Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarini tutgan o’rni va texnik vositalari - Техника и технология - Рефераты

Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarini tutgan o’rni va texnik vositalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33.541015625 KB

Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarini tutgan o’rni va texnik vositalari Reja : 1. Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarining tutgan o’rni. 2. ATK da ishlab chiqarishni boshqarishni texnik vositalari.

Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarining tutgan o’rni Yuqorida keltirilgan boshqarish (o’zbekcha), upravleniye (ruscha), menedjmet (inglizcha), keyey (yaponcha0ning uch bosqichi uning faqat texnik tomonlariina o’z ichiga oladi. Vaholanki, boshqarish o’ta murakkab jarayoyon bo’lib uning nazariyasi va amaliyoti bir – biri bilan bog’liq ikki qatlamlarni, ya’ni ijtiomiy- iqtisodiy va ijtimoiy –psixologik tomonlarni o’z ichiga oladi. Ijtiomiy- iqtisodiy tomonini hal qilayotgan masalani (muammoni) iqtisodiy, ijtimoiy ahamiyatini bayon qilish tushuntirish (jumladan, ijro etuvchilarni ham ) bo’lsa, ijtimoiy psixologik (ruxiy) tomoni esa bu ishni bajarishda xodimlar qanday ma’naviy ko’nikma olishadi, ularni samarali mehnat qilishga nimalar ruxlantiradi, mehnatning rag’batlantirishning qanday usullar qo’llaniladi kabi savollarga javob topish bilan bog’liqdir. Shuning uchun ham boshqarishning nazariyasi va amaliyoti, qaysi va qanday sharoitda amalga oshirishdan qa’tiy nazar, ilm-fan va sa’nat sifatida namoyon bo’ladi. Shu yerda bir necha atamalar ustida to’xtab o’tishga to’g’ri keladi: Mehnat faolligi yoki faol mehnat deganda ishchining mehnat qilish ishtiyoqi, g’ayrat va ko’tarinki rux bilan ishga kirishishi va uni bajarish tushuniladi. Mehnat faolligi mehnat qiluvchining shu mehnat natijasidan manfaatdorligi bilan belgilanadi. (motivatsiya trudovoy aktivnosti). Umuman olganda, mehnatdan manfaatdorlik qadim zamonlardan iqtisodiyot nazariyasining bosh masalalaridan biri bo’lib kelgan, va uni amalga oshirish muayyan ietimoiy-siyosiy tuzumlar muhitiga bog’liq bo’lgan. quldorlik jamiyatida qulga boshpana berilsa, qornini to’ydirishga ovqat berils va u o’ldirilmasa, shu bas, u ishlayvergan, feodalizm jamiyatida qul o’z boshpanasiga ega bo’lib va yer egasi, feodal xo’jaligida ishlab o’z oilasini boqqan, kapitalizm jamiyatida esa sanoat paydo bo’lgan va unda yollanma ishchilar ishlagan, qishloq xo’jaligi esa avvalgi qullar avvalgi yer egalari feodallardan yerni ijaraga olib o’z xo’jaliklariga ega bo’lishgan. Sotsialistik jamiyatda esa butun mulk, ishlab chiqarish vositalari, yer, suv, o’ram va h.k.

davlatniki deb e’lon qilingan va butun xalq shu mulkda majburiy mehnatga jalb etilgan. Boshqarishning ma’muriy-buyruqbozlik usuli qo’lllangan. Uning mohiyati pog’onali boshqarish tarkibining eng yuqori pog’onasidan past pog’onasiga qadar qaror faqat yuqori pog’ona tomonidan qabul qilinadi, pastdagi pog’ona esa faqat uni bajaradi. Boshqarishni bunday usuli pastki pog’onani, ayniqsa ommaviy ishchilar, xizmachilar va mutaxassislarni qaror qabul qilish va korxonani boshqarish xuquqidan mahrum etar, ular g’ayratlari va mehnat qilish ishtiyoqlarini so’ndirar edi, ba’zida esa butunlayy noto’g’ri boshqarish qarorlarini qabul qilishga olib kelar edi (iqtisodiy nuqtai nazardan)yu. Tarixiy taribalar shuni ko’rsatadiki mehnatdan manfaatdorlik ikkita toifaga (kategoriyaga),ya’ni mehnat qiliuvchi mehnat natijasidan ham moddiy, ham ma’naviy rag’batlantirishga asoslangan bo’lishi kerak va shuningdek, mehnat ozod, erkin bo’lishi lozim. Ya’ni ishchi yoki xodim qancha samarali (ko’p va sifatli) mehnat qilsa, shunga yarasha haq oladi va xizmat pog’onasi bo’ylab o’sa boradi, va shuningdek turli imtiyozlarga ega bo’ladi. ishchini yoki xodimni hech kim ishlashga majbur qilmasligi zarur hisoblanadi. Mehnat manfaatdorligi bu insonni mehnatga undashni shunday usulini unda nson va firma maqsadlari o’zaro moslashadi. Bu tamoyillarni qo’llashda mehnatdan manfaatdorlikning g’arb usullari (X va U) va sharq Yaponiya usuli mavjuddir. «X» nazariyasi (usullar bo’yicha inson o’zining tbiiy xususiyatlariga binoan mehnatni ko’pam yoqtiravermaydi, shuning uchun uni doim mehnatga majbur etish, nazorat qilib turish kerak). «U» nazariyasi (amarikalik Makgregar) mehnatga majbur qilishni o’zigina uni mehnat faolligini oshirmaydi, ongli ravishda, agar u mehnat natijasidan manfaatdor bo’lsa, yondoshishi mumkin deb hisoblaydi. G’arb kapitalistlari ishlab chiqarishni boshqarish iqtisodiyotining eng muhim qismlardan biri deb hisoblashga, unga jiddiy e’tibor berishgan. Manfaatdorli boshqarishni asosi hisoblanganva o’ta insoniylashtirilgan manfaatdorlikni ma’naviy qismiga kiruvchi quyidagi elementlar ayniqsa muhhimdir:

