Qon tomirlari tarangligiga ta’sir qiluvchidori vositalarining klinik va farmaqologik tavsifi - Медицина - Рефераты

Qon tomirlari tarangligiga ta’sir qiluvchidori vositalarining klinik va farmaqologik tavsifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

135.5 KB

Qon tomirlari tarangligiga ta’sir qiluvchidori vositalarining klinik va farmaqologik tavsifi Reja:  Periferik asab tizilmasini qitiklovchi dori vositalari  Alfa, betaadrenoqurilmalarni qitiqlovchilar  Gipstenziv dori vositalarining klinik farmakologiyasi arterial gipertenziya rivojlangan  Periferik ta’sirga ega bo‘lgan dori vositalari (simpatolitiklar)  Izoxinolin hosilalari. papaverin. farmakodinamikasi.  Antibradikinin ta’sirga ega bo‘lgan moddalar  Betaadrenoqurilmalarni falajlovchilar betaadrenofalajlovchilar samaradorligini va xavfsizligini nazorat qilish.

Qon tomirlari tonusiga ta’sir qiluvchi dori vositalari 2 guruhga: 1) qon tomirlari tonusini oshiruvchi (markaziy asab va periferik asab tizilmasini quvvatlovchilar: alfa, betaadrenoqurilmalarni; alfaadrenoqurilmalarni; alfa, beta va dofamin qurilmalarni) va miotrop ta’sirga ega dori vositalariga bo‘linadi. Markaziy asab tizilmasi orqali ta’sir qiluvchi dori vositalari. Bu guruhdagi dori vositalariga ruhiyatni, nafas markazini jonlantiruvchi (analeptiklar) va boshqa tizilmalar orqali qon bosimini oshiruvchi dori vositalari kiradi. Yuqorida sanalgan dori guruhlarining asosiy farmakologik ta’siri qon tomiri tonusini oshiruvchi bo‘lmaganligi sababli bu guruhdagi dori vositalarining klinik farmakologiyasi bu bobda o‘rganilmaydi. 1. PERIFERIK ASAB TIZILMASINI QITIKLOVCHI DORI VOSITALARI 1.1. Alfa, betaadrenoqurilmalarni qitiqlovchilar Adrenalin (epinefrin) alfa va betaadrenoqurilmalarni qitiqlab qon tomiriga simpatik asab ta’sirini kuchaytiradi. Fiziologik miqdorlarda adrenalin skelet mushaklari, bosh miya, koronar arteriya qon tomirlarini kengaytiradi va organizmning kuchli qitiqlagichlarga chidamliligini oshiradi. Ko‘proq miqdorlarda teri, ichki a’zolar arteriolalar va venalarni kuchli toraytirib, sistolik va diastolik bosimni qisqa muddatga oshiradi. Adrenalin betaadrenoqurilmalarini qitiqlab bronx silliq mushaklarini kengaytiradi, yurak urishlar sonini ko‘paytiradi, yurakning qo‘zg‘aluvchi va o‘tkazuvchi tizilmalarini qo‘zg‘atadi, oshqozonichak tizilmasi harakatini susaytiradi. Jigarda va skelet mushaklarida glikogenoliz jarayonini kuchaytiradi, insulin ishlanishini kamaytirib, qonda glukoza miqdorini oshiradi. Adrenalin ta’sirining boshlanishi, yuqori cho‘qqisiga ko‘tarilishi va davomiyligi yuborilgan miqdoriga va kiritish yo‘liga bog‘liq. Uzoq vaqt va teztez ishlatilganda organizm sezuvchanligi pasayadi (tolerantlik), dori yuborish to‘xtatilgach o‘tib ketadi. Teri ostiga va mushakka yuborilgach 3—10 daqiqadan keyin bronxlar kengayadi, bu ta’siri 20 daqiqa davom etadi, ingalatsiya qilinganda esa 20 dakiqadan keyin boshlanib bir soatgacha davom etadi. Farmakokinetikasi. Og‘iz orqali yuborilganda tezda parchalanganligi sababli ta’siri yuzaga chiqmaydi. Simpatik nerv oxirlarida, jigarda va boshqa to‘qimalarda sulfatlanish, qisman esa glyukuronlanish yo‘li bilan faolsizlantirilaDi. Ishlatilishi. Umumiy qon hajmi saqlangan gipotoniya. Efedrin va boshqa simpatomimetiklardan to‘xtamagan bronxlar torayishi; anafilaktik shok, AV o‘tkazuvchanligi buzilishi.

Ishlatilmaydi. Miya, yurak qon tomirlarining organik o‘zgarishlarida, qandli diabet, xafaqon kasalligi, Parkinson kasalligida, gipertireoz. Salbiy ta’sirlari: bosh aylanishi, yuz qizarishi, ko‘ngil aynishi, qaltirash, uyqu buzilishi, nafasning qiyinlashuvi, holsizlik, terlash belgilari bilan namoyon bo‘ladi. Uzaro ta’siri. Alfaadrenofalajlovchilar, nitratlar adrenalinning qon tomirlarni toraytiruvchi samarasini kamaytiradi. Umumiy og‘riq qoldiruvchi dori vositalari miokardning adrenalinga sezuvchanligini oshiradi, birga ishlatilganida yurak urishlar soni ortib ketadi. Qandni kamaytiruvchi dorilar ta’sirini kamaytiradi, shu sababli bir vaqtda ishlatilganda ularning miqdorini ko‘paytirish kerak. Tritsiklik antidepressantlar adrenolinning qon bosimini oshirish ta’sirini kuchaytiradi. Efedrin (efalon) alfa va beta adrenoqurilmalarni bilvosita qo‘zg‘atadi. Farmakologik ta’siri presinaptik simpatik qurilmalarda noradrenalinni siqib chiqarish bilan bog‘liq, qayta so‘rilishining falajlanishi, adrenoqurilmalarning noradrenalin, adrealinga sezuvchanligining ortishi, buyrak usti bezlaRida adrenalin ajralib chiqishi ko‘payishi bilan bog‘liq. Efedrin antigen —antitelo reaksiyasi jarayonida Oz myqdorda atsetilxolin va gistamin chiqishini kamaytiradi. Farmakodinamikasi. Efedrin alfaadrenoqurilmalarni qo‘zg‘atib adrenalinga nisbatan ozroq, biroq, sistolik qon bosimini uzoqroq oshiradi. Yuqori miqdorlarda 3—4 kun davomida sutkasiga 40—60 mg/kg yuborilsa, noradrenalin zahirasini tugatish hisobiga efedringa chidamlilik (taxifilaksiya) keltirib chiqaradi. Oz miqdorlarda (10—20 mg) uzoq muddat ishlatilganda taxifilaksiya kuzatilmaydi, chunki simpatik nerv oxirlarida katexolaminlar to‘planib ulguradi. Efedrin bronx silliq mushaklarini bo‘shashtiradi. Mushakka yuborilgach bronxlarni bo‘shashtirish ta’siri 10—15 daqiqadan so‘ng kuzatiladi va 3 soatcha davom etadi. Ichilganda esa bu samara kechroq — 40—60 daqiqadan keyin kuzatiladi va 4 soatdan ortiqroq davom etadi. Venaga yuborilganda koronar va qon tomirlarini qisqartiruvchi ta’siri bir soatcha davom etadi. Markaziy asab tizilmasini qo‘zg‘atadi, retikulyar formatsiyaga ta’sir qiladi, ko‘z qorachig‘ini kengaytiradi, bachadon mushaklari qisqarishini susaytiradi, siydik pufagi sfinktri qisqarishini oshiradi. Qichik qon aylanishi qon tomirlarini qisqartirish hisobiga o‘pkada gaz almashinuvini buzishi mumkin. Farmakokinetikasi. Efedrin ichilganda, mushakka yuborilganda yaxshi so‘riladi. Monoaminooksidaza (MAO) ta’siriga chidamliroq, jigarda sekinlik bilan parchalanadi, ko‘proq buyraklar orqali o‘zgarmagan holda chiqib ketadi, siydikning kislotali muhitda 24 soat davomida yuborilgan miqdorning 90 foizi, ishqoriy muhitda esa 30 foizi chiqib ketadi. Yarim chiqib ketish vaqti 3—6 soat (yuborilgan dori miqdoriga va siydik rNga borliq, masalan, siydik rN = 5 ga teng bo‘lganda bu vaqt 3 soat, rN = 6 ga teng bo‘lganda esa 6 soatga teng).

Ishlatilishi. Bronxial astma xurujining oldini olish va davolash; bronxlar shilliq qavatining shishi bilan kechayotgan bronxlar torayishini to‘xtatish uchun; burun shilliq pardalari shishganda burunga tomizish uchun; gipotoniyaning oldini olish va davolash uchun; yurak AV blokadasida yurak to‘xtab qolishining oldini olish uchun, sinus tuguni sustligi sindromida; kechasi siyib qo‘yish kasalligida; miasteniyani davolash, dismenorreyada og‘riqni kamaytirish uchun; qorachiqni kengaytirish uchun. Ichish uchun bir martalik miqdori 25—50 mg, sutkalik miqdorini 6—8 qabulga bo‘lib berish mumkin. Mushakka, teri ostiga yuborilganda miqdori 25—50 mg, venaga esa 25 mg dan oshmasligi kerak. Ishlatilmaydi. Xafaqon kasalligida, miya, yurak qon tomirlari aterosklerozida, yurak ishemik kasalligida, gipertireozda, uyqusizlikda, prostata bezi kattalashganda. Katta yoshli bemorlar efedringa yuqori sezuvchan bo‘ladilar. Efedrin qisman ko‘krak suti bilan ajralib chiqishini homilador ayollarga berishda hisobga olish lozim. Amfetamin va boshqa biogen aminlarga yuqori sezuvchan bemorlar efedringa ham yuqori sezgir bo‘ladi. Salbiy ta’sirlari bemor yurak urishining tezlashuvi, aritmiya va bemorning besaranjomligi, uyqusizlik, ko‘zg‘alish, ko‘ngil aynishi, qayt qilish; ba’zi bolalarda patologik uyquchanlik; qariyalarda — siydik tutilishi bilan kechadi. Uzaro ta’siri. Sulfanilamidlar, yod, shirinmiya ildizi qaynatmasi bilan erimaydigan cho‘kmaga tushadi. Adrenalin bilan ishlatilganda bronxlar sillis mushagi tonusi susayishining davomiyligi oshadi. MAO ingibitorlari, rezerpin bilan ishlatilganda qon bosimi birmuncha ko‘tarilishi mumkin; betafalajlovchilar bilan bronxlarni kengaytiruvchi ta’siri kamayadi. Umumiy narkotiklar, og‘riq qoldiruvchilar samarasini kamaytiradi. Alfaadrenofalajlovchilar efedrinning qon bosimini oshirish ta’sirini yo‘qotadi. 1.2. Alfaadrenaqurilmalarni qo‘zg‘atuvchilar Noradrenalin gidrotartrat (levarterenol) — qon tomirlaridagi alfaadrenoqurilmalar va yurakdagi betagadrenoqurilmalarning yengil agonisti. Asosiy farmakologik ta’siri arteriolalar tonusini oshiradi, bu esa periferik qon tomirlari qarshiligini, qon bosimini oshiradi, buyraklar va jigar qon aylanishini yaxshilaydi. Qon bosimini ko‘tarish maqsadida boriladigan noradrenalin miqdori miokardning kislorodga sezuvchanligini deyarli o‘zgartirmaydi, yurak rishlar sonini kamaytiradi. Noradrenalinni boshqa a’sirlari adrenalinnikiga o‘xshaydi. Ishlatilishi. Jarrohlik, shikastlanish va infekyadan keyingi karaxtliklarda tavsiya etiladi. Gemork karaxtlikda tavsiya etilmaydi, yurak karaxtligida juda ehtiyotkorlik bilan ishlatish mumkin.

