Tayanch-harakat sistemasi - Медицина - Рефераты

Tayanch-harakat sistemasi

Загружено в:

29.11.2023

Скачано:

0

Размер:

525.0556640625 KB

Tayanch-harakat sistemasi Reja: 1. Tayanch harakat sistemasining ahamiyati. Suyaklarning kimyoviy tarkibi. Suyak hujayralari. 2. Odam skeletining tuzilishi. Bosh va gavda skeleti.

Tayanch harakat sistemasining ahamiyati. Suyaklarning kimyoviy tarkibi. Suyak hujayralari. Tayanch-harakat sistemasi tananing shaklini belgilaydi va quyidagi funksiyalarni bajaradi: 1. Tayanch funksiyasi – bu faoliyat suyaklarning mushaklar bilan birga mustahkam sinch hosil qilishi hamda qad-qomatni belgilashi bilan ifodalanadi. 2. Skelet suyaklari organlarni jarohatlanishdan himoya qiladi : bosh miya – miya qutisi, orqa miya esa umurtqa pog’onasi bilan himoyalangan. Ko’krak qafasi yurak, o’pkalar, nafas yo’llari, qizilo’ngach va yirik qon tomirlarni himoya qiladi. 3. Suyaklarda qon yaratuvchi a’zo qizil ilik joylashgan. 4. Suyaklar mineral tuzlarning deposi hisoblanadi. Ko’pchilik suyaklar bir-biri bilan harakatchan bo’g’im hosil qilib birikadi. Mushaklar esa bir uchi bilan suyakka, ikkinchi uchi bilan esa boshqa suyakka birikib, suyaklarni harakatga keltiradi. Suyaklarning kimyoviy tarkibi. Suyaklarning kimyoviy tarkibining 1/3 qismini organik moddalar – ossein oqsili va 2/3 qismini anorganik moddalar tashkil qiladi. Ossein oqsili-kollagen tolalarni hosil qiladi, osseinni suyak hujayralari – osteoblastlar ishlab chiqaradi. Suyaklarning anorganik moddasi asosan Ca 2 (PO 4 ) 3 - (60%) va CaCO 3 - (5,9%) tuzlaridan iborat. Agar suyakni HCl kislotasining 10%li eritmasiga bir kecha-kunduzga solib qo’yilsa, tuzlar erib ketadi. Bunday suyaklar egiluvchan bo’lib qoladi va uni hatto tugun qilib tugish mumkin. Agar suyak yoqilsa, uning organik moddasi yonib ketadi va faqat tuzlar qoladi. Organik moddalar suyakka qayishqoqlik beradi. Anorganik moddalar esa suyakka qattiqlik beradi. Suyaklar odamning yetuklik davrida (20-40 yosh) ayniqsa pishiq bo’ladi. Yosh o’tgan sayin suyakning organik moddasi kamayib, mineral tuzlar ortib ketadi. Shuning uchun qari odamlarning suyagi mo’rt bo’ladi.

suyak to’qimasidagi organik moddalarning yemirilishga va kalsiy tuzlarning erishiga olib keladi. Osteotsitlar suyak to’qimasining asosiy hujayralaridir. Faoliyatini tugatgan osteoblast hujayralari osteotsitlarga aylanadi. Osteotsitlar suyak plastinkalarini hosil qiladilar. Osteotsitlar ko’p o’simtali hujayralar bo’lib, ular o’simtalari orqali bir-birlari bilan tutashib suyakning kompakt moddasini hosil qiladilar (32-rasm). 32-rasm. Suyak kompakt qismining mikroskopik chizmasi. A- naysimon suyakning bo’ylama kesimi; 1 – konsentrik suyak plastinkalari; 2 – suyak hujayralari; 3 – qon tomirlar; B – kompakt qismining ko’ndalang kesimi. Naysimon suyaklarning bo’yiga o’sishi epifizar tog’ay hisobiga bo’ladi. Shakli va tuzilishiga ko’ra suyaklarning 4 turi farqlanadi: 1. Naysimon suyaklar. Ular 2 xil bo’ladi: a) uzun naysimon suyaklar (yelka, bilak, son va boldir suyaklari) b) kalta naysimon suyaklar (qo’l va oyoqning kaft va barmoq suyaklari) 2. G’ovak suyaklar. Ular ham 2 xil bo’ladi: a) uzun g’ovak suyaklar (qovurg’a, to’sh, o’mrov) b) kalta g’ovak suyaklar ( umurtqa, qo’l va oyoqning kaft usti suyaklari)

