- Главная страница
- Рефераты
- Медицина
- Минерализатни касрли усулда аниқлашда ҳалақит берувчи ионларни ниқоблаш. Заҳарли металл катионларини минерализатдан аниқлаш
Минерализатни касрли усулда аниқлашда ҳалақит берувчи ионларни ниқоблаш. Заҳарли металл катионларини минерализатдан аниқлаш
![аралашмаси ёрдамида ниқобланади, сўнгра эса текширилувчи ион билан ранг ёки чўкма ҳосил қилувчи сезгир реактив қўшилади. Минерализатни таҳлил қилишда ҳалақит берувчи ионларни ниқоблаш Заҳарли катионларни таҳлилида касрли усул қўлланилганда халақит берувчи ионларни ниқоблаш муҳим аҳамиятга эга. Ниқоблаш деб мураккаб аралашма таркибидаги текширилувчи ионларни аниқлашда ҳалал берувчи бошқа ионларнинг таъсирини йўқотиш тушинилади. Ниқоблаш жараёнида ҳалал берувчи ионларни бошқа бирикма ёки ионларга ўтказиш билан реактивларни мазкур ионлар билан реакцияга киришиш хусусияти йўқотилади. Ниқоблашнинг бир неча усуллари мавжуд. Аналитик кимё ва кимё-токсикологик таҳлилларда ҳалал берувчи ионларни ниқоблашда комплекс бирикмалар ҳосил қилиш энг асосий усул бўлиб ҳисобланади. Бу усулдан фойдаланганда танланган реактив ҳалал берувчи ионлар билан рангсиз барқарор комплекслар ҳосил қилади ва шунинг натижасида текширилувчи ионларни аниқлашда қўлланиладиган реактивлар билан реакцияга киришиш қобилияти йўқотилади. Ионларни ниқоблашни қуйидаги мисолларда кўрсатиш мумкин: 1. Кобалт (Со 2+ ) ионларини аниқлашда аммоний роданид қўлланилади. Бунда кўк рангга эга бўлган (NH 4 ) 2 [Co(SCN) 4 ] бирикмаси ҳосил бўлади. Аммоний роданид билан Со 2+ и онларини аниқлашда Fe 3+ иони ҳалал беради, реактив у билан қизил-қон рангли бирикма ҳосил қилади. Fe 3+ иони ниқоблаш учун кобалт ва темир ионлари сақловчи аралашмага рангсиз [FеF 6 ] комплексини ҳосил қиладиган фторидлар ёки фосфатлар қўшилади. Бунда Fe 3+ иони фторидлар ёки фосфатлар билан ниқобланиб аралашмадаги кобалт ионини темир ионлари иштирокида ҳам аммоний роданид билан осонгина аниқлаш мумкин бўлади. 2. Кадмий ионларини водород сулфид билан аниқлашда CdS сариқ чўкмаси ҳосил бўлади, мазкур реактив билан мис катиони CuS қора чўкмани ҳосил қилади ва реакцияга ҳалақит беради. Мис ионларини ниқоблаш учун водород](/data/documents/98922b27-cea7-4e37-86a1-d7eee9a3cdd7/page-3.png)
![сулфид билан реакцияга киришмайдиган ва [Си(CN) 4 ] 3- рангсиз комплексини ҳосил қилувчи цианидлар эритмаси қўшилади. Ионларни ниқоблашдан чиқариш . Бунда аввал ниқобланган ионлар реактивлардан сиқиб чиқарилади ва натижада ниқоблашдан озод бўлган ионлар ўзларининг олдинги хоссаларини тиклайдилар ва уларга хос бўлган реактивлар билан реакцияга кириша оладилар. Мазкур жараён аввал ҳосил қилинган комплексларни парчалаш билан амалга оширилади. Ниқоблашдан чиқариш (озод қилиш) жараёнини қуйидаги комплекс бирикмалар мисолида кўрсатиш мумкин: [Ni(CN) 4 ] 2- + 2Ag + → 2[Ag(CN) 2 ] - + Ni 2+ ; [Fe(CN) 6 ] 4- + 3Hg 2+ → 3Hg(CN) 2 + Fe 2+ . Ҳалал берувчи ионларни ниқоблашда қўлланиладиган реактивлар Заҳарли металл катионларини касрли усулда таҳлил қилишда ҳалал берувчи ионларни ниқоблаш учун цианидлар, фторидлар, фосфатлар, тиосулфатлар, тиомочевина ва бошқа реактивлар қўлланилади. 