Toshkent – O’zbekistonning poytaxti - История - Рефераты

Toshkent – O’zbekistonning poytaxti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1354.5 KB

Toshkent – O’zbekistonning poytaxti Toshkent - O’zbekiston Respublikasi poytaxti, Toshkent viloyati markazi.Markaziy Osiyoning yirik shaharlaridan biri. Shaharda 11 tuman va 1 ta shaharcha (Ulug’bek) bor. Yozma manbalarda keltirilishicha , Toshkentning qadimgi nomi Choch bo’lgan. Toshkent arablar tasarrufiga o’tgach, arab alifbosida “ch” harfining yo’qligi bois arabiy asarlarda Shosh deb yuritilgan. Beruniy o’zining “Hindiston “ asarida Toshkent nomining kelib chiqishi to’g’risida so’z yuritib, “tosh” so’zi asli turkcha bo’lib, Shosh ko’rinishini olgan. “Toshkand- toshli qishloq demakdir” –deb izohlaydi. 13-14 asrning 1- yarmida Toshkent viloyati Chig’atoy ulusi tarkibida, 14 asrning 2- yarmi va 15 asrning 80 yillarigacha Toshkent Amir Temur va Temuriylar tarkibida bo’ldi. 1404 yilda Ulug’bek ixtiyoriga mulk tarzida berildi. Bu davrda shahar voha 1

bilan dasht chegarasidagi kuchli qal’aga aylandi, uning xududi kengaydi, ishlab chiqarish, savdo , madaniyat rivojlandi. Registon, Shayxontohur ansamblidagi maqbaralar , Jome masjidi va boshqalar qurildi. 16 asrda Toshkent yanada obodonlashdi. Shahar yangi devor bilan o’raldi. Me’morlik obidalari qad ko’tardi,ularning ayrimlari : Shayx Xovandi Tohur maqbarasi ,Ko’kaldosh madrasasi , Baroqxon madrasasi bizning davrimizgacha yetib kelgan Hozir Toshkent O’zbekiston Respublikasining siyosiy markazi hamdir. Bu yerda Respublikamiz Prezidentining Qarorgohi , O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, Vazirlar Mahkamasi, shuningdek , ijtimoiy harakat va partiyalarning va boshqa jamoat tashkilotlarining markazlari , chet el elchixonalari , BMT ga qarashli tashkilotlar vakolatxonalari joylashgan. 2

maydon Mustaqillik maydoni deb atala boshladi. Shahar markazidagi eng katta xiyobon Amir Temur nomi bilan atalib, Sohibqironga haykal o’rnatildi va temuriylar davri tarixi davlat muzeyi qurildi. Shaharning olimlar yashaydigan dahasidagi maydonlardan biriga Mirzo Ulug’bekka haykal qurildi. Toshkent O’zbekistonning madaniy markazidir . Bu yerda juda ko’plab universitetlar, institutlar, maktab va bog’chalar , teatrlar, istirohat bog’lari, sirk va boshqalar bor. Toshkent O’rta Osiyodagi eng yirik transport chorrahasi, aeroporti xalqaro ahamiyatga ega. Shaharda temir yo’l vokzali, 2 aeroport, avtovokzal , avtostansiyalar ishlab turibdi. Toshkendagi ziyoratgoh joylardan Shayx Zayniddin , Cho’ponota, Kaffol Shoshiy , Xo’ja Alambardor maqbaralari mavjud. 4

Toshkenda ko’plab kasalxonalar, sport inshoatlari mavjud. Toshkentning asosiy televizion minorasi Yunusobod tumani xududida joylashgan. Toshkent metropoliteni hozirgi kunda 3 ta yo’nalishda marshrutlar olib bormoqda. Toshkenda juda ko’p gazeta va jurnallar chor etiladi. Bizning majmuamiz Toshkent shahrining Sergeli tumanida joylashgan. Sergeli tumani 1967 yilda tashkil etilgan. Sergeli tumanida 1101 korxona bo’lib, shulardan 167 tasi yirik , 252 tasi kichikdir. Tuman xududida Choshtepa va No’g’ayqurbon arxeologik yodgorliklari bor. 2006 yil avgust oyida Sergeli tumanida yangi ko’prik ishga tushirildi. Tumanda 27 ta umumiy ta’lim maktablari, 5ta maktabdan tashqari ta’lim markazlari , 6 kasb-hunar kolleji, 2 ta bolalar sport maktabi bor. 5