Venaga tomchilab 1 mg (0,5 ml) 0,2% eritma ko‘rinishida 200 ml natriy xlorning izotonik eritmasida, arterial bosimni nazorat qilgan holda yuboriladi. Ta’siri tez boshlanadi va dorini yuborish to‘xtashi bilan to‘xtaydi. Salbiy ta’siri to‘qima jonsizlanishi (nekroz), aritmiya, kamdankam bosh og‘rishi va nafasning buzilishi bilan namoyon bo‘ladi. Mezaton (fenilefrin ) alfaadrenoqurilmalarga tanlab ta’sir qiladi, qisman presinaptik sinapslardan noradrenalin chiqishini ko‘paytiradi. Arterial qon bosimini oshiradi, yurak urishlar sonini biroz kamaytiradi. Venaga yuborilganda davomiyligi — 20 daqiqa, teri ostiga yuborilganda 60 daqiqaga teng. Ishlatilishi. Arterial gipotoniya, shikastlanish, jarrohlik operatsiyalaridan, infeksiyadan kelib chiqqan va kardiogen karaxtlikda. Mezaton teri ostiga yoki venaga 1 ml 1% eritmasi 100— 200 ml natriy xlorning izotonik eritmasida yuboriladi. Ta’sir kuchi adrenalin, noradrenalindan kuchsiz, lekin davomliroq. 1.3. Alfa, beta va dofaminqurilmalarini qo‘zg‘atuvchilar Dofamin (dopamin) alfa, beta va dofaminqurilmalarini qo‘zg‘atadi, bu ta’siri uning kiritilayotgan miqdoriga bog‘liq. Kam miqdorlarda 0,5—2 mkg/kg/daq. dofaminqurilmalariga ko‘proq ta’sir qilib, buyraklar va ichaklar qon tomirlarini kengaytiradi. 2—10 mkg/kg/daq. miqdorlarda betaadrenoqurilmalarini qo‘zg‘atib yurak ish faoliyatini kuchaytiradi, bu esa o‘z navbatida yurakning qisqaruvchanligini oshiradi. Yurak ishini quvvatlaydi, sistolik va puls arterial qon bosimini oshiradi, diastolik bosim kam o‘zgaradi. Koronar qon aylanishi va miokardning kislorodga talabi kuchayadi. Dofamin 10 mkg/kg daq. miqdorda alfaadrenoqurilmalarni qo‘zg‘atib, periferik qon tomirlarning umumiy qarshiligini oshiradi, buyraklar qon tomirini toraytiradi, surunkali qon aylanishi bor bemorlarda yurakning bir martalik qon xaydashini kamaytiradi. Yurak qisqarishi saqlangan bemorlarda sistolik va diastolik qon bosimi, yurakning qisqaruvchanligi, bir martalik va daqiqalik hajmi ortadi. Yuqorida ko‘rsatilgan dofamin miqdorlari shartli, chunki yuqoridagi o‘zgarishlar sezuvchi qurilmalar va tizilmalar sezuv» chanligiga bog‘liq. farmakokinetikasi. Dofamin MAO, K.OMT ta’sirida jigarda, buyraklarda va qon zardobida faolsiz birikmalarga parchalanadi. Bir qismi esa to‘qimalarda noradrenalinga aylanadi. Oz qismi buyraklar orqali o‘zgarmagan ko‘rinishda chiqib ketadi. Ishlatilishi. Miokard infarkti, jarohat, septikopiyemiya natijasida kelib chiqqan karaxtlikda, ochiq yurakdagi jarrohlik operatsiyasida, jigar va yurak dimlanishidan kelib chiqqan yurak yetishmovchiligida ishlatiladi.

Dofamin venaga gomeostazni korreksiya qilingach, gemodinamikada ijobiy samara bergan miqdorda yuboriladi. Infuziya 0,5—1 mg/kg/daq. dan boshlanadi; 2—5 daqiqadan so‘ng gemodinamika bergan samarani monandligi aniqlanadi. Dori ta’siri infuziya to‘xtatilgach 10—15 daqiqadan keyin o‘tib ketadi. 10 mkg/kg/daqiqa yuborilganda gemodinamikada ijobiy samara kuzatilmasa, dofamin yuborish to‘xtatiladi. Feoxromotsitomada ishlatilmaydi. Salbiy ta’siri. Ko‘krak qafasida og‘riq, nafas qiyinlashuvi, besoranjomlik, yurak urishlar sonining oshishi, bosh og‘rig‘i, qayt qilish ko‘rinishida bo‘ladi. Simpatik aminlarga yuqori sezuvchan bemorlar dofaminga kuchli reaksiya bilan javob beradilar. Boshqa dori vositalari bilan o‘zaro ta’siri. Umumiy narkoz vositalari bilan ishlatilganda yurak qorinchalari aritmiyasini chakiradi, diuretiklarning samarasini oshiradi, Guanetidin va tritsiklik antidepressantlar dofaminning qon tomirlarini toraytirish samarasini oshirishi mumkin. Alfaadrenoqurilmadarni falajlovchilar dofaminning periferik qon tomirlari umumiy qarshiligini kamaytirvsh ta’sirini susaytiradi. 2. Gipstenziv dori vositalarining klinik farmakologiyasi arterial gipertenziya rivojlangan mamlakatlarning 8—25% aholisida aniqlangan. Arterial gipertoniyaning oldini olishda va davolashda farmakoterapiya asosiy o‘rinda turadi. JSST ma’lumotlariga qaraganda, antigipertenziv dorilarni uzoq muddat va doimiy ravishda qo‘llash arterial bosimni 60—85% holatlarda mo‘tadillashtiradi va bemorlar umrining davomiyligini o‘rtacha 10—12 yilga uzaytiradi. Bu guruhga kiruvchi dorilarning ta’sir mexanizmlarini, farmakokinetik va farmakodinamik xususiyatlarini hamda ularning boshqa guruhdagi dorilar bilan o‘zaro munosabatlarini, salbiy ta’sirlarini bilgan holda maqsadga muvofiq tavsiya etish bemorlar umrini yanada uzaytiradi. Shu tufayli bu guruhdagi dorilarni samarali qo‘llash vrachdan ularning klinik farmakologiyasini yaxshi bilishni taqozo etadi. Zamonaviy qon bosimini tushiruvchi dori vositalari quyidagi guruhlarga bo‘linadi. Markaziy ta’sirga ega bo‘lgan dorilar: markaziy asab alfaqurilmalarini kuchaytiruvchilar (alfametildofa); — qon tomirlariga simpatik asab sistemasi ta’sirini susaytiruvchilar (simpatolitiklar); — periferik ta’sirga ega bo‘lgan dori moddalari; — gangliyalarni falajlovchilar; alfaadrenoqurilmalarni falajlovchilar; — periferik vazodilyatatorlar. Miotrop ta’sirga ega bo‘lgan dorilar: nitritlar va va nitratlar; tomir silliq muskullarini to‘g‘ridanto‘g‘ri bo‘shashtiruvchilar; angiotenzinni konvertatsiya qiluvchi fermentni falajlovchilar, kalsiy kanallarini «sekin» bloklovchilar. 2.1. Markaziy ta’sirga ega bo‘lgan dori vositalari Alfametildofa (metildofa, dopegit, aldomet)

Farmakodinamikasi. Aldometning gipotenziv ta’siri uning markaziy asab tizilmasiga bo‘lgan ta’siriga bog‘liq. Metabolizm jarayonida metildofa MNS da avval alfametildofaminga, keyinchalik esa alfametilnoradrenalinga aylanadi. Bu modda soxta mediator hisoblanadi va u adrenergik retseptorlarga ta’sir qiladi. Lekin soxta mediatorning faolligi noradrenalinga nisbatan ancha sust. Shu sababli do‘nglik osti paraventrikulyar yadro depressor ta’sirining kuchayishiga va uzunchoq miyaning postsinaptik alfaadrenoretseptorlari qo‘zg‘alishi natijasida qon bosimning pasayishiga olib keladi. Aldometni uzoq qo‘llanish natijasida arterial qon bosimi asosan qon tomirlarining umumiy qarshiligining susayishi xisobiga pasayadi. Yurakning daqiqalik hajmi o‘zgarmasligi ham mumkin. Umuman olganda, aldomet yurakning ishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki dori yurak qisqarishlari sonini va yurakning mexanik ishini pasaytiradi. Miokardda organik o‘zgarishlar bo‘lgan bemorlarda dori yurak sohasida og‘riq chaqiradi va yurakning qon haydash vazifasini susaytiradi, shu sababli bunday hollarda aldomet ishlatilmaydi. Aldometni ko‘p vaqt qabul qilgan bemorlarda buyrak qon tomirlarining qarshiligini kamaytiradi, buyrakdan qon oqishini ko‘paytiradi va buyrak filtratsiyasini oshiradi. Shuningdek, ko‘p hollarda bosh miya kon aylanishining yaxshilanishi va bosh miyaning elektrik faolligining mo‘tadillanishi kuzatiladi. Aldomet qondagi renin faolligini ham oshiradi. Aldometni uzoq vaqt ishlatilganda tanada natriy va suvning ushlab qolinishi natijasida qon zardobi hajmining ko‘payishi kuzatiladi, buning natijasida aldometning qon bosimini pasaytirish qobiliyatn susayadi. Ba’zi bir bemorlarda tana og‘irligi 3—4 kg ga oshadi, ba’zilarda esa hatto shishlar ham paydo bo‘ladi. Bu natriyning organizmda ushlanib qolishi, uning buyrak kanalchalarida aldomet ta’sirida qayta so‘rilishi hisobiga bo‘ladi. Farmakokinetikasi. Aldometni og‘iz orqali qabul qilinganda qon bosimining pasayishi 3 —5 soatda, vena orqali yuborilganda esa 2—3 soatda, doriga sezgir bemorlarda esa ancha tezroq kuzatiladi. Dorining gipotenziv ta’siri davomiyligi 6 soatgacha, shuning uchun dorining sutkalik miqdorini 2—3 qismga bo‘lish maqsadga muvofiqdir. Davolash ertalab 250 mg miqdorda qabul qilishdan boshlanadi va har 4—7 kundan keyin dori miqdori 500 mg (250 mg dan ertalab va kunduzi, tushlikda)gacha ko‘paytiriladi. So‘ngra dori miqdori har haftada 250 mg dan oshirib boriladi. Eng yuqori kunduzgi miqdori 1,5—2 g bo‘lishi kerak. Dorining kunlik miqdorini iloji boricha 750—1000 mg dan oshirmaslik kerak. Arterial qon bosimi 2—5 kundan keyin turg‘un pasayadi. Qon zardobi hajmi oshishining oldini olish va aldometning gipotenziv ta’sirini kuchaytirish uchun aldomet odatda davolashning birinchi kunidansq gipotiazid (kuniga 50—100 mg dan) bilan birgalikda ishlatiladi. Aldomet bilan davolash to‘xtatilgandan so‘ng qon bosimi 2 —3 kundan keyin o‘zining Dastlabki holatiga qaytadi. Ba’zi bemorlarda aldometni qabul kilishni

to‘xtatish qon bosimining tezda ko‘tarilishiga olib keladi, shuning uchun davolashni astasekin to‘xtatish kerak bo‘ladi. Salbiy ta’sirlari. Bemorlar aldomet qabul qilishni yaxshi ko‘tara olsalar ham u ishlatilganda salbiy ta’sirlari uchrab turadi. Ba’zi bemorlarda aldomet bilan davolashning 7—10 kunlarida uyqu bosish, nafas qisishi, aqliy faollikning pasayishi, shuningdek og‘iz qurish hollari ham kuzatiladi. Odatda, bu belgilar 3—4 kundan ortiq davom etmaydi. Mabodo bemor uyqu bosishdan shikoyat qilsa, aldometning ko‘proq miqdorini tushlik vaqtiga tavsiya qilish ma’qul. Juda kam hollarda bemorlarda tunda qo‘rqish, jinsiy buzilishlar (libidoning susayishi), amenoreya, burun shilliq qavatining qurishi, ichak diskineziyasi kabi salbiy ta’sirlari ham kuzatiladi. Bunday hsllarda dorining miqdorini kamaytirish yoki aldomet bilan davolashni to‘xtatish kerak bo‘ladi. Diensefal buzilish (do‘nglik osti sohasi disfunksiyasi) bo‘lgan bemorlar aldometni qabul kilganda o‘zlarini yomon his qiladilar, ularda bezovtalanish kuchayadi, taxikardiya, poliuriya, bo‘shashish bilan kechadigan vegetativ xurujlar tezlashadi. Bunday bemorlarga aldomet bilan rezerpinni qo‘shib ishlatish tavsiya qilinmaydi. Aldometni katta miqdorda qabul qiluvchi, ozg‘in va buyrak ishi buzilgan bemorlar kollapsga moyil bo‘ladilar. Aldometning boshqa salbiy ta’sirlari allergik tabiatga ega: ba’zan musbat Kumbs testi bilan kuzatiladigan gemolitik kamqonlik, bo‘g‘imlarda (artralgiya), mushaklarda (mialgiya) og‘riq turishi, terida toshmalar paydo bo‘lishi, eozinopeniya bilan kechadigan psevdoseptik isitma va giperbilirubinemiya uchrashi ham mumkin. Aldometni qo‘llashga monelik qiladigan holatlar. Jigardagi faol jarayonlar (gepatitlar, sirroz), bemorlarning immunologik kasalliklarga va tushkunlikka moyilligi kuchli bo‘lsa, parkinsonizm, feoxromotsitoma bo‘lganda aldomet tavsiya etilmaydi. Katapressan (klonidin, klofellin, gemiton) Farmakodinamikasi. Katapressan organizmga tushgandan so‘ng u gematoensefal to‘siqdan tez o‘tadi va do‘nglik osti paraventrikulyar yadro neyronlarini, miya ustunining (stvolining) pastki qismidagi postsinaptik alfaadrenoretseptorlarni, aytqsa uzunchoq miyani qo‘zg‘atadi, periferiyaga, ya’ni qon tomirlarga, yurakka va buyrakka chiqadigan simpatik impulslarni cheklaydi. Qatapressan alfaadrenoqurilmalarni qo‘zg‘atuvchilar qatoriga kiradi va shu sababli uning ta’siri ikki fazada kechadi. Qatapressan venaga tez yuborilganda Q 5—2,5 daqiqa davomida qon bosimining 5—15% ga k’utarilishi kuzatiladi. Bir vaqtning o‘zida yurak qisqarishlari soni, yurakning daqiqalik hajmi 10—20% ga kamayadi va vena bosimi o‘zgarmaydi. Birinchi fazada katapressanning qon bosimini ko‘tarish ta’siri — uning periferik alfaadrenomimetik, ya’ni qon tomirlarini toraytirishi bilan bog‘liqdir. Ikkinchi fazasi esa qon

