Бўғозликни аниқлаш усуллари

Бўғозликни аниқлаш усуллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

89 KB

Бўғозликни аниқлаш усуллари Режа: 1. Ҳайвонларда бўғозликни аниқлашнинг аҳамияти. 2. Бўғозликни аниқлашнинг клиник усуллари. 3. Бўғозликнинг лаборатор диагностикаси.

Барча чорвачилик хўжаликларида ҳайвонлар бош сонини кўпайтириш ишларини тўғри ташкил этишда она ҳайвонларнинг қуйидаги уч ҳолати ҳар куни назорат қилиб борилиши лозим: 1. Бўғозлик; 2. Туғишдан кейинги (сервис) давр (туғишдан кейинги 3-4 ҳафта); 3. Қисирлик. Ҳайвонларнинг бўғозлигини ўз вақтида аниқлаш чорвачилик фермаларида ҳайвонларни уруғлантиришни назорат қилиш, подани қайта тўлдиришни режалаштириш ва чорвачилик маҳсулотлари етиштиришни кўпайтириш имконини яратади. Бўғозликнинг аниқлашнинг аҳамияти шундан иборатки, ҳайвонларнинг қисир қолиш сабабларини ўз вақтида аниқлаш, шунга қараб ўз вақтида қисир қолган ҳайвонларни қайта уруғлантириш ишларини йўлга қўйиш имкониятини беради. Ҳайвонлар бўғозлигини олдиндан аниқлаш уларни якка тартибда аниқ ҳисобга олиш, бўғоз ҳайвонлар учун молхоналар тайёрлаш, хизматчилар штатини белгилаш, сигирларни сутдан чиқариш муддатини белгилаш, бўғоз ҳайвонларни туғдиришга тайёрлаш, соғин даврини режалаштириш, бўғоз бияларни ишлатишни тартибга солиш ва улар учун озиқа рационини ҳайвоннинг физиологик ҳолатига қараб тузиш имкониятини беради. Қисир (бепушт) деб жинсий вояга етгандан кейинги бир ой ичида уруғлантирилмаган ғуножинлар ва туққандан кейинги бир ой (45-60 кун) давомида уруғланмаган сигирлар тушунилади. Бўғозликни текширишда асептика ва антисептика қоидалари ва техника хавфсизлиги қоидаларига қатьий риоя қилиш керак: 1. Текшириш пайтида махсус кийимларда (халат, фартук, чепчик, қўлқоп) ишлаш. 2. Текширишлар олдидан қўл тирноқларини калта қилиб олиш, қўлларни совун билан тозалаб ювиш ва уларни дезинфекцияловчи эритма билан артиш ёки махсус қўлпоқлар кийиш.

3. Текшириш вақтида фақат юқумсизлантирилган асбоблардан, юқори сифатли юқумсизлантирувчи эритмалардан фойдаланиш. Бўғозликни текшириш вақтида техника ҳавфсизлик қоидаларига риоя қилиш, ҳайвонга жароҳат етказиш ва ҳайвонни текшириш пайтида мутахассиснинг ўзига ҳар хил жароҳатлар етишининг олдини олишга имконият беради. Шунинг учун ҳайвонларни текшириш кенг, ҳар хил ортиқча предметлардан ҳоли бўлган хоналарда, ҳайвон тулиқ фиксация қилингандан кейин бажарилиши лозим. Ҳайвонларни бўғозлигини аниқлашда унинг икки хил белгилар: бўғозлик эҳтимоли борлигини кўрсатувчи тахминий ва фақат бўғоз ҳайвонларга хос бўлган, яъни ҳақиқий белгилар аниқланади. Бу белгилар ҳавонларни ташқи ва ички усуллар ёрдамида текшириш натижаларига асосланиб аниқланади. Анамнез ни йиғиш вақтида бўғозликнинг турли белгилари маълум бўлиши мумкин ва бу белгиларнинг характери бўғозликнинг муддатига боғлиқдир. Ҳайвонлар бўғозлигининг дастлабки даврида унинг қўйидаги ўзига хос белгилари мавжуд: 1. Табиий ва сунъий йўллар билан уруғлантирилгандан сўнг 3-4 хафта давомида жинсий майл ва қўйикишнинг кузатилмаслиги. 2. Ҳайвон иштаҳасининг яхшиланиши ва тез семириши. 3. Ҳайвоннинг анча эҳтиётлик билан ҳаракат қилиши ва ювош бўлиши. 4. ҳайвоннинг ишлатилганда тез чарчаш. Ҳайвонлар бўғозлигининг кейинги даврларида ҳайвонларни кўздан кечиришда қўйидаги ўзига хос белгилар аниқ намоён бўлади: 1. Ҳайвон қорнининг катталашуви; 2. Сут маҳсулдорлигининг камайиши ёки сут безлари фаолиятининг тўлиқ тўхташи; 3. Сут хусусиятларининг ўзгариши (сигир ва эчкиларда бўғозликнинг охирги 3- даврида сутнинг таъми ўзгариб, аччиқроқ ва шўрроқ бўлиб қолиши мумкин);