6TO’RT DAHA. “Daha” so’zi qadimda shaharning o’n mahallasini o’z ichiga olgan ma’muriy xududni anglatgan. Keyinchalik shahar rivojlanib, “daha”lardagi mahallalar soni o’ntadan oshib ketgan bo’lsa ham “daha” atamasi ma’muriy birlik, tuman ma’nosini anglatadi. BESHYOG’OCH – Toshkentning “daha”laridan biri. Nomi besh og’och – besh daraxt so’zidan olingan. Qadimda turkiy xalqlarda “besh”muqaddas son sanalgan. . . Shuning uchun Beshterak, Beshkent, Beshqayrag’och, Beshkapa nomli qishloq va mahalla nomlari ko’p uchraydi. Beshyog’och dahasi shaharning janubiy qismida joylashgan. Yozma asarlarda Zangiota dahasi deb ham atalgan. Muhammad Solihxo’ja domla Rahim Qoraxo’ja o’g’lining “Tarixi jadidayi Toshkand” – “Toshkentning yangi tarixi” asarida “Beshyog’och” dahasi shunday nom bilan atalgan. Buning sababi – Zangiota o’sha dahada dafn etilgan. Shayx Oyxo’ja ibn Toshxo’ja – Zangiota nomi bilan mashhur bo’lgan. SEBZOR – Daha nomi forsiy “seb”- olma so’zidan kelib chiqqan bo’lib, “Sebzor”, “Olmazor” degan ma’noni bildiradi. Shaharning eng kichik dahasi. Shimoliy hududda joylashgan.

Toshkentning tarixiy o`tmishi O’N IKKI DARVOZA O’rta asrlardagi barcha mashhur shaharlar kabi Toshkent atrofi baland devorlar bilan o’ralgan.Olimlarning fikriga qaraganda,qalin paxsa devorning balandligi 8 metr ,aylanasi uzunligi 10 kilometr bo’lgan. “Shahar bedarvoza emas” degan xalq maqoli o’sha qadim zamonlardan qolgan bo’lsa kerak. Baland qal’adek devorlarning har tarafidan shaharga kirib – chiqiladigan o’n ikkita darvoza qurilgan. Ular qaysi ulus, qabila va urug’ qo’shinlari tomonidan qo’riqlangan bo’lsa, o’shalarning nomlari bilan atalgan. Muhammad Solihxo’janing “Toshkentning yangi tarixi” asarida shahar darvozalarining nomlari shunday izohlangan: 1.Qiyot darvozasi. Qiyot qabilasi nomidan olingan. Qadimda Parkent darvozasi, keyinchalik Qo’qon darvozasi deb atalgan. 8

2. Turklar darvozasi. Turk qabilasi nomidan olingan. 3. O’zbek darvozasi. O’zbek qabilasi nomidan olingan. Labzak darvozasi deb ham atalgan. 4. Taxtapul darvozasi. 5. Qorasaroy darvozasi. Qorasaroy qabilasi nomidan olingan. 6. Chig’atoy darvozasi. Chingizxon avlodidan bo’lmish Chig’atoy ulusi nomidan olingan. 7. Su’boniyon ( Sag’bon )darvozasi. Akademik A. Muhammadjonovning fikricha, “Sag’bon” nomi “Suqbon”, ya’ni “bozor qorovuli” degan ma’noni bildiradi. 8. Ko’kcha darvozasi. Bu ham qabila nomidandir. 9. Kamondaron ( Kamolon ) darvozasi. Kamondo-ronlar buzuq qabilasining bir toifasiga mansub. 10. Qang’li darvozasi.Bir qabilaning nomidandir. 9

11. Beshyog’och darvozasi. Bu ham qabila nomidan. 12. Qatag’on darvozasi. Ilgari bu darvozaning nomi Qo’ymaskenagas bo’lgan ekan. TO’RT DAHA. “Daha” so’zi qadimda shaharning o’n mahallasini o’z ichiga olgan ma’muriy xududni anglatgan. Keyinchalik shahar rivojlanib, “daha”lardagi mahallalar soni o’ntadan oshib ketgan bo’lsa ham “daha” atamasi ma’muriy birlik, tuman ma’nosini anglatadi. BESHYOG’OCH – Toshkentning “daha”laridan biri. Nomi besh og’och – besh daraxt so’zidan olingan. Qadimda turkiy xalqlarda “besh”muqaddas son sanalgan. . . Shuning uchun Beshterak, Beshkent, Beshqayrag’och, Beshkapa nomli qishloq va mahalla nomlari ko’p uchraydi. 10

Beshyog’och dahasi shaharning janubiy qismida joylashgan. Yozma asarlarda Zangiota dahasi deb ham atalgan. Muhammad Solihxo’ja domla Rahim Qoraxo’ja o’g’lining “Tarixi jadidayi Toshkand” – “Toshkentning yangi tarixi” asarida “Beshyog’och” dahasi shunday nom bilan atalgan. Buning sababi – Zangiota o’sha dahada dafn etilgan. Shayx Oyxo’ja ibn Toshxo’ja – Zangiota nomi bilan mashhur bo’lgan. SEBZOR – Daha nomi forsiy “seb”- olma so’zidan kelib chiqqan bo’lib, “Sebzor”, “Olmazor” degan ma’noni bildiradi. Shaharning eng kichik dahasi. Shimoliy hududda joylashgan. Hazrat Imom Qaffoli Shoshiy maqbarasi shu yerda. Xalq bu qadamjoning nomini qisqartirib Xastimom deb talaffuz qiladi. Abu Bakr Qaffoli Shoshiy 903-976-yillarda yashagan. 11

