Динамиканинг асосий тушунчалари ва қонунлари - Техника и технология - Рефераты

Динамиканинг асосий тушунчалари ва қонунлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

251.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Динамиканинг асосий тушунчалари ва қонунлари. 2. Эркин ва боғланишдаги моддий нуқта ҳаракат дифференциал тенгламалари. 3. Динамиканинг икки асосий масаласи

www.arxiv.uz Динамика қ онунлари 1.Инер ц ия қ онуни. Таш қ и му ҳ итдан ажратилган моддий ну қ та таш қ аридан куч та ъ сир этмагунча ў зининг тинч ҳ олатини ёки т ўғ ри чизи қ ли ва т е нг ў лчовли ҳ аракатини са қ лашга интилади. Ш уни та ъ кидлаб ў тиш керакки,битта куч та ъ сирида б ў лган моддий ну қ та (жисм) бир хил в а қ т орасида турли масофага силжийди ва тезлиги ҳ ар хил б ў лади.Демак,моддий ну қ талар битта куч та ъ сирида ў зларининг тезлигини тез ёки секин ў згартиради.Бу хусусият модди й ну қ танинг инертлиги дейилади. Моддий ну қ танинг инертлик ў лчови физик ми қ дор б ў либ,у ( m ) масса деб аталади. Т ўғ ри чизи қ ли ва т е нг ў лчовли ҳ аракат моддий ну қ танинг инер ц ияси б ў йича ҳ аракатидан иборат.Бу ҳ одисани та ъ рифловчи қ онун динамиканинг биринчи қ онуни деб юритилади. Динамиканинг биринчи қ онуни қ аноатлантирадиган сано қ си ст емаси инер ц иал си ст ема дейилади.Инер ц ия қ онуни бажарилмайдиган сано қ си ст ема инер ц иал б ў лмаган си ст ема деб аталади. Маркази Қ уёш билан у ст ма-у ст тушувчи, ўқ лари эса мос равишда танлаб олинган юлдузларга томон йў налган сано қ си ст еманинг инер ц иал эканлиги тажрибада ани қ ланган.К ў пинча,техник масалаларни ечишда,Ер билан ма ҳ кам бо ғ ланган си ст ема инер ц иал сано қ си ст емаси деб қ а ралади. Бу ҳ олда Ернинг ў з ўқ и атрофидаги айланма ҳ а ракати ҳ амда Қ уёш ва юлдузларга нисбатан ҳ аракати ҳ и собга олинмайди. 2. Динамиканинг асосий қ онуни. Моддий ну қ танинг ҳ аракатлантирувчи куч та ъ сиридан олган тезланиши шу куч йў налишида б ў либ,ми қ дори мазкур куч ми қ дорига пропор ц ионалдир (1-расм).Бу қ онуннинг математик ифодаси қ уйидагича ёзилади:am F   ( 12 .1) б у ерда F - ҳ аракатлантирувчи куч, m - ну қ танинг массаси, a -ну қ та тезланиши. (63.1) ве к тор тенглама моддий ну қ та динамикасининг асосий тенгламаси дейилади.( 12. 1) дан к ў рамизки,муайян куч та ъ сирида моддий ну қ танинг оладиган тезланиши фа қ ат куч катталигигагина бо ғ ли қ б ў лмай,балки ну қ та массасига ҳ ам бо ғ ли қ .1-расм