1 . Цианидлар . Цианидларни қўллаш уларни ҳалал берувчи Cu +2 , Co +2 , Fe +2 , Fe +3 , Ni +2 , Zn +2 , Cd +2 , Hq +2 , Aq +1 ионлари билан турли комплекслар ҳосил қилишига асосланган: [Со(CN) 6 ] 4- , (Fe(CN) 6 ] 4- , [Fе(СN) 6 ] 3- , [Ni(CN) 4 ] 2- , [Zn(СN) 4 ] 2- , [Сd(СN) 4 ] 2- , [Hg(CN) 4 ] 2- , [Ag(CN) 2 ] - . Миснинг цианидлар билан комплекс ҳосил қилиши икки босқичда боради. Дастлаб мис (II) ионлари қайтарилади, сўнгра комплекс ион ҳосил бўлади: CuSО 4 + 2КCN → Си(CN) 2 + K 2 SO 4 2Сu(CN) 2 → 2CuCN + (CN) 2 ; CuCN + ЗКCN → К 3 [Сu(CN) 4 ] Ионларни ниқоблашда цианидларни кенг қўлланилиши, керак бўлганда уларнинг комплекслар и дан осон озод қилиш билан тушунтирилади. Таъкидлаш жоизки, ионларни ниқоблаш учун цианидларни қўллашда айрим чекланишлар мавжуд. Цианидлар заҳарли бирикмалар ҳисобланадилар. Уларни нордон эритмаларга қўшиб бўлмайди, чунки кислоталар иштирокида](/data/documents/98922b27-cea7-4e37-86a1-d7eee9a3cdd7/page-4.png)
![цианидлар парчаланиб учувчан ва заҳарли водород цианидини ҳосил қиладилар. Шу сабабли цианидлар билан тажрибалар, албатта, сўрувчи жавон остида бажарилади. 2 . Фторидлар . Фторидлар кўпинча Fe 3+ ионларини ниқоблаш учун қўлланилади. Fe 3+ ионлари билан фторидлар рангсиз барқарор комплекслар [FеF 6 ] 3 - ҳосил қилади. 3. Фосфатлар. Фосфатлар ҳам касрли усулда Fe 3+ ионларини ниқоблаш учун қўлланилади. Фосфатлар ва фосфат кислота нордон шароитда Fe 3+ ионлари билан рангсиз комплекслар [Fе(РО 4 ) 2 ] 3 - ҳосил қилади. 4. Тиосулфатлар. Тиосулфатлар кумуш, қўрғошин, мис, Fe 3+ ва бошқа ионларни ниқоблаш учун қўлланилади. Мазкур ионлар билан тиосулфатлар қуйидаги комплексларни ҳосил қилади : [Ag(S 2 O 3 ) 3 ] 4- ; [Pb(S 2 O 3 ) 3 ] 4- ; [Fe(S 2 O 3 ) 2 ] - . Тиосулфатнинг мис ионлари билан реакцияси икки босқичда боради. Аввал тиосулфатлар Cu 2+ ни Cu + ионга қайтарадилар, сўнгра комплекс ҳосил қиладилар: CuSО 4 + Nа 2 S 2 О 3 → СuS 2 О 3 + Na 2 SО 4 ; 4СuS 2 О 3 → 2Сu 2 S 2 О 3 + S 4 О 6 2- ; С u 2 S 2 О 3 + N а 2 S 2 О 3 → Na 2 [ С u 2 (S 2 О 3 ) 2 ] 5. Гидроксиламин. Гидроксиламиннинг ниқоблаш хусусияти бир турдаги ионлар билан комплекс бирикмалар ҳосил қилишга ва бошқа турдаги ионлар билан оксидланиш-қайтарилиш реакциясига киришига асосланган. Кобалт ионлари билан гидроксиламин [Co(NH 2 ОH) 6 ] 2+ комплексини ҳосил қилади. Гидроксиламин реакцияга киришаётган ионларнинг табиатига қараб оксидловчи ёки қайтарувчи бўлиши мумкин. Гидросиламин Fe 3+ ионларини қайтаради ва AsO 2 - ҳамда SbО 2 - ионларини оксидлайди: Fe 3 + + NH 2 OH + 3ОH - _→ Fе 2+ + NО + 3Н 2 О; AsO 2 - + NH 2 ОH → AsО 3 3- + NН 3](/data/documents/98922b27-cea7-4e37-86a1-d7eee9a3cdd7/page-5.png)
