Фармакология асослари - Медицина - Рефераты

Фармакология асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

22.40234375 KB

Фармакология асослари Режа: 1. Ветеринария фармакологиясининг асосий вазифалари. 2. Дориларнинг организмга таъсири, дорилар ва уларнинг хиллари. Дориларнинг кумуляция хусусиятлари, биостимуляторлар. 3. Дориларни сақлаш ва улардан фойдаланиш тартиблари

Таянч иборалар: Фармакология таърифи, турлари, рецепт, дори турлари, шакллари, синергизм, антагонизм, кумуляция, биостимуляторлар, антибиотиклар, сульфаниламид препаратлари, витаминлар ва х.к. Фармакология - дори моддалар, уларни хоссалари, касал ва соғлом организмга кўрсатадиган таъсирини ўрганадиган фан. Бу фан дори моддаларнинг физик ва кимёвий хоссаларини ҳамда организмга кўрсатадиган физиологик таъсирини, шунингдек касал ҳайвонларни даволаш ва олдини олишда ишлатиш усулларини ўрганади. Фармакология асосан қуйидаги вазифаларни бажариш учун хизмат қилади: 1. Фармакотерапия – касал молларни дорилар ёрдамида даволаш. 2. Фармакопрофилактика – касалликни олдини олиш. 3. Фармокостимуляция – дорилар таъсирида молларнинг ўсиши ва маҳсулдорлигини ошириш. 4. Фармокорегуляция – дорилар таъсирида айрим орган ва тизимларининг фаолиятини бошқариш. 5. Иммунофармокология – дорилар таъсирида организмнинг резистентлигини кўпайтириш. 6. Янги, арзон, ишлатишга қулай ва ҳар томонлама фойдали дориларни излаб топиш. Организмга бир вақтнинг ўзида икки ва ундан кўпрок турдаги дориларни юборишга комбинация қилиб даволаш дейилади. Бу пайтда дори моддаларнинг бир-бирига мос келиши келмаслигига эътибор бериши лозим. Синергизм – икки ва ундан ортиқ дори моддаларнинг бир хил физиологик йўналишда таъсир этишидир. Бунда дорилар бир- бирининг таъсирини кучайтиради. Антогонизм – бир хил дорининг таъсир қилишини иккинчи хилдаги дори тўлиқ бартараф этади, яъни дориларнинг қарама-қарши таъсир қилишидир. Кумуляция – дориларнинг

организмдан ажралиб чиқишининг секинлашиши натижасида тўқималарда тўпланиб, таъсир кучининг ошишига айтилади. Касалланган ҳайвонларни даволаш мақсадида ишлатиладиган махсус препаратлар – дори моддалар дейилади. Дори сифатида организм аъзолари учун зарарсиз, шунингдек аччиқ-заҳарлар ҳам ишлатилади. Заҳар билан дорининг бир-биридан фарқи унча катта эмас, кўпинча уларни бир-биридан фарқ қилиб бўлмайди. Ветеринария амалиётида ҳар хил минерал, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсидан олинган моддалар дори сифатида ишлатилади. Шунингдек суньий усулда олинган моддалар дори сифатида ишлатилади. Дорилар касалликни келтириб чиқарувчи сабабга таъсир қилса этиотроп (специфик) таъсир дейилади. Агар дори моддалар – фақат организмнинг ҳимоясини кучайтириб касаллик кечишини яхши томонга ўзгартирса патогенетик таъсир дейилади. Агар дорилар касаллик белгиларини сустлаштириш ёки йўқотиш учун ишлатилса сиптоматик таъсир дейилади. Дори моддалар организмга юборилганда умумий ва танлаб, тўғри ва воситали таъсир қилади. Дорилар фармакологик таъсирларининг намоён бўлишига кўра умумий, маҳаллий ва рефлектор таъсир қиладиган гуруҳларга бўлинади. Дорилар кимёвий ва физикавий хусусиятларига кўра қаттиқ, юмшоқ, суюқ ва газсимон шаклларда бўлади. Дорилар аксарият ҳолларда дорихоналар орқали етказиб берилади. Дорилар турли манбалардан олиниб, махсус заводларда, дорихоналарда тайёрланиб турли касалликларга қарши қўлланилади. Қаттиқ дориларга - таблетка ва порошоклар мисол бўлади. Порошоклар ичиш ва яраларга сепиш учун қўлланилади. Таблеткалар махсус аппаратларда шаклга келтирилади ва ичиш учун ишлатилади. Суюқ дориларга - настой, қайнатма, дамлама, настойка ва эритмалар мисол бўлади.

Юмшоқ дориларга – болюслар, маз (малҳам), линимент, атала ва пилюлалар мисол бўлади. Газсмон дориларга – ҳозирги пайтда ишлаб чиқарилаётган аэрозоллар мисол бўлади. Қишлоқ хўжалик ҳайвонлари орасида учрайдиган юқумли ва инвазион касалликларни даволаш ва уларнинг олдини олишда жуда кенг миқдордаги дори моддалар ишлатилади. Дори моддалар таъсир қилишига кўра антгельминтиклар - гельминтларга таъсир қилувчи, акарацидлар - каналарга қарши ишлатиладиган, инсектицидлар - ҳашаротларга қарши таъсир қиладиган ва химиотерапевтик препаратлар гуруҳига бўлинади. Дори моддаларнинг микроб ва вирусларга ўлдирувчи таъсир курсатиши - бактерицид таъсир дейилади. Дориларнинг бактерияларни кучсизлантириб, ўсиш ва ривожланишини тухтатадиган таъсирига бактериостатик таъсир дейилади. Умумий ва маҳаллий инфекцияни олдини олишда ишлатиладиган дориларга - антисептик дорилар дейилади. Дезинфекция турли усулларда бажарилади. Юқумли касалликлар билан курашда етакчи ўринни эгаллайди. У механик, физик, кимёвий ва биологик усулларда амалга оширилади. Дезинфекцияловчи дорилар танлаб микроорганизмларга таъсир қилади. Бу гуруҳга қуйидаги препаратлар мисол бўлади. • Формальдегид препаратлари - намлиги юқори бўлган муҳитдаги микроорганизмларга кучли таъсир қилади. • Фенол препаратлари - бу препаратлар ёғларда яхши эрийди. Ҳужайранинг шимилиш ва ажратиш жараёнларини издан чиқаради. • Хлор препаратлари - таркибида актив хлор бўлиб микробларга бактерицид таъсир кўрсатади. Хлор оқсил билан реакцияга киришиб унинг хоссаларини бузади. • Кислоталар - одатда бошқа дезинфекция қилувчи дорилар билан аралаштирилиб ишлатилади.

• Ишқорлар - микробларга гидрооксид гуруҳи билан таъсир қилади. Юқори ҳароратли, кучли концентрациядаги эритмалар микробларга кучлирок таъсир қилади. Ишқорлар бактерия, замбуруғ ва вирусларни ўлдиради, каналарнинг хитинли панцирларини емиради. Уларни бошқа дезинфекция қилувчи моддаларга чидамсиз қилиб қуяди. Ишлаб чиқариш амалиётида кўпрок дезинфекция қилиш учун хлорли оҳак қўлланилади. Оқ кристал порошок, дезинфекция учун унинг таркибида актив хлор 25-35% бўлиши керак. Қуруқ қоронғи жойда сақланади. У қуруқ ҳолида ёки эритма шаклида ишлатилади. Молхона, отхона, паррандахона, тезак, гўнг йули, яйратиш майдонлари дезинфекция қилинади. Ишлатиладиган дори шу куннинг ўзида тайёрланиб ишлатилиши керак. Иккинчи куни таъсирини йўқотади. Хлорли оҳак суспензияси билан дезинфекция утказиш кўрсатмалар асосида олиб борилади. Хлорли оҳак оқсил ва ёг бўлган жойларда яхши таъсир кўрсатади. Айниқса аммоний бирикмалари кўп жойда хлорамин ҳосил қилади. Таъсирлантирувчи дориларни - даволашдаги фойдали томони симпатик нерв тизимси бошқарадиган тери, шиллиқ пардаларда жойлашган нерв толаларини учини таъсирлантириб қон томирларини кенгайтириш, қон айланишини яхшилаш натижасида тўқималар озиқланишини кучайтиришдан иборатдир. Бу гуруҳ дориларга аммиак, скипидар, қалампир, горчица, сариқ ва қизил симоб мазлари киради. Таъсирлантирувчи дорилар маҳаллий реакциялар пайдо қилишидан ташқари рефлектор усулда бутун организмга таъсир кўрсатади. Бундай таъсир юрак фаолиятининг, нафас олишнинг ўзгариши билан намоён бўлади. Юмшатиб ўраб олувчи дорилар - тўқималарда бўкиб ҳимоя парда ҳосил қиладиган ичак шиллиқ пардаларини яра юзасини қоплаб олади. Шу тариқа шикастланган тўқималарни ўраб олиб уларни таъсирланишидан сақлайди. Яллиғланишга қарши туради, ичакларда

заҳарли моддаларнинг эриб шимилишига йул қўймайди. Бу гуруҳга алтей, зиғир уруғи, крахмал киради. Ҳайвон ва ўсимлик мойлари, вазелин, вазоген, парафин ва бошқалар ҳам юмшатиш хусусиятига эгадир. Ушбу моддалар юмшоқ дори шаклларини тайёрлашда шаклга келтирувчи сифатида ҳам ишлатилади. Қотирувчи дорилар - бу гуруҳга танин, танальбин, танаформ, дуб дарахти пўстлоғининг қайнатмаси, висмут препаратлари, аччиқ тош, мис сульфат, темир сульфат ва темир хлорид киради. Бу препаратлар тўқималарнинг зичлигини ошириб қотиради, оқсилларини ивитади, эримайдиган чўкма ҳосил қилади ва унинг таъсиридан тўқималарда зичлик ошиб қолади. Чўкма шаклида ҳосил бўлган парда тўқималарни турли таъсиротлардан сақлайди, сезувчанлигини пасайтиради. Қон оққанда қоннинг ивишини тезлаштиради. Оғиз орқали берилганда ичак безларининг секрециясини камайтириб, ичак перестальтикасини секинлаштириб ичакдаги моддаларни ушлаб қолиб, ичини қотиради.

Адабиётлар: 1. Шопўлатов Ж. "Ветеринария асослари" Тошкент 1993 йил. 2. Шопўлатов Ж. Бурхонова Х., Жиянов Я. «Эпизоотология ва микробиология асослари» Тошкент «Мехнат» 1991 й 3. Конопаткин А.А. «Эпизоотология и инфекционные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва, изд. «Колос» 1984 г 4. Данилевский В.М. «Внутренние незаразные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва «Агропромиздат» 1991 г 5.Ветеринария қонунчилиги. «Ёзувчи» нашриёти. Т. 1998 й

Похожие

Паразитология асослари

Клиник диагностика асослари

Иссиқлик алмашиниш асослари

Клиник фармация асослари вазифалари ва зарурияти

Ветеринария фанининг ривожланиш тарихи