Овқат токсикоинфекциялари - Медицина - Рефераты

Овқат токсикоинфекциялари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

Овқат токсикоинфекциялари Режа: 1. Этиологияси. 2. Эпидемиологияси . 3. Патогенез ва патологик анатомияси 4. Профилактика 5. Ботулизм 6. Патогенези ва патологик анатомияси 7. Клиник таснифи 8. Ташхисоти ва қиёсий ташхисоти 9. Профилактикаси

Овқат токсикоинфекциялари-бактерия ва уларнинг заҳарлари билан ифлосланган овқат маҳсулотлари истеъмоли натижасида келиб чиқадиган ўткир ичак инфекцияси бўлиб, клиник –қисқа муддатли жунжикиш, ҳарорат кўтарилиши, гастроэнтероколит натижаси токсикоз ва сувсизланиш белгилари билан тавсифланадиган касалликдир. Этиологияси. Токсикоинфекцияларнинг қўзғатувчилари энтерококлар, proteus vulgaris, энтротоксин ишлаб чиқарадиган стафилококк ва стрептококк штамлари спора ҳосил қиладиган анаэроблар, «Bakterium cereus», галофил вибрионлар «vibrio parahaemeolitucus» ва бошқалар ҳисобланади. Овқатдан заҳарланишга сабаб бўладиган тилла ранг ва оқ стафилококк думалоқ, катталиги 0,8–1 мкм тўда –тўда бўлиб кўринади. Улар ҳаракатсиз, спора ва капсула ҳосил қилмайди. Граммусбат ҳамма анилин бўёқлари билан бўялади. Юқори ҳароратга чидамли термостабил, энтеротоксин ишлаб чиқаради. Энтеротоксин кимёвий ва физик таъсирларга жуда чидамли бўлиб қайнатилганда 1,5–2 соат, 120 даражагача қиздирилган автоклавда эса 20 минутдан кейингина фаолсиз ҳолга келади. CL. perfringens 7-8 х 1-2 мкм катталикдаги таёқчасимон микроб бўлиб ҳаракатсиз, ташқи муҳитда спора ҳосил қилади. Юқорида қайд килинган микроблар токсикоинфекцияга сабаб бўлган деб хулоса чиқаришдан олдин клиник, эпидемиологик, бактериологик, серологик текширувлар натижасига суянган ҳолда сальмонеллёз, ичбуруғ, вабо тўғрисида ўйлаб кўриш лозим. Эпидемиологияси . Овқат токсикоинфекцияларининг ўзига хос хусусияти касалликнинг бемор кишидан соғ одамга ўтмаслигидир. Овқат токсикоинфекциясини манбаи бемор одам ва ҳайвонлар ёки бактерия ташиб юрувчилардир. Йирингли касалликлар “пиодермия, панариций, фурункул, ангиналар, зотилжам, парадонтоз” билан оғриган одамлар стафилококк қўзғатадиган токсикоинфекцияга сабаб бўладилар. Мастит билан касалланган сигирлар, эчкилар ҳам инфекциянинг хавфли манбаи бўлиб хисобланади. CL. perfringens, Bakterium cereus, proteus vulgaris mirabili ташқи муҳитда (тупроқда, сув, ҳўл мева ва сабзавотларда ) кенг тарқалган