U kishi dunyoda mashhur shayx bo’lgan. Kaykovus nomi bilan atalgan katta bog’ bo'lib, u yerda shoiru allomalar go’zal mushoiralar o’tkazishgan. Mashhur Baroqxon madrasasi ham shu dahada. SHAYXONTOHUR – bu daha shaharning sharqida edi. Nomi shayx Umar Bog’istoniyning o’g’li shayx Xovandi Tohur sharafiga qo’yilgan. U kishi 1359- yilda vafot etgan. Yunusxo’ja hukmronligi davrida ( XVII asrning 80-yillari) daha yangi mudofaa o’rda devorlari bilan o’ralgan. O’rda qurilgan. Bosqinchilar hujumlarinatijasida o’rda va devorlar vayron etilavergan. Xalq mehnat qilib,qaytadan quravergan. Shayx Xovandi Tohur maqbarasi katta ziyoratgoh joy bo’lgan. KO’KCHA – Bu dahaning nomi kohak, qohcha so’zidan olingan bo’lib, o’zbek tilida qal’acha degan ma’noni anglatadi, shaharning g’arbiy qismida 12

joylashgan, Imom Shayx Zayniddin ( taxminan XIII asrda yashagan ) mozori shu dahada ekanligi uchun “Shayx Zayniddin dahasi” deb ham ataladi. Aholisi ko’nchilik, kosibchilik va to’qimachilik bilan mashg’ul bo’lgan. Oqsaroy. Oqsaroy- Toshkendagi zamonaviy me’moriy inshoat. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorgohi.Binoning me’mori To’xtayev. Qabulxonada mehmonlar qabul qilinib, o’zaro muzokaralar olib boriladi. Majlislar zali, dam olish va xizmatchilar xonalari va qo’shimcha xonalar mavjud.Xonalar turlicha loyihalashtirilganligiga qaramay, ixcham va bir-biri bilan hamohangdir. Oddiy geometrik shakllardan tashkil topgan bino tarzi juda xashamatli ko’rinadi. Oppoq ko’rkam va mahobatli ko’rinishga ega. Sathi katta o’lchamdagi tosh bo’laklari bilan qoplangan. Atrofi manzarali daraxt, gulzor va favvoralar bilan bezatilib, ko’kat chimlar yotqizilgan, shamchiroqlar o’rnatilgan.. 13

15Oqsaroy. Oqsaroy- Toshkendagi zamonaviy me’moriy inshoat. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorgohi.Binoning me’mori To’xtayev. Qabulxonada mehmonlar qabul qilinib, o’zaro muzokaralar olib boriladi. Majlislar zali, dam olish va xizmatchilar xonalari va qo’shimcha xonalar mavjud.Xonalar turlicha loyihalashtirilganligiga qaramay, ixcham va bir-biri bilan hamohangdir. Oddiy geometrik shakllardan tashkil topgan bino tarzi juda xashamatli ko’rinadi. Oppoq ko’rkam va mahobatli ko’rinishga ega. Sathi katta o’lchamdagi tosh bo’laklari bilan qoplangan. Atrofi manzarali daraxt, gulzor va favvoralar bilan bezatilib, ko’kat chimlar yotqizilgan, shamchiroqlar o’rnatilgan..

Toshkent – kecha, bugun va ertaga. Yozma manbalarda keltirilishicha, T.ning qad. nomi "Choch" bo ʻ lgan. T. arablar tasarrufiga o ʻ tgach, arab alifbosida "ch" harfining yo ʻ qligi bois arabiy asarlarda "Shosh" deb yuritilgan. Ilk o ʻ rta asrlarda u "Choch", "Shosh", "Shoshkent", "Madinat ashShosh", "Binkat" va "Tarkan" deb nomlangan. T. haqidagi dastlabki ma ʼ lumotlar mahalliy olimlar (Xorazmiy) va tarixchigeograflardan Tabariy, Istahriy asarlarida uchraydi. Istahriyning "Kitob al masolik val mamolik" ("Yo ʻ llar va mamlakatlar to ʻ g ʻ risidagi kitob")ida Shoshning bosh shahri Binkat deb ko ʻ rsatiladi. 10-a.da yozilgan (muallifi noma ʼ lum) "Hudud ulOlam" ("Olamning chegaralari") kitobida "Choch bu katta viloyat, xalqi jangovar va sahiydir. U yerda kamon va o ʻ qyoy yasaladi. Binkat Chochning poytaxti hisoblanadi. Bu katta shahar, ayni vaqtda podshoning qarorgohidir", deb ta ʼ riflanadi. Firdavsiyning 16