bosimining sekinasta pasayishi bilan xarakterlanadi, bunda 20—40 daqiqadan so‘ng kon bosimi eng past darajaga tushadi. Katapressan gipotenziv ta’sirining davomiyligi 2—3 soatga teng. Qatapressan og‘iz orqali qabul qilinganda uning faqat gipotenziv ta’siri kuzatiladi. Katapressan markaziy va orqa miya sohasidagi bir kancha qon tomirlar tonusini boshqaruvchi markazlariga ta’sir qiladi. Katapressanni venaga yoki og‘iz orqali qabul qilinganda qon bosimini pasaytirish qobiliyati, yurakning daqiqalik hajmining kamayishi bilan bog‘liq. Bu katga venalarning kengayishi natijasida yurakka oqib kelayotgan qon miqdorining kamayishi hamda yurak faoliyatining susayishi natijasidir. Bemor yotgan holatda qon tomirlarining umumiy qarshiligi yurakning daqiqalik hajmi bilan birgalikda kamayadi. Qon bosimi turg‘un ko‘tarilgan bemorlarni katapressan bilan uzoq vaqt davolash qon tomirlari umumiy qarshiligining pasayishiga va yurak urishlari sonining kamayishiga olibkeladi. Baroretseptor refleksi esa saqlanib qoladi.. Buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorda katapressai koptakchalar filtratsiyasi tezligini kamaytiradi. Aldometga o‘xshab, katapressanda ham natriy va suvni tutib qolish xususiyati bor. Katapressan bilan davolash vaqtida adrenalin va noradrenalinning siydik orqali ajralib chiqishi kamayadi. Shuningdek, qon zarDobida renin va aldosteron faolligi pasayadi. Farmakokinetikasi. Katapressan og‘iz orqali ichilgandan so‘tsg yaxshi so‘riladi. Uning zardobdagi yuqori miqdori 3—5 soatdan keyin yuz beradi. Qondan ajralib chiqib ketish davri 12 —16 soatga teng. Katapressan yo‘ldosh orqali yaxshi o‘tadi va homilaning yurak urishlarini kamaytiradi. Ishlatilishi. Qatapressan xafaqon kasalligining davrlarida tavsiya qilinadi. Qatapressan bilan elashni oz miqdorda, ya’ni 0,075 mg dan kuniga 3 yoki 0,1 mg dan 2 mahal (nonushta va tushlik vaqt berishdan boshlash maqsadga muvofiqdir. Miqdori ko‘paytirylganda unyng ko‘proq qysmyny kyochki paytda berish tavsiya qilinadi. Davolashning 1,2davrida uning miqdorini sekinasta ko‘paytirib borishga to‘g‘ri keladi. Uy sharoitida davolanganda dorining miqdori har 3 —7 kunda 0,075—0,1 mg dan, kasalxonada esa har 1—2 kunda oshirib boriladi. Uning sutkalik miqdori ko‘proq 0,3—0,45 mg, qon bosimining turg‘un ko‘tarilish hollarida esa 0,6—2,5 mg gacha yetadi. Davolash 1 oydan 1 yilgacha va undan ko‘proqqa cho‘zilishi mumkin. Salbiy ta’sirlari. Qatapressan ishlatilganda ko‘pincha uning miqdoriga bog‘liq bo‘lgan salbiy ta’sirlari ham kuzatiladi. 80 foiz bemorlar quloq oldi va jag‘ osti so‘lak bezlarining sekretsiyasi susayishi bilan bog‘liq bo‘lgan og‘iz qurishidan shikoyat qiladilar. Shuningdek, oshqozon shirasi va xlorid kislota ishlab chiqishi ham pasayadi. Bunday hollarda askorbin kislotasi yaxshi naf beradi. Qabziyat keltirib chiqarishi mumkin. Bunday holda ichni yumshatuvchi dorilar va mevalardan tayyorlangan ichimliklar yaxshi yordam beradi va ular bir vaqtning o‘zida yo‘qotilgan kaliy miqdorining o‘rnini ham to‘ldiradi. 60 foiz bemorlarda uyqu

bosishi, bo‘shashish kuzatiladi, ertalab yoki katapressan qabul qilingandan 2—3 soat o‘tgach, bu belgilar yaqqol namoyon bo‘ladi. Jinsiy zaiflik, ruhiy tushkunlik juda kam uchraydi, ammo ruhiy tushkunlikka tushgan bemorlarga katapressanni iste’mol qilish tavsiya etilmaydi. Katapressan alkogol, barbituratlar, tinchlantiruvchi moddalarning susaytiruvchi ta’sirini kuchaytiradi. Katapressan bilan davolash birdaniga to‘xtatib qo‘yilganda bezovtalanish, asabiylanish, uyqusizlik, qo‘llarning qaltirashi, yurak urishining tezlashishi kabi belgilar kuzatiladi. Keyinroq, bosh og‘rig‘i, so‘lak ko‘payishi, qorin og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi kabi belgilar ham paydo bo‘ladi. Kamdankam hollarda esa arterial bosim yuqori raqamlargacha ko‘tarilib ketadi («sapchib ketish» fenomeni). Bu holat feoxromotsitomadagi gipertenziya xurujini eslatadi. Shu sababli katapressan bilan davolashni sekinasta, dori miqdorini kamaytirib borish bilan to‘xtatish tavsiya etiladi. 2.2. Periferik ta’sirga ega bo‘lgan dori vositalari (simpatolitiklar) Guanetidin (ismelin, izobarin, oktadin, sanoten zin). Uning gipotenziv ta’siri periferik simpatolik ta’yyrdan iborat bulib, vena Qoy tomyrly^igy yuborilganda ikki fazadan iborat bo‘ladi. Davomiyligi YU—15 daqiqa bo‘lgan birinchi fazada qon bosimi ko‘tariladi. Ikkinchi faza guanetidin postsinaptik asab oxirlarida noradrenalinning granulalardan ajralib chiqishini to‘xtatishi hisobiga qon bosimini uzoq muddatga pasaytiradi. Buyrak usti bezining miya qismidan ajralayotgan katexolaminlar sinteziga ta’sir qilmaydi. Shu sababli qon zardobidagi noradrenalin miqdori va uning siydik bilan ajralib chiqishi o‘zgarmaydi. farmakodinamikasi. Guanetdinni qon bosimini tushirish ta’siri quyidagi qator omillarga bog‘liq: venalar tarangligining kamayishi, ular hajmining ko‘payishi, arteriolalarning kengayishi, bradikardiya va yurak muskullari qisqarish kuchining kamayishi hisobiga. Bularning ichida eng asosiysi •— venalarning kengayishi, yurakka oqib kelayotgan vena qon oqimining kamayishi va buning natijasida yurakning daqiqalik hajmining kamayishiga bog‘liq bo‘ladi. Guanetidinni qon bosimini pasaytirish ta’siri tik holatga o‘tilganda kuchayadi, ya’ni jismoniy zo‘riqish, tashqi muhit harorati ko‘tarilganda ortostatnk gipotoniya paydo bo‘lishi mumkin. Hushni yo‘qotish, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi, rangning oqarishi, ter bosishi, ko‘rishning susayishi bilan kechadigan kollaps 34—45% bemorlarda kuzatiladi. Tanada suvning yo‘qolishi guanetidinningg gipotenziv ta’sirini kuchaytiradi, suvning to‘planib qolishi esa (masalan, butadion, indometatsin ta’sirida) dorining arterial bosimni pasaytirish qobiliyatini 60 —70% ga kamaytiradi. Guanetidin uzoq ishlatilganda uning gipotenziv ta’siri asosan qon tomirlarining umumiy qarshiligi kamayishiga bog‘liq bo‘ladi. Lekin yurakning qon haydashi ham kamayadi. Bu esa mahalliy qon aylanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Yurak, buyraklar, jigar, bosh miyada qon aylanishini susaytiradi. Bemor tik holatga o‘tganda qon oqimi va koptokchalar filtratsiyasining

tezligi ham kamayadi. Guanetidinning gipotenziv ta’siri 4—7 kundan keyin to‘liq namoyon bo‘laDi. Guanetidin organizmda to‘planib qolganligi sababli, uni qabul qilishni to‘xtatib qo‘yilgandan keyin ham guanetidinning gipotenziv ta’siri 1—2 hafta davom etishi mumkin. Farmakokinetikasi. Guanetidin ichakdan faqat 50% so‘riladi va umumiy qon aylanishiga tushgunga qadar Qysman metabolizmga o‘chraydi. Yarim chyqib* ketish Da"vri 5 kunga teng. Guanetidinning taxminan yarmi o‘zgarmagas holda (asosan buyrak orqali), qolgan qismi esa metabolitlar ko‘rinishida chiqib ketadi. Guanetidinning zardobdagi turg‘un miqdorini olish uchun o‘rtacha 15 kun kerak, chunki dori organizmda sekinasta to‘planadi. Ishlatilishi. Guanetidinning farmakokinetik xususiyatlari, ayniqsa uning tanadan sekinasta chiqib ketishi uning miqdorini sekinasta ko‘paytirishni taqozo etadi: kasalxona sharoitida har. 3—4 kunda, uy sharoitida esa har 6—7 kunda qabul qilish lozim. Miqdorini ko‘paytirishga zaruriyat tug‘ilsa, yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan muddatlarda dorining sutkalik miqdori 12,5 mg gacha ko‘paytiriladi. Ko‘pincha 2—3 tabletka kifoya qiladi, ya’ni 50—75 mg, ertalab 1 marta ovqatdan keyin qabul qilinadi. Qon bosimini quvvatlab turuvchi miqdorgacha kamaytirish mumkin. Salbiy ta’sirlari. Guanetidin qon bosimini tez tushiruvchi dori, ta’siri jihatidan aldomet, katapressan va boshqa ko‘pgina dorilardan kuchli. Uni bir kunda bir. marta qabul qilish lozim. Bemorlarda tushkunlik holatini keltirib chiqarmasligi, uyqu bosish holatining yuz bermasligi va intedlektni pasaytirmaslik kabi holatlar uning zng afzal belgilaridandir. Guanetidin bilan davolashda 30—45 foiz hollarda, ayyaiqsa ertalab ortostatik gipotenziya kuzatiladi. Guanetidinning boshqa salbiy ta’sirlari ichida ko‘proq impotensiya (mijoz sustligi) saqlanib qolgan holda eyakulyatsiyaning buzilishi, ich ketishi, quloq oldi bezi sohasida og‘riq, ertalab mushaklarning quvvatsizlanishi, bradikardiya, oyoq venalarining kengayishi va shishi kuzatiladi. Ich ketish odatda atropin, beladonna dorilari tavsiya etilganda tezda bartaraf etiladi. Boldir venalari kengayganda va shishganda elastik paypoq, shuningdek venalar tarangligini kuchaytiruvchn dorilar, ayniqsa digidroergotoksinning 0,1% li eritmasi kuniga bir mahal 10 tomchidan, astasekin 20 tomchigacha ko‘paytirilganda yaxshi yordam beradi. Tanada natriy, suv va qon hajmini ko‘paytirish, ba’zan shishlar paydo bo‘liri aldomet va katapressanga nisbatan ko‘proq guanetidinga xosdir. Natriy va suvning to‘planishi guanetidin gipotenziv ta’sirining kamayishiga olib keladi. Dorining bu xususiyatini siydik haydovchi dorilar bilan yo‘qotib tiklash mum g.7.1. Yurak toj tomirlarini kengaytiruvchi dory vositalari Bu guruhga kiruvchi dorilar ta’sir mexanizmlari va samaradorligi jihatidan har xildir. Bularni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