www.arxiv.uz Агар моддий ну қ та фа қ ат ў зининг G о ғ ирлик кучи та ъ сирида Ерга эркин тушса, F=G , a =g б ў либ,( 12 .1) ифода G=mg ( 12 .2) к ў ринишни олади.Демак,моддий н уқ танинг о ғ ирлик кучи билан массаси ў заро ( 12 .2) тенглик билан бо ғ ланган экан. Агар моддий ну қ танинг о ғ ирлик кучи ани қ б ў лса,унинг массасини ( 12 .2) га к ў ра g G m  ( 12 .3) формуладан топиш мумкин. Хал қ аро бирликлар си ст емаси (СИ) да масса бирлиги учун кг , ва қ т бирлиги қ илиб секунд ( 1с ), узунлик учун метр ( 1м ) қ абул қ илинган. Бинобарин,куч бирлиги қ уйидагича б ў лади:     ) ( 2Ньютон Н с м кг a m F      Демак,массаси 1кг б ў лган моддий ну қ тага 1м/с 2 тезланиш бера оладиган куч Нютон деб аталади. 3.Та ъ сир ва акс та ъ сир қ онуни. Ҳ ар бир та ъ сир ў зига тенг ва қ арама- қ арши йў налишдаги акс та ъ сирни вужудга келтиради.Бош қ ача айтганда,иккита жисмнинг бир-бирига та ъ сирлари ў заро тенг ва қ арама- қ арши йў налган ( 2 -расм). А жисмнинг В жисмга к ў рсатган та ъ сири 1F б ў лса,учинчи қ онунга к ў ра, В нинг А га к ў рсатган та ъ сири 1 2 F F     б ў лади.Бу қ онундан жисмлар мувозанатда деган хулоса келиб чи қ майди,чунки кучлар ҳ ар хил жисмларга қў йилган.Мазкур қ онун иккита жисмнинг ў заро та ъ сирини характерлайди.

www.arxiv.uz 2 -расм 3 -расм 4. Кучларнинг эркинлик қ онуни. Моддий ну қ танинг бир қ анча куч тенг та ъ сир этувчиси туфайли олган тезланиши ҳ ар қ айси кучнинг ало ҳ ида та ъ сиридан ҳ осил б ў лган тезланишларининг геометри к йи ғ индисига тенг,( 3 - расм) я ъ ни:  n va a 1   ( 12 .4) ( 12 .4) тенгликни икки томонини m га к ў пайтирамиз:  vam am   Демак,   vF am   ( 12 .5) ( 12 .5) ифода бир қ анча куч та ъ сиридаги моддий ну қ та учун динамиканинг асосий тенгламасидир. ( 12 .5) ифодани ( 12 .1) билан та ққ ослашдан к ў рамизки,моддий ну қ тага бир неча куч қў йилган б ў лса,( 12 .1) даги F ни шу кучларнинг тенг та ъ сир этувчиси деб қ араш керак. Эркин ва эрксиз моддий ну қ та динамикасининг икки асосий масаласи Динамика масалаларини иккита асосий турга ажратиш мумкин. Бу масалалар эркин моддий ну қ та учун қ уйидагича: Динамиканинг биринчи асосий масаласида моддий ну қ та массаси ва унинг ҳ аракат қ онуни берилган б ў либ, ҳ аракатлантирувчи кучни топиш с ў ралади.