- Korxona o’z xodimlariga bo’lgan aniq va ravshan talabni mavjudligi; - Xodimlarning hammasi (jumladan, rahbarlar uchun ham) uchun zarur bo’lgan nmunaviy (standart) xizmat qoidalarini joriy etish; - Xodimlarni doimo o’qitish, malakasini oshirish; - Xodimlarni korxonaga, firmaga umrbod sadoqatli bo’lishi kabi xususiyatlarini tarbiyalash (har bir firmaning o’z ramzi, madxiyasi, ishchi kiymi bo’lishi, oilaviy munosabatlari va h.k.). Yaponiya iqtiodyotini keyingi 30 yil ichidagi g’aroyib yutuqlarida ( dunyoda iqtisodiy qudart bo’yicha 2-o’ringa chiqish) yapon sanoati boshqarishni o’ziga xosligi muhimdir. Ko’pchilik yapon firmalari boshqarish ma’nosida uch pog’onali, piramida shaklidadir. Rasm 1. Rasm 1. Yirik yapon firmasi boshqaruvining chizmasi I Oliy, yuqori ma’muriyat (firma prezidenti, direktor kengashi, kengash raisi) – keyeysya. II O’rta boshqaruv bo’g’in-kanrisya, bute-bo’lim boshqaruvchilari, kate- seksiya boshqaruvchilari, kakari-pastki boshqaruv xodimlari, masterlar, brigadalar va h.k. I II IIIKate Kakari Bute Kakari Kakari

III Ippansya (oddiy ishchi xodimlar). Firma boshlig’i etib, g’arbdan boshqacharoq, o’z xodimlari, kanrisyalar ichidan tanlab saylanadi. (50 yoshdan yuqori). Kanrisya darajasida barcha boshqarish masalari hal etiladi. Yaponilarni milliyy xusuiyatlaridan biri ularni amaliy va aniq fikrlashi va xatto murakkab hayotiy masalalarini hal qilishda ham o’z fikr-mulohazalarini amaliy tarzga keltira olishdir. Yangi menedjmentga ko’ra xodimning mehnat faolligi faqat uni manfaatdorligi bilang beligilanmaydi. Yaponlarcha manfaatdordikni o’zigina mehnat faolligini oshirishda asosiy, mutlaq sabab bo’la olmaydi. Mehnat qlish yaponlar uchun mustaqi ma’naviy qadriyat hisoblanadi, mehnat faolligi kutilayotgan moddiy yokima’naviy rag’batlantirish bilan bog’lanadi. Yaponiyada ishchi-xodimlarni boshqarish millatning an’anaviy qadriyatlari, udumlari va qoidalariga asoslanadi, quyidagi xususiyatlarga ega. Ishchi xodim kontrakt asosida umr bo’yicha ishlay olishi (asosan yirik firmalarda) Yosh va kattalarni hurmat qilish, masalan 45 yoshli xodim, 22 yosh xodimdan 24 barobar ko’p maosh oladi, xizmat pog’onasi bo’ylab ko’tarilishi birinchi navbatda yoshi ulug’i va mehnat stajiga qarab belgilanadi. Ma’lumotlarga e’tibor berish, (Universitet darajasida ma’lumoti bo’lgan mutaxassis 7 yilda konrissya darajasini ko’tarish, o’rta ma’lumotli 15 yilda). Erkaklar ayollar bo’ysunmaydi, xodimlararo, boshliq va xodimlar. O’zaro hurmat. Firmaning xodimining salomatligiga, uning keksaligiga va oilasiga bo’lgan g’amxo’rligi va hurmati. Xodimning o’z firmasiga bo’lgan umrbod sadoqati Firmalar o’z xodimlarini turli qiyinchilik bo’lganda ham (ish xajmini kamayishi, moliyavy qiyinchiliklar va h.k.) Umuman yapon menejmentidan o’rnak oladigan narsalar ko’p, ba’zi tomonlari faqat yapon millatiliga mansub, uni ko’chirib bo’lmaydi. ATK da ishlab chiqarishni boshqarishni texnik vositalari