1. Nitroglitserin. 2. Uzoq ta’sir qiluvchi nitratlar (nitroglitserindan tashqari). 3. Purin hosilalari. 4. Izoxinolin hosilalari. 5. Fenilalkilamin hosilalari. 6. Fenotiazin hosilalari. 7. Pirimidin hosilalari. Xromen hosilalari; 9. Geksobendin hosilalari. 10. Xromenflavinlar va boshqalar. Bu guruhdagi dorilarning bitta guruhga birlashiSHyga asosiy . sabab ularning yurak toj tomirlarida qon oqimini ko‘paytirish xususiyatidir. Shu sababli ham ularni ko‘pincha koronar aktiv yoki antianginal moddalar deb ataladi. Nitroglitserin. Farmakodinamikasi. Nitroglitserin qon tomirlar devorining silliq muskul qavatiga spazmolitik (miotrop) ta’sir ko‘rsatadi. Nitroglitserin yurak toj tomirlar qarshiligini kamaytiradi va ularda qon oqimini ko‘paytiradi. Ammo bu ta’siri turg‘un emas. Qoronar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda miokardning kuchli gipertrofiyasi bo‘lgani holda ikki fazadagi ta’siri kuzatilishi mumkin; 2 daqiqacha davom etadigan qon bosimining ko‘tarilishidan (3—13% gacha) so‘ng toj tomirlardagi qon oqimi pasayadi. Venaga kiritilgan nitroglitserin toj tomirlar retseptorlarida o‘rnashadi va toj tomirlarni kengaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Toj tomirlar ateroskleroz bilan shikastlanganda nitroglitserin ta’sir ko‘rsatmaydi, chunki bu holDa toj tomirlar kengaygan holatda bo‘ladi. Nitroglitserin kollaterallarga bevosita, nisbatan turrun ta’sir ko‘rsatadi va retrograd oqimni kuchaytiradi. Nitroglitserinning kollaterallarga bevosita ta’siri esa, yurak qorinchalari ichidagi bosimning kamayishi hisobiga bo‘ladi. Bu miokard devorlarining tarangligini kamaytirib, kollaterallardagi qon oqimiga Qarshilikning kamayishi hisobiga bo‘ladi. Nitroglitserin muhim xususiyatga ega, u toj tomirlardati oqimni miokard ishemiyasi bo‘lgan qismlarga yo‘naltiradi, jumladan, so‘bendokardial bo‘limlarga yuboradi. Mitroglyserin venaga yuborilganda, umumiy koronar qon oqimining kamaytirishiga qaramay, stenokardiya xurujini yo‘qotadi. Bu miokardning kislorodga bo‘lgan ehtiyojini kamaytirish hisobiga bo‘lsa kerak, degan taxminlar bor. Markaziy gemodinamika quyidagicha o‘zgaradi: yurak va bo‘lmalari qisqaradi, jumladan, chap qorincha (so‘nggi sistolik va diastolik bosimning kamayishi hisobiga). Buning natijasida yurakning zarbli hajmi va qonni haydash davri qisqaradi. Har xil darajadagi yurak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda arterial sistema qarshiligining kamayishi hisobiga

yurakning qon haydash faoliyati 18% ga, hatto 25% gacha kompensator ravishda ko‘payadi. Biroq, yurak yetishmovchiligi bo‘lmagan hollarda esa yurakning qonni haydash qobiliyati 9% gacha kamayadi. AB pasayadi, yurak urishlar soni ko‘payadi. Miokardning qisqaruvchanligi ortadi. Arteriyalar va venalarning kengayishi yurakka kelayotgan vena qon oqimining kamayishiga sabab bo‘ladi, bu esa qorinchalar bo‘shlig‘ida bosimning kamayishiga olib keladi. Buning natijasida qorinchalar oson qisqaradi va ularga bo‘lgan gemodinamik zo‘riqishning kamayishi miokardning kislorodga bo‘lgan ehtiyojining susayishiga olib keladi. Nitroglitserin ta’sirida boshqa qon tomirlaridagi o‘zgarishlar quyidagicha bo‘ladi: bosh miya qon tomirlari kengayadi, ichki a’zolarniki torayadi, buyraklarda qon oqimi kamayadi, o‘pkalarda AB pasayadi. Farmakokinetikasi. Til ostiga qabul qilingan dori bir necha soniya ichida shilliq pardadan qonga o‘tadi va farmakodinamik ta’sir ko‘rsata boshlaydi. Nitro glitserin shunday yo‘l bilan qabul qshshnganda uning ko‘p bo‘lmagan qismi jigarda biotransformatsiyaga uchraydi. Og‘iz orqali qabul qilinganda juda katta tezlik bilan so‘riladi, lekin shunga qaramay, dori birinchi marta jigardan o‘tish vaqtida tezlik bilan biotransformatsiyaga uchraydi va mononitratlarga aylanadi. Til ostiga qabul qilingan nitroglitserinning yarim chiqish davri bir necha daqiqani tashkil qiladi (o‘rtacha 5 daqiqadan kamroq), metabolitlarining yarim chiqish davri o‘rtacha 4 soat. Ayni vaqtda barbituratlar bilan ishlatilganda nitroglitserin saqlovchi dorilar metabolizmi kuchayadi bu esa ularning samaradorligini kamaytirishi mumkin. Metabolitlari kam faollikka ega bo‘lgan moddalar asosan buyrak orqaly va kamroq qismi (25%) — o‘pkalar oraliq chiqib ketadi. Ishlatilishi. Nitroglitserin, asosan, stenokardiya xurujini davolashda ishlatiladi. Ko‘pchilik bemorlarda stenokardiya xurujini yo‘qotish uchun nitroglitserinning 1 donasi (0,5 mg) til ostiga qo‘yish uchun beriladi. Ba’zan bemorlar bir vaqtda yoki birdaniga 2—3 tabletkani qabul qiladilar. Nitroglitseriini ko‘tara olmaydigan bemorlarga uning kichik miqdorlarini (0,5 tabl.) tavsiya etish zarur, yoki uning eritmalarini qandga (1—2 tomchidan) tomizib tavsiya etish mumkin. Nitroglitserin til ostiga qabul qilinganda uning ta’sir davomiyligi bir necha daqiqadan 0,5 soatgacha davom etib, o‘rtacha 10—15 daqiqani tashkil qiladi. Salbiy ta’sirlari. Nitroglitserinning salbiy ta’yeirlari AB past bo‘lgan bemorlarda ko‘proq kuzatiladi va u kuchli bosh og‘rig‘i, quloqlarda shovqin va bosh aylanishi singari ko‘rinishlarda bo‘ladi. Ba’zan nitroglitserin kollapsga o‘xshash holat va hatto EKG da infarktga o‘xshash o‘zgarishlarni chaqirishi mumkin. Nitroglitserinvi ishlatish mumkin bo‘lmagan holatlar. Nitroglitserinni ko‘tara olmaydigan bemorlao: gipotoniya, bosh og‘rig‘i, yurak o‘ynashi, gipotoniya va kollaps bilan kechadigan

miokard infarkti, bosh miyaga qon quyilishi, bosh miya bosimining ko‘tarilishi, glaukoma bilan kasallanganlar hisoblanadi. Nitroglitserinning 1% li spirtli eritmasi. Uning 2—4 tomchisi 1 dona nitroglitserin tabletkasi samarasiga to‘g‘ri keladi. Qand bo‘lagiga 2—4 tomchidan tomizilib til ostiga qo‘yiladi, yoki to‘g‘ridanto‘g‘ri til ostiga 2—4 tomchidan tomiziladi. Nitroglitserinni «Votchal tomchisi» ko‘rinishida ham ishlatiladi, bu tomchi mentol, bangidevona (beladonna) aralashmalaridan iborat. Bunday aralashma nitrogliTSeringa xos bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi kabi salbiy ta’sirlarni chaqirmaydi. Nitrong sustak singari mikrokapsula usulida tayyorlangan, 6,5 va 2,6 mg nitroglitserin saqlovchi tabletkalar holida chiqariladi. 6,5 mg nitroglitserin saqlovchi nitrong tabletkasi ta’sirining davomiyligi 2,4 mg sustakka nisbatan 2—3 soat uzoqroq. Trinitrolong kapsula va polimer plastinkalari shaklida chiqariladi. Qapsulalar 3—12 mg, plastinkalar esa 1,2 va 3 mg nitroglitserin tutadi. Stenokardiya xurujining oldini olish maqsadida 3— 6 yoki 12 mg nitroglyserin tutuvchya kapsuLalar ORYZ orqali oz miqdorda suv bilan qabul qilinadi. Bunda uning ta’siri birinchi soat oxirlarida kuzatiladi. Agar kapsulani biroz og‘izda ushlab, keyinchalik yutilsa, uning ta’siri 20— 30 daqiqadan so‘ng boshlanadi. Ta’sir davomiyligi 4 soat va undan ko‘proq. Kapsulani bir kunda 3—4 mahal qabul qilish mumkin. Eng yuqori miqdori 36 mg. Stenokardiya xurujlarining oldini olish maqsadida trinitrolong polimer plastinkalari og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasiga, it tishlari yoki kichik oziq tishlari milkiga yopishtiriladi. Stenokardiya xurujlari(ni davolash maqsadida ham polimer plastinkalar ishlatiladi. Uzoq ta’sir etuvchi nitratlar (nitroglitserindan tashqari). Erinit. Tabletka holida 10 va 20 mg dan chiqariladi. Farmakodinamikasi. Nitroglitserin farmakodinamikasiga o‘xshash, lekin metabolizmining o‘ziga xos xususiyatlari tufayli kuchsizroq namoyon bo‘ladi. Farmakokinetikasi. 10—15 mg qabul qilinganda qonda 100 mkg/ml dan 12 mg/ml gacha aniqlanadi. Qonda metabolitlaridan mono va dinitratlar topilgan. Dori jigarda glyukuron kislotasi bilan birikib, tez metabolizmga uchraydi. Qabul qilingan miqdorning 22 foizi 24 soat ichida organizmdan chiqariladi. Erinit 4—6 soatda bir marta qabul qilinadi. Sustak nitroglitserinning uzoq ta’sir qiluvchi shakli bo‘lib, mikrokapsula usulida tayyorlangan. Tabletka holida chiqariladi, 2,6 va 6,4 mg nitroglitserindan iborat. Og‘iz orqali qabul qilinadi. Oshqozonichak yo‘llari orqali sekin so‘rilishi tufayli portal tizimiga uzoq vaqt tushib turadi. Ta’sir davomiyligi 4—5 soatni tashkil qiladi.