"Shohnoma" asarida Choch o ʻ zining kamoni Shoshiy (o ʻ qyoylari) bilan mashhurligi haqida misralar bor. Shahar "Toshkent" nomi bilan dastavval 11- a.ning mashhur allomalari — Abu Rayhon Beruniy va Mahmud Koshg ʻ ariyning asarlarida tilga olinadi. Beruniy "Hindiston" asarida Toshkent nomining kelib chiqishi to ʻ g ʻ risida so ʻ z yuritib, "Tosh" so ʻ zi asli turkcha bo ʻ lib, Shosh ko ʻ rinishini olgan. "Toshkand — toshli qishloq demakdir " (Abu Rayqon Beruniy, Tanlangan asarlar, T., 1963, 2j., 2326.), deb izohlaydi. Mahmud Koshg ʻ ariyning ma ʼ lumoti bo ʻ yicha, T. 11 —12-a.larda "Tarkan" deb ham yuritilgan. Zahiriddin Muhammad Bobur "Boburnoma" da T. nomi ustida to ʻ xtalib, "... asarlarda Toshkent nomini Shosh, ba ʼ zan Choch yozadilar" deb qayd etadi. Biroq 16-a. oxiri va 17-a. boshlarida Toshkent toponimi shuhrat topib, uning qad. Choch, Shosh va Binkat nomlari astasekin muomaladan tushib qoldi. 17-a.da yashagan tarixchi 17

olim Mahmud ibn Vali shunday yozadi: "Shosh — Sayxun (Sirdaryo)ning u tomoniga joylashgan shahar va Turkiston (viloyat)ga karaydi... Uni Choch ataydilar. Biroq hoz. vaqtda u Toshkent nomi bilan mashhurdir". Toshkent vohasida shahar madaniyatining shakllanib, shaharning qad ko ʻ tarishi shu o ʻ lkada yashagan qad. chorvador va dehqonlarning ijtimoiyiqtisodiy va madaniy hayotidagi ulkan tarixiy jarayon bo ʻ lib, bu jarayon shubhasiz o ʻ lkaning o ʻ zlashtirilib, obod etilishi, ayniqsa, unda chorvachilik va dehqonchilik xo ʻ jaliklarining tashkil topishi hamda hunarmandchilik, ichki va tashqi savdoning rivojlanish tarixi bilan uzviy bog ʻ liqdir. Bu jarayonning tarixiy manzarasi nihoyatda keng bo ʻ lib, u yozma manbalarga nisbatan ko ʻ proq arxeologik tadqiqotlar vositasi bilan tiklanmoqda. Shuning uchun ham T. hududida olib borilgan arxeologik tadqiqotlarning natijalari qad. va o ʻ rta asrlarga oid 18

manbalardagi ma ʼ lumotlarni to ʻ ldirib, ularga aniklik kiritmoqda. 19

O ʻ zbekistonda mustaqillik yillarida "Fuqarolarning o ʻ zini o ʻ zi boshqarish organlarini qo ʻ llabquvvatlash haqida"gi farmoni (1998) va qonuni (1999), "Obod mahalla yili" dasturi (2003) asosida T. mahallalari o ʻ z huquqiy maqomiga ega bo ʻ ldi. Ularning faoliyat doirasi kengaydi. Mahallalar yuridik shaxs sifatida o ʻ z mulkiga, moliyaviy byudjetiga bankdagi hisob raqami — jamg ʻ armasiga ega bo ʻ ldi, rahbariyat (rais, kotib)ning nufuzi ortdi, vazifalari aniq belgilandi. Mahallalar o ʻ z hududlarida savdo va maishiy xizmatni, sanitariya va ekologik holatlarni yaxshilash, to ʻ lovlar sistemasida ishtirok etib, mahalla va aholi ahvolini yaxshilashga ko ʻ maklashish kabilarda faol qatnashish imkoniga ega bo ʻ ldilar. Shaharda 493 fuqarolarni o ʻ zini o ʻ zi boshqarish organi — fuqarolar yig ʻ ini (mahalla qo ʻ mitasi) ishlaydi (yana q. Mahama ). 22

