрдан қилинган ёки канопдан тўқилган тўрли цилиндрларга солинади. Капалаклар билан ишлаш вақтида бу цилиндрлар халтачалари билан бирга папильонаж биноларини юқори зонасига осиб қўйилади, аммо папильонаж тугаши билан улар пастки зонага, папильопаж каравотларини ёки папильонаж катаклари ўрнига осиб қўйилиши керак. 36- Расм. Тухумларни микроскопик таҳлилдан ўтказиш.

Капалакларни пебринага қарши микроскопда текшириш усуллари Бундай пастга осиб қўйиш албатта зарур, чунки бинонинг юқори зонасида ҳарорат пастки зонасига нисбатан ҳаммавақт юқори, у 30°С ҳатто ундан юқорига кўтарилади, бу айниқса кундузги ва тунги соатларда ҳароратнинг ўртасида фарқи кескин бўлганда уруғни физиологик ҳолатига салбий таъсир этади ва кўпинча уруғларни ўзидан ўзи жонланишига олиб келади. Папильопаж биноларининг юқориги зонасида пастки зонасига нисбатан одатда ҳавони нисбий намлигини кам бўлиши ҳам уруғ учун ноқулайдир. Агарда капалаклар картон ёки қоғоз қутичаларга изоляция қилинган бўлса, уларнинг 5-10 таси бир қилиб боғланади ва махсус қурилган сўриларда сакланади, ҳар бир қутича шундай жойлаштирилиши керакки, у қутичадаги уруғларни тўла шамоллатиб туришни таъминласин. Одатда капалакларнинг уруғ қолдириши 3-4 кун давом этади, шундан 7080% и биринчи суткада, 15-20% и иккинчи суткада ва қолган уруғлар учинчи ҳамда тўртинчи суткада қолдиради. Шуни эсда сақлаш керакки, биринчи суткада капалакнинг қолдирган уруғи сифатли хисобланади, чунки у авариолнипг пастки қисмида ва пилладан капалак чиққунча тўла ҳосил бўлади. Сўнгги кунлари эса капалак пилладан чиққанидан кейин ҳосил бўлган уруғни қолдиради. Одатда бундай уруғлар биринчи куни қолдирилган уруғларга нисбатан майда, захира озиқа моддаси кам, физиологик томонидан аҳамияти паст. Шунинг учун ҳам охирги куни қолдирилган. уруғларни ажратиш имкониятига эга бўлиши ва кейин уни яроқсизга чиқариш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Аммо бундай иш кўп меҳнат талаб қилади ва капалакларни халтачаларга 1-5 донадан изоляция қилишда, амалда уни бажаришнинг имконияти йўқ. Қутичалардан ёки металл стаканчалардан фойдаланишда тегишли мосламаларнинг бўлиши, уруғчилик корхоналари шароитида оҳирги қолдирилган уруғни яроқсиз қилиш ва шу билан тайёрланадиган уруғ сифатини бирмунча яхшилаш имкониятини беради.

Сўнгги бир неча йил давомида капалакларни ёппасига микроскопда текшириш вақтида пебрина билан касалланиш 0,05 фоиздан ошмайдиган ёки бутунлай учрамайдиган уруғчилик корхоналарида капалакларни махсус ичига ҳаво ўтиши учун майда тешилган, эмульсияланган пергамент қоғоз билан қопланган қутичаларга гуруҳлаб изоляция қилишга рухсат этилади. Капалаклар шу қоғозларга ўзини қолдирадиган уруғларни ёпиштиради. Битта қутичага 100 тадан капалакни изоляция қилиш фақат капалакларни ёппасига микроскопда текшириш вақтида пебрина билан касалланиш 0,001% дан ошмайдигаи ёки бутунлай учрамайдигаи уруғчилик корхоналарига руҳсат этилади. 100 дона капалаклар солинадиган қутичаларнинг: узунлиги 40 см, эни 30 см, баландлиги 8-9 см. Агарда касалланиш 0,001 дан 0,05 фоизни ташкил этса, бунда битта қутига 50 тадан капалак изоляция қилинади. Бундай вақтда қутичанинг бўйи 30, эни 20 ва баландлиги 7-8 см бўлиши керак. 15 Тегишли адабиётларда капалакларни 25 тадан изоляция қилиш тўғрисида айтиб ўтилган,, аммо касалланишнинг руҳсат этилган аниқчегараси кўрсатилмаган. Қутичаларни бирмунча бошқа катталикда тайёрлаш мумкин, аммо бунда ҳар бир капалак учун юза сатҳи 12 см 2 дан кам бўлмаслиги керак. Капалакларни қутичаларга солишда санаб эмас, балки оғирлиги бўйича, бунинг учун ҳар, бир партиядан олинган намунани тортиш билан битта капалакнинг ўртача оғирлиги аниқланади. Капалаклар қутичага солингач, унинг қопқоғи тезда беркитилиб, унга партия номери, дурагайни номи, капалакни изоляция килинган куни ёзилади. Қутичанинг қопқоғи ҳам худди шундай материаллардан ясалади ва унда ҳаво ўтиши учун тешикчалар қилинади (қоғозни тешиш машинада бажарилади). Бундай қутичалардан фойдаланилганда ypy ғ қолдириш бошланганидан 12-20 соат ўтгач , қутича очиладн , ҳамма капалаклар