Nitrosorbit. Ichish uchun 5—10 mg dan tabletka xolida va til ostiga qo‘yish uchun 2,5 va 5 mg dan chiqariladi. Uzoq vaqt ta’sir qiluvchi tabletkalari esa 20 va 40 mg dan chiqariladi. Farmakodinamikasi nitroglitserin farmakodinamikasiga o‘xshash. Yurak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda yurakning daqiqali hajmi taxikardiya hisobiga ko‘payishi mumkin, shu sababli bir vaqtning o‘zida yurak glykozidlari va diuretiklar tavsiya etiladi. Farmakokinetikasi. Oddiy tabletkalari ichilganda ularning biologik o‘zlashtirilishi 58% ni, uzoq ta’sir etuvchi tabletkalarniki esa 43% ni tashkil qiladi. Til ostiga qo‘yilganda yarim ajralib chiqish davri 0,5 soatni, ichilganda esa 0,67 soatni tashkil qiladi. Dori jigar orqali birinchi marta o‘tganda glutation — S— transfereza yordamida tez metabolizmga uchraydi. Metabolitlari izosorbid, mononitratlar ko‘rinishida chiqadi. Ishlatilishi, Dori stenokardiya xurujlarining oldini olish maqsadida 5 yoki 10 mg dan kuniga 3—4 mahal tavsiya etiladi. Uzsq vaqt ta’sir qiluvchi shakli esa 1 donadan, 6—12 soatda bir marta tavsiya etiladi. Purin unumlari. Purin unumlari antianginal dori sifatida extiyotkorlik bilan tavsiya etiladi. Shu jumladan, eufillin maxsus ko‘rsatmalar, ya’ni yurak astmasi, bronxial astma, bronxospazm, bronxoobstruktiv komponenti bo‘lgan surunkali bronxit, o‘pkayurak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlargagina tavsiya etiladi. Purin hosilalari miokardning qisqaruvchanlik qobiliyatini oshiradi, lekin bu holat miokardning kislorodga bo‘lgan ehtiyojining ko‘payishi bilan kechadi. Eufillin. farmakodinamikasi va farmakokinetikasi (Bronxlarni kengaytiruvchi dori moddalari klinik farmakologiyaskga qaralsin). Ishlatilishi. Fakat maxsus ko‘rsatmalar bulgandagina ishlatiladi. Ichish uchun 0,1—0,15 g dan tabletka yoki talqon xolida kuniga 2—3 mahaldan ovqatdan so‘ng tavsiya etiladi. Venaga 2,4% li eritmasi 5—10 ml miqdorida glukozaning 20% yoki 40% eritmasida eritilib, juda sekinlik bilan (2—4 minut) yuboriladi. Yaxshisi, glukozaning 250—500 ml 5% li eritmasida tomchilab yuborilgani ma’qul. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Yurak toj tomirlarining aterosklerozi, infarkt. Izoxinolin hosilalari. Papaverin. Farmakodinamikasi. Eufillin singari fosfodiesterazani falajlaydi (susaytiradi) va miokardda va yurak toj tomirlarida SAMF to‘planishiga olib keladi. Dorining samara berish vaqti uning spazmolitik ta’sirining boshlanishiga to‘g‘ri keladi. Taxminlarga ko‘ra, papaverin miokardda adenozin o‘zlashtirilishini to‘xtatishi mumkin. Yuqori miqdorlari, ayniqsa, tog‘li sharoitda kuchli gipotenziya chaqiradi, miokardga qo‘zg‘atuvchi ta’sir <Ursatadi, atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlikning sekinlashuviga olib keladi. Papaverinning manfiy inotoop ta’sir ko‘rsatishi xaqida yetarli ma’lumotlar bor. Papaverin ta’sirida gemodinamikaning o‘zgarishi uning boshlang‘ich holatiga bog‘liq:

boshlang‘ich ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lgan hollarda yurak urishlari sonining kamayishi, sistola vaqtining qisqarishi, so‘nggi diastolik bosim, yurakning zarbli va daqiqalik hajmining kamayishi kuzatiladi. Ammo bu ko‘rsatkichlar past bo‘lgan bemorlarda esa o‘zgarishlar aksincha bo‘ladi. Gemodinamik o‘zgarishlar papaverinni muskul orasiga yuborganda ta’siri 30 daqiqadan so‘ng kuzatiladi. Farmakokinetikasi. Papaverin ichilganda va birinchi marta jigardan o‘tganda tezlik bilan metabolizmga uchraydi. Og‘iz orqali qabul qilingan 150 mg papaverinning qondagi yuqori miqdori 30 daqiqadan so‘ng kuzatiladi va bu 254 mg/ml ni tashkil qiladi, lekin bu miqdor keskin kamayadi va 4—6 soatdan so‘ng 33,6—7,1 mg/ml ga yetadi. Preparatning biologik o‘zlashtirilishi yaxshi. Yarim ajralib chiqish davri 1—3 soatga teng. Papaverinning qon zardobidagi albuminlar bilan mustahkam bog‘lanishi ma’lum. Ishlatilishi. Teri ostiga, muskul orasiga, ayrim hollarda venaga 2% li eritmasi 1—2 ml dan yuboriladi. Ichish uchun 0,04—0,08 g dan 3—4 mahal tavsiya etiladi. Papaverin nitroglitsarin ta’sirida yo‘qolmagan stenokardiya xurujini davolash maqsadida teri ostiga, muskul orasiga va venaga promedol yoki morfin bilan birgalikda yuboriladi. Stenokardiya xurujlarining oldini olish maqsadida ichish uchun tavsiya etiladi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlikning buzilishida tavsiya etilmaydi. Noshpa. Farmakodinamikasi. Ta’sir mexanizmi papaveringa o‘xshash spazmolotik ta’sir ko‘rsatadi. Lekin papaveringa qaraganda qon tomirlar, ichaklar, o‘t va siydik yo‘llari, bronxlarning silliq muskullariga bir necha baravar kuchliroq, susaytiruvchi ta’sir qiladi. Noshpa AB ni o‘rtacha pasaytiradi, yurakning daqiqalik hajmini oshiradi, chap qorincha ishini kamaytiradi. Koronar qon oqimiga ta’siri bo‘yicha aniq ma’lumot yo‘q. Ishlatilishi. Nitroglitserin ta’sir qilmagan va cho‘zilib ketgas stenokardiya xurujini davolashda 2% li eritmasidan 2 ml ishlatiladi. Stenokardiya xurujining oldini olish uchun esa 0,04—0,08 g dan kuniga 3 mahal qabul qilish tavsiya etiladi, kerak bo‘lganda tabletkalar soni 8 tagacha yetkazilishi mumkin. Papaverin YUIQ ning boshlang‘ich davrida, yengil gipotoniya bilan kechadigan YUIK, YUIK bilan bir vaqtda kechayotgan o‘t yo‘llari va ichak sanchiqlarida, surunkali gastrit, periferik kon tomirlar aterosklerozi bilan bog‘liq bo‘lgan o‘tkinchi oqsoqlik holatlarida ishlatiladi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagai holatlar. Prostata bezining kattalashuvi, glaukomada ishlatilmaydi. Fenilalkilamin unumlari. Bu guruhdagi dorilarning hammasi ham o‘z ahamiyatini saqlab qolgan emas. Qimyoviy tuzilishi bo‘yicha adrenalinga yaqin, lekin tuzilishidagi adrenalinga xos

belgilarning modifikatsiyasi kuchli bo‘lgan farmakologik o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. Jumladan, adrenomimetik va qon tomirlarni toraytiruvchi faolligining yo‘qolishiga va qon tomirlarni kengaytiruvchi ta’sirining paydo bo‘lishiga olib keladi. Lidoflazin. farmakodinamikasi. Yurak tojqon tomirlarini kengaytiruvchi ta’sir chaqirmaydi. Shu bilan birga uzoq vaqt ishlatilganda kollateral qon oqimini ko‘paytiradi. Lidoflazinninr bunday ta’sirini miokarddagi adenozinga nisbatan «avaylovchi» samarasi bilan va silliq muskullar sezuvchanligini adenozinning bevosita o‘zgarishi bilan bog‘lashadi. Shu bilan adenozinni va ATF ni koronar kollateriallarga bo‘lgan ta’minlanishning avtoregulatsiyasi yaxshilanadi. Lidoflazin miokard metabolizmiga, yurak qisqarishlari quvvatiga va soniga ta’sir qilmaydi. Koronar qon ta’minlanishiga emotsional zo‘riqish ta’sirini kamaytiradi va organizmning zo‘riqishlarga chidamliligini oshiradi. Sezilarli farmakodinamik natijalar lidoflazinni katta miqdorlarda uzoq vaqt davoida (2 oydan ko‘p) qabul qilganda olinadi. Farmakokinetikasi kam o‘rganilgan. Og‘iz orqali 1bul qilinganda uning biologik o‘zlashtirilishi yaxshi ishlatilishi. Lidoflazinni kuniga 240—360 mg iqdorda ichilganda natijaga erishish mumkin. Bu miqdorlar 2—3 ga bo‘lib ichiladi. Davolash uzoq vaqt (2 J A3H kam emas) davom etishi zarur. Lidoflazin yurak qon tomirlarining asosiy shoxlaridan biridagi xalliy stenozda va yetarlii darajada rivojlanma kollateral tizilmasi bo‘lgan, tez takrorlanmay ishlatilishi bilan kechadi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Koronar arteriyalarining tarqalgan aterosklerozi, o‘tkir miokard infarkti, atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlikning buzilishida, shuningdek homilador ayollarga tavsiya etish mumkin emas. Fenotiazin unumlari. Bu guruhdagi dorilaridan xloratsizin salbiy ta’sirining ko‘pligi tufayli antianginal terapiyada o‘z ahamiyatini yo‘qotgan. Nonaxlazin hozirgi vaqtda amaliyotda ishlatilib kelinmoqda. Bu haqda ma’lumot olish uchun betaadrenoaktivatorlar guruxiga qaralsin. Xromen unumlari. Karboxromen (intensain, interkordin). Farmakodinamikasi. Qarboxromen koronar qon oqimini yaxshilaydi. Uzoq vaqt ishlatilganda kollaterallarning rivojlanishiga olib keladi va miokardda mikrotsirkulatsiyani yaxshilaydi. Miokardning metabolizmiga ta’siri fosfodiesterazani falajlaydi va sAMF ning to‘planishi bilan bog‘liq. AB ga, yurak urishlar soniga karboxromen ta’sir qilmaydi. Urtacha musbat inotrop samarasi oqibatida yurakning daqiqalik hajmining biroz ko‘payishi, shuningdek, periferik qon tomirlari qarshiligi kamayishi kuzatiladi. Farmakokinetikasi. Og‘iz orqali qabul qilinganda yoki venaga yuborilganda karboxromen tezda kislotali metabolitlarga gidrolizlanadi. Venaga yuborilganda qon zardobidan matabolitlarning yarim chiqish davri 0,8 soat, karboxromenniki esa — 10 daqiqa. Og‘iz orqali qabul qilinganda metabolitlarining yarim ajralish davri 1,16 soat, biologik o‘zlashtirilishi 28%ni

tashkil qiladi. Metabolitning o‘rtacha miqdori 0,06 mkg/ml. Karboxromen organizmda to‘planmaydi. Venaga yuborilganda 68% miqdori siydik orqali, qolganlari esa o‘t suyuqligi orqali chikadi. Og‘iz orqali kabul qilinganda 77% metabolitlari siydik orqali, qolgan qismi esa o‘t suyuqligi orqali chiqadi. Ishlatilishi. 150 mg dan kuniga 3 mahal ovqatdan so‘ng ichiladi. Davolash muddati bir necha haftadan 6 oygacha davom etishi mumkin. Venaga 40 mg dan glukozaning 5% li eritmasida yoki natriy xloridning izotonik eritmasida sekinlik bilan, 3—5 daqiqa davomida yuboriladi. Qarboxromenni yurak glikozidlari, antigipertenziv dorilar va trankvilizatorlar byalan birgalikda ishlatsa bo‘ladi. Karboxromen mahalliy ste.noz bo‘lgan va turg‘un kechadigan stenokardiyada ishlatiladi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Tarqalgan ataroskleroz tufayli tinchlikda va zo‘riqishda bo‘ladigan stenokardiyada ishlatish mumkin emas. Qarboxromenni sshqozsn yara kasalligida, surunkali tez qaytalanuvchi gastritda, jigar kasalliklarida va buyrak yetishmovchiligida tavsiya etilmaydi. Xromenflavinlar. Molsidomin (karvaton) Farmakodinamikasi. Molsidomin venalarning periferik qarshiligini kamaytirish, katta arterial qon tomirlarining elastikligini oshirish hisobiga chap qorinchaning to‘lish bosimini kamaytirish va miokard devorlarining tarangligini kamaytirib, yurakning ishi zo‘riqishini kamaytiradi. Buning natijasida yurak diametrlari kichrayadi, miokardning kislorodga bo‘lgan ehtiyoji kamayadi. Molsidomin kollateral qon oqimini yaxshilaydi, trombotsitlar yopishqoqligini susaytiradi. Til ostiga va og‘iz orqali ichilganda antianginal ta’sir ko‘rsatadi va miokardning zo‘riqishlarga chidamligini oshiradi. Til ostiga ko‘yilganda antianginal samarasi 2—10 daqiqadan keyin boshlakadi va 5 soatgacha, ba’zan 7 soatgacha davom etadi. Molsidomin tik holatda (ortostaz) AB ni pasaytirmaydi. Farmakokinetikasi. Oshqozonichak yo‘llaridan tez so‘riladi. Qondagi yuqori miqdori 4,4 mkg/ml, 1 soat davomida hosil bo‘ladi. Yarim chiqarilish davri 3,5 soatga teng. 24 soat davomida qabul qilingan miqdorning 88 foizi siydik orqali chiqib ketadi. Molsidominning metabolitlaridan biri (3morfinsidnonimin) gipotenziya chaqiradi. Ishlatilishi. Og‘iz orqali '/2—1 donadan kuniga 2—• 3 maxal ovqatdan so‘ng ichiladi. Til ostiga '/2—1 tabletkadan qo‘yiladi. Molsidominni betaadrenoblokatorlar bilan ishlatish mumkin. Molsidomin stenokardiya xurujlarining oldini olish va yo‘qotish uchun ishlatiladi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan xolatlar. Og‘ir gipotoniya, kardiogen karaxtlik, o‘tkir miokard infarkttida ehtiyot 65’lib ishlatish kerak. 7.2. Kalsiy antagonistlari Nomidan ko‘rinib turibdiki, bu guruxdagi dorilar kalsiyga xususiy antagonizmga ega va shu sababli miokardning kislorodga bo‘lgan ehtisjini kamaytiradi. Qalsiy ionlarining

