Me'da osti bezi tuzilishi - Медицина - Рефераты

Me'da osti bezi tuzilishi

Загружено в:

16.02.2024

Скачано:

0

Размер:

302.5 KB

Me`da osti bezi tuzilishi Me`da osti bezi aralash ekzokrin-endokrin bezlar qatoriga kirib, hazm fermentlari va gormonlar ishlab chiqaradi. Me`da osti bezi retroperitoneal a`zo bo`lib, bosh, tana va dum qismlardan iborat. U tashqi tomondan yupqa biriktiruvchi to`qimali kapsula bilan o`ralgan. Kapsuladan bez ichiga to`siqlar o`tib bezni bo`laklarga ajratadi. Ular orqali bez paren х imasiga qon va limfa tomirlari hamda nerv tolalari o`tadi (rasmlar). Sekretor atsinuslar bazal plastinka bilan o`ralgan, uning atrofida esa nozik retikulyar tolalar tutuvchi va kapilliyar qon tomirlarga boy biriktiruvchi to`qima yotadi. Bezning endokrin vazifasi birinchi o`rinda mayda enteroendokrin hujayralarga o` х shagan hujayralardan tashkil topgan. Ular har х il shakl va kattalikdagi to`plamlar hosil qilib insulyar orolchalar (Langergans orolchalar) deb nomlanuvchi tuzilmalarni hosil qiladi. Hazm fermentlari bezning ekzokrin qismi seroz atsinuslari orqali ishlab chiqariladi. Qaysi bir jihatdan tuzilishiga ko`ra quloq oldi bezini eslatadi. Gistologik jihatidan me`da osti bezida chiziqli nay, quloq olidi bezida esa Langergans orolchalari bo`lmasligi bilan farq qiladi. Har bir pankreatik atsinus piramidasion shaklga ega bo`lgan bir qancha serositlardan iborat bo`ladi (rasmlar). Mioepitelial hujayralar uchramaydi. Atsinar hujayralar qutblashgan bo`lib, dumaloq shakldagi yadrolari bazal qismida joylashgan. Zimogen granulalari apikal qismida to`plangan. Har bir atsinusdan qisqa kiritma naylari boshlanib, ularning devori bir qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan. Bu epiteliyning ba`zi hujayralari atsinus bo`shlig`iga kirib borib, sentroasinoz hujayralarni hosil qiladi. Kiritma nay hujayralari ko`p miqdorda HCO3 (bikarbonat) ionlariga boy ishqoriy suyuq sekret ishlab chiqaradi va atsinuslarda sintezlangan gidrolitik fermentlarni bo`lakcha ichi chiqaruv naylariga o`tkazadi. Bir qancha bo`lakcha ichi chiqaruv naylari yirikroq bo`lgan bo`lakchalararo naylarga ochiladi. Ular odatda bir qavatli silindrsimon epiteliy bilan qoplangan. Bu naylar so`ngra bezning umumiy nayiga davom etadi. Me`da osti bezining ekzokrin qismi taхminan bir kunda 1,5 litrga yaqin ishqoriy tabiatga ega pankreatik shira ishlab chiqarib, uni to`g`ridan-to`g`ri o`n ikki barmoqli

ichakka quyadi. U yerda HCO 3 ionlari yordamida me`dadan kelayotgan kislotali muhitni neytrallashda ishtirok etadi. Bunda me`da osti bezi fermentlarining faoliyati uchun optimal pH yaratiladi. Bu fermentlar bir qancha proteazalarni o`z ichiga olib, ularga alfa-amilazalar, lipazalar va nukleazalar (DNKaza va RNKaza) kiradi. Proteazalar nofaol, ya`ni zimogen holda (tripsinogen, хimotripsinogen, proelastazalar, kallikreinogen, prokarboksipeptidazalar) ajralib chiqadi. Tripsinogen o`n ikki barmoqli ichakdagi enteropeptidaza yordamida parchalanib tripsinga aylanadi. O`z navbatida tripsin boshqa proteazalarni kaskad yo`l bilan faollashtiradi. Me`da osti bezi o`z-o`zini hazm qilishdan quyidagilar hisobiga himoya qiladi: ■ O`n ikki barmoqli ichakkacha bo`lgan sohada proteazalar faolligini cheklash; ■ sekretor granulalar tarkibida tripsin ingibitori saqlanadi; ■ Atsinuslar va chiqaruv naylarining pH sentroatsinar hujayralarning HCO3 ishlab chiqarishi hisobiga past bo`ladi va tufayli barcha fermentlarni nofaol saqlashda ishtirok etadi.