T. korxonalari Germaniya, Syangan, Vengriyaga mis simi, bir qancha mamlakatlarga paxta terish mashinalari, Belgiya, Shveysariya, Fransiya, Germaniya, AQSH, Serbiya va Chernogoriyaga paxta tolasi va b. mahsulotlarni eksport qiladi. T.da 80 dan ziyod xorijiy mamlakat firma va kompaniyalari bilan birgalikda tashkil etilgan 1423 qo ʻ shma korxona va firmalar faoliyat ko ʻ rsatmoqda (2004). Jumladan, Turkiyaning "Shayxontohur tekstil", "Sag ʻ bontekstil", Jan. Koreyaning "UZOmegaTex", Germaniya va Shveysariyaning "Xobas tapo", AQShning "Bezak" qo ʻ shma korxonalari T. iqtisodiyotini rivojlantirishga munosib hissa qo ʻ shmoqsa. 2003 y. nodavlat sektorida sanoat mahsulotlarining hajmi 88,6% ga yetdi. T. O ʻ rta Osiyodagi eng yirik transport chorrahasi, aeroporti xalqaro ahamiyatga ega. Shaharda temir yo ʻ l vokzali, 2 aeroport, avtovokzal, 5 avtostansiya ishlaydi. Bu yerdan T. — Orenburg — Moskva, T. — Turkmanboshi, T. — Namangan — Andijon va 23

boshqa temir yo ʻ l o ʻ tgan. T. — Yangiyo ʻ l, T. — Xo ʻ jand, T. — Samarkand, T. — Guliston yo ʻ nalishida elektr poyezdlari qatnaydi. T.dan MDH dan tashqari London, Frankfurt Mayn, TelAviv, Jidda, Dehli, Karochi, Istanbul, Bangkok, Pekin, NyuYork, Amsterdam, Sharja (BAA), KualaLumpur, Tehron, Afina, Syangan sh.lariga muntazam havo yo ʻ llari, Halab, Seul, Osiyo va Yevropaning ko ʻ pgina shaharlariga charter yo ʻ lovchilar tashuvchi reyslar o ʻ tgan. Shaxardan bir necha muhim avtomobil yo ʻ li boshlanadi, ularning eng yirigi — Katta O ʻ zbekiston trakto ʻ . Toshkent halqa avtomobil yo ʻ li mavjud. Shahar yo ʻ lovchilar ichki qatnovi metropoliten, trolleybus, avtobus, tramvay, taksi orqali amalga oshiriladi. T.da 16 muzey (O ʻ zbekiston davlat san ʼ at, Adabiyot, O ʻ zbekiston kino san ʼ ati, O ʻ zbekiston sogliqni saqlash, Antiqa va zargarlik buyumlari va b. 24

muzeylar) bo ʻ lib, ularda 800 mingga yaqin eksponat qo ʻ yilgan, 166 jamoat kutubxonasi (13,8 mln. nusxa asar), 9 madaniyat saroyi, 65 madaniyat uyi bor. T.da 13 teatr (O ʻ zbek milliy teatri, Alisher Navoiy nomidagi O ʻ zbek davlat akademik opera va balet katta teatri, Muqimiy nomidagi O ʻ zbek davlat musiqali teatri, Abror Hidoyatov nomidagi yoshlar teatri, Yo ʻ ldosh Oxunboboyev nomidagi O ʻ zbek davlat respublika yosh tomoshabinlar teatri, Toshkent davlat rus akademik drama teatri, qo ʻ g ʻ irchoq teatri, Rus davlat respublika yosh tomoshabinlar teatri, operetta teatri va b.) mavjud. T. dagi tarixiy me ʼ moriy yodgorliklardan: Ko ʻ kaldosh madrasasi (16-a.), Shayx Zayniddin bobo makbarasi (13— 14-a.lar), Xo ʻ ja Alambardor makbarasi (taxm. 10-a.), Abulqosim shayx madrasasi (19-a.), Yunusxon makbarasi (15-a. oxiri), Shayx Xovandi Tohur 27

maqbarasi (15a.), Qaldirg ʻ ochbiy makbarasi (15- a.ning 1yarmi) va b. saklangan. Toshkent shahar, viloyat hokimiyatlari, Alisher Navoiy nomidagi o ʻ zbek davlat akademik opera va balet katta teatri, Toshkent davlat rus akademik drama teatri, shuningdek, 4 madaniyat uyi, 2 madaniyat va istirohat bogi, Le Meridian otel Tashkent Palace, "Poytaxt" mehmonxonalari, 7 kutubxona, San ʼ at, Temir yo ʻ l texnikasi, Tibbiyot muzeylari, O ʻ zbekiston BA Markaziy ko ʻ rgazma zali mavjud. Tumanda 1 klinik shifoxona, bolalar kasalxonasi, shahar klinik ruxiy kasalliklar shifoxonasi, 2tug ʻ ruq majmuasi (4 va 5 sonli), 40 oilaviy poliklinika, Temir yo ʻ l, Tashqi ishlar vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Markaziy konsultativ tashhis poliklinikalari, stomatologiya poliklinikasi (7sonli), shahar jismoniy tarbiya dispanseri, teritanosil kasalliklari dispanseri (1sonli), Toshkent shahar yo ʻ lovchitransport tibbiyot sanitariya qismi, shahar bolalar ruhiyasab kasalliklari 28