miofibrillarga kirishiga qarilik ko‘rsatib, ular Sa++aktivlashtiruvchi miofibrillyar ATFazaning faolligipi falajlaydi, Bu miokarddagi oksidlanishqaytarilish jarayonlari darajasshing pasayishiga olib keladi va shu bilan birga energiya mexanik ish uchun kam sarf bo‘ladi. Betaadrenoblokatorlardan farqli o‘laroq, kalsiy antagonistlari yuraktoj qon tomirlari va umumiy tomirlarlarning kengayishiga va miokardning kislorod bilan ta’minlanishining yaxshilanishiga olib keladi. Umumiy arteriyalar qarshiligining kamayishi AB ning pasayishiga olib keladi va miokardning kislorodga bo‘lgan ehtiyojini bilvosita kamaytiradi. Shunday qilib, bu guruhdagi dorilar uch xil yo‘l bilan ta’sir qiladi: 1. Yurakning mexanik ishini kamaytirish bilan energiya sarfini to‘g‘ridanto‘g‘ri kamaytirish. 2. Yurakning kislorod bilan ta’minlanishini yaxshilash. 3. Yurak ishini kamaytirish yo‘li bilan bilvosita uninr kislorodga bo‘lgan ehtiyojini susaytiradi. Kalsiy antagonistlari, shuningdek antiaritmik ta’sirga ham ega (antiaritmik dorilarga qaralsin). Bu guruhga kiruvchi bir nechta dori moddalari ma’lum: verapamil, nifedipin (korinfar, adalat, fenilgidin) va boshqalar (kalsiy antagonistlariga qaralsin). 7.3. Yurakka adrenergik ta’sirni susaytiruvchilar Miokardning o‘tkazuvchi tizimida katexolaminlar ta’siriga beriluvchi betaadrenoretseptorlardan tashqari, glyukagonning ta’siriga beriluvchi Xretseptorlar borligi taxmin qilinmoqda. Ko‘rib chiqiladigan guruhdagi dorilar (amiodoron va yangi preparat benozilindolizsh) ikkala turdagi retseptorlarini 50% ga blokada qiladi. Betablokatorlar esa faqatgina katexolaminlar ta’siriga qarshilik qiladi, xolos. Shu vaqtning o‘zida Xretseptorlar ularning ta’siridan chetda qoladi. Amiodaronning ta’sir mexanizmi uning katexolaminlarni alfa va beta retseptorlarining qitiqlovchi ta’siriga bo‘lgan qisman antagonistik xususiyati bilan tushuntiriladi. Bu guruhdagi preparatlarnivg yana bir muhim xususiyatlaridan biri shundaki, ular raqobatdosh bo‘lmagan antiadrenergik ta’sir ko‘rsatadi, ya’ni ular betaadrenoretseptorlarning agonisti izoproterenol miqdori ko‘payganda ularni retseptorlardan siqib chiqara olmaydi. Bulardan farqli o‘laroq, betaadrenoblokatorlar raqobatdosh antagonistlar hisoblanadi. Bularning yana bir muhim xususiyatlaridan biri shundaki, propranalol yuborilishi natijasida erishilgan yukori bradikardiyadan so‘ng tavsiya etilgan bu guruhdagi preparat benzoilindolizin yurak ritmini yana ham kamaytiradi. Amiodaron (kordaron). farmakodinamikasi. Amioparon yurak qisqarishlarini va daqiqalik hajmini o‘zgartirmagan holda yurak ishini kamaytiradi. Bir vaqtning o‘zida koronar arteriyalar qarshiligini kamaytirish hisobiga koronar qon oqimini ko‘paytiradi. Yurak kisqarishlarini kamaytiradi va periferik qon tomirlarining kengayishi bilan bog‘liq bo‘lgan AB ning vaqtinchalik pasayishini keltirib chiqaradi. Bu miokardning kislorodga bo‘lgan ehtiyojini

kamaytiradi. Amiodaron buyraklar, jigar, qorataloq, ichaklar va qo‘loyoqlarning qon bilan ta’minlanishiga ta’sir qilmaydi. Shu bilan birga miokardda kreatinin fosfat va glikogen miqdorini ko‘paytirish yo‘li bilan uning energetik o‘rnini oshiradi. Amiodaronning yurak o‘tkazuvchanligiga ta’sirini o‘rganish bo‘yicha antiaritmik moddalarga qaralsin. Amiodaron EQG da T tishining tekislanishi va kengayishi, u ikki fazali bo‘lib qolishi ham mumkin. Uto‘lqinining paydo bo‘lishi, Q—T oralig‘i o‘zgarmagan holda S—T oralig‘ining uzayishi kabi o‘zgarishlarni chakirishi mumkin. EQG dagi bu o‘zgarishlar miokardning amiodaron bilan to‘yinganini bildiradi va davolashni to‘xtatmasdan uning erishilgan samarasini ushlab turadigan miqdorlarini tavsiya etishni taqozo qiladi. Farmakokinetikasi. Amiodaron qabul qilingandan so‘ng, uning qondagi miqdori 0,5 mkg/ ml ni tashkil kiladi. Amiodaronning terapevtik ta’siri uning qondagi miqdori bilangina emas, balki uning retseptorlar bog‘lanishi bilan xam belgilanadi. Amiodaronning metabolizmi jigarda kechadi, bunda amiodaron molekulasidan yod ajralib chiqadi va u yod tuzlari holida siydik orqali chiqib ketadi. Preparat to‘qimalarda to‘planish xususiyatiga ega. Amiodaron asosan oshqozonichak yo‘llari orqali juda kam miqdorda chiqadi. Faqat 5ir necha kundan keyingina dori doimiy ravishda kabul <ilingan bo‘lsa, amiodaronning qabul kilingan miqdoriga ekvivalent miqdorda tanadan ajralib chiqishi kuzatiladi. Ishlatilishi. Davolashni boshlash jarayoni (5 kun davomida) katta mikdorlarda 200 mg dan kuniga 3 mahal ovqatdan so‘ng kabul kilish bilan boshlanadi. Keyinchalik esa 200 mg dan kuniga 2 mahal tavsiya etiladi. Amiodaron asosan zo‘riqish stenokardyyasida yaxshi samara beradi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Bradikardiya, sinoaurikulyar va atrioventrikulyar blokadalar bronxial astma, gipertireoidizm, homiladorlik, kollapsda foydalanish tavsiya etilmaydi. Amiodaronni yoshi 70 dan oshgan bemorlarda ehtiyotlik bilan ishlatish kerak. 7.4. Betaadrenoaktivatorlar Betaadrenoaktivatorlar yurakning beta 2adrenoretseptorlariga qo‘zg‘atuvchi ta’sir ko‘rsatadigan va nisbatan yangi antianginal moddalar guruhidir. Ular bizga ma’lum bo‘lgan adrenoaktivatorlar, beta va beta adrenoaktivatorlarni qitiqlovchilar izoprenalin (izadrin)dan farq qilib, YUIQ bo‘lgan bemorlarniig umumiy ahvoliga noxush ta’sir qiluvchi kuchli taxikardiya, aritmiya va yurak qisqarishlarining keskin kuchayib ketishini chgqirmaydi. Oksifedrin (ildamen). Farmakodinamikasi. Oksifedrin musbat inotrop ta’sir ko‘rsatadi. Miokardning kislorodga bo‘lgan extiyoji kamayadi. Oksifedrin yurak toj qon tomirlarini kengaytiradi va koronar qon okimini ko‘paytiradi. Oksifedrin beta2adrenoretseptorlargagina agonist bo‘lib qolmay, balki u qisman alfagadrenoretseptorlarga ham agonistdir, lekin bu deyarli

sezilarli emas. Oksifedrinning betaadrenoretseptorlarni qitiqlovchi ta’siri izoprenalin shunday ta’sirining 1/500 qismiga teng, lekin uning ta’siri izoprenalinga nisbatan uzoqroqdir. Klinik sharoitlarda oksifedrin sezilarli taxikardiya chaqirmandi va odatda o‘rtacha AB ni ko‘tarmaydi. Farmakokinetikasi. Og‘iz orqali qabul qilinganda preparat miqdorining 25% oshqozonichak yo‘llaridan so‘riladi. Oksifedrinninr qon zardobidagi terapevtik miqdori 3,5—5 mkg/ml ni tashkil qiladi. Oksifedrin organizmda faol metabolitlar, norefedrin va metaoksiakrilofenonga aylanadi va uz ta’sirini ko‘rsatadi. Ishlatilishi. 8 mg dan kuniga 3 mahal, samarasi unchalik sezilmaganda esa, 16 mg dan kuniga 3 mahaldan qabul qilinadi. Oksifedrin bradikardiya bilan kechadigan stenokardiyalarda ishlatiladi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Aorta klapanining yetishmoschnligi, subaortal stenozda tavsiya etilmaydi. Nonaxlozin. Farmakodinamikasi. Nonaxlozin musbat inotrop ta’sir ko‘rsatadi, miokardning qisqaruvchanligi ortishi bilan birga uking kislorodga bo‘lgan ehtiyoji ham srtadi, lekin bu koronar arteriyalardagi kon oqimining ko‘payishiga nisbatan ancha kamroq bo‘ladi. Nonaxlozinning ta’sir mexanizmi murakkab bo‘lib, shu kungacha to‘lato‘kis o‘rganilmagan. Nonaxlozin AB ga ikki fazada ta’sir ko‘rsatadi: birinchi fazada qiska vaqt bosimning pasayishi, ikkinchi fazada esa 15—20 daqiqa davomida uning ko‘tarilishi kuzatiladi. Koronar arteriyalar tonusini kamaytiradi. Nonaxlozin noradrenalinning ajralib chiqishiga ta’sir qilmagani xolda, uning qayta transportiga to‘skinlik qiladi. Natijada, miokard to‘qimalarida noradrenalin miqdori kupayadi, lekin asab hujayralari ichida noradreialinning ushlanib turishi kamayadi. Nonaxlozin"miokardda fosforilaza faolligini oshiradi, bu glikogenoliz tezlashishiga olib keladi. Nonaxlozin 300 mg miqdorda bir marta qabul qilinganda S—T segmentining pasayishi kuzatilmaydi. farmakokinetikasi. Nonaxlozinni suyuq holda 300 mg miqdorida qabul qilinganda, uning qondagi yuqori miqdori 2 soatdan keyin kuzatiladi va 50—100 ng/ml ni tashkil qiladi. Ishlatilishi. Nonaxlozin og‘iz orqali qabul qilish uchun ovqatdan oldin 30 mg dan kuniga 3—4 maxaldan tavsiya etiladi. Zarur bo‘lganda kunlik miqdorini 6 dona (180—200 mg)gacha yetkazish mumkin. Nonaxlozin gipotoniya va bradikardiya bilan birga kechadigan stenokardiyalarda ishlatiladi. Ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar. Oksifedringa qaralsin. Miokardni gipoksiyaga bo‘lgan chidamliligini oshiruvchi moddalar Piridoksinilglioksilat (glio6, gliosiz). Farmakodinamikasi. Piridoksinilglioksilat surunkali gipoksiya sharoitida