![Pb +2 + Cu(CH 3 COO) 2 + 6КNO 2 К 2 Cu[Pb(NO 2 ) 6 ] + 2CH 3 COOК + 2K + 3 . Цезий хлориди ва калий йодид билан реакцияси. Буюм ойнасида сувли эритма порлатилгач, қолдиққа сирка кислотаси, СsCl ва КJ кристаллари қўшилади. Сариқ яшил нинасимон кристаллар ҳосил бўлади. Аниқланиш чегараси 0,01 мкг. Pb 2+ + CsCl + 3КJ Cs[PbJ 3 ] + КCl + 2К + 4. Водород сулфидли сув билан реакцияси. Текширилувчи сувли эритмага водород сулфидли сув қўшилса қора чўкма ҳосил бўлади . Аниқлаш чегараси 2,0 мкг. Pb(NO 3 ) 2 + H 2 S PbS + 2HNO 3 5. Хромат калий билан реакцияси. Текширилувчи сувли эритма 5% хромат калий таъсирида сариқ-зар ғ алдоқ рангли чўкма беради. Аниқланиш чегараси 6 мкг. Pb(NO 3 ) 2 + К 2 CrO 4 PbCrO 4 + 2КNO 3 6. Сулфат кислота билан реакцияси. Текширилувчи сувли эритмага 10% сулфат кислота эритмасидан қўшилса оқ чўкма ҳосил бўлади. Аниқланиш чегараси 0,2 мкг қўрғошинга тенг. Pb 2+ + SO 4 PbSO 4 Миқдорини аниқлаш. 1. Дитизон билан ҳосил қилган рангли эритма асосида эктракцион фотометрик усул да аниқланади. 2. Комплекснометрик хажмий - трилонометрик усулда, индикатор эриохром қора иштирокида олиб борилади. 3. Бихромат-йодометрик усул қўрғошин миқдори кўп бўлганда қўлланилади. Усул қуйидаги реакцияларга асосланган ҳолда олиб борилади. 2Pb(CH 3 COO) 2 + К 2 Cr 2 O 7 + HOH 2PbCrO 4 + 2CH 3 COOК + 2CH 3 COOH К 2 Cr 2 O 7 + 6 К J + 7H 2 SO 4 3J 2 + Cr 2 (SO 4 ) 3 + 4 К 2 SO 4 + 7H 2 O J 2 + 2 N a 2 S 2 O 3 2 N a J + N a 2 S 4 O 6к р а х Тўрт этил қўрғошин (ТЭҚ)](/data/documents/98922b27-cea7-4e37-86a1-d7eee9a3cdd7/page-15.png)
![2. Аммоний персулфат билан реакция. Реакция олиб бориш шароитига қараб аммоний персулфат марганецдан турли оксидланиш маҳсулотларини ҳосил қилиши мумкин.Кислотали муҳитда қиздирилса H 2 MnO 4 ҳосил бўлади: Mn 2+ + 2 S 2 O 8 2- + 4 H 2 O H 2 MnO 4 + 4 SO 4 2- + 6 H + ишқорий муҳитда катализаторсиз қиздирилса М n О 2 ҳосил бўлади: Mn 2+ + S 2 O 8 2- + 4 О H - MnO 2 + 2 SO 4 2- + 2 H 2 O Қиздиришни катализаторлар иштирокида (AgNO 3 ёки Со(NO 3 ) 2 , никел ва симоб тузлари) олиб борилса HMnO 4 гача оксидланади: 2MnSO 4 + 5(NH 4 ) 2 S 2 O 8 + 8H 2 O 2HMnO 4 + 7H 2 SO 4 +5(NH 4 ) 2 SO 4 Реакцияларни олиб боришда темир ионини таъсирини йўқотиш мақсадида NaH 2 РO 4 , хлор ионини эса AgNO 3 қўшилади. Fe 3+ иони перманганат иони рангини аниқлашга халақит беради ва уни фосфатлар қўшиб ниқобланади. Бунда рангсиз [Fe(РO 4 ) 2 ] 2- иони ҳосил бўлади. Марганецни аммоний персулфат билан оксидлашда хлоридлар, бромидлар ва бошқа ионлар ҳалал беради. Уларни Ag + иони чўктиради ва у катализаторлик вазифасини бажаради. Реакцияга кучли кислотали муҳит ҳалал беради, бунда ортиқча кислота MnO 4 - ионини Mn 2+ ионигача қайтариши мумкин: 2 MnO 4 - + 5 S 2 O 8 2- + 2 H 2 O 2 Mn 2+ + 10 SO 4 2- + 5О 2 + 4 H + Реакция билан 100 г объектдан 0,1 мг маргенецни аниқлаш мумкин. Реакцияга хром иони халақит беради, чунки Cr +3 дан Cr +6 гача оксидланиб зарғолдоқ ранг ҳосил қилади: Cr 2 (SO 4 ) + 3(NH 4 ) 2 S 2 O 8 + 7H 2 O --->H 2 Cr 2 O 7 +3(NH 4 ) 2 SO 4 +6H 2 SO 4 Минерализатни яшил ранги тахминан хром борлигидан далолат беради. Бундай ҳ олларда марганецни хромдан қуйидагича ажратилади: минерализатга рН =8 муҳит да ва диэтилдитиокарбаминат қўшилса марганец комплекс бирикма хосил қилади ва органик эритувчи (хлороформ) билан экстракциялаб ажратиб олинади :](/data/documents/98922b27-cea7-4e37-86a1-d7eee9a3cdd7/page-20.png)