Toshkent hududidagi arxetektura yodgorliklari XVI asr. Baroqxon (asli ismi - Navro'z Ahmadxon), tug'ilgan yili noma'lum. Shayboniy Abulxayrxonning nevarasi, Suyunchxo'jaxonning kenja o'g'li, Toshkent hokimi Navro'z Ahmadxon 1551-1556 yillarda Movarounnahrni Baroqxon nomi bilan idora qilgan. Toshkentda madrasa qurdirib, o'z nomidan pul zarb ettirgan. Movarounnahrning ko'p shaharlarida uning nomi xutbaga qo'shib o'qilgan. U Darg'om soyiga yaqin Raboti Xoja degan joyda 1556 yili to'satdan vafot etgan. Aslida Baroqxon madrasasining bir qismi noma'lum bir shaxsning maqbarasi sifatida qurilgan. So'ngra (1530 y.) shayboniylar sulolasining Toshkentdagi hokimi Suyunchxo'jaxon (vafoti 1525 y.) maqbarasi qo'shilgan. Majmuaning uchinchi bosqichini XVI asr o'rtalarida Baroqxon qurdirgan. 31

XVI asr. Madrasa binosi 1523 yili Baroqxon (Navro'z Ahmadxon)ning o'rtancha o'g'li Darveshxonning vaziri Ko'kaldosh tomonidan an'anaviy me'morlik uslubida qurilgan. Ko'kaldosh madrasasi O'zbekistondagi eng noyob me'moriy obidalar turkumiga kiradi. Madrasa Markaziy Osiyo mamlakatlarida, ayniqsa, Movarounnahr hududida ma'rifat va ma'naviyatning yuksalishida, iymon va e'tiqodning xalq orasida shakllanishida, din va davlat arboblari, shoiru yozuvchilar, olimu fozillarni tayyorlashda muhim tarixiy ahamiyatga ega bo'lgan maskandir. Hozir ham O'zbekiston musulmonlari idorasiga qarashli Islom o'rta-maxsus bilim yurti sifatida o'zining tom vazifasini ado etib kelmoqda. Toshkent. Tillo Shayx masjidi Masjid 1890 yilda iymon-e'tiqodli, taqvodor Tillo Shayx ota ismli savdogar tomonidan qurdirilgan. U Xitoydan qo'ylar olib kelib sotish bilan shug'ullanib, 32

bir yillik foydasidan ushbu masjidni qurdirib, mo'min- musulmonlarga in'om qilgan ekan. Ro'baro'da Baroqxon madrasasi joylashgan bo'lib, bu ikki yodgorlik sal shimolroqda qurilgan Qaffoli Shoshiy maqbarasi bilan birgalikda ko'p zamonlar Hazrati Imom (Hastimom) mahallasining guzari va eng ko'rkam joyi hisoblangan. Ichki ishlar vazirligida uchrashuv 06.11.2007/09:56 Mamlakatimizga tashrif buyurgan Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) ichki ishlar vaziri shayx Sayf bin Zoid Ol Nahayon 5 noyabr kuni O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vaziri Bahodir Matlyubov bilan uchrashdi. Muloqot chog‘ida O‘zbekiston bilan BAA o‘rtasidagi hamkorlik ko‘plab yo‘nalishlar qatori xavfsizlik sohasida ham izchil rivojlanib borayotgani, bunda ikki davlat rahbarlarining uchrashuvlarida erishilgan kelishuvlar muhim huquqiy asos bo‘lib xizmat qilayotgani alohida ta’kidlandi. 33

Uchrashuvda terrorizm, ayirmachilik va ekstremizm, odam savdosi bilan bog‘liq jinoyatlarga qarshi kurashishda o‘zaro hamkorlikni mustahkamlashga oid masalalar muhokama qilindi. Shuningdek, xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash masalalari yuzasidan atroflicha fikr almashildi. Muzokarada ikki mamlakat ichki ishlar vazirliklarining hamkorligini yanada rivojlantirish, sohada yangi qo‘shma loyihalar ishlab chiqish va amalga oshirishga kelishib olindi. Shu kuni mehmon poytaxtimizda yangidan bunyod etilgan Hazrati Imom (Hastimom) majmuiga tashrif buyurib, Hazrati Imom jome’ masjidi, Baroqxon madrasasi, Mo‘yi muborak ziyoratgohi kabi imoratlarni ko‘zdan kechirdi. Birlashgan Arab Amirliklari ichki ishlar vaziri bu yerda Prezident Islom Karimov rahnamoligida amalga oshirilgan keng ko‘lamli bunyodkorlik va obodonlashtirish ishlariga yuksak baho berdi. Ushbu inshootlarning bunyod 34

etilgani O‘zbekistonda diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, yoshlarni milliy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash borasida olib borilayotgan ishlarning amaliy natijasi ekanligini ta’kidladi. Mehmon O‘zbekiston musulmonlari idorasining kutubxonasida ham bo‘lib, muqaddas Qur’onning noyob qo‘lyozmasi – Usmon Qur’oni nomi bilan mashhur kitobni ko‘zdan kechirdi. – O‘zbekistonda Prezident Islom Karimov tashabbusi bilan qadimiy obida va me’moriy yodgorliklarni asrab-avaylash, tiklash va ta’mirlash borasida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli xayrli ishlar tahsinga loyiqdir, – dedi shayx Sayf bin Zoid Ol Nahayon. – Bugungi kunda mamlakatlarimiz o‘rtasidagi aloqalar ikki tomon uchun ham manfaatli asosda rivojlanib bormoqda. O‘zbekiston bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantirish tarafdorimiz. O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi 35