www.arxiv.uz Динамиканинг иккинчи асосий масаласи эса моддий ну қ та массаси ва унга та ъ сир этувчи куч ма ъ лум б ў лганда,шу куч та ъ сиридан ҳ осил б ў ладиган кинематик элементларни топишдан иборат. Техникада эрксиз (бо ғ ланишдаги) моддий ну қ та ҳ аракатини текширишга доир к ў плаб масалаларни ечишга т ўғ ри келади. Бундай ҳ олларда ну қ тага қў йилган бо ғ ланиш уни қў з ғ алмас сирт ёки чизи қ у ст ида ҳ аракат қ илишга мажбур этади. Э рксиз моддий ну қ та ҳ аракатига доир масалаларни ечишда мазкур ну қ та бо ғ ланишдан қ у тқ арилиб, қў йилган бо ғ ланиш реак ц ия кучи билан алмаштирилади. Натижада моддий ну қ та динамикасининг асосий тенгламаси қ уйидагича ёзилади: N F am      бунда N - бо ғ ланиш реак ц ия кучи. Демак, эрксиз моддий ну қ та динамикасининг биринчи асосий масаласида моддий ну қ та массаси ва унинг ҳ аракат қ онуни ҳ амда мазкур ну қ тага та ъ сир қ илувчи куч ма ъ лум б ў лганда реак ц ия кучи ани қ ланади; иккинчи масалада эса моддий ну қ та массаси ва унга та ъ сир этувчи куч ма ъ лум б ў лганда моддий ну қ танинг ҳ аракат қ онуни билан реак ц ия кучини ани қ лаш керак. Эркин ва эрксиз моддий ну қ та ҳ аракатининг диффер ц иал тенгламалари Э ркин моддий ну қ та F куч та ъ сирида ҳ аракатланаётган б ў лсин ( 4 - расм).Бу ҳолда динамиканинг асосий тенгламаси ( 12 .1) к ў ринишда ёзилар эди.( 12 .1) тенгламадаги a тезланиш векторини r радиус-вектори ор қ али ифодалаймиз: 2 2 dt r d a   ( 12.6 ) ( 12.6 ) ни ( 12 .1) га қў йсак:

www.arxiv.uz 2 2 dt r d m F     ( 12.7 ) келиб чиқади. (12.7) тенглама эркин моддий нуқта ҳаракати диффенциал тенгламасининг вектор ифодасидир. ( 12.7 ) нинг Декарт координата ўқ ларидаги проек ц иялари қ уйидагича б ў лади: 2 2 2 2 2 2 , , dt z d m F dt y d m F dt x d m F z y x    ( 12.8 ) бу ифодаларда z y x F F F , , билан F кучнинг координата ўқ ларидаги проек ц иялари белгиланган; x,y,z э са r радиус-векторнинг проекциялари,яъни М нуқтанинг координаталаридир. ( 12.8 ) тенгламалар эгри чизи қ ли ҳ аракатдаги моддий ну қ та ҳ аракати дифферен ц иал тенгламаларининг координата усулидаги к ў риниши дейилади. Агар моддий ну қ танинг ҳ аракат йў налиши билан куч йў налиши бир т ўғ р и чизи қ б ў йича б ў лса,ну қ та ҳ аракати т ўғ ри чизи қ ли б ў лади.Бу ҳ олда ну қ танинг ҳ аракат йў налиши учун Ox ўқ ни олсак,унинг дифферен ц иал тенгламаси қ уйидагича ёзилади: 2 2 dt x d m Fx ( 12.9 ) Агар моддий ну қ та ҳ аракати текисликда б ў лса, ( 12.8 ) тенгламаларнинг биринчи иккитаси (ҳаракат Оху текислигида) ёзилади. ( 12 .1) нинг табиий координата ўқ ларидаги проек ц иялари қ уйидагича б ў лади ( 5 -расм): ( 12.10 ) Кинематикадан ма ъ лумки: a =d V /dt, na V 2 /  , a b =0 ( 12.11 ) b b n n ma F ma F ma F    , ,  4-расм

www.arxiv.uz ( 12.11 ) ни ( 12.10 ) га қў йсак, F m dt dV / , F n = m V 2 /  , F b = 0 ( 12.12 ) келиб чиқади. 5 - rasm 6 - rasm ( 12.12 ) тенгламалар моддий ну қ та ҳ аракати диффер ц иал тенгламаларининг табиий усулда ифодаланишидир. Айтайлик,моддий ну қ та қў з ғ алмас силли қ чизи қ у ст ида ҳ аракатланаётган б ў лсин ( 6 -расм). Сано қ си ст емаси бошини О, М ну қ танинг эгри чизи қ ли координатасини деб қ абул қ иламиз. Қў з ғ алмас s OM  силли қ чизи қ нинг н уқ тага та ъ сири N реак ц ия кучи билан алмаштирилиб,ну қ тани бо ғ ланишдан қ ут қ арамиз. Натижада эрксиз моддий ну қ та динамикасининг асосий тенгламаси қ уйидагича ёзилади: am N F      ёки 2 2 dt r d m N F      ( 12.13 ) Бу тенгламани Декарт координата ўқ ларига проек ц ияласак, э рксиз моддий ну қ та ҳ аракати дифферен ц иал тенгламаларининг координата усулдаги ифодаси келиб чи қ ади: 2 2 dt x d m N F x x   , 2 2 dt y d m N F y y   , .2 2 dt z d m N F z z   ( 12.14 ) ( 12.13 ) ни табиий координата ўқ ларига проек ц иялаймиз: 0 , , 2       b b n n N F Vm N F dt dV m N F   