Boshqarishni kompleks texnik vositalariga talablar.Tezkor boshqarishni hisoblash vositalari . Har qanday ishlab chiqarish ob’ektini boshqarish jarayonini axborot, bilan ta’minlash nuqtai-nazaridan quyidagi operatsiyalarga bo’lish mumkin: - ob’ektni joriy holati haqidagi axborotni ro’yxatga olish; - axborotni uzatish; - axborotni ishlash; - axborotni taxlil etish va boshqarish qarorlarini qabul qilish; - qabul qilingan qarorlarni amalga oshirish Agar ATK ni texnika xizmatini boshqarishni avtomatlashtirilgan podsistemasi tashkil qilishni birinchi bosqichda TX va T ni markazlashtirilgan tizimi tadbiq etilganda bo’lsa, ishlab chiqarishini boshqarish bo’limi faqat dispetcherlik aloqa vositalari va tashkiliy texnika bilan ta’minlangan bo’lsa, ikkinchi bosqida yuqorida qayd etilgan operatsiyalarni avtomatlashtirish uchun kompleks vositalaridan (KTV ) foydalanish zarur bo’lib qoldi. KTV hisoblash jarayonini tashkil etishga bo’lgan talab bo’yicha tubdan farqlanadigan ikki toifa masalani yechadi. Birinchi toifaga kalendar rejani istiqbollash, hisob-statistika va boshqa masalalari kiradi. Ushbu masalalarni yechish kelayotgan va chiqatyotgan axborotni katta massivlarini hisoblash jarayonini tashkil etishni talab etadi. Bu masalavni yechish samaradorligi hisoblash markazini tashkil etish hisobgaa xal etish mumkin. Ikkinchi toifaga tezkor ishlab chiqarishni rejalashtirish va boshqarish masalalari kiradi. - KTS: avtomobillarni TX va T ni istiqbollash, kalendar va tezkor ishlab chiqarishni rejalashtirishni ta’minlash kerak; - ishchi postlarda turgan avtomobillarni va ularni garaj nomerlarini ro’yxatga olishi kerak; - ta’mirlashga kelgan va kutayotgan avtomobillarni turgan va kelgan vaqti haqida so’rlalgan ma’lumot berish kerak; - ishchi postlarga kelib turgan avtomobillarni ro’yxatga olish kerak;

- avtomobilni ishchi postga turmagan holda buni qayd etishi kerak; - avtomobilni ishchi postga turgan holda avtomobilni ta’mirlashni rejalashtirilgan vaqtini ta’minlash; - avtomobilni postda turish vaqtini nazorat etish; - avtomobillarni ishchi postlarda bekor turib qolishini va sababini ro’yxatga olish; - har bir ishchi postlarda avtomobillarni umumiy turish vaqtini ro’yxatga olish; - so’rovga qarab avtomoblni ishlab topish; - ehtiyot qichsmlar zahirasi haqida ma’lumot berish; - ishchilarni ishga kelib ketishini nazorat qilish; - statistik axborotlarni ishlash va taxlil etishni ta’minlash; Boshqarish tizimi oldida turgan masalalarni murakkabligiga qarab ASUP (ishlab chiqarishni avtomatik boshqarish tizimi) ni operator ishtirokidagi nmunaviy sxemalarini bir necha xillarini ajrata biladi. Sxema inson opratorni KTS bilan asosiy funksional aloqalarini aks ettiradi. Avtotransport vositalarini TX va T ni ishlab chiqarishni boshqa ish tizimni texnik vositalarini komplekslashtirishni tarkibiy sxemasi.

Adabiyotlar : 1. Автомобилларнинг техник эксплуатацияси. Кузнецов Е.С. М:. 2004 й. Сидиқназаров Қ.М. тахрири остида. Т: “Voris nashriyot” 2006 й. 630 бет. 2. “Автомобилларни техник эксплуатацияси” дарслик Сидиқназаров Қ.М.тахрири остида. “Voris nashriyot” Т. 2008 й. 560 бет. 3. Ғуломов С.С. Менежмент асослари – Тошкент, Меҳнат, 2001, -573 б. 4. Крамаренко Г.В., Барашков В.А. Автомобилларга техникавий хизмат кўрсатиш. – Тошкент, Ўқитувчи, 1998. 5. Кузнецов Е.С. Управление техническими системами. – М: МАДИ, 2001 г. 6. Клейнер Б.С., Тарасов В.В. Техническое обслуживание и ремонт автомобилей Организация и управление. – М.: Транспорт, 1986, - 239 с.

Похожие

Texnik tizimlarni axborot bilan ta’minlash va ularni boshqarishda qo’llaniladigan xujjatlar va xujjatlar yuritish

Texnik tizimlarni boshqarish fanining vazifalari va maqsadi

Texnik sistemaning «hayot» tsikli va loyihalash jarayonining undagi o’rni. Fanining maqsadi va vazifalari

Texnik tizim bakalavri magistri va muxandisning ishbilarmonlik xususiyatlari

Texnik tizimlarning ishlab chiqarish tarkiblari va ularga ta’sir etuvchi omillar