Texnik sistemaning «hayot» tsikli va loyihalash jarayonining undagi o’rni. Fanining maqsadi va vazifalari - Техника и технология - Рефераты

Texnik sistemaning «hayot» tsikli va loyihalash jarayonining undagi o’rni. Fanining maqsadi va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.5 KB

Texnik sistemaning «hayot» tsikli va loyihalash jarayonining undagi o’rni . F anining maqsadi va vazifalari Muxandislik yo’nalishlari bo’yicha ta’lim oladigan bo’lajak bakalavrlarning asosiy maqsadi mavjud texnik sistemalarni o’rganish, vaqti kelganda talabga asosan yangi texnik sistemalarni yaratishni bilishdan iborat bo’lganligi sababli, avvalo, sistema va texnik sistema tushunchalariga to’xtalib o’tamiz. Matematik nuqtai-nazardan sistema deb ma’lum tartibda joylashgan, o’zaro aloqalarda bo’lgan chekli miqdordagi elementlar to’plamiga aytiladi. Agar to’plamdagi mavjud elementlarni E i (e 1 ,e 1 ,...,e m ) va ular o’rtasidagi aloqalarni A g (a 1 ,a 2 ,...,a n ) deb belgilasak, to’plamlar nazariyasiga asosan sistemaning umumlashgan matematik modeli quyidagicha yoziladi: S = {E i , A g }; i =1/m; g = 1/n; (1) bu erda m - sistemadagi mavjud elementlar, n - elementlar orasidagi mavjud aloqalar (munosabatlar) soni . Sistemalar tabiiy va sun’iy guru hlar g a ajrat i ladi. T exnik sistemalar sun’iy sistemalar turkumiga kirib , ular ma’lum maqsadlar uchun insoniyat tomonidan yaratiladi. Texnik sistemalarning asosini texnik vositalar va qurilmalar tashkil qiladi. Texnik sistema yaratilishidan tortib to utilizatsiya qilinishigacha bo’lgan hayot tsiklini utadi. TS ning hayot tsikli deb, talab asosida yaratiladigan yangi TS to’g’risidagi dastlabki g’oyadan boshlab, uni ekspluatatsiya qilish natijasida eskirib, belgilangan funktsional vazifalarni bajara olmaydigan darajaga etguncha bo’lgan davrga aytiladi. Bu davr o’z ichiga ilmiy-tadqiqot, loyihalash, ishlab chiqarish (yasash) va ekspluatatsiya (ishlatish) jarayonlarini oladi.

Ilmiy-tadqiqot ishlari jarayoni yaratiladigan yangi TS to’g’risidagi birlamchi g’oyadan boshlab, g’oyani yuzaga oshirish maqsadida izlanish-tekshirish ishlarini olib borish va maqsadga mos texnik taklifni olishgacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi ( T 1 vaqt). Texnik taklif bu yaratiladigan yangi TS ning dastlabki tasviridir. Loyihalash jarayoni ilmiy-tadqiqot ishlari natijasida olingan texnik taklifni ishlab chiqarish ishlari jarayonida foydalansa bo’ladigan ishchi hujjatlariga aylantirishgacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi ( T 2 vaqt). 1-rasm. Texnik sistemaning «hayot» tsikliL oy ih alas h jara yo niI lmiy tadqiqot jara yo n i I shlab chiqarish jara yon i I shlatish jara yo ni Texnik taklif Yangi TSIshchi

Loyihalash jarayonining chiqish koordinatasidagi ishchi (konstruktorlik va texnologik) hujjatlar yangi TS ni ishlab chiqarishning (yaratishning) birlamchi materiallari hisoblanadi, va ular asosida maqsadga mos yangi TS lar yaratiladi ( T 3 vaqt). Demak, yangi TS T 1 +T 2 +T 3 vaqt davomida yaratildi va undan foydalansa bo’ladi. Rasmda yaratilgan TS dan foydalanish vaqti T 4 da ifodalangan. Ishlatish natijasida, ma’lum vaqt o’tgandan so’ng TS fizik va ma’naviy eskiradi, undan ko’riladigan foyda keskin kamayib, TS maqsadga mos bulmay qoladi. Demak, uni yoki takomillashtirish kerak yoki tubdan o’zgartirib, yangi talablarga mos keladigan boshqa TS bilan almashtirishga to’g’ri keladi. Davrning bunday qayta takrorlanishlari rasmda shtrix chiziqlarda tasvirlangan. Shunday qilib TS «hayot» tsiklining vaqti quyidagi yig’indida ifodalanadi: T = T 1 + T 2 + T 3 + T 4 (2) Agar bundagi T 1 + T 2 + T 3 yig’indini TS ning yaratilish davri T ya bilan belgilasak (ya’ni T 1 + T 2 + T 3 = T ya ); T = T ya + T 4 (3) va b undan T 4 aniqlasak: T 4 = T - T ya yoki T 4 = T - (T 1 +T 2 +T 3 ) (4) hosil qilamiz. Bunday yozishdan sabab yaratilgan TS dan foyda faqat T 4 davrida (ekspluatatsiya qilish davrida) olinadi. Nisbiy ifodalarga o’tish uchun 4 chi tenglikda chap va o’ng tomonlarini TS ning «hayot» tsikli T ga bo’lamiz: T 4 /T = 1 - T ya /T; yoki T 4 /T = 1 - (T 1 +T 2 +T 3 )/T; T 4 /T o’lchamsiz nisbatni yaratilgan TS dan «hayot» tsikli davomidagi olinadigan samaradorlik koeffitsienti К s bilan belgilasak, tadbiq qilishga yaroqli bo’lgan