www.arxiv.uz Қў з ғ алмас чизи қ силли қ б ў лганлиги учун N нинг уринмадаги проек ц ияси нолга тенг: .0N Демак, 0 , , 2      b b n n N F Vm N F dt dV m F   ( 12.15 ) ( 12.15 ) моддий ну қ танинг қў з ғ алмас cилли қ чизи қ у ст идаги ҳ аракати дифферен ц иал тенгламасини табиий усулда ифодалашдан иборат. Хусусий ҳ олда F куч уринма текисликда ётса, F b = 0 б ў либ, нормал реак ц ия траекториянинг бош нормали билан бир йў налишда б ў лади. Моддий нуқтанинг тўғри чизиқли ҳаракатида, динамиканинг иккинчи асосий масаласини ечиш. Агарда моддий нуқтага таъсир этувчи кучнинг (ёки унга таъсир кучларнинг тенг таъсир этувчисини) йўналиши ўзгармас бўлса ва бошланғич тезлик нол бўлса ёки унинг йўналиши кучга параллел бўлса, унинг ҳаракати тўғри чизиқли бўлади. Агарда тўғри чизиқли ҳаракатдаги нуқтанинг йўналиши бўйича Ох координата ўқини йўналтирсак, у ҳолда моддий нуқтанинг ҳаракати (12.10) формула орқали аниқланади, яъни    kxkx 22 F m F dt x d m x ёки ,  ( 12.16 ) ( 12.16 ) тенглама, тўғри чизиқли ҳаракатнинг дифференциал тенгламаси деб аталади. Баъзи ҳолларда буни биринчи тартибли ҳосилалардан иборат бўлган иккита тенгламалар системаси билан алмаштириш мумкин бўлади, x kx x v dt dx F dt dv m    ва , ( 12.17 ) Агарда масаланинг шартига кўра, тезлик вақтга боғлиқ эмас, балки унинг х координатасига (ёки кучнинг ўзи х- га) боғлиқ ҳолда аниқлаш зарур бўлса, у ҳолда ( 12.17 ) тенгламанинг аргументи х - га боғлиқ бўлади, x x x x vdx dv dtdx dxdv dtdv  у ҳолда ( 12.17 ) формула қуйидаги кўринишга келади: xkxx x v dtdx F dxdv mv   , ( 12.18 )

