Hind tilshunoslik an’analari - Лингвистика - Рефераты

Hind tilshunoslik an’analari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36.5 KB

Hind tilshunoslik an’analari Reja: 1. Panini va Chandr yaratgan grammatikalar xususida 2. Undistralar – Panini va Chandr yaratgan grammatikalarga bitilgan ilovalar 3. Sharhlovchi adabiyotlarning asosiy vazifasi

«Grammatikalar, upadisutralar, sharµlar» Hindistonda tilshunoslik an’analari eramizdan avvalgi 1–mingyillikning 1– yarmidan to shu kunga qadar shakllanib kelmoqda. Bu an’ana avvalo, avloddan avlodga og‘zaki yetkazib kelinayotgan sanskritda yozilgan matnlarni turli g‘alizlikdan saqlash ehtiyoji orqasida paydo bo‘lgan. Tilshunoslikning eng birinchi bosqichi pratishakxyalar – fonetik traktatlar bilan xarakterlanadi. Ular tarqoq holdagi grammatik kuzatishlarni o‘z ichiga olgan bo‘lib, nutqni tovushlar klassifikatsiyasi bilan ahamiyatlidir. Tilshunoslik an’analarining keyingi davrlari sanskritni targ‘ib etuvchi matnlarning quyidagi asosiy turlari bilan belgilanadi: 1. Grammatika Ulardan eng asosiysi Paninining «Sakkiz kitobi»dir (eramizdan avvalgi 5- asr). Chandra (5-asr) va Jaynendrning (7-asr) asarlarini µam tilga olish zarur. Bu davr grammatikalari – taxminan 4 ming qoida ( su:tra ) lardan iborat, nihoyatda izoh talab, chigal tushuntirishlardan tarkib topgan. Bu grammatika uchun asosiy material bo‘lib, ma’nolari ko‘rsatilgan negizlarning to‘liq ro‘yxati, ot, ravish, ko‘makchi so‘zlar va affikslarni o‘z ichiga olgan 200 ta ro‘yxat xizmat qilgan. Bu grammatikaning vazifasi materialga tayanib, sanskritning morfonologik, morfologik, kamida sintaktik sathini yaratishdir. Buning uchun yasama morfemalar sistemasi – apivandxa qo‘llaniladi. Ular odatda bir morfemali bo‘lib, tabiiy morfemalar (negiz va affikslar)ga qo‘shiladi. Quyidagi atamalar ishlab chiqildi: dha:tu – «negiz», sama:sa – «kompozita», pratipadika «ot negiz», pratyaya «postfiks», pada «o‘zgaruvchi so‘zning shakli», avyaya «o‘zgarmas» bunga – ravishdosh, ravish, predloglar , infinitiv va hokazolar kiradi.

II. Panini va Chandra grammatikalariga « Upadisutra »lar ilova qilingan. Upadisutralar - o‘lik suffikslar bilan yasalgan ismlarning ro‘yxati. O‘z tarkibiga 1,5 ming lug‘aviy birlikni olgan. III. Sharhlar – ular asosan «Sakkiz kitob»ga kirgan matnlar uchun yozilgan. Ulardan muhimlari: Katyayananing «Varrtika» («To‘ldirish»lar) kitobi (eramizdan avvalgi 3-asr); Patantalining «Mahabhasya» («Buyuk sharh») (eramizdan avvalgi 2-asr); Vamani va Jaudityaning «Kacika» (7-asr); Nageshaning «Uddyota» (18-asr) asarlaridir. Bu asarlarning 1-vazifasi sutralarni misollar bilan ta’minlash, berilgan qoidalarni izohlash. Yo‘l-yo‘lakay ba’zi umumiy tilshunoslikka oid muammolar ham ko‘rib chiqiladi. Grammatikada mavjud bo‘lmagan tushunchalar kiritilgan. Bular – adhikara «operator havslari», paribhasa «metaqoida». So‘zlarning so‘z turkumlari bo‘yicha klassifikatsiyasi berilgan. Bular – ot, fe’l, pristavka – predlog, ko‘makchi. Shu yerda Nageshaning umumlashtiruvchi asarlari keltirilgan, jumladan Paribhasenducekhara (metaqoidalar to‘plami) berilgan. Nageshining maqsadlari sanskritni emas, tavsiflashning grammatik jihatidir.

Похожие

Sotsiologik tilshunoslik

Tilshunoslik fanining shakllanish tarixi. Qadimgi hind, Grek va Arab tilshunosligi. O‘rta osiyoda tilshunoslikning rivojlanishi

Qoraxoniylar davrida tilshunoslik

Хonliklar davrida tilshunoslik

Sotsiologik tilshunoslik Strukturalizm