Нуткий калималарни инглиз ва узбек тилларида берилиши - Лингвистика - Рефераты

Нуткий калималарни инглиз ва узбек тилларида берилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41.5 KB

Нут қ ий калималарни инглиз ва ўзбек тилларида берилиши Тилшунослар турли тил системаларини ў рганар экан, барча тилларни ва айрим тилнинг ў зига хос белгиларини турларга, гуру ҳ ларга ажрата бошладилар. Бу белгиларни қ иёслаш натижасида умумийликлар келиб чи қ ади ва тиллардаги универсалликлар ани қ ланади. Ж.Б.Б ў роновнинг ёзишича, барча тил системалари учун муштарак белгилардаги мувофи қ лик ва номувофи қ ликни ў рганувчи фан сифатида қ иёсий типология фани юзага келди. Икки ёки ундан орти қ тил системаларини мазмун ёки формага асосланиб чо ғ иштириш мумкин. Бу масалага доир турли фикрлар мавжуд. Баъзилар тил системаларини чо ғ иштиришни мазмунга таяниб, бош қ алар формага (шаклга), яъни ё мазмундан шаклга, ёки шаклдан мазмунга қ араб бошлашни тавсия этадилар. Бундай турли фикрларнинг пайдо б ў лиши ва уларнинг ечимини топиш қ иёсий типология ва таржима назариясига оид материалларни чу қ ур ў рганишни та қ озо этади. С ў злашув нут қ и ў зига хос шакл ва услубга эга б ў либ, муста қ ил нут қ к ў риниши ва ў зининг муста қ ил лингвистик белгилари ҳ амда лексик- семантик системасига эга ҳ амда у адабий тилнинг о ғ заки шакли ва халқ шевалари ў ртасидаги кундалик турмуш нут қ ида ҳ осил б ў лувчи жараёндир. С ў злашув нут қ ида нут қ ий калималарнинг ў рни бени ҳ оядир. Нут қ ало қ а жараёнини амалга оширади. Ҳ ар кимнинг ў з нут қ и мавжуд, қ обилияти, савияси, касб-корига к ў ра кишиларнинг нут қ и ҳ ар хил б ў лади. Нут қ с ў з ва гап л ардан ташкил топади. Шундай с ў з ва гаплар борки, улар инсонлар нут қ ида тайёр ҳ олда тез-тез ишлатиб турилади. Натижада улар ҳ амманинг нут қ ида доим қў лланадиган калималарга айланади. Уларни биз нут қ ий калималар деб атаймиз. Нут қ ий калималар нут қ ор қ али ишлатилади. Бунда нут қ доимий ў згарищда б ў лса - да, нут қ ий калималар ў згармасдир.

Шу ў ринда мен калиманинг таърифини келтиришни жоиз деб билдим. Калима – арабча с ў з б ў либ, нут қ ий хосланганлигига к ў ра китобий с ў здир. У к ў п маъноли с ў з б ў либ, асосий маъноси с ў з демакдир. Масалан: Соди қ жон «унсур» калимасини «хукуматга қ арши» деган маънода ишлатар, бу ердагилар ҳ ам шу маънода ишлатар, шу маънода англар эди. (А. Қ аххор, « Қў шчинор чиро қ лари») Қ адимдан халқимиз нут қ ида шаклланган, сай қ ал топган кенг қў лланиладиган нут қ ий калималар бугунги кунгача анъанавий мерос сифатида даврдан-даврга ў тиб келмо қ да. С ў злашув нут қ ига хос нут қ ий калималарда кишиларнинг кундалик турмушидаги ў заро муносабатлари ижобий ва салбий хусусиятлари ў з ифодасини топади. Демак, нут қ ий калималар с ў з, с ў з бирикмаси ва гапдан ташкил этади, деб айтиб ў тдик. Х ў ш, улар ў зи нима? Нут қ ий калималарни ифодаловчи воситалар нималардан иборат? Ушбу ма қ олада биз шу ҳ а қ ида с ў з юритамиз. С ў злашув нут қ ида иборалар турли с ў з туркумларидан таркиб топганл и ги билан фар қ ланади. Ў збек тилида: «хайрли тун» калимаси «тун» (от с ў з туркуми) ва «хайрли» (сифат с ў з туркуми) с ў зларининг бирикишидан ҳ осил б ў лган. Noun + Adverb Инглиз тилида б ў лса бу калима “ good night ” б ў либ “ good ” (сифат с ў з туркуми) ва “ night ” (от сў з туркуми)дан иборат. Adjective + Noun Бундан таш қ ари , к ў пчилик ибораларнинг асосий қ исми феъл с ў з туркуми билан ифодаланади. Масалан: ў збек тилида «бахтли б ў линг», « қў ша қ аринг», «барака топинг», «омадингизни берсин» кабилар. Инглиз тилида : be happy, live long, success on you. Баъзи бир иборалар эса турдош отлардан таркиб топади. Масалан: ў збек тилида «х ў роз гап», «ассалому-алайкум».

Нут қ ий калималарга хос иборалар таркибидаги с ў зларни бир-биридан ажратиш ва унинг таркибидаги бир с ў зни бош қ а с ў з билан алмаштириш мумкин эмас. Чунки улар бир бутунлик ҳ олига келган ҳ амда бу нарса уни бир с ў з му қ обилига айлантиради. «Беш кетмо қ » калимаси беш сони ва кетмо қ феъли ор қ али ҳ осил қ илинган. Numeral + Verb «Бормисиз» ёки «бор экансизку» калимаси узо қ ва қ тдан буён к ў ринмаётган шахсга ёки кимсага нисбатан ишлатилади. Масалан: Уста Олим келувчининг исти қ боли учун ў рнидан турди. «Эй Уста Парфи, бормисиз?» - деди. (А. Қ одирий, « Ў тган кунлар») «Бор б ў линг» калимаси яшаб юринг, ў лманг ёки хорманг с ў зларига жавобан ишлатиладиган мурожаат с ў зидир. Бу феъл с ў з туркумидан ташкил топган ибора ҳ исобланади. Шу ў ринда яна бир мисол: ў збек тилида: б ў тало ғ им, қў зичо ғ им, тойчо ғ им, чиро ғ им, овунчо ғ им, ота ўғ ил, она қ изим. Инглиз тилида : my baby; oh, my child; darling; my cockling; my pretty kid; oh, my sonny; etc. Ю қ орида келтирилган мисолларни биз қ айси с ў з туркумидан олинди деб айта оламиз ? Улар ў збек тилида эгалик қў шимчасини қў шиш ор қ али от с ў з туркумидан олинган бўлса, и нглиз тилида эса олмош ва от с ў з туркумларидан ташкил топган . Яъни : Pronoun + Noun Хулоса қилиб айтганда, нутқий калималарга хос иборалар таркибидаги сўзларни бир-биридан ажратиш ва унинг таркибидаги бир сўзни бошқа сўз билан алмаштириб бўлмайди. Чунки улар бир бутунликни ташкил этади ҳ амда бу нарса уларни бир с ў з му қ обилига айлантиради.

Похожие

Узбек ва араб тилларида сифат

Узбек ва араб тилларида кушма ва эргаш гап

Инсон шахсини шарафловчи нутқий калималарнинг инглиз, ўзбек ва рус тилларида

Олмон ва узбек тилларида хайвонлар образи асосида шаклланган фразеологизмлар

Узбек ва араб тилларида келишик ва грамматик сон категорияларининг ифодаланиши