бўлиб одам ва ҳайвонлар нажасида жуда кўп учрайди. Демак озиқ-овқат маҳсулотлари ҳам бу микроблар билан осонгина ифлосланиши мумкин. Овқат токсикоинфекциялари алиментар йўл билан тарқалади, яъни овқатдан юқади. Стафилококк қўзғатадиган токсикоинфекциялар сут, сут маҳсулотлари жумладан кондитер кремлар, гўшт, балиқ ва сабзавотлардан тайёрланган овқатларни истеъмол қилгандан сўнг пайдо бўлади. Proteus vulgaris mirabili ва CL.perfringens сероқсил масаллиқлар, гўшт, балиқ очиқ консервалар, колбаса, сутда яхши ва тез кўпаяди. Bakterium cereus ҳам шундай шароитда кўпаяди. Токсикоинфекциялар йилнинг илиқ фаслларида кўп учрайди. Овқат токсикоинфекциясига мойиллик ўзида стафилококк энтеротоксинини тутган маҳсулотларни истеъмол қилганда 90% одамлар касалланади. Касаллик йил давомида учрайди, лекин баҳор–кузги мавсумда кўпроқ кузатилади. Чунки бу даврда тайёрланган овқат маҳсулотларини сақлаш қийинроқ бўлиб, улардан бактерияларнинг кўпайиши ва тўпланиши учун қулай шароит бўлади. Овқат токсикоинфекцияси эпидемияларининг ўзига хос хусусияти – касаллик тўсатдан юзага келиши ва бир хил овқат маҳсулотини истеъмол қилган кишиларда оммавий равишда юзага келишидир. Патогенез ва патологик анатомияси. Proteus vulgaris mirabili, CL. perfringens, Bakterium cereusлар билан жуда кўп ифлосланган овқатни истеъмол қилган тақдирдагина унда касаллик пайдо бўлади. Бу микроблар озиқ-овқатларда ва одам организмида энтеротроп токсин ишлаб чиқариш хусусиятига эгадир. Баъзи одамларда овқат токсикоинфекцияси кучли заҳарланиш ва сувсизланиш белгилари билан кечади. Бу кўпинча атрофик гастритлар, энтеритлар холецистопанкреатитлар билан касалланган беморлар, ичкиликбозлар, тартибсиз овқатланувчи кишиларда учрайди. Демак, касалликнинг юзага келишида овқат ҳазм қилиш трактининг барьер функцияси ва маҳаллий ҳимоя омиллари муҳим роль ўйнайди. Энтеротроп токсин ичак шиллиқ пардасига заҳарли таъсир қилади. Ичакнинг ҳаракат

фаолиятини бузади. Бу токсин шимилиб қонга тушади ва умумий заҳарланишга сабаб бўлади. Токсин айниқса юрак қон томир тизимига кўпроқ зарар қилади. Меда, ингичка ичак баъзан йўғон ичак шиллиқ пардаси қизариб шишади. Натижада ичакда кўп миқдорда суюқлик, калий, натрий ва хлоридлар тўпланади. Беморда қусиш ва ич кетиш бошланади. Бу ўз навбатида организмда сувсираш ҳолатига сабаб бўлади. Қон зардобида натрий хлоридлар ва калий миқдори камаяди. Паренхиматоз органларда дистрофик ва дегенератив ўзгаришлар рўй беради. Клиникаси. Бу касалликнинг яширин даври анча қисқа бўлиб, 30 минутдан 12 соатгача, жуда чўзилса 24 соатгача боради. Бемор тўсатдан кўнгли айниб қайт қилади. Кўпинча қусиш кетма-кет қайтарилиб беморни ҳолдан тойдиради. Қусишдан кейин ич кетиш бошланади. У бир неча кундузда ўртача 10-15 марта ҳожатга боради, ичи суюқ бўлиб келади, нажасида ялқи ва қон бўлмайди. Стафилококк токсикоинфекциясида ич кетмаслиги мумкин. Стафилакоккларнинг энтеротоксин чиқарадиган штаммлари қўзғатадиган токсикоинфекцияда ич кетиш яъни диарея тезда тўхтайди аммо гастрит давом этади. Беморнинг қорни қаттиқ оғрийди у кетма-кет қайт қилади. Бош айланади, оғрийди ўзи анча бўшашиб қолади, карахт бўлиб ётади, гоҳо ҳушидан кетади. Ҳарорат кўтарилмайди баъзан субфебрил бўлиши мумкин. Беморнинг ранги кўкариб оёқ қўллари музлайди. Қорнини пайпаслаб кўрилганда меъда соҳаси оғрийди. Пульс тез, суст уради ва қон босими пасайган бўлади. Камдан – кам ҳолларда коллапс бошланиши мумкин. Кетма-кет ич кетиш ва бетўхтов қусиш натижасида организмда сувсизланиш ҳолати юз беради. Жигар ва талоқ катталашмайди. CL perfringens қўзғатган токсикоинфекцияда баъзан бу касалликка хос белгилардан ташқари некротик энтерит ва анаэроб сепсис аломатлари кўринади. Бу касаллик қорин оғриғидан бошланади. Қорин бураб оғрийди кейин бемор кўнгли айниб қусади. Бир кунда 15-20 мартагача ичи кетади. Диарея баъзан бўлмайди. Заҳарланиш ва гастроэнтерит ҳолатлари дегидротацияга сабаб бўлади. Некротик энтерит бошланганда қорин қаттиқ