www.arxiv.uz Динамиканинг иккинчи асосий масаласини ечиш шундан иборат бўладики, моддий нуқтага қўйилган кучлар маълум бўлса, унинг ҳаракат қонунини, яъни x=f(t) ни аниқланади. Бунинг учун тегишли дифференциал тенгламани интеграллаш лозим бўлади. ( 12.16 ) тенгламанинг ўнг тарафидаги кучлар вақт, t -га, нуқтанинг ҳолатига ёки унинг тезлигига, яъни х - га ва v x =x -га боғлиқ ҳолда ўзгариши мумкин. Шу сабабли умумий ҳолда ( 12.16 ) тенглама математик нуқтаи назардан қаралганда m x =F(t,x, x ) кўринишдаги 2 тартибли дифференциал тенгламадан иборат бўлади. Агар муқим (конкрет) масала учун тузилган ( 12.16 ) дифференциал тенгламани интеграллаш мумкин бўлса, у ҳолда ечимда иккита (ўзгармас қийматлар) С 1 ва С 2 лардан иборат интерал доимийлари пайдо бўлади ва ( 12.16 ) тенгламанинг умумий ечими қуйидаги кўринишда бўлади, x = f ( t , C 1 , C 2 ) ( 12.19 ) Ҳар-бир муқим масаланинг ечимини охирига етказиш учун, С 1 ва С 2 интеграл доимийларини аниқлаш лозим бўлади. Бунинг учун бошланғич шартлар дан фойдаланилади. Ҳар қандай ҳаракатни ўрганишни бошланғич момент деб аталадиган қандайдир маълум вақтдан бошланади. Ҳаракат давомидаги ўтган вақтни шу t=0с моментдан бошлаб ўлчанади. Амалда берилган кучлар таъсирида бошланган вақтни, бошланғич дақиқа, деб қабул қилинади. Бошланғич дақиқадаги нуқтанинг декарт (ёки табиий) координаталаридаги ўрнини бошланғич ҳолат деб аталади, нуқтанинг шу дақиқадаги тезлигини, бошланғич тезлик деб аталади. (t=0с вақтда бошланғич тезлик нолга тенг бўлмаслиги мумкин, чунки нуқта инерцияси билан ҳаракатланаётган бўлиши ёки бошқа кучлар таъсирида олган тезлиги билан ҳаракатланаётган бўлиши мумкин). Демак, динамиканинг иккинчи асосий масаласини ечиш учун, берилган кучлардан ташқари, нуқтанинг t=0с вақтдаги бошланғич ҳолати ва бошланғич тезлиги 1 аниқ бўлиши шарт экан. Тўғри чизиқли ҳаракатдаги бошланғич шартлар қуйидаги кўринишда берилади t=0 вақтда x=x 0 , v x =v 0 бўлади ( 12.20 ) Бошланғич шартларга асосланиб, С 1 ва С 2 интеграл доимийларнинг муқим қийматлари аниқланади ва улар ёрдамида нуқтанинг ҳаракат қонуни ҳисобланган ( 12.16 ) тенгламанинг қуйидаги кўринишдаги хусусий ечими аниқланади,

www.arxiv.uz x = f ( t , x 0 , v 0 ) ( 12.21 ) Юқорида айтилган барча фикрларни қуйидаги содда бир масалада кўриб чиқамиз: 1 масала . Массаси m - га тенг бўлган моддий нуқта , модули ва йўналиши ўзгармас бўлган Q - куч таъсирида ҳаракат қилмоқда (20.1 шакл ). (20.5) бошланғич шартларга асосан , нуқтанинг ҳаракат қонуни аниқлансин . Е ч и ш . ( 12.17 ) кўринишдаги дифференциал тенглама тузамиз ва Q x =Q эканлиги учун Q dt dv m x  бўлади . Лекин Q=c о nst бўлгани учун тенгламанинг иккала тарафини dt - га кўпайтирамиз ва уни интеграллаб v x =(Q/m)t+C 1 ни оламиз. (а) v x =dx/dt бўлгани учун, (а) тенглама қуйидаги кўринишга келади 1C t) m/ Q( dt dx m   ушбу тенгламанинг иккала тарафини dt - га кўпайтирамиз ва уни яна бир марта интеграллаймиз, натижада x =( Q /2 m ) t 2 + C 1 t + C 2 (б) ни ҳосил қиламиз. Ушбу натижа бу масаланинг (20.1) тенгламасининг ( 12.19 ) кўринишдаги умумий ечими ҳисобланади. Энди берилган бошланғич ( 12.20 ) шартларга кўра С 1 ва С 2 интеграл доимийларининг муқим қийматларини аниқлаймиз. (а) ва (б) ечимлар ихтиёрий вақт учун ўринли бўлиши керак, шу жумладан t =0с бўлганда ҳам. Шунинг учун (а) ва (б) лардаги t -ни ўрнига нол, v x ва x ни ўрнига v 0 ва x 0 -ларни қўямиз, у ҳолда v 0 =С 1 ва x 0 =С 2 Шу тенгликлар орқали бошланғич шартларни қаноатлантирувчи С 1 ва С 2 ларнинг қийматлари аниқланди. С 1 ва С 2 ларнинг ушбу қийматларини (б)20.1 шакл.