Poytaxtimizda 14 avgust kuni Toshkentning 2007 yilda islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilinishiga bag‘ishlangan xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya boshlandi. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston dunyo hamjamiyatida o‘zining munosib o‘rnini egalladi. Bugun uning jahondagi obro‘-e’tibori tobora yuksalmoqda. Bu, ayniqsa, mamlakatimizda demokratik va bozor iqtisodiyotiga oid islohotlarni amalga oshirish natijasida qo‘lga kiritilayotgan ulkan yutuqlarning xalqaro hamjamiyat tomonidan e’tirof etilishida, davlatimizning mintaqada barqarorlik va xavfsizlikni mustahkamlashga qaratilgan tashabbuslari berayotgan samaralarda o‘z ifodasini topmoqda. Bunda O‘zbekiston o‘zining har tomonlama puxta ishlangan, chuqur o‘ylangan tashqi siyosatiga qat’iy amal qilgan holda, xalqaro maydonda yetakchi o‘rin tutadigan davlatlar, ko‘plab xorijiy mamlakatlar bilan uzviy aloqalarni mustahkamlashga alohida e’tibor qaratayotgani, shuningdek, yirik xalqaro 36

tashkilotlar bilan samarali hamkorlikni yo‘lga qo‘ygani muhim omil bo‘lmoqda. Ana shunday nufuzli xalqaro tuzilmalardan biri – Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha islom tashkiloti (ISESCO) faoliyatida har yili musulmon dunyosidagi muayyan shaharlarni islom madaniyatining poytaxtlari, deb e’lon qilish o‘ziga xos an’anaga aylangan. Bundan ko‘zlangan asosiy maqsad musulmon mamlakatlari o‘rtasidagi madaniy aloqalarni rivojlantirish, islom madaniyatiga oid ilmiy-ma’rifiy, tarixiy-me’moriy merosni o‘rganish, tiklash va targ‘ib etish, dinlararo va sivilizatsiyalararo muloqotni kuchaytirish, hukumatlarning bu boradagi sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlash hamda rag‘batlantirishdan iboratdir. ISESCO tomonidan Toshkent shahri 2007 yilda islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilinishi Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida mamlakatimizda e’tiqod erkinligini ta’minlash, islomiy qadriyatlarni tiklash va rivojlantirish, 37

ajdodlarimizning boy ilmiy va madaniy merosini o‘rganish, alloma va aziz-avliyolarimizning qadamjolarini ta’mirlash hamda obodonlashtirish borasida amalga oshirilayotgan keng qamrovli ishlarning xalqaro miqyosdagi yana bir e’tirofi bo‘ldi. Poytaxtimiz bunday yuksak unvonga erishishida xalqimizning islom madaniyati, falsafasi, ilm-fani rivojiga qo‘shgan ulkan hissasi, yurtimiz tarixiy obida va me’morchilik namunalari, islom diniga oid qo‘lyozma manbalarga boyligi ham muhim o‘rin tutdi. Azim poytaxtimizning ana shunday yuksak obro‘-e’tiborga erishishida yurtimiz allomalarining qadimdan nafaqat islom, balki umumjahon sivilizatsiyasi rivojiga muhim hissa qo‘shgani ham nazarda tutilgani shubhasizdir. O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi xalqaro miqyosda e’tirof etilishining ulkan ahamiyatini inobatga olib, hukumatimiz tomonidan mazkur voqyeaga bag‘ishlangan ilmiy va madaniy tadbirlarni o‘tkazish yuzasidan maxsus qaror 38

qabul qilindi. Toshkentda ish boshlagan “O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi” mavzuidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya ushbu qarorda belgilangan eng muhim tadbirlardandir. Poytaxtimizda ochilgan anjumanda o‘ttizdan ortiq mamlakatdan yuzdan ziyod atoqli ulamo, dinshunos olim va mutaxassis, mashhur davlat, din va jamoat arboblari, xalqaro tashkilotlar rahbarlari ishtirok etmoqda. Ular orasida Islom konferensiyasi tashkiloti (IKT), Arab davlatlari ligasi, ISESCO, UNESCO, IKT qoshidagi Islom madaniyati va san’ati tadqiqotlari markazi (IRCICA) kabi yirik xalqaro tashkilotlar rahbarlari va vakillari bor. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya ishtirokchilariga tabrigini O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari R.Qosimov o‘qib eshittirdi. 39