оғрийди, метеоризм сепсис билан бирга давом этиб бориши мумкин. Ҳарорат юқори кўтарилади, заҳарланиш кучайиб баъзан бемор бадани сарғаяди. Жигар ва талоқ катталашади. Бемор аҳволи оғир бўлади. Баъзан ўлиши мумкин. CL. perfringens сабаб бўлган токсикоинфекция кўпинча енгил ўтади 1-4 кун давом этади ва бемор сарғайиб кетади. Bakterium cereus қўзғатадиган токсикоинфекцияда ҳам гастроэнтерит озгина заҳарланиш баъзан сувсизланиш белгилари кўринади. Ҳарорат нормал ёки субфебрил бўлади. Баъзи ҳолларда бемор нажасида ялқи ва қон кўринади. Bakterium vulgaris қўзғатган токсикоинфекцияда асосан ўткир гастрит белгилари пайдо бўлади. Овқат токсикоинфекцияларидан сув, туз алмашинуви бузилишлари юзага келиб йўқотилган суюқлик миқдори кўпинча бемор тана массасининг 3-6 % ни ташкил қилади.(биринчи, иккинчи даражадаги сувсизланиш) баъзан тана массасининг 7-10 % йўқолиб III-IV даражадаги сувсизланиш юзага келади. Ташхисоти. Овқат токсикоинфекцияси ташхисоти клиник белгилар комплекси, эпидемиологик ва лабораториявий кўрсаткичлар асосида қўйилади. Клиник белгиларидан қисқа яширин даврдан сўнг касалликнинг юзага чиқиши, гастрит, гастроэнтерит ёки гастроэнтероколит белгиларининг заҳарланиш, сувсизланиш билан бирга қисқа кечиши билан характерланади. Эпидемиологик маълумотлар баъзан масалани ҳал қилувчи рол ўйнайди. Бир хил овқатни истеъмол қилган бир нечта одамнинг бир вақтда касалланиши ташхисот учун муҳимдир. Яширин даврнинг қисқалиги, касаллик белгиларининг тез авж олиб бориши, умуман касалликнинг қисқа муддат давом этиши ва қон томирлар заҳарланганига оид белгилар бўлиши ташхисни осонлаштиради. Периферик конда лейкоцитоз ёки лейкопения таёқча ядролар ҳисобига нейтрофиллёз, нейтрофилларнинг токсик донадорлиги, сийдикда эса лейкоцитурия, эритроцитурия, 40% ҳолларда протеинурия аниқланади.