3. Yassi suyaklar – tepa, ensa, yuz, kurak va chanoq suyaklari 4. G’alvirsimon suyaklar yuqorigi jag’, peshona, ponasimon va g’alvir suyaklar. Odam skeletining tuzilishi. Bosh va gavda skeleti. Odam skeletining tuzilishi. Odamning skeleti 206 ta suyaklardan tashkil topgan bo’lib, erkaklarda tana massasining 18%ini, ayollarda 16%ini tashkil etadi. Odam skeleti 3 qismga bo’lib o’rganiladi: 1. Bosh skeleti; 2. Gavda skeleti; 3. Qo’l va oyoq skeleti (33-rasm).

33-rasm. Odamning skeleti. 1 – kalla; 2 – yelka kamari; 3 – to’sh suyagi va qovurg’alar; 4 – yelka suyagi; 5 – bilak suyagi; 6 – tirsak suyagi; 7 – umurtqa pog’onasi; 8 – tos suyagi; 9 – dumg’aza; 10 – son suyagi; 11 – katta boldir suyagi; 12 – kichik boldir suyagi; 13 – oyoq panjasi; 14 – qo’l panjasi. Bosh skeleti sezgi a’zolariga (ko’z, quloq, burun, til, muvozanat) tayanch vazifasini bajaradi. Bundan tashqari bosh skeletining yuz qismida nafas olish va ovqat hazm qilish sistemasining boshlang’ich qismi joylashgan (34-rasm). 34-rasm. Bosh skeleti. 1 – peshona suyagi; 2 – tepa suyagi; 3 – ensa suyagi; 4 – chakka suyagi; 5 – yonoq suyagi; 6 – burun suyagi; 7 – yuqorigi jag’ suyagi; 8 – pastki jag’ suyagi. Bosh skeleti 2 qismdan iborat: 1. Bosh skeletining miya qismi 2. Bosh skeletining yuz qismi. Bosh skeletining miya qismida 8 ta suyak bo’ladi: 1. Peshona suyagi – 1 ta 2. Tepa suyagi – 2 ta

3. Chakka suyagi – 2 ta 4. Ensa suyagi – 1 ta 5. Asosiy-ponasimon suyak – 1 ta 6. G’alvirsimon suyak – 1 ta Bosh skeletining yuz qismida 15 ta suyak bo’ladi: 1. Yuqorigi jag’ – 2 ta 2. Pastki jag’ – 1 ta 3. Yonoq suyagi – 2 ta 4. Ko’z yosh suyagi – 2 ta 5. Tanglay suyagi – 2 ta 6. Pastki burun chanog’i – 2 ta 7. Burun suyagi – 2 ta 8. Dimog’ suyagi – 1 ta 9. Til osti suyagi – 1 ta Gavda skeleti umurtqa pog’onasi va ko’krak qafasi suyaklaridan iborat. Gavda skeletining asosini umurtqa pog’onasi tashkil etadi. Umurtqa pog’onasi

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

Похожие

Tayanch harakat aparatining tuzilishi va yosh xususiyatlari

Tayanch-harakat apparatining yosh xususiyatlari va gigienasi

Tayanch-harakatlanish tizimi

Nerv sistemasi

Immun sistemasi potologiyasi