miokardda kechayotgan anaerob jarayonlarni kuchaytiradi va bir vaqtning o‘zida aerob jarayonlarni falajlaydi. Piridoksinilglioksilat kislotasi va piridoksin hosilasidir. Glioksilat kislotasi hayvonlarda to‘qima nafas olishini faajlaydi. Piridoksin oksidlanish jarayonining kofak sifatida ma’lum. Piridoksinil gipoksiyada iokard ultrastrukturalariga himoyalovchi ta’sir ko‘rsatadi. Jismoniy zo‘riqishga bo‘lgan chidamlilikni oshiradi. Barmakokinetikasy o‘rganilmagan. Ishlatilishi. Qoronar qontomirlarning uchala asosiy shoxlariga tarqalgan toraytiruvchi aterosklerozdan kelib chiqqan stenokardiyada ishlatiladi. 1 kapsuladan kuniga 3 mahal qabul qilinadi. Zarur bo‘lganda kapsulalar sonini 6 taga yetkazish mumkin. Piridoksinidglioksilatni boshqa antianginal dorilar bilan birgalikda ishlatish mumkin. ANABOLIK DORI VOSITALARI Antianginal modda sifatida yurakning ish qobiliyatini oshirish va bir vaqtda qisman koronar qon oqimini ko‘paytirish maqsadida ishlatiladi. Steroid anabolik dorilardan antianginal modda sifatida asosan retabolil, ozroq nerobol va nerabolil ishlatiladi, chunki ular kam androgen ta’sirga ega. Nosteroid anaboliklardan kaliy orotat ishlatiladi. Bu moddalarninng farmakodinamikasi, farmakokinetikasi, ishlatilishi va ishlatilishi mumkin bo‘lmagan holatlar haqida ma’lumot olish uchun metabolizmga ta’sir qiluvchi moddalar guruhiga qaralsin. Antibradikinin ta’sirga ega bo‘lgan moddalar Bu guruhga kiruvchi dorilar qon tomirlarni kengaytiruvchi, betaadrenoretseptorlarni blokada qiluvchi ta’sirlarga ega emas. Ular kinin tizimiga, jumladan, bradikininga ta’sir qiladi. Parmidin (anginin). Farmakodinamikasi. Parmidin bradikinin tomonidan chaqiriladigan qon tomirlarning torayishi, AB ning ko‘tarilishi, taxikardiya va yurak qisqarishlarining kuchayishi kabi o‘zgarishlarni bradikininga qarshi ta’sir ko‘rsatish yo‘li bilan kamaytiradi. Bundan tashqari, kimyoviy shikastlanish va stress omillari ta’sirida bo‘ladigan qon tomirlar devorlari shishining oldini oladi, qon tomirlar devori o‘tkazuvchashshgini kamaytirish yo‘li bilan ularda mikrotsirkulatsiyani yaxshilaydi. Antibradikinin dorilar trombotsitlar va leykotsitlar yopishqoqlik xususiyatini kamaytiradi, qon tomirlar devorlarida xolesterin o‘tirib qolgan joylarda muskul va lastik tolalarining tiklanishini yaxshilaydi, glikolitik fermentlarni faollashtiradi, ateromatoz bilan shikastlangan qon tomirlarda ATFaza va nukleotidaza faolligini oshiradi. Mayda arteriolalarni fibrinoid degeneratsiyadan saqlaydi.

Farmakokinetikasi. Parmidin oshqozonichak yo‘lla ridan tez so‘riladi. 500 mg dori qabul qilingandansung unyng qon zardobidagi miqdori 31,3—34 mkg/mL gl_6 soat davomida saqlanib turadi, keyin 16—24 soat davomida 10 mkg/ml gacha kamayadi. Asosan siydik orqali (48 soat ichida qabul qilingai miqdorning 30— 51%) chiqadi. Ishlatilishi. 1—2 donadan kuniga 3—4 mahal ichiladi. Davolash bir necha haftadan 6 oygacha va undan xam ko‘proq davom etadi. Parmidin stenokardiyada, o‘tkinchi oqsoqlik, diabetik retino va angiopatiyalarda ishlatiladi. 9. BETAADRENOQURILMALARNI FALAJLOVCHILAR Bu guruhdagi dorilardan quyidagilar: propranolol (anapirin, obzidan, inderal), nadolol (kargard), alprenalol, oksprenolol (trazilar), pindalol (visken), atenolol (tenormin, tenoblok), metoprolol (betalok), talinolol (kordanum), atsebutalol (sektral) ko‘proq amaliy ahamiyatga ega. Farmakodinamikasi. Betaadrenoqurilmalarni falajlovchilar, beta,adrenoqurilmalarni (yurak mushagida, o‘tkazuvchi tizilmasida buyrakni yukstaglo qurilmalarida) va betaadrenoqurilmalarni (bronx muskullarida, bachadonda, skelet mushaklarida, jigar va boshqa a’zolarda topilgan) falajlaydi. Selektiv (tanlab) ta’sir qiluvchi adrenolitiklar topilgan, masalan, betaadrenoqurilmalarni falajlovchilar: metoprolol, atenolol, talinolol va atsebutalol. Biroq, bu dorilar yuqori miqdorlarda beta va beta adrenoqurilmalarni ham falajlaydi, shuning uchun bularni to‘g‘ri miqdorlashning katta ahamiyati bor. Bular yana ichki simpatomimetik va hujayra membranasini mustahkamlash xususiyatiga ham ega. Pindolol, oksfenalol, simprenolol, kamroq daraada atsebutalol va talinolollar ichki simpatomimetik faollikka ega. Bularning kimyoviy tuzilishida o‘ziga xoslik, ya’ni aromatik halqasida amin yoki idroksil guruhlarining bo‘lishi, bularga adrenoqulmalarni falajlash bilan birga, adrenoqurilmardagi faol markazlar bilan birikib ularni fizi ologik faollik darajasida qo‘zg‘atish xususiyatini bedi. Shu sababli yurak urishlar soni va qisqarishati o‘zgarmaydi, ularning adrenoqurilmalarni fachi faolligi fizik va emotsional zo‘riqish, ya’ni katexolaminlar miqdori ortganda namoyon bo‘ladi, Mem.branalarni mustahkamlovchi faollik propranolol, oksprenalol, atsebutalol, kam darajada sa. dolol, alprenalol, pindalol va metaprolollarga xos Bularning bu faolligi adrenoqurshshalarni falajlamasdan hujayra membranasining kaliy va natriy ionlarini o‘tkazuvchanligini susaytiradi. Farmakologik ta’sirlari. Sinus tugunida va turli getsrotrop o‘choqlarda o‘tkazuvchanlikni falajlaydimiokard qisqaruvchanligini kamaytiradi; qon tomirlari tonusini susaytiradi.

Bu dori vositalari markaziy asab markazlari ishini kamaytiradi; presinaptik asab oxirlarida noradrenalin chiqishini kamaytiradi va yukstaglomerulyar qurilmalardan repin ajralib chiqishini kamaytiradi. Miokard va qon zardobida sof holdagi moy kislotalarining hosil bo‘lishini kamaytiradi (lipolizni kamaytirish hisobiga). Bu esa ularning parchalanishi uchun sarf bo‘ladigan kislorod, ya’ni energiyani kamaytiradi, bu esa o‘z navbatida yurak ishini kamaytiradi; insulin chiqishini kamaytiradi; bronx silliq mushaklari tarangligini oshiradi. Oxirgi 2 ta faollik selektiv betagadrenofalajlovchilar uchun xos emas. Farmakokinetikasi. Bu dorilar parenteral yo‘l bilan va og‘iz orqadi yuboriladi. Ko‘pchilik dorilar 70— 90%) yaxshi so‘riladi, ammo jigarda birlamchi o‘tayotganda ularning biologik o‘zlashtirilishi (propranolol, oksprenolol, alprenolol, metaprolol va atsebutalollar) 50% gacha kamayadi. Boshqalarinshg biologik o‘zlashtirilishi so‘rilishi darajasiga (masalan, pindolol — 90%, atenolol va talinolol 60—65%) to‘g‘ri keladi. Biotransformatskya darajasi individlarda o‘ziga xos ko‘rsatkichga ega, bu o‘z navbatkda dorini (ichilganda) miqdorlashni qiyinlashtiradi. Betaadrenofalajlovchilarning oqsil bilan bog‘lanish darajasi ham o‘ziga xos. Masalan, propranolol, oksprenalol, atsebutalollar uchun bu ko‘rsatkich 80— 90% gacha, atenolol, metopronolol, talinolol va nadolollar uchun esa 5% dan 25% gacha bo‘lishi mumkin. Moyda eruvchi dorilar (propranolol, oksprenalol, pindalol, alprenalol, metopronolol, atsebutalol)larning tarqalish hajmi 3—4 l/kg ga teng, bular to‘qimalarga va markaziy asab tizilmasiga ham yaxshi kiradi. Ko‘pchilik dorilarning ta’sir davomiyligi 8soatgacha, shuning uchun bular sutka davomida 3 mahal beriladi. MetopronoloLnyky esa — 12 soat (2 marta beriladi), atenol va nadololniki esa 24 soat (bir marta beriladi). Bu guruhdagi dorilar asosan jigarda tezlik bilan biotransformatsiyaga uchraydi (75—90% gacha), moyda yomon eruvchilari atenolol (95%), nadolol (70%), talinalol (50%), pindolol (40%) buyraklar orqali o‘zgarmagan holda chiqib ketadi. Qondan yarim chiqib ketish vaqti o‘rta xisobda 3 soatni tashkil qiladi. Nadololniki (20 soat), atenolol va propranololniki esa 6 soatga teng. Uzoq ishlatilganda ularning jigardagi biotransformatsiyasi kamaya boradi, shuning uchun ularning miqdorini kamaytirishga to‘g‘ri keladi. Boshqa dori vositalari bilan o‘zaro ta’siri. Bularni alfaadrenolitiklar, uzoq ta’sir qiluvchi nitritlar, diuretiklar, xinidin, novokainamid, IAPF, angiotenzin Plitiklar, kalsiy kanallarini bloklovlovchi (nifedipin guruhi) bilan qo‘shib berish yaxshi natija beradi. Bularni simpatolitiklar (rezerpin), xolinolitiklar (pilokarpin, prozerin va boshqalar) bilan birga berib bo‘lmaydi.

Veropamil bilan berilganda bradikardiya, arterial gipotoniya, chap yurak qorinchasi yetishmovchiligi xavfi ortadi; betaadrenoqurilmalarni qo‘zratuvchilar, gistaminga qarshi va kortikosteroidlar bilan berilganda samarasi kamayadi; antidepressantlar (imiprilin va boshqalar) bilan berilganda yurakqon tomirlariga salbiy ta’sir qilish xavfi ortadi; teofillin (jigarda parchalanishi kamayadi va to‘planib qolishi mumkin); insulin va sintetik qandni kamaytiruvchi dorilar bilan berilganda gipoglikemiya kuzatiladi. Salbiy ta’sirlari. 1. Yurak urishlar sonining kamayishi, atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlikning buzilishi, yurak yetishmovchiligi, gipotoniya. 2. Aterogen lipoproteidlarning ko‘payishi. 3. Bronxlar spazmi. 4. Charchash, bosh aylanishi, bosh og‘rig‘i, uyquning buzilishi, Qo‘zraluvchanlik yoki depressiya, skelet mushaklarining tirishishi, impotensiya. Bu salbiy ta’sirlar moyda eruvchi betaadrenofalajlovchilarga xos, chunki bular markaziy asab tizilmasiga yaxshi o‘tadi. 4. Utib ketaDigan giperglikemiya. Shu sababli qand kasalliklariDa bular tavsiya etilmaydi. 6. Oyoqlar qon tomirlariNing tor.ayishi. 7. Homiladorlarda bachadon tonusining ortishi, homila yurak urishlari sonining kamayishi. To‘xtatysh syndromi dori berish to‘xtatilgach kuproq 1—2 sutka davomida yuz beradi. Shuning uchun bularning miqdorini astasekin kamaytirish bilan to‘xtatish tavsiya qilinadi. 9. Dispeptik holat (ko‘ngil aynishi, qayt qilish, ich ketish). 10. Kamdankam allergik reaksiyalar ro‘y beradi. Betaadrenofalajlovchilar samaradorligini va xavfsizligini nazorat qilish. 1. Laboratoriya usullari. Qonda dori miqdorini aniqlash amaliy ahamiyatga ega emas, chunki individual sezuvchanlik bunga imkon bermaydi. Erishilgan samara va profilaktik maqsadlardagi dori miqdorini aniqlashda quyidagi testdan foydalaniladi: o‘tirib turish yoki veloergometriya bilan zo‘riqish berilganda yurak urishlar soni 100—120 tadan (daqiqa davomida) bemor olayotgan dori miqdori qonda adekvat deb hisoblanadi. Qonda qand va aterogen lipoproteidlar, siydikda qand miqdorini aniqlash. 2. Paraklinik usullar. EQGda R— Q oralig‘i 25%dan ortsa, bu xavfli hisoblanadi. 3. Klinik belgilar. Bradikardiya (15—30% holatlarda); arterial qon bosimini o‘lchash, yurak yetishmovchiligi belgilarinvng paydo bo‘lishi. Ishlatilishi. 1. Psixoemotsional jismoniy zo‘riqishlar, feoxromotsitoma, tireotoksikoz, YUIK natijasida kuchayadigan bo‘lmachalar aritmiyasi va ekstrasistoliyalarning oldini olish va davolash uchun. Dorilarning bu samyarasi membranalarni mustahkamlovchi va ichak simpatomimetik ta’siri bo‘lmagan dorilarda yaxshi natija beradi (propranolol).