Давоси. Овқат токсикоинфекциясида аввало меъдани бир неча марта яхшилаб ювиш зарур. Меъда натрий гидрокарбонатнинг 2-4 % ли эритмаси ёки калий пермонганатнинг 0,1 % ли эритмаси билан ювилади. Бунинг учун катта одамларда 18 -20 С да илитилган 3 литр суюқлик ишлатилади. Ювиш тоза ювинди чиққунча давом эттирилади. Овқат токсикоинфекциясининг сувсизланиш белгилари кузатилмаган енгил кечишида ошқозон ювишдан сўнг қайноқ чой бериб,оёқларига иситгич қўйиб иситилади. Ошқозонни ювгандан сўнг кўнгил айниши, ич бузилиши сақланиб,I-II сувсизланиш даражаси ёки озгина умумий заҳарланиш белгилари кузатилса оғиз орқали регидратация воситалари(регидрон, цитраглюкосалан, глюкоса- лан, қанд-тузлиэритмалари) ва энтеросорбентлар(бектит-М, смекта) буюри- лади. Юқоридаги даволаш тадбири жуда қулай бўлиб,гуруҳли касалланиш юзага келганда, вена ичи тузли эритмалари танқислигида юқори самара беради. Ошқозонни ювгандан сўнг ҳам қайта-қайта қусиш аломатлари ва умум заҳарланиш,ҳамда сувсизланишнинг III-IV даражаси белгилари кузатилганда стандарт тузли эритмалар(“Трисол”, “Хлосол”, “Квартасол”) 38оС гача иситилиб,касалликнинг оғир кечишида 60-120 мл беморнинг кг вазнига ,ўртача оғирликда эса 55-75мл беморнинг кг вазнига вена ичига 60- 120 мл/мин тезликда юборилади. Вена ичи парентерал регидратация қусиш тўхтагандан сўнг, гемодинамик кўрсатгичлар ва буйракнинг ажратиш фаолияти тикланганидан сўнг тўхтатилади. Овқат токсикоинфекциясининг гастроинтестинал шаклларини даволашда этиотроп даво ўтказилиши мақсадга мувофиқ эмас. Беморларга касаллик бошида №4 парҳезли стол,сўнгра эса №13 парҳезли стол буюрилади.Истеъмолдан меъда-ичак шиллиқ қаватини механик ва кимёвий таъсирловчи маҳсулот лар(сут,консерва, дудланган, ўт-кир,ҳўл мевалар ва сабзавотлар ) инкор қилинади. Парҳез секин-аста кенгайтирилиб,касаллик бошланишидан камида 30 кун мобойнида буюрилади.

Профилактика: Овқат маҳсулотларини микроблар билан ифлосланишини олдини олиш, уларга термик ишлов беришга эътибор берилади. Бу мақсадда сут ва гўшт маҳсулотларини қайта ишлаш назорат қилиш, ошхоналарда, умумий овқатланиш муассасаларида, савдода, касалхона, овқатланиш блокида овқатларни тўғри сақлаш, овқатланиш объектларига махсус транспортлар ташкил қилиш уларга санитар ишлов бериш зарур. Стафилакокк энтеротоксини чақирадиган токсикоинфекция профилактикасида йирингли касаллик билан оғриган беморларни овқатга ишлов беришдан четлаштирилади. БОТУЛИЗМ Ботулизм – оғир токсикоинфекцион касаллик бўлиб, ботулотоксиннинг узунчоқ мия ва орқа миянинг холинэргик структураларининг зарарланиши ва офталмоплегик ва бульбар синдромлар келиб чиқиши билан кечади. Этиологияси: Ботулизм қўзғатувчиси “clostridium botulinum” деб аталадиган, спора ҳосил қиладиган анаэроб микроб қўзғатади. Унинг 6 типи аниқ : А,В,С,Д,Е,F. Ботулизм қўзғатувчиси таёқчасимон бўлиб узунлиги 4–9 мкм, кенглиги 0,6-0,9 мкм, таёқча охири ҳалқа ҳосил қилиб тугайди, таёқча теннис ракеткасига ўхшаш, грамм мусбат. 4 – 5 суткадан сўнг таёқча ўсиши билан у грамм манфий бўялади. Микроб ҳаракатчан бўлиб, 4 тадан 35 тагача хивчинлари мавжуд бўлиб, капсула ҳосил қилмайди, Ботулизм қўзғатувчиси табиатда кенг тарқалган бўлиб улар сувда, мева ва сабзавотларда ва озиқ- овқат маҳсулотларида спора ҳолида бўлади. Агарда юқоридаги маҳсулотлардан концервацияда фойдаланилса ва яхши концервация бўлмаса унда споралар анаэроб шароитда ўсиб вегетатив формага айланади. Қўзғатувчи спораларини йуқотиш учун уларни юқори ҳароратда ва кўп вақт 1,5 соат қайнатилади. Вегетатив формасини 2 – 5мин давомида қайнатилади.