www.arxiv.uz тенгламага қўйсак нуқтанинг (20.6) кўринишдаги ҳаракат қонунини аниқлаймиз: x=(Q/2m)t 2 + v 0 t+ x 0 (в) Олдиндан ҳам аниқлаш мумкин бўлгандай, агар Q=cоnst бўлса а=Q/m=cоnst бўлади ва (в) тенгламадан кўриниб турибдики, нуқта ўзгармас куч таъсирида текис ўзгарувчан ҳаракат қилар экан. Хусусий ҳолда оғирлик кучи таъсирида нуқта худди шундай қонун бўйича ҳаракат қилади. У ҳолда (в) тенгликдаги Q/m=g бўлади ва Ох ўқи вертикал пастга йўналган бўлади. 1. К у ч в а қ т г а б о ғ л и қ ҳ о л д а ў з г а р а д и . 2 масала. Оғирлиги Р бўлган юк мувозанат ҳолатдан бошлаб унга қўйилган F куч таъсирида силлиқ горизонтал текислик устида ҳаракат қилмоқда. F куч вақтга боғлиқ ҳолда ўзгарувчан бўлиб, унинг модули вақтга пропорционал равишда ўзгариб, F=k  t функция орқали аниқланади. Юкнинг ҳаракат қонуни аниқлансин. Е ч и ш. Ҳисоб боши қилиб О нуқтани танлаб оламиз ва Ох ўқини ҳаракат йўналиши бўйича йўналтирамиз (20.2 шакл). У ҳолда юкнинг ҳаракатини бошланғич шартлари t=0 бўлганда x=0, v x =0 бўлади. Юкни ўқнинг ихтиёрий жойида тасвирлаймиз ва унга таъсир этувчи кучлар F , P (оғирлик кучи) ва N (текисликнинг реакцияси)ни вектор шаклида қўямиз. Бу кучларнинг Ох ўқига проекциялари F x =F=kt, Р x =0, N x =0 лардан иборат бўлади. У ҳолда (20.2) дифференциал тенглама, қуйидаги кўринишда бўлади, t k dt dv g P x    Бу тенгламанинг иккала тарафини dt - га кўпайтириб юборсак , ўзгарувчилар дарҳол ажраб қолади , сўнгра уни интеграллаб , ( Р /g)v x =kt 2 /2+C 1 ни ҳосил қиламиз . Бошланғич шартларни қўйиб С 1 =0 эканлигини аниқлаймиз . Сўнгра v x - ни dx/dt билан алмаштирамиз , яъни 20.2 шакл.