2. Essensial va simptomatik xafaqon kasalligyada. Gipotenziya samarasi ko‘proq 15—30 kundan keyin aniq kuzatiladi. Giperkinetik tip reaksiya beradigan (sistolik bosim yuqori bo‘lganda, ortiqcha yurak urishlar soni ortganda) bemorlarda yaxshi samara kuzatiladi. Bu paytda bu dorilar qon bosimini pasaytiruvchi boshqa dorilar bilan birga beriladi. Ko‘proq xafaqon kasalligida talinolol, atsebutanol (ichki simpatomimetik ta’sirga ega bo‘lgan) dorilardan foydalanilgan ma’qul. 3. Nitritlarda, arterial qon bosimini va yurak urishi sonining ortishi bilan kechayotgan stenokardiya. Selektiv betaadrenofalajlovchilar tavsyya qyLinaDy va boshqa dorilar bilan qo‘shib beriladi. Pulsi kam, yurak urishlar soni kamayishi bilan kechayotgan, yurak yetishmovchiligi belgilari bor bemorlarga ichki simpatomimetik ta’sirga ega bo‘lgan dorilar. tavsiya qilinadi. Qon bosimini pasaytiruvchi, yurak og‘rig‘ini qoldiruvchi miqdori antiaritmik miqdoridan yuqori bo‘ladi : 4. Gipertrofik kardiomiopatiya yurak mushakla^ ri va yurak qorinchalari tarangliginy kamaytirish uchun, bu o‘z navbatida yurakni bir martalik va daqiqalik xajmini ko‘paytiradi va gemodinamikani yaxshilaydi. 5. Turli ekstragenital kasalliklari bor homiladorlarda tug‘ishni rag‘batlantirish uchun, og‘ir xafaqonlik bilan kechayotgan toksikozda, xomiladorlarda qog‘anoq suyuqligi barvaqt ketganda. Bu maqsadlar uchun noselektiv betaadrenoqurilmalarni falajlovchilar tavsiya etiladi. 6. Merkazolilga allergiya bo‘lganda tireotoksikozda. Tireotoksikozda strumektomiya o‘tkaziladigan bemorni tayyorlovchi vosita hisoblanadi, chunki bular tiroksinni fiziologik faol triyodtironinga o‘tishini buzish yo‘li bilan adrenoqurilmalarni katexolaminlar ta’siridan saqlaydi. 7. Qo‘rquv, hayajon bilan kechayotgan ruhiy buzilishlarda hamda Parkinson kasalligida. Bunday bemorlarga moyda eruvchan, ya’ni markaziy asab tizilmasida yaxshi to‘planadigan Dorilar tavsiya etiladi. Shunday qilib, betaadrenoqurilmalarni falajlovchilar (propranolol, nadalol, alprenolol, pindalol, anenolol, taninolol, atsebutalol) yuqori samarali dori vositalaridir. Biroq bular moy, uglevod almashinuvini buzish hisobiga (ayniqsa uzoq ishlatilganda) bemorlar umrini qisqartirishi mumkin. Qalsiy kanallarini falajlovchilar. Bu guruhdagi dorilar 3 avlodga: I avlod dorilari. Digidropiridin unumlari verapamil (izoptin, fenoptin); fenilalkilamin unumlari nifedipin (fenigidin, adalat, korinfar, kordipin, kardipin); benzotiazepin unumlari diltiazem (dilzem) kiradi.

I avlod dorilari: I avlod dorilaridan ta’sirining Davomiyligi, to‘qimalarga selektivligi va salbiy ta’girlarining kamligi bilan farqlanadi. I avlod. Naftpidil maxsus xususiyatga ega (alfa^Drenoqurilmalarni falajlovchi), emopamil (simpatolitik xususiytga ega) dorylar kiradi. Bularning1 klinikadagi o‘rni o‘rganilmoqda. Farmakodinamikasi. Qalsiy kanallari murakkab tuzilishdagi transmembran oqsillar bo‘lib, 5 subbirlikdan iborat, hujayra ichiga kalsiy ionlari kirishini ta’minlaydi. Bir soniya davomida har bir kanal 30 mingga qadar kalsiy ionlarini o‘tkazishi mumkin. Bu kanallar orqali hujayraga natriy, kaliy va vodorod ionlari ham tushadi. Potensial va mediatorga bog‘liq kalsiy kanallari farq qilinadi. Qaysi to‘qimalarga joylashuviga qarab I, N, P, L tipidagi potensial bog‘liq kanallar farqlanadi. Kalsiy kanalini bloklovchilar miotsitlarda, yurak o‘tkazuvchi tizilmasida, bronx, qon tomirlari, bachadonda, siydik chiqaruv kanallarida, o‘t pufagida, oshqozonichak tizilmasida, skelet mushaklarida va trombotsitlarda joylashgan Ltipdagi kanallarga ta’sir qiladi. Hujayrada kalsiy va natriy miqdorining o‘zgarishi hujayrada aktomiozinning tropomiozin depressiyasini chaqiradi, ATFaza faolligini buzadi, qo‘zg‘aluvchanlik va o‘tkazuvchashshk jarayonlarini izdan chiqaradi. Farmakologik ta’siri. Qon tomirlari tonusini susaytirib (arterial bosimni kamaytiradi; yurakka bo‘lgan oxirgi va oldingi zo‘riqishni kamaytiradi; koronar, miya, buyraklar qon aylanishi, oyoqqo‘llarda mikrotsirkulatsiyani yaxshilaydi, kichik qon aylanishida bosimni kamaytiradi) va ichki a’zolar qon tomirlarini kengaytiradi. Miokardning qisqaruvchanligini kamaytiradi; sinus tugunida Rhujayralar avtomatizmini va bo‘lmachalardagi ektopik o‘choqlarda avtomatizmni kamaytiradi, atrioventrikulyar tugun o‘tkazuvchanligini susaytiradi; trombotsitlar agregatsiyasini kamaytiradi. Bulardan verapamil guruhidagi dorilar qon tomirlar tonusiga nisbatan yurakni atrioventrikulyar o‘tkazuvanligiga kuchliroq, nifedipin guruhi dorilari, aksincha, o‘tkazuvchi tizilmaga nisbatan qon tomirlarni kuchli bo‘shashtiradi; diltiazem guruhidagi dorilar qon tomirlar tonusiga va yurak o‘tkazuvchi tizilmasiga qariyb bir xil faollikda ta’sir ko‘rsatada, ularning bu ta’siri yuqoridagi ikki guruh dorilarga nisbatan sustroq bo‘ladi. Farmakokinetikasi. Bu guruhdagi dorilar ichilganda yaxshi (90% ko‘prog‘i) so‘riladi, biroq jigardan birlamchi o‘tish davrida ma’lum qismi metabolizmga uchraydi. Qo‘pchiligining biologik o‘zlashtirilishi 35% dan kamroq, nifedipinniki (65%), nitrendipin (70%) va amlodipinniki (65—90%). Shu sabably bular og‘iz orqali yuborilganda (parenteral yuborishga nisbatan) 4__5 marta ortiq miqdorlarda beriladi. Qabul qilin gandan keyin qondagi eng yuqori miqdori 45—60 daqika (til ostiga qo‘yilganda 5—10 daqiqa)ni tashkil qiladi. Bu guruhdagi dorilar qon oqsillari bilan 90% dan ortiq bog‘lanadi, buni

gipolipoproteinemiyada ko‘zda tutish kerak, chunki bu holda dorining qondagi sof miqdori ortib ketishi mumkin. Bular barcha to‘qimalar, markaziy asab tizilmasiga ham yaxshi kiradi (tarqalish hajmi 5—6 l/kg ni tashkil qiladi). I avlodga mansub dorilar ta’sirining davomiyligi 4__6 s (3—4 marta yuboriladi), II avlod dorilariniki o‘rta hisobda 12 s (1—2 marta yuboriladi). Bular jigarda faol bo‘lmagan metabolit hosil qilib metabolizmga uchraydi, biroq verapamil metaboliti — norverapamil va diltiazem metaboliti — diatsetildiltiazemlar farmakologik faollikka ega. Bular asosan buyraklar (80—90%), qisman jigar orqali chiqib ketadi. Jigar kasalliklarida bularning miqdorini kamaytirish, buyrak yetishmovchiligida esa faqat verapamil va diltiaz.yem miqdorini kamaytirish kerak bo‘ladi. Boshqa guruhdagi dorilar bilan o‘zaro ta’siri Nosteroid yallig‘lanishga qarshi dorilar, sulfanilamidlar, lidokain, diazepam, dizopiramid, digitoksin yoki bilvosita ta’sir qiluvchi antikoagulyantlar bilan qo‘shib ishlatilganda kalsiyni bloklovchi preparatlarning qondagi miqdori ancha ortishi mumkin. Bularni (ayniqsa verapamil va diltiazemni) xinidin, novokainamid va yurak glikozidlari bilan qo‘shib ishlatish xavfli, chunki yurak urishlari soni hadDan tashqari ortib ketishi mumkin. Diuretiklar, klofelin, apressin, betaadrenoqueilmalarni falajlovchilar, angiotenzinni konvertaTSiya qiluvchi ferment ingibitorlari, angiotenzin Pligiklar bularning sinergistlari hisoblanadi. Salbiy ta’sirlari Ko‘p hollarda bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, arterial gipotonnya. Yuz terisining qizarishi, issiq sezish kayfiyati, kuproq verapamil ichilganda. 3. Oyoklarda shish paydo bo‘lishi. 4. Yurak urishlar sonining kamayishi (verapamilga), ba’zan yurak urishining reflektor tezlashuvi (taxikardiya) nifedshin ishlatilganda uchraydi. 5. Ichning qotishi (verapamil). 6. Qamdankam yurak yetishmovchiligi va parkinsonizm. Samaradorligini va xavfsizligini nazorat qilish 1. Manfiy xronotrop samarasi (EKG da R— Q oralig‘i 25% dan oshmasligi kerak). 2. I standart kanalda S —T intervali va Ttishining normaga qaytishi. 3. Arterial qon bosimining normagacha pasayishi. 4. To‘sh suyagi orqasidagi va yurak sohasidagi og‘ritsning kamayishi, jismoniy zo‘riqishga chidamlilikning orti.shi.

Ishlatilishi. 1. Essensial va simptomatik xafaqon kasalligida boshqa gipotenziv dorilar bilan birga ishlatiladi. Xafaqon krizlari davrida nifedipin til ostiga qo‘yilganda: 10 daqiqadan keyin qon bosimi 12% ga, 30 daqiqadan keyin esa 22% ga tushadi. 2. Zo‘riqish stenokardiyasida va boshqa ko‘rinishlarda. Agar stenokardiya bo‘lmachalar ritmining buzilishi, taxikardiya bilan kechayotganda diltiazem guruhidan tanlash kerak, bordiyu bradikardiya, atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlikning buzilishi, qon bosimining ko‘tarilishi bilan kechayotganda nifedipin va uning guruhidagi dorilardan tanlash kerak. 3. Sinusli taxikardiya, taxiaritmiya, ekstrasistoliya, yurak bo‘lmachalarining titrashi va qaltirashida diltiazem guruhidan tanlanadi. 4. Kichik qon aylanishida qon dimlanish, miya qon aylanishining buzilishida migren, Reyno kasalligida nimodipin tavsiya qilinadi. 5. Gipertrofik kardiomiopatiyada II avlod dorilari ishlatiladi. 6. Sovuqdan kelib chiqadigan bronxlar torayishining oldini olish uchun. 7. Trombozlar. Markaziy asab tizilmasi kasalliklarini davolashda boshqa dorilarga qo‘shib beriladi. Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, kalsiy kanallarini bloklovchi dorilar guruhi yurak qon tomirlari kasalliklarini davolashda, bemorlar hayoti sifatini oshirishda va umrini uzaytirishda katta amaliy ahamiyatga molnk dorilar hisoblanadi.

Похожие

Qandni kamaytiradigan dori vositalarining klinik va farmaqologik tavsifi

Qon ivishiga, qon tuqimasiga ta’sir qiluvchi dori vositalarining klinik va farmakologik tavsifi

Metabolizmga ta’sir qiluvchi dori vositalarining klinik va farmakologik tavsifi

Psixotrop dori vositalarining klinik va farmakologik tavsifi

Gistaminga qarshi dori vositalarining klinik va farmakologik tavsifi