Ботулизм токсинини йўқотиш учун 70 – 80 о С да 5 – 15 мин. қайнатилади. Ўзимизда А,В,Е, типлари кўп учрайди С ва F типлари камроқ учрайди. CL . Botulinum нинг барча типлари ўзларининг морфологик, хусусияти ва одам организмига токсиннинг таъсирига кўра бир – бировига яқин туради ва бир хил клиник картинасини беради. Эпидемиологияси: Ботулизм сапрозоонозлар гуруҳига киради. Ботулизм микробининг асосий манбаи иссиқ қонли ҳайвонлар (қорамол ва қўй - эчкилар), шунингдек совуқ қонли ҳайвонлар (балиқлар, малюскалар, қисқичбақалар) ҳисобланади. Ҳайвонлар нажаси билан ташқарига чиқарилган микроблар спора ҳосил қилади, споралар эса узоқ вақтгача сақланади. Ботулизм одамларга ана шу споралар билан ифлосланган озиқ– овқат маҳсулотларини истеъмол қилиш оқибатида юқади. Ботулизм кўпинча қўзиқорин, ҳўл мевалар ва сабзавотлардан уй шароитида гигиеник қоидаларга риоя қилмай тайёрланган концерва маҳсулотларини истеъмол қилиш натижасида бошланади. Консерва банкалари ичида анаэроб шароит бўлганлиги сабабли ботулизм споралари тезда вегетатив шаклга айланиб, кўпая бошлайди ва экзотоксин чиқаради. Консерва банкасида ботулизм токсини бўлса, одатда банка қопқоғи кўпчиб кўтарилиб қолади. Патогенези ва патологик анатомияси: Ботулизм таёқчаси ва токсини овқат ҳазм қилиш трактига тушиши ва қонга сўрилиб бутун организмга тарқалиши билан боғлиқ. Ботулизмнинг токсини нейротроп хусусиятига эга у аввало марказий асаб тизимига, хусусан узунчоқ ва орқа мия мотонейронларига кучли таъсир қилади. Токсин юракнинг асаб тугунчаларини, склет мушаклари ва диафрагмани ҳаракатлантирувчи асабларни зарарлайди. Ботулотоксин силлиқ мушакларнинг ярим фалажига, қон – томирларнинг қисқаришига сабаб бўлади. Орка мия ва узунчоқ миядаги мотонейронларга токсин таъсири натижасида бульбар ва паралитик синдромлар пайдо бўлади.

Парасимпатик асаб тизимининг тонуси пасаяди. Токсик таъсирида асаб охирларидан ацетилхолин ажратиши тўхтайди ва натижада периферик фалажлар ривожланади. Нафас мушакларини ҳаракатлантирувчи мотонейронлар фаолияти сусайиши оқибатида организмда кислород етишмовчилиги ҳолати юз беради. Хиқилдоқ ва томоқ мушакларининг ярим фалажи оқибатида ютиниш жараёни бузилади. Организмда чуқур гипоксия бошланади. Ички органларда қон димланиб қолади, бош мия шишади, меъда ичак шиллиқ қаватида майда– майда қонталашлар пайдо бўлади. Беморларнинг деярли ҳамма органларида патоморфологик ўзгаришлар юз беради. Бош мия, пардалар, ўпка, жигар, меъда ва ичаклар қонга тўлади. Бош мияда тромбоз, дегенератив – некротик ва деструктив ўзгаришлар пайдо бўлади. Айниқса ганглиоз хужайралар кўп зарарланади. Юрак мушакларида некробиоз белгилар кўринади. Ботулизмдан соғайган кишиларда иммунитет пайдо бўлмайди. Клиникаси. Касалликнинг яширин даври 6 – 24 соат, камдан – кам ҳолларда 6 – 10 кун гача чўзилиши мумкин. Организмга қанча кўп токсин кирса касалликнинг яширин даври шунқа қисқа бўлади ва касаллик оғир кечади. Ботулизм кўпинча ўткир бошланади ва бир неча асосий белгилар инфекцион–токсик, диспептик, офталмоплегик, бульбар миостеник белгилар билан кечади. I вариант: бунда диспептик бузилишлар билан: бунда кўнгил айниш, қусиш, эпигастрал сохада тортишуви оғриқлар, метеоризм, оғиз қуриши, кучли чанқаш, касаллик бошида сусайган нажас, кейинчалик ичак тутилиши билан алмашинади. Касалликнинг эрта белгиларидан бири бу ютинишнинг бузилишдир. Бунда бемор шикояти халқумда катта “кесак” борлигига ва ютиниш ҳаракатида оғриқлигига шикоят қилади. II вариант: кўришнинг бузилиши: бунда беморлар кўз олди хиралашувига шикоят қилади, бу бир неча кун сақланади ва камдан – кам окулистга мурожаат қилиб тушади.