йиғилиб , эмульсия қилинмаган пергамент ёки ярим пергамент қоғоздан ясалган қутичага солинади , аммо унинг таги майда тешилган , бўйи ва эни қутичага нисбатан 1 см кичик бўлиши керак . Шундай қилиб қутичадаги эмульсия қилинган қоғозда фақат биринчи суткада қолдирилган уруғлар бўлади . Қолган ҳамма уруғлар эмульсия қилинмаган қутичада қолдирилади ва шу қоғозга яхши ёпиштирилган бўлади , бу уни биринчи суткада қолдирилган уруққа аралашиб кетишини олдини олади . Қутичани капалаклар ва уруғ билан махсус тайёрланган сўриларга ёки уларни 6-10 тадан қилиб боғлаб изоляцион халтачалар солинган тўрлар осиладиган симларга илиб қўйилади . Зичлаштирилгаи ҳолда капалакларни изоляция қилиш пебрина билан касалланган материални тўла брак килиш имкониятини камайтиради . Шу нуктаи назардан капалакларни 1-2 тадан халтачаларга изоляция қилиш энг яхшиси ҳисобланади . Аммо бу усул кўп меҳнат талаб қилишини ҳисобга олиб уруғчилик корхоналарида меҳнат сарфини камайтириш мақсадида капалакларни битта халтачага ундан юқори зичликда 3-5 тадан изоляция қилиш қўлланмокда . Агарда капалакларни 3 тадан изоляция қилишда 10 х 15 см катталикдаги халтача етарли бўлса , капалакларни 5 тадан изоляция қилиш учун 21 х 13 см катталикдаги халтачалар зарур ( халтачалар тайёрлаш учун олинган қоғознинг энига қараб уларнинг катталиги бирмунча ўзгариши мумкин ). Халтачалар пергамент қоғозидан тайёрланади , халтачанинг ички юзаси совун эмульсияси билан қопланган бўлиши керак . Совун эмульсияси билан қоплаш қоғозни халта катталигида кесгунга қадар амалга оширилади ва қуритилади . Бу ишни қўлда ( қоғознинг юзасини эмульсия билан қоплаш ) қоғоз варағига чўтка билан ёки махсус машинада эмульсия суртиб бажариш мумкин ва қуритиш учун уларни бино ичига осиб қўйилади . Бу усул кўп меҳнат талаб қилади ва ҳозирги вақтда келадиган ўралган қоғозга махсус машинада совун эмульсияси суртилади (400 г кир совунга 3 л сув ). 10 х 12 см катталикдаги 10 0000 изоляция халтачаларига тахминан 150 л совун эмульсияси керак бўлади . Икки марта эмульсия суртиш яхши натижаларни

беради , бунда эмульсия билан копланган қоғоз қуритилиб , у иккинчи марта эмульсия билан қопланади ва яна қуритилади . Бундай қоғоздан уруғ осон кўчади . Эмульсияга бироз зиёнсиз буёқдан қўшилиши тавсия этилади , чунки кейин қоғозни эмульсия суртилган томонини эмульсия суртилмаган томонидан ажратиш осон бўлади . Ипак қурти уруғчилиги корхонаси ишлари , уруғ тайёрлашдаги жараёнлар . Ипак қурти уруғи - тухуми уруғчилик корхоналарида , уруғ заводларида тайёрланади . Ипак қурти уруғи тайёрлайдиган корхоналарнинг умумий иш фаолияти саноатда боқиш учун уруғ тайёрлаш , республикамиздаги давлат ва жамоа хўжаликларини соғлом , хаётчан ва махсулдор қурт уруғи билан таъминлашдир . Ипак қурти уруғини тайёрлашда уруғ заводлари қўйидаги ишларни бажаради : наслчилик хўжаликларида элита уруғлардан очилган қуртларни боқишни ташкил этиш , юқори сифатли тирик пиллаларни қурт уруғи тайёрлайдиган заводларга жўнатиш , заводда пиллаларни сархиллаш , уларнинг турли касалликлар билан зарарланган - зарарланмаганлигини текшириш , тирик пиллаларни жинсга ажратиш , пиллалардан капалакларни чиқариш , уларни чатиштириш , тозалаш , ювиш , саралаш ва хўжаликларга тарқатилгунга кадар сақлаш . Уруғ тайёрлашда уруғ заводининг ишлари Наслчилик хўжаликларида элита уруғлардан очилган қуртларни боқишни ташкил этиш Юқори сифатли тирик пиллаларни қурт уруғи тайёрлайдиган заводларга жўнатиш Пиллаларни саралаш, турли касалликлар билан зарарланган - зарарланмаганлигини текшириш ллаларни Тирик пи ажратишжинсга Пиллалардан капалакларни чиқиши, уларни чатиштириш, уруғини олиш Соғлом уруғларни танлаб олиш, тозалаш, ю в иш, саралаш ва хўжаликларга тарқатилгунга қадар сақлаш