Hozirgi O‘zbekiston hududi asrlar davomida Buyuk ipak yo‘li orqali Sharq va G‘arbni bir-biri bilan bog‘laydigan ko‘prik bo‘lib xizmat qilgan. Shu bois diyorimiz turli sivilizatsiya va madaniyatlar o‘zaro tutashgan muhim chorraha, umuminsoniy taraqqiyotga beqiyos hissa qo‘shgan o‘lka sifatida tanilgan. O‘zbekiston ahli islom dini va islom sivilizatsiyasini jahon sivilizatsiyasi, kishilik taraqqiyoti va madaniyatining uzviy qismi, insonni ruhiy-ma’naviy poklash, uning ongu shuurida shukronalik, tinch va osuda hayot kechirish, millatlararo va dinlararo bag‘rikenglik, o‘zaro hurmat va hamjihatlik kabi boqiy qadriyatlarni mustahkamlashning asosiy omili va mezoni sifatida yuksak qadrlaydi. Islom konferensiyasi tashkiloti (IKT) Bosh kotibi Akmaluddin Ehson o‘g‘li, Arab davlatlari ligasi Bosh kotibi Amr Muso, ISESCOning Madaniyat va aloqa boshqarmasi boshlig‘i Mustafo Ahmad Ali, UNESCO Bosh konferensiyasi raisi Muso bin Ja’far Hassan, IKT qoshidagi Islom madaniyati va san’ati 40

tadqiqotlari markazi (IRCICA) direktori Halit Eren, Kuvayt Davlati oliy ta’lim va maorif vaziri, ISESCO, ALESCO, UNESCO ishlari bo‘yicha milliy komissiyasi raisi Nuriya as-Sabih, Kuvayt adliya, islom va vaqf ishlari vaziri Abdulla al-Ma’tuq, Eron Islom Respublikasi madaniyat va islom aloqalari tashkiloti raisi Mahmud Muhammadiy Aroqiy va boshqalar Toshkent shahrining 2007 yilda islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilinishi munosabati bilan tashkil etilgan ushbu nufuzli xalqaro anjuman jahon hamjamiyatiga o‘zbek xalqining ko‘hna va boy merosi bilan yaqindan tanishish imkonini berishi hamda sivilizatsiyalar o‘rtasidagi hamkorlik va o‘zaro ishonchning yanada mustahkamlanishiga xizmat qilishini ta’kidladilar. Shundan so‘ng islom madaniyati poytaxtining ramziy kaliti Toshkent shahri hokimi A.To‘xtayevga tantanali ravishda topshirildi. Konferensiyaning birinchi yalpi yig‘ilishida Imom Buxoriy respublika ilmiy-ma’rifiy markazi 41

direktori Z.Munavvarovning “O‘zbekiston – islom sivilizatsiyasining muhim markazi” mavzuidagi ma’ruzasi tinglandi. Jazoir oliy islom kengashi raisi Buamran Shix, Arab davlatlari universitetlari ittifoqi Bosh kotibi Solih Hoshim (Iordaniya), Saudiya Arabistoni Podshohligi islom va vaqf ishlari vaziri maslahatchisi Majid at-Turkiy, Islomobod xalqaro islom universiteti qoshidagi Da’vat akademiyasi rektori Abdul Jabbor Shokir (Pokiston), Kavkaz musulmonlari idorasi raisi, Ozarboyjon muftiysi Allohshukur Poshshozoda Buyuk ipak yo‘li chorrahasida joylashgan Toshkent va butun O‘zbekiston hududi Sharq va G‘arb o‘rtasida savdo, madaniyat, ilm-fan va ta’lim sohalaridagi aloqalarni kengaytirishda azaldan muhim o‘rin egallab kelganligini qayd etdilar. Anjumanda istiqlolning dastlabki davridanoq O‘zbekistonda milliy urf-odat va an’analarni asrab- avaylash, buyuk ajdodlarimizning xotirasini ulug‘lash, ularning muborak ziyoratgoh va qadamjolarini obod 42

qilish bo‘yicha nainki yurtimiz jamoatchiligini, ayni chog‘da jahon hamjamiyatini hayratga soladigan yutuqlar qo‘lga kiritilgani ta’kidlandi. Samarqanddagi Imom Buxoriy va Imom Moturidiy ziyoratgohlari, Buxorodagi Abduxoliq G‘ijduvoniy va Bahouddin Naqshband, Minorai Kalon va Masjidi Kalon majmualari, Farg‘onadagi Ahmad Farg‘oniy va Burhoniddin Marg‘inoniy yodgorliklari, Surxondaryodagi Hakim Termiziy va Imom