III – вариант: нафас бузилишлари: бунда ҳаво етишмаслик хисси, кўкрак қафасида оғирлик хисси, кўкрак қафасида оғрик, товуш тембрининг ўзгариши кузатилади. Нафас бузилишлари кўпинча ютиниш бузилишлари ва умумий заҳарланиш симптомлари билан кечади, ҳарорат нормал ёки субфебрил даражада бўлади ва беморда тезда мионеврологик белгилар ривожланади. Булар куйидагилар: 1. Офталмоневрологик белгилар: кўришнинг оғирлашуви, аккомодациянинг фалажи, мидриаз доимий ва ривожланган қорачиқ кенгайиши, анизокария, қорачиқларниг ёруғликка реакцияси секин ёки йўқолган, птоз 2 томонлама курув ўткирлигининг пасайиши, кўз олдини туман қоплаши, ўқишга ҳаракат қилинганда ҳарфлар ва қаторларнинг қўшилиб кетиши. Ботулизм токсинининг кўзни ҳаракатлантирувчи ва узоқлаштирувчи асабга таъсиридан кўз олмаси ҳаракатининг бузилишлари кузатилади, бунга диплопия – нарсаларни 2 талаб кўриш, ғилайлик, страбизмлар, вертикал нистагмлар ривожланади. 2. Фагоназоглоссоневрологик белгилар: Сўлак бези фаолияти издан чиқиб, оғиз бўшлиғи, ҳалқум қурийди ва беморлар кўп чанқайдилар, аммо суюқлик ичган билан ташналиклари қолмайди, ҳалқум қисилади, овқат юта олмайди (дисфагия). Сўнгра тил мушаклари ва кекирдак усти қопқоғининг ҳаракати бузилади. Натижада ейилган овқат кекирдакка тушиб, бемор қалқиб кетаверади. Касаллик оғир кечганда ҳалқум мушаклари фалажи кузатилади. 3. Фоноларингоневрологик белгилар: Беморнинг овози олдин хиррилаб, кейин бутунлай чиқмай қолади (афония), тил, юмшоқ танглай, ва кекирдак ташқи мушакларининг фаолиятларнинг бузилиб бемор сўзларни аниқ ва тиниқ талаффуз қила олмайди, димоғи билан гапиради. 4. Нафас бузилишига оид белгилар: Касаллик енгил кечганида бемор кўкраги қисилганини сезади. Оғир ўтганда эса, бемор тез – тез нафас олади, нафас ритми бузилади. Касаллик зуриққанда нафас ҳаракатлари тартибсиз

бўлиб, бемор безовталанади, ярим ўтирган ҳолатни олади, ҳамма ёрдамчи нафас мушаклари ва диафрагманинг фалаж булиши натижасида нафас жараёнини анча бузади. 5. Гемодинамик бузилишга алокадор белгилар: Касаллик бошида брадикардия бўлади. Кейинчалик беморнинг юзи кўкариб, баданининг туси оқаради. Нафас бузилиши ва диафрагманинг фалажи қорин бўшлиғидаги босимнинг камайишига ва пастки ковок венага қоннинг кийинчилик билан тушишига сабаб бўлади. Касаллик охирларида токсин таъсирида миокардит ривожланиши мумкин. 6. Умумий мионеврологик белгилар: Қўл– оёқ ва буйиндаги асаб – мушак аппарати фаолиятининг бузилиши натижасида пайдо бўлади. Бемор бошини ушлай олмайди, оёқ ва қўл мушаклари ўз функциясини бажара олмайди. Беморда юқоридаги белгилар кўзга ташланиб турган ҳолда бемор ҳуши жойида бўлади. Клиник таснифи I Типик шакли: (енгил, ўрта оғир, оғир шаклларда). II Ноаниқ белги III Асоратлари (зотилжам, токсик миокардит, миозит, неврит, зардоб касалиги). Енгил шакли: Касаллик симптомлари аста – секин ривожланади, органларда фалажлар учрамайди, ярим фалаж ҳолати кўринади. Нафас ва гемодинамика озгина бузилиши мумкин. Оғир шакли: Касалликнинг ҳамма белгилари тезда авж олиб бориб, нафас ва гемодинамиканинг издан чиқиши, дисфагия ва дисфония ҳавотирли аломатлари бўлиб ҳисобланади. Билинар – билинмас шакли: касалликнинг маълум белгилари камроқ белги берадида, кейин йўқолиб кетади. Мидриаз, анизокория, овознинг хиралашуви бироз давом этиб кейин йўқолиб кетади.