www.arxiv.uz.2 P)t2 (kg/ dt dx  Тенгламанинг иккала томонини dt - га кўпайтирамиз ва ўзгарувчиларни ажратиб , яна бир марта интеграл оламиз , натижада x=(kg/2 Р )t 3 /3+C 2 Бошланғич шартлар орқали C 2 =0 эканлигини аниқлаймиз ва ниҳоят юкнинг ҳаракат қонунини ёзамиз , x=(kg/2 Р )t 3 /3 Шундай қилиб , юкнинг босиб ўтган масофаси вақтнинг кубига тўғри пропорционал эканлигини аниқладик . 2. К у ч м а с о ф а г а б о ғ л и қ ў з г а р а д и . 20.3 масала Ишқаланиш кучини ва ҳавонинг қаршилигини ҳисобга олмаган ҳолда , Ернинг АВ ватари бўйлаб кавланган каналнинг А бошидан то охирги В нуқтасигача бориши учун қанча вақт сарфланиши аниқлансин (20.3 шакл ). Ҳисоблаш ишларида Ернинг радиуси R=6370 км деб ҳисоблансин. Э с л а т м а. Тортилиш назариясида исбот қилинишича, Ернинг ичида жойлашган ҳар бир жисм Ернинг марказигача бўлган r -масофасига тўғри пропорционал бўлган куч таъсирида Ернинг марказига тортилиб туради. Ернинг устида, яъни Ернинг марказигача r=R бўлган масофада турган жисмга таъсир этаётган куч оғирлик кучи (F=mg)дан иборат бўлиб, Ернинг ичидаги жисмга таъсир этувчи куч F =( mg / R ) r дан иборат бўлиб, бу ердаги r = MC - М нуқтадан Ернинг марказигача бўлган масофа. Е ч и ш. Ҳисоб бошини АВ ватарнинг ўртасига қўямиз (чунки каналнинг ичидаги нуқта шу жойда мувозанатда бўлиши мумкин бўлар эди) ва Ох ўқини ОА чизиғи бўйлаб йўналтирамиз. Агар АВ ватарнинг узунлигини 2а20.3 шакл

www.arxiv.uz деб ҳисобласак, бошланғич шартлар қуйидагича бўлади, яъни t =0 бўлганда х=а ва v x =0 бўлади. Нуқтанинг ихтиёрий ҳолатида унга F ва N кучлар таъсир этади. Шу сабабли бўлади, чунки шаклдан r  cоs  =х ва N=0. М нуқтага таъсир этаётган куч координата х -га боғлиқ экан. Тузилган дифференциал тенгламадаги ўзгарувчиларни ажратиш учун, уни (20.3) кўринишда ёзамиз. Сўнгра қуйидаги белгилашни киритиб g/R=k 2 , тенгламанинг иккала томонини m -га қисқартирсак x k dx dv v 2 x x     ҳоил бўлади. Тенгламанинг иккала томонини dx -га кўпайтирсак, ўзгарувчилар ўз ўзидан ажраб қолади, сўнгра тенгламани интеграллаб, қуйидаги натижани оламиз, vx 2 /2=-k 2 x 2 /2+C 1 Бошланғич шартга кўра х=а бўлганда v x =0 бўлади. Шунга асосан, С 1 =k 2 x 2 /2 бўлади. С 1 -нинг қийматни юқоридаги тенгламага қўйиб, уни тезликка нисбатан ечсак, v x =  k a x 2 2  ҳосил бўлади. Биз текшираётган нуқтанинг ҳолатида унинг тезлиги М дан О -га йўналган деб ҳисобласак, яъни v x <0 бўлса, илдизнинг олдидаги ишорани манфий деб ҳисоблаймиз (лекин, бу ишорани мусбат деб ҳисобланганда ҳам охирги натижа бир хил бўлаверади). Сўнгра v x -ни dx/dt билан алмаштириб 2 2 x a k dt dx    ни ёзамиз. Ўзгарувчиларни ажратиб юборсак, 2 2 x a dx kdt    ва бу тенгламани интеграллаб,

www.arxiv.uz kt = arcc о s ( x / a )+ C 2 ҳосил қиламиз. Ушбу тенгламага бошланғич ( t =0 да x = a ) шартларни қўйиб, С 2 -нинг қийматини аниқлаймиз, яъни С 2 =0 бўлар экан, демак kt = arcc о s ( x / a ) бўлади, бундан М нуқтанинг ҳаракат тенгламасини аниқлаймиз, яъни x = a c о skt бўлади.

Похожие

Статикасининг асосий тушунчалари ва аксиомалари

Механик системанинг кинетик энергияси

Асосий босиш усулларининг умумий тавсифи

Кўп бўёқли босманинг асосий назариялари

Моддий нуқта динамикасининг умумий теоремалари