40-расм. Уруғчилик корхонасининг ишлари Наслчилик хўжаликларида қурт уруғини жонлантириш, боқиш, пиллаларни топшириш қурт уруғининг агроном-агротехниклари томонидан тузилган календар режалар ва кур боқишнинг технологик картаси асосида олиб борилади. Уруғчилик корхоналари (қурт уруғи тайёрлайдиган заводлар)да иш пилла қабул қилиш ва унинг сифатини аниқлаш билан бошланади. Саноатбоп пилла олиш учун ипак қуртининг биринчи бўғин дурагайлари боқилади. Ҳар хил зотларга мансуб пиллалар, капалаклар ва уруғ гуруҳи аралашиб кетмаслиги учун зотнинг эркак ва урғочи пиллаларга ажратилиб алоҳида хона ёки бўлак жойларга жойлаштириш керак. Пиллалардан капалак чиқариш, уларни жуфтлаштириш, ажратиш ва уруғ (тухум) олиш жараёнлари папильонаж деб аталади. Заводда папильонаж даврида қўйидаги ишлар амалга оширилади:

Папильонаж давридаги ишларПапильонаж инвентарларни ва капалакларни чиқиши учун шароит яратиш Пилладан чиққан капалакларни кузатиш, териб олиш, жуфтлаштириш Жуфтлашган капалакларни ажратиш Урғочи оталанган капалакларни алоҳида қилиб ҳалтачаларга солиш ва сақлашМикроскопда текшириш учун капалаклардан ўртача намуна олишТухум тайёрлаш ва сақлаш

Назорат саволлари: 1. Ипак қурти селекцияси нима? 2. Ипак қуртининг вольтинлиги нима? 3. Наслчилик ишларининг вазифаси? 4. Ипак қуртининг қандай зот ва дурагайларини биласиз? 5. Уруғчилик корхоналарининг вазифаси нима? 6. Уруғ тайёрлаш жараёнлари нима? 7. Папильонаж нима? 8. Уруғчилик корхоналарида қандай уруғлар тайёрланади? 9. Соф пилла деганда нимани тушунасиз? 10. Наслчилик хўжаликларининг вазифаси?

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. Ахмедов.Н, И.Эльмурадова – Тутоводство, Тошкент, 2006. Ўқув қўлланма, 35 бет 2. Рахмонбердиев.К, М.Хиббимов – Тутни қаламчадан ўстириш, Тошкент. 2008. услубий қўлланма, 99 бет 3. Ахмедов Н, Муродов С – Ипакчилик асослари, Тошкент, 1998 й Дарслик, 2007 бет 4. Ахмедов Н. – Ипак қурти экологияси ва боқиш агротехникаси, Тошкент, 2014 йил. Дарслик. 180 бет Абдуллаев У.А. – «Тутчилик», Тошкент, «Меҳнат», 1991. дарслик, 399 бет 5. Азизов Т,Ахмедов Н. Орипов О. Пиллаларга дастлабки ишлов бериш Ўқув қўлланмаси. Тошкент 2010 й. 136 бет 6. С.Собиров, Н.Ахмедов, У.Жуманова - «Ипак қуртининг касалликлари ва зараркунандалари» ўқув қўлланма Тошкент 2011 йил. Ўқув қўлланма. 99 бет. 7. Ахмедов Н., Наврўзов С. – Ипак қурти уруғчилиги, Тошкент, 2014. Дарслик, 214 бет

Похожие

Ипак қурти биологияси

Тут ипак қурти касалликлари, зараркунандалари ва уларга қарши кураш

Тут ипак қурти экологияси ва ташқи муҳит омилларини таъсири

Тут ипак қурти пилласининг тузилиши ташқи белгилари ва асосий хусусиятлари. Пила ипининг тузилиши ва асосий хусусиятлари

Инкубаторияни ташкил қилиш ва тайёрлаш. тут ипак қурти уруғини жонлантиришга қўйиш муддатини аниқлаш ва жонлантириш усуллари