Ташхисоти ва қиёсий ташхисоти: Ташхисот клиник эпидемиологик қўйилади ва лаборатор тасдиқланади. 1. Эпидемиологик: бунда беморнинг 1 кун олдин қонсервацияланган маҳсулотлар еганлиги. 2. Клиник: бош айланиши, оғиз қуриши, кўп чанқаш, суюқлик ичганда қониқмаслик ҳисси, мидриаз, аккомодация фалажи, ёругликка реакциясининг йўқлиги, птоз, диплопиялар, кўнгил айниши,қусиш, қоринда эпигастрал соҳада буровчи оғриқлар, қоринда метеоризм ва қабзиятларнинг кузатилиши, овознинг ўзгаришига хос белгилар билан бирга кечади. 3. Умумий клиник таҳлилар (қон, сийдик, нажас ). 4. Бактериологик экма усули (бунда бемор қусуқ массаси, ошқозон ювиндиси, қолдиқ озиқ – овқат маҳсулотлари ) материал олиб текширилади ва улар пепсин пептонли, Хотингер бульони Кита – Тароцци муҳити, казеин қўзиқоринли трипсинли муҳитга экиш. CI / botulinum газ ҳосил қилиб ўсади. Олинган культурадан суртма тайёрлаб микроскопия қилинганда ракеткасимон микроорганизмлар топилади. 5. Биологик усул. Ботулотоксинни аниқлаш учун оқ сичқонларда нейтролизация реакцияси ўтказилади. Бунинг учун 2 жуфт тажриба сичқонлари олинади, уларнинг биринчи жуфтига патологик қон 0,5 – 0,8 мл ёки бошқа патологик материалдан фильтрат олиниб, қорин парда ичига юборилади. Сичқонларнинг 2 чи контроль жуфтига патологик материал билан бирга ботулизмга қарши А, В, С, О, моновалент зардоблар ҳар бирига 0,05 млдан юборилади. 4 сутка давомида тажриба остидаги жуфтлик ўлиб, назорат жуфтлик тирик қолса, диагностик моновалент зардоб ёрдамида нейтролизация реакцияси ўтказилади ва қўзғатувчи серовари аниқланади. Қўзиқориндан заҳарланишда бемор сўлаги оқиб ичи кетади, нажаси шилимшиқ ва қон аралаш бўлади. Бемор қаттиқ терлайди ва руҳий ўзгаришлар кузатилади. Энцефалитлар: ҳар–хил шаклларда бўлиб бактериал энцефалитлар беморда тана ҳарорати ошиб бемор қалтирайди, эти увишади, бош оғриқ, шу шаклларда оғриқлар, юз – бўйин соҳасининг мушакларининг тортишишлари