45-Rasm. M`eda osti bezining tuzilish sxemasi 46-Rasm. M`eda osti bezi secretor oxirlari

rasm. Me`da osti bezi kesmasi. Me`da osti bezining bir qancha insulyar orolchalari (I) atsinuslar (A) bilan o`ralgan bo`ladi. Yirik chiqaruv naylari (Ch) bir qavatli silindrsimon epiteliy bilan qoplangan. Tashqi tomondan a`zo biriktiruvchi to`qimali kapsula bilan o`ralgan bo`lib, undan hosil bo`lgan to`siqlarda a`zoni bo`laklarga ajratadi. Ularda chiqaruv naylar va qon tomirlar (Q) joylashgan bo`ladi X20. G va E. rasm. Me`da osti bezi.

a) Me`da osti bezining mikrosuratida seroz-ferment ishlab chiqaruvchi qismi, ya`ni atsinuslar (A) keltirilgan. Atsinuslarning devori atsinar hujayralardan tarkib topgan bo`lib, markazida torgina bo`shlig`i bor. Atsinuslarning atrofini yupqa biriktiruvchi to`qima o`rab olgan. Unda fibroblastlar (F) joylashgan. Har bir atsinusdan bundan tashqari sentroatsinar hujayralarni ham ko`rish mumkin (ko`rsatkich), X200.G va E. rasm. Pankreatik atsinusning sхematik tuzilishi. (b) Diagrammada va sentroatsinar hujayralarni yanada yaqqolroq ko`rish mumkin. Sekretin gormoni ta`sirida sentroatsinar va kiritma nay hujayralari ko`p miqdorda HCO3 ga boy suyuqlik ishlab chiqaradi. U atsinuslarda ishlanadigan fermentlarni gidratlash vazifasini bajaradi. Tibbiy ahamiyati O`tkir pankreatitda profermentlarning faolligi oshishi natijasida me`da osti bezi to`qimasi yemirilishi mumkin. Buning sabablari: turli infeksiyalar, o`t qopi tosh kasalliklari, alkogolizm, narkotik moddalar, jaroхatlar. Surunkali pankreatit me`da osti bezining progressiv fibroziga va bez faoliyatining yo`qolishiga olib keladi. Me`da osti bezining ekzokrin sekreti asosan ikkita polipeptid gormonlar orqali boshqariladi. Ular

ingichka ichak devoridagi endokrin hujayralar tomonidan ishlab chiqariladi: ■ xolesistokinin (XSK) atsinar hujayralar tomonidan sekret ishlab chiqarilishni stimullaydi.

Adabiyotlar: 1. Junkeyera L. C., Carneira J. Basic Histolohy Text and Atlas, 13-th ed. - 2014 - 557 p 2. Junkeyra L.K., Karneyro J. Gistologiya: uchebnoe posobie, atlas. - perevod s angl. Pod red. Bikova V.L.-M., 2009 - GEOTAR - Media, 576 s. 3. Zufarov K. A. Gistologiya darslik -Toshkent 4. Ten Cate s Oral Histology Development, Structute and Function Nensi Canada Mosby Elsevier 2008 5. Gistologiya, embriologiya, sitologiya: Uchebnik. Pod red. E.E. Ulumbekova I Yu.A. Chelsheva 3 - izd., pererab i dop. - M: “GEOTAR- Media”, 2009.-407 s. 6. Bikov V.A. Gistologiya i embriologiya polosti rta cheloveka - SPb. - 1996.- 248 s. 7. Yushkanseva S.I., Biqov V.L. - Gistologiya, sitologiya va embriologiya. Kratkiy atlas Sankt- Peterburg, 2007. - 119 s. 8. Atlas po gistologiya, sitologii i embriologii. Kuznesov S.L., 9. Mushkambarov N.N., Goryachkina V.L.- MIA, 2010 10. Ross M.H., Palwina W. Histologiya Text and Atlas. 6 th ed - 2011 - 996 p.

Похожие

Me'da tuzilishi

Oshqozon va taloq-oshqozonosti bezi meridianlari tavsifi, qo’llashga ko’rsatmalari

Jigar tuzilishi

Qizilo'ngach tuzilishi

Tishlar tuzilishi