quyidagi ifodani hosil qilamiz: К s = 1 - T ya /T yoki К s = 1 - (T 1 +T 2 +T 3 )/T (5) (0<T ya <T uchun, (0<К s <T' tengsizligi o’rinli bo’ladi. So’nggi formuladan ko’rinib turibdiki, yaratiladigan TS ning «hayot» tsikli davridan olinadigan samaradorlikni oshirish uchun uni yaratish vaqtini, ya’ni T ya =T 1 +T 2 +T 3 yig’indini keskin kamaytirish kerak. Ideal holat uchun maksimal samaradorlik koeffitsienti 1 ga teng bo’ladi. Texnika taraqqiyotining dastlabki vaqtlarida samaradorlik koeffitsientini oshirish masalalari ishlab chiqarish jarayoni vaqti T 3 ni kamaytirish orqali amalga oshirilgan. Bunda ishlab chiqarish davrini qisqartirish va qo’l mehnatini engillashtirish uchun dastlab mexanizatsiyalashtirilgan so’ngra avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish vositalari: universal metall kesish stanoklar; yarim avtomat va avtomat stanoklar; avtomatik liniyalar; avtomatlashtirilgan metall kesuvchi stanoklar va hozirgi zamon moslanuvchan ishlab chiqarish sistemalarining paydo bo’lishi va ishlab chiqarishda qo’llanishi aynan yuqorida keltirilgan formuladagi T 3 vaqtini qisqartirish talablari asosida vujudga kelgan. Кeyinchalik elektron hisoblash mashinalari va informatsion texnologiyaning vujudga kelishi va rivojlanishi natajasida, murakkab TS ni yaratishda, ularning «hayot» tsiklidagi T 1 (ilmiy-tadqiqot ishlari) va T 2 (loyihalash ishlari) vaqtlarini kamaytirish orqali samaradorlikni oshirish muammolari yo’lga qo’yildi va echila boshladi. Ilmiy tadqiqot jarayonlarini va loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish sistemalari yuzaga kela boshladi va hozirgi paytda ular keskin rivojlanish davrini boshdan kechirmoqda. Oliy o’quv yurtlari talabalariga ular haqidagi fanlar ham o’tila boshladi. Sistemali yondashish tamoyillariga asosan har qanday jarayonda, aynan loyihalash jarayonida ham umuman olganda uchta operator - odamlar, texnik vositalar, tashqi muhit ishtirok etishi mumkin. Ularning ta’sirlari natijasida, loyihalash jarayonida ilmiy tadqiqot jarayonidan olingan texnik takliflar ishlab chiqarish jarayoniga kerakli bo’lgan ishchi hujjatlarga o’zgartirib berildi. (2-rasm).

2- r asm. Loyihalash sistemasi modeli 2- rasmdan foydalanib , agar jarayonda birorta operator ishtirok etsa tegishli katakcha « +» ishorasini qo’yib, ishtirok etmasa «-» ishorasini qo’yib , quyidagi variantlar matritsasini tuzsa bo’ladi. Var./on TM Od TV Jarayon turlari 1 + + + Avtomatlashtirilga n 2 + - + Avtomatik 3 + + - Qo’l mehnati 4 + - - Tab i iy 3-rasm. Loyihalash jarayonlari turlarini aniқlash masalasiga doir

Matritsani tuzishda bizlar tashqi muhitni jarayonlarda doimo ishtirok etadi deb hisobladik. Ikkita operator qatnashishi yoki qatnashmasligi sababli 2 2 =4 variant kelib chiqdi, variantlarga tegishli mumkin bo’lgan jarayon jadvalning oxirgi ustunida keltirilgan. 3-rasmdan foydalanib o’quvchilarning o’zlari «avtomatlashtirilgan», «avtomatik» tushunchalarni va ular o’rtasidagi o’xshashik va farqlarni tushunib oladi deb o’ylaymiz. Yuqoridagi keltirilgan mulohazalarga ko’ra mazkur fanning maqsadi, talablarni loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish muammolarining, keyinchalik yo’nalishlariga mos «Avtomatlashtirilgan loyihalash sistemalari» fanini o’zlashtirishda kerak bo’ladigan matematik, fizik va ba’zi bir umumtexnik asoslari bilan tanishtirishdan iborat. Bu fanni o’rganuvchi talabalar « In formatika va hisoblash texnikasi» fanini o’zlashtirgan bo’lishlari shart .

Похожие

Texnik tizimlarni boshqarish fanining vazifalari va maqsadi

Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarini tutgan o’rni va texnik vositalari

Fazoviy sirt va yopilmalarni loyihalash

Loyihalash protseduralarining tipik ketma ketligi

Loyihalash ob’ektlari va jarayonlarini tavsiflash masalalari