Кернинг, Брудзинский балгилари мусбат, ликвор текширилганда унда оқсил ошганлиги, Панди ва Ноне–Аппельт реакцияларнинг мусбат бўлиши касалликка хосдир. Давоси. Бемор албатта касалхонага ётқизилади ва тезда бемор меъдаси 3%ли сода (натрий гидрокарбонат) эритмаси билан ювилади, адсорбентлар (активланган кўмир, кунгабоқар мойи) берилади, сўнгра сифонли ҳўқна қилинади.Бемор қонида эркин айланиб юрган ботулотоксинни нейтраллаш учун синамадан (Безредко усули) сўнг ботулизмга қарши зардоб(БҚЗ) касалликнинг биринчи кунларидан бошлаб юбориш мақсадга мувофиқ. Зардоб асосан в/и га ёки м/о га юборилади. Унинг бир даволаш дозаси 2500 ХБ поливалент(АВЕ) зардобга тенг. Этиологик омил тури аниқлангандан сўнг моновалент (А-10000ХБ, В- 5000ХБ, Е-10000ХБ) зардоб юборилади. БҚЗ дозаси касллик кечим оғирлигига мос ҳолда буюрилади. Ботулизмни даволашда умумий заҳарланишга қарши препаратларнинг салиоғи каттадир. Умумий заҳарланишга қарши гемодез, 5%ли глюкоза, тузли эритмалар, плазма буюрилади. Қўзғатувчи спораларини меъда-ичак йўлида вегетатив шаклига ўтиш эҳтимоли борлигини инобатга олиб, этиотроп даво сифатида левомицитин ёки тетрациклин препаратлари 7-8 кун мобойинида тавсия қилинади. Асаб тизими фаолитининг тикланиш жараёнин тезлаштириш учун АТФнинг 1%ли эритмаси 2.0 мл. дан кунига 3 маҳалдан 7-10 кун мабойинида буюрилади. Юрак қон-томир тизими фаолиятини яхшилаш учун кордиамин, камфора, кофеин, юрак гликозидлари тавсия қилинади. Умумқувватловчи С ва В гуруҳдаги витаминлар буюрилиши самарали бўлади. Касалликниг оғир кечишини даволашда глюкокортикоид (преднизалон, урбазон, дексаметазон) лар ва гипербарик оксигенация қўлланилади. Профилактикаси. Кўпгина давлатларда, жумладан бизнинг мамлакатда ҳам аксарият ҳолларда касаллик уй шароитида тайёрланган махсулотлар

(консерва ва дудланган) истеъмолидан сўнг юзага келади. Бунга эришиш учун қуйидаги талаблар: озиқ-овқат маҳсулотларни қўзғатувчи споралари билан ифлосланишдан сақланиш, қўзғатувчи спораси, вегетатив шаклини ўлдирувчи ва заҳарин парчаловчитермик ишлов бериш, тайёр маҳсулотда спора бўлишига йўл қўймаслик. Колбаса, концерва тайёрлаш, масаллиқлари тузлаш, қуритиш жараёнида санитария–гигиена қоидаларига этибор бериш керак. Қопқоғи кўпчиган консерваларни истемол қилмаслик ва уларни йўқотиш. Консерва еб касалланган ва касалланмаган кишиларга профилактика мақсадида 1500- 2000 ХБ дан ботулизмга қарши зардоб юборилади. Улар 10 - 12 кун врач назоратида турадилар. Ботулотоксин билан алоқадор лаборатория хизматидаги ходимлар ботулизмга қарши эмланадилар.

Адабиётлар: 1. Е.П.Шувалова, Инфекционнўе болезни, М., Медицина, 1999г. 2. В.М.Маджидов, Юқумли касалликлар, Тошкент, 1992й. 3. В.Ф.Учайкмн, Руководство по инфекционнўм болезням у детей, М., Медицина, 1998 г. 4. И.К.Мусабаева, Руководство по воздушно-капельнўм инфекциям, Ташкент. 5. А.Г.Коломиец, В.И.Вотяков и др., Генерализованная герперическая инфекция, фактў и концепция, Минск, Наука и техника, 1992г. 6. В.Ф.Учайкин, Специфическая профилактика инфекционнўх заболеваний у детей, М., Медицина, 1995г. 7. Н.Д.Юшук, А.Д.Царегородцев, Лекции по инфекционнўм болезням, М., ВУНМИ, 1996г. 8. Г.А.Тимофеева, Л.А.Антипова, Инфекционнўе заболеван ия у детей первого года жизни, М., Медицина, 1985

Похожие

Овқат ҳазм қилиш органлари касалликлари

Кичик ёшдаги болаларда овқат ҳазм қилишнинг ўткир бузилиши

Овқат ҳазм қилиш тизими ва унинг ёшга боғлиқ хусусиятлари

Болаларда овқат ҳазм қилиш, моддалар алмашинувининг бузилиши ва унинг олдини олиш, парваришлаш

Диарея билан кечадиган касалликларнинг эрта ташхиси