4. Ҳайвоннинг оёқлари ва қориннинг пастки қисмларида шишларнинг пайдо бўлиши; 5. Елиннинг олдида томирларининг (сут қудуғи) буртиб чиқиши ва сут безишининг катталашуви; 6. Анамнез маълумотларининг ҳайвонларни уруғлантиришни ҳисобга олиш ҳужжатларига мос келиши. Йирик шохли ҳайвонларда (сигир, бия ва бошқалар) бўғозликни аниқлашни ташқи усулларнинг амалий аҳамияти катта эмас, чунки бу усуллар фақатгина бўғозликни сўнгги босқичларида аниқлаш имкониятини беради. Бўғозликни текширишнинг ташқи усуллари кузатиш, пайсаллаш, ташқи кўздан кечиришдан иборат бўлиб, ҳайвонларни ҳар қандай шароитда ҳам текшириш имкониятини беради. Ҳайвонни ташқи кўздан кечириш билан ҳайвон қорнининг кўриниши ва семириши, қорин девори ва оёқлардаги шишлар, сут безларини катталашуви ва ҳомилани ҳаракатланиши аниқланади. Ҳомиланинг ҳаракати қорин деворининг қимирлашини кузатиш билан аниқланади. Бўғозлик ташқи томондан кузатиш, рефлексологик текшириш, ички томондан ректал ва вагинал текшириш ҳамда лаборатория текширишлари каби клиник усуллар билан аниқланади. Бўғозликни ташқи томондан текшириш. Ҳайвоннинг бўғозлигини аниқлаш қорин шаклининг ўзгариши ва ҳомиланинг ҳаракат қилишини пайқаш, шунингдек, уни ташқаридан пайпаслаб кўриш, ҳомилада юрак ўришини она қорин девори орқали эшитиш йўли билан ўтказилади. Ҳайвоннинг бўғозлигини ташқи томондан қараб тўғри аниқлаш қийин бўлсада, бўғозликнинг иккинчи ярмида, айниқса унинг охирги ойларида, ташқи томондан аниқлаш муҳим. Чунки бунда ички аъзоларга таъсир етказилмайди. Сигир ва бияларнинг бўғозлигини текширишда ҳайвонларнинг сўнгги туққан ва уруғлантирилган вақти кўрсатилган аниқ ёзувлар (уруғлантириш реестри, сунъий уруғлантириш журнали ва бошқалар), анамнез маълумотлари ва

ҳайвонни ташқи томондан кўздан кечириш, ҳайвоннинг бўғозлик муддатини ички текшириш усуллари билан аниқлаш натижалари умумлаштирилиб, хулоса қилинади. Охирги марта табиий ёки сунъий уруғлантирилгандан кейин навбатдаги жинсий мойиллик ва куйикиш аломатлари бўлмаса, у тахминий бўғоз деб ҳисобланади. Бўғозлик даврининг иккинчи ярмида бачадондаги ҳомила тез ривожланади, катта қорин бачадонни ўнг томонга қараб сиқиши натижасида қориннинг пастки ўнг томони дўппайиб кўтарилиб туради ва қорин шакли ўзгаради. Сигирнинг орқа томонидан қорин деворлари ҳосил қилган ёйга қаралганда чап томонга туртиб чиқиб турган нуқтаси тахминан унинг ўртасига тўғри келади, ўнг томонидан эса у жойнинг ўрта қисмидан пастроқда жойлашади. Сигирлар сутининг камайиши ва таъмининг ўзгариши ҳам унинг бўғозлигини билдирувчи белгидир. Бунга кўра, фақат сигирнинг бўғоз бўлганлигини тахмин қилиш мумкин, лекин аниқ хулоса қилиб бўлмайди. Сигир бўғозлик даврининг иккинчи ярми бошлангандан сўнг аниқроғи, учинчи ярмида қорин деворини ташқи томондан пайпаслаб ҳомиланинг борлигини аниқлаш мумкин. Одатда текшириш эрталаб сигирни озиқлантириш ва суғоришдан олдин ўтказилади. Агар бўғоз сигирга совуқ сув берилса бачадондаги ҳомила серҳаракат бўлиб, қориннинг ўнг томони деворини қимирлатади. Қисқа вақт бўлса ҳам қорин де ворининг кучли қимирлаши кўзга яққол ташланиб туради. Аммо бундай текшириш ҳомила учун ҳавфли ҳисобланади. Шунингдек, қориннинг ўнг томони деворига кафтни қўйиб, боланинг уриниб ҳаракат қилаётганлигини сезиш мумкин. Бунинг учун қўл қорин деворининг тизза бўғинидан қовурғалар учига қараб ўтказилган чизиқ устига қўйилади. Сигирнинг боши бироз ўнг томонга бурилиб қорин деворининг таранглашиши пасайтирилади. Шундан сўнг қўл қорин деворига қўйилиб, ичкарига қараб итарилади. Қўлни тезлик билан бўшаштирилганда ҳаракатда бўлган қаттиқ танани сезиши мумкин. Баъзан қўлга қаттиқ ўрилади.

Сигирнинг бўғозлигига тўлиқ ишонч ҳосил қилиш учун қўлни юқоридан пастга ва ўнгдан чапга суриб бир неча марта пайпасланади. Эшитиб кўриш (ау с культация) усули фа қ ат қорамолларда қўлланил иб, ҳомила да юрак ури шини эшитишга асослагандир. Бу усул бевосита қорин деворига қўлоқни қўйиш ёки фонендоскоп ёрдамида эшитиш орқали амалга оширилади. Лекин ҳомиланинг юрак уришини фақат ҳомила бачадонда она ҳайвон қорин деворига елкаси ёки ёнбош билан ётганда ҳамда ҳомила билан бачадон оралиғида ҳомила суюқлиги бўлмаган шароитдагина эшитиш мумкин. Сигирнинг қорин девори орқали ҳомиланинг юрак уришини эшитаётганда (айниқса қўлоқ билан) ҳайвон оёғи билан тепиши ёки думи билан уриши мумкин. Шу сабабдан ҳомиланинг юрак уришини фонендоскоп билан эшитиш мақсадга мувофиқдир. Яхши шароитларда ривожланаётган ҳомиланинг юраги бир дақиқада 120-130 марта уради (сигирларда эса 40- 80 марта). Кейинги пайтларда ҳомила юрак уришини аниқлашда ультратовушли текшириш асбобларидан фойдаланилмоқда. Қўй ва эчкиларда бўғозлик белгилари. Қўй ва эчкиларнинг уруғлантирилгандан кейин 3 ҳафта ичида такрор куйикмаслиги, ювош бўлиб қолиши ва қориннинг аста-секин катталашиб бориши, бўғозлик белгилари ҳисобланади. Бўғозлик даврининг иккинчи ярмида уларнинг қоринлари ҳар икки томонидан бирдай катталашмаганлиги ва ўнг томон девори дўппайиб кўтарилганлигини аниқлаши мумкин. Бачадондаги ҳомиланинг ҳаракати кузатиш ва қорин девори орқали уни пайпаслаш билан аниқланади. Қўй ва эчкининг чап ёнидан туриб, чап қўл билан бўйнидан ушланиб, ўнг қўл билан қорни пайпасланади. Ҳайвонни ана шундай ҳолатда тутиб текширувчи кишининг чап тиззаси ерда бўлиши керак. Букилган ўнг оёқ билан қорин чап томонининг пастки қисми аста-секин, бир меъёрда итарилади. Бунда

қориндаги аъзолар ўнг томонга ўтади ва куч ишлатмасдан қориннинг ўнг томонидаги ҳомилани осонликча пайпаслаш мумкин бўлади. Қўй ва эчкилар текширилаётганда, уларнинг буйраклари зардоб пардаларда осилиб туриши, яъни буйракнинг ҳаракатчанлигини ва уларни қорин девори орқали пайпаслаш мумкин эканлигини эсдан чиқармаслик керак. Қўй ва эчкиларнинг ўнг томонидаги буйраги жигарнинг ўнг бўлагига тегиб туради. Унинг кўндаланг узунлиги ўртача 8-12 см бўлади. Шунинг учун қўй ва эчкиларда бўғозликни аниқлашда буйракларнинг туриш жойи ва катта- кичиклигини аниқлаб, дастлаб тепа томонда жойлашган қаттиқ ва нисбатан ҳаракатчан буйраклар (айниқса эчкиларда) топилади. Кейин ундан пастроқ жойи пайпасланиб, ҳар хил катталик ҳамда шаклдаги қаттиқ тана, яъни бачадондаги ҳомила топилади. Ориқ ва жуни калта қўйларда баъзан карункулаларни ҳам пайпаслаш мумкин. Бунинг учун ёрдамчи ходим ҳайвонни бошидан ёки бўйнидан маҳкам ушлаб туради. Текширувчи ўзи учун қулай томонда туриб, масалан, ҳайвоннинг орқа томонидан туриб бир қўли билан ҳайвон қорнини ўнг томонга сиқиб, бошқа қўли билан ўнг биқинини пайпаслаб ҳомилани топади. Чўчқалар бўғозликнинг ташқи белгилари. Чўчқаларнинг бўғозлик даврида кузатиладиган ташқи белгилари бошқа ҳайвонларга ўхшаш такрор куйикмаслиги (уруғлантиргандан кейин бир ой ичида), ювош бўлиб қолиши, қорнининг аста-секин катталашиб бориши ҳамда пастга қараб осилиб тушиши кабилардир. Бўғозликнинг иккинчи ярмида ориқ чўчқанинг бачадонидаги ҳомиласини баъзан пайпаслаб аниқлаш мумкин. Бунинг учун бўғоз чўчқани бироз қашлаб, чап томони билан ётқизилади. Бўғозликнинг учинчи ойида охирги елин сўрғичлари туғрисидан пайпасланганда ҳомила сезилади ва қўлга қаттиқ тегади. Бия бўғозлигини ташқи усулларда текшириш. Биялар уруғлантирилгач, бир ойдан кейин қайта куйикмаса, яъни сунъий ва табиий уруғлантирилгандан кейин жинсий мойиллик даври бўлмаса, бия бўғоз деб

ҳисобланади. Бияда иштаҳанинг яхшиланиши, яхши семириши, ишлатилганда тез чарчаши, терга ботиши, ювош бўлиб қолиши, қорнининг чап томонга дўппайиб буртиб чиқиши ва бошқа шунга ўхшаш белгилар биянинг бўғозлигини аниқлашда фақат тахминий кўрсаткичлар ҳисобланади. Қорин бўшлиғининг ўнг томонида йўғон ичак жойлашганлиги сабабли ҳомила ривожланаётган бачадон чап томонга суртилади. Шунинг учун бўғозлик даврининг иккинчи ярмида бия қорнининг чап томони дўппайиб шишиб чиққанлиги билинади. Биялар бўғозлигининг еттинчи ойидан бошлаб бачадондаги ҳомилани ташқи томондан пайпаслаб билиш ва унинг ҳаракатини аниқлаш мумкин. Бунинг учун ёрдамчи бия жиловидан калта қилиб ушлаб туради. Ёрдамчи бўлмаса текширувчи киши отнинг бош томонига орқаси билан туриб, унинг жиловини чап қўли билан ушлайди, ўнг қўли билан эса отнинг яғрисидан ушланади. Отнинг боши чап томонга бурилганда, унинг қорин мускуллари бирмунча бўшашади. Бунда ўнг қўл билан тахминан тизза бўғинидан бошлаб кинтик томонга кетадиган чизиқ бўйлаб бачадондаги ҳомила пайпаслаб текширилади. Қўл қорин деворига бироз босиб турилади, у бирдан қўйиб юборилганда, қориндаги ҳомиланинг ўз жойига қайтиши туфайли ҳаракат қилганлиги сезилади. Биялар ҳомиланинг юрак уришини юқорида эслатиб ўтилган чизиқнинг чап томонидан худди сигирлардагидек усулларда эшитилади. Ҳомиланинг юрак уриши фақат шовқинсиз шароитлардагина эшитилади. Ҳомиланинг юрак уриши бир дақиқада 120- 130 марта (бияларда бир дақиқада 24-44 марта) бўлади. Сигирнинг бўғозлигини клиник усул билан аниқлаш. Рефлексологик усул. Сигир уруғлантирилгандан кейин 10 кундан 30 кунгача ҳар куни 1,5-2 соатга синовчи-буқалар билан бирга сақланади. Бу даврда синовчи-буқа томонидан куйикка келганлиги аниқланган сигирлар қисир, куйикиш белгилари бўлмаганлари эса бўғоз ҳисобланади. Бу усул сигирларнинг қисир ёки бўғозлигини 95-100% аниқлайди. Айниқса, бу усулнинг афзаллиги

шундаки, уруғлантирилмай қолган сигирларнинг жинсий куйикиш даври ўтиб кетмайди. Ички томондан текшириш усуллари. Бунда бўғозлик қин орқали ва тўғри ичак орқали (ректал) текширилади. Қин орқали (вагинал) текшириш қин ва бачадон бўйинчасининг қин қисмини кўриш (осмотр) усулида текширишга асосланади. Бўғоз ҳайвонларда қин ва бачадон бўйинчасининг шиллиқ пардалари оқарган ва қуруқ, ёпишқоқ юпқа шилимшиқ модда билан қопланганлиги сабабли қин ойнаси бироз қийинчилик билан юборилади. Бачадон бўйничаси маҳкам ёпилган ва унинг тешиги қуюқ шилимшиқ модда билан ёпилган (пробка) бўлади. Бўғозликнинг ривожланиши билан бачадон бўйинчаси олдинга қараб, қорин бўшлиғи томон туша башлайди. Қиннинг ён деворларидан ўтаётган артерия (а. uterine caudalis ) бўғозликнинг 6- ойидан бошлаб яхши сезилади ва унинг қалинлиги кўрсаткич бармоқ катталигида бўлади. Аммо бу белгилар ҳамма вақт ҳам яққол намоён бўлавермайди. Шунинг учун, бўғозликни қин орқали текшириш кенг қўлланилмайди. Бу усул қисир ҳайвонларни аниқлашда жуда қўл келади. Тўғри ичак орқали (ректал) текшириш - ички томондан ўтказиладиган текширишларнинг асосийси ҳисобланиб, у бевосита ишлаб чиқариш шароитида йилнинг ҳамма фаслларида бўғозликни тез аниқлабгина қолмай, балки қисир ҳайвонларнинг жинсий аъзолари ҳолатини аниқлашга ҳам имкон беради. Бу усул тўғри ўтказилганда, текширувчи кишига ҳам, текширилаётган ҳайвонга ҳам хавфсиздир. Ректал текшириш усули тўғри ичак орқали бачадон бўйинчаси, танаси ва шохларини, ҳомилани, тухумдонларни, тос суякларни, бачадон тутқичлари ва ундан ўтадиган бачадон артериясини пайпаслаб кўришга асосланган. Текшириш ўтказишдан олдин тирноқлар калта қирқилиб, унинг ўткир бурчаклари текисланиши керак. Акс ҳолда тўғри ичак шиллиқ пардалари жароҳатланиши мумкин.

Текширишдан олдин албатта халат, резина этик кийиб, этак боғланиб, яланғочланган қўлга енгча кийилади. Ҳайвонга кучли оғриқ сездирмаслик ва тўғри ичакни ёриб юбормаслик учун қўл ёғланади. У текширилаётган ҳайвон тўғри ичак шиллиқ пардаларини қитиқламайди ва текширувчи киши қўлининг терисини яллиғлантирмайди. Бу соҳада бироз тажриба орттирилгач, махсус гинекологик қўлқоплар ёки бир марта ишлатиладиган целлофан қўлқоплардан фойдаланиш мумкин. Сигирларни ректал текшириш молхоналарда, уларнинг одатдаги жойида, яхшиси эрталаб ошқозон-ичак канали бўшроқ бўлган пайтда ўтказилади. Ёрдамчи киши бир қўли билан тизза атрофи терисидан иккинчи қўли билан елка атрофи терисидан маҳкам ушлаб сигирни фиксация қилади. Сигирлар ҳаракатланмаслиги учун чап қўл билан унинг думи илдизидан чап томонга буриб ушланади. Сигирнинг тўғри ичагига қўл бармоқлари конуссимон йиғилган ҳолда айланма ҳаракатлантириб юборилади. Кейин бармоқлар бироз ёзилиб, тўғри ичакка ҳаво киришига шароит яратилади. Ичакка ҳаво кириши унинг рефлектор равишда қисқаришини таъминлайди ва дефекация натижасида ичакдаги тезак чиқарилади. Дефекация содир бўлмаганда бармоқнинг юмшоқ қисми билан тўғри ичак шиллиқ пардаси пайпасланиб, тўғри ичак тезакдан тозаланади. Тўғри ичак орқали жинсий аъзоларни пайпаслаб текширишда тўғри ичак деворлари кучли қисқарганда қўлни қимирлатмасдан ҳайвоннинг тинчланишини кутиш керак. Ҳайвон тинчлангач, қўлни олдинга қараб қорин бўшлиғи томон чуқурроқ юбориш лозим, чунки у ерда тўғри ичак узунроқ пардага осилганлиги сабабли ҳаракатчан, у ёки бу томонга осон силжийдиган бўлади. Кейин қўлни тўғри ичакнинг ҳаракатчан қисмида тос бўшлиғи томон тортиб, бачадон бўйинчаси топилади. Бачадон бўйинчасини топиш бошқа жинсий аъзоларни аниқлашга ёрдам беради. Шунинг учун текширишда аввал бачадон бўйинчасини топиш тавсия этилади. Қисир сигирларнинг бачадони бўйинчаси паталогик ўзгаришлар бўлмаган тақдирда тос бўшлиғида бўлади. Бармоқларнинг юмшоқ қисми билан тос

бўшлиғининг остки қисми, айрим ҳайвонларда ўрта қисми, бироз ўнг ва чап томони пайпасланиб, қаттиқ валиксимон шаклдаги бачадон бўйинчаси топилади. Бачадон бўйинчаси ушлангандан сўнг қўлни бироз олдинга юбориб, жуда қисқа (2-3 см узунликда) ва юмшоқ консистенцияли бачадон танаси топилади. Шу ернинг ўзида олдинга қараб борувчи иккита бачадон шохлари пайпасланади ва бу шохлар орасида яхши билинадиган чуқурчасимон жуяк (бифуркация) сезилади. Жуякка ўрта бармоқни қўйиб, олдинга силжитилиб, бачадон шохлари пайпасланади. Бунинг учун чап бачадон шохи остидан қўлнинг тўрт бармоғини ўтказиб, бош бармоқни унинг устидан ушлаб, аста- секин пайпасланади. Бачадон шохининг учки қисмига етгада, унинг остида ёки ён томонида (3-4 см узоқликда) жуда ҳаракатчан жийда катталигидаги тухумдон топилади. Сўнгра қўлни чап бачадон шохи бўйлаб яна орқага уларнинг бўлинган жойига қайтариб борилади ва шу тартибда бачадоннинг ўнг шохи ва тухумдон текширилади. Бачадон ва тухумдон пайпасланганда уларнинг ҳолати, катталиги, шакли, юза тузилиши, консистенцияси ва сезувчанлигига эътибор берилади. Бўғоз бўлмаган соғлом сигир бачадонининг характерли белгиси шундан иборатки, у пайпасланганда ёки енгил массаж қилинганда тезда қисқариб, тос бўшлиғининг орқа қисмига тортилади, қаттиқлашади, унинг юмалоқ, деярли бирдай катталикдаги шохлари худди қўчқор шохи шаклини олади. Уларда ҳеч қандай суюқликларнинг қалқиши (флюктуация) кузатилмайди ва оғриқсиз бўлади. Бачадоннинг барча қисмлари қўлга енгил олинади ва бачадон шохлари орасидаги жуяк яхши сезилади. Аммо қари, кўп туққан ёки жуда семирган ва камҳаракат сигирларда бачадон сусайган, ҳаракасиз (атония ҳолатида) ва қорин бўшлиғи томон осилган бўлади. Лекин бундай бачадон бўйинчаси тос бўшлиғига осон тортилади, унинг ичида ҳеч нарса бўлмайди. Бўғозликнинг биринчи ойида. Бачадон бўйинчаси тос бўшлиғида, бачадон шохи чов суягининг олдинги четида ёки қорин бўшлиғига бироз тушган

бўлади. Бачадон худди қисир ҳайвонники сингари қўлга осон ушлнади, бачадон шохлари орасидаги жуяк аниқ сезилади, чов суягининг чоки яхши пайпасланади. Ҳомила ривожланаётган бачадон шохи бироз катталашиб диаметри 5-6 см гача (одатда шохнинг диаметри 2-3 см), юмшоқ консистенцияда, девори юпқа бўлади, бачадон девори пайпасланганда таранглашмайди. Унча катта бўлмаган эмбрион ўсаётган ҳомила пуфаги ҳаракатчан, эластик, пайпасланганда суюқликларни бир жойдан иккинчи жойга енгил қўйилиши содир бўлади. Жуда эҳтиётлик билан ўтказилган пайпаслашда аниқланган флюктуация феномени бўғозлик аломатининг энг асосий белгиси ҳисобланади. Ривожланаётган бачадон шохида 100 мл гача суюқлик бўлади ва тухумдонда бироз катталашган сариқ тана пайпаслаб кўрилади. Бу даврда бўғозлик жуда эҳтиёткорлик билан текширилади. Шубҳаланган пайтда бир ойдан кейин иккинчи марта текширилади. Дифференциал диагностикада кўп туққан, гипертрофияга учраган ёки эндометрит кассалигининг турли шаклларида ҳам бачадон шохларидан бирининг бироз катталашишини эътиборга олиш керак. Биринчи ҳолда бачадон массаж қилинганда унинг шохи юмалоқлашади, иккинчисида эса бачадон деворлари қалинлашади, пайпаслаганда ғичирлайди ва кўпинча жинсий аъзолардан суюқлик оқади. Бўғозликнинг иккинчи ойида. Бачадон бўйинчаси тосга кириш қисми томон силжиган, бачадон ва тухумдонлар қорин бўшлиғига тушган бўлади. Бунда бачадон асимметрияси характерлидир - ҳомила ривожланаётган бачадон шохи, иккинчисига қараганда 1,5-2 марта катталашган, унда 400 мл гача суюқлик бўлиб, флюктуация яхши сезилади. Бачадон қисқармайди ёки унинг қисқариши кучсиз бўлади. Бунда чов суягининг олдинги чети пайпасланганда бачадон шохлари орасидаги жуяк деярли сезилмайди. Бўғозликнинг учинчи ойида . Бачадон бўйинчаси чов суягини олдинги четида, бачадон шохи тухумдон қорин бўшлиғида бўлади. Ҳомила ривожланаётган шохнинг деворлари юпқа, флюктуация яхши сезилади (суюқлик 1,5 л гача) катта одамнинг боши катталигида (3-4 марта

катталашган) бўлиб, қўл билан айлантирилиб пайпасланади, аммо шохлар ораси даги жўякни пайпаслаб бўлмайди (у текисланиб кетган). Бачадон пайпаслангада кўпинча «сузиб» юрадиган ҳомилани аниқлаш мумкин. Айрим сигирларда ҳомила ривожланаётган бачадон шохидаги ўрта бачадон артериясининг тебраниши жуда кучсиз сезилади. Карункулаларни катталиги нўхатдай бўлади. Айрим ҳолларда сигирнинг сийдик билан тўлган сийдик пуффаги уч ойлик бўғозлик деб қабул қилинади. Адашмаслик учун бачадон бўйнини қўл билан тосни каудал қисми томон олдинга тортиб бачадонни пайпаслаб, ҳолатини аниқлаш мумкин. Уни сийдик халтасидан фарқлаш учун бачадон бифуркациясини пайпаслаб кўриш керак. Бўғозликнинг тўртинчи ойида. Бачадон бўйинчаси тосга кириш қисмида бўлиб, у ҳомиланинг кучли ривожланиши туфайли яна ҳам кўпроқ қорин бўшлиғига тушади, юпқа деворли, қалқийдиган, қўл билан ушлаб бўлмайдиган халта шаклида бўлади. Ҳомила олди суюқлиги 4 литрга етади. Бўғозликнинг тўрт ойлигидан бошлаб карункула ва кателидонлар ҳажми катталаша боради. Пайпасланганда ловия катталигида бўлади. Кўпинча ҳомила ҳам пайпасланади. Ҳомила ривожланаётган бачадон шохи томонидаги кенг тутқич парда пайпаслаганда ўрта бачадон артериясининг тебраниши сезилади. Бўғозликнинг бешинчи ойида. Бачадон бўйинчаси, бачадон ва тухумдон қорин бўшлиғида. Плацентомалар (карункула ва кателидонлар) жийда катталигида (2-4 см) бўлади. Ўрта бачадон артериясининг тебраниши аниқ сезилади ва ҳомила ривожланмаётган иккинчи бачадон шохининг шу хилдаги артериясида тебраниш кучсиз бўлади, ҳомила яхши пайпасланади. Бўғозликнинг олтинчи ойида . Бачадон бўйинчаси айниқса, бачадон қорин бўшлиғига чуқур тушган бўлади. Шунинг учун ҳомила одатда пайпасланмайди. Плацентомалар катталиги каптар тухумидай бўлади. Ҳомила ривожланаётган бачадон шохидаги ўрта бачадон артерияси

тебраниши бўғоз бўлмаганига нисбатан кучли сезилади. Болани аниқлаш учун ёрдамчи киши сигир қорин деворини пастдан юқорига қараб силайди. Бўғозликнинг еттинчи ойида. Бачадон бўйинчаси қайта кўтарилиб тосга кириш қисмида бўлади. Ёнғоқдан товуқ тухуми катталигича бўлган плацентомалар пайпасланади. Ўрта бачадон артериясининг тебраниши айниқса ҳомила ривожланаётган бачадон шохида аниқ сезилади. Айрим ҳолларда ҳомила ўсаётган бачадон шохи томонидан бачадон орқа қисми артериясининг тебраниши сезилади. Бўғозликнинг саккизинчи ойида. Бачадон бўйинчаси тосга кириш жойида ёки тос қисмида бўлади. Бачадон ва ҳомила яхши пайпасланади. Плацентомалар товуқ тухуми катталигида, иккала ўрта бачадон артерияси ва битта бачадон орқа қисми артерияларида тебраниш кучли бўлади. Бўғозликнинг тўққизинчи ойида. Бачадон бўйинчаси ва ҳомиланинг ён қисмлари тос бўшлиғида бўлади. Ўрта ва орқа бачадон артерияларининг тебраниши яққол сезилади. Бўғозлик охирида ҳомила ривожланаётган бачадон шохи томонидаги ўрта бачадон артерияси 5-6 марта катталашган бўлади. Туғиш аломатлари (жинсий лабларни, қорин деворларининг остки қисмларининг шиши ва бошқалар) пайдо бўлади.

Похожие

Дориларнинг биосамарадорлигини аниқлаш усуллари

Қуритиш усуллари

Физиологик текшириш усуллари

Сперма олиш усуллари

Алкоголометрия. Этил спиртини қувватини аниқлаш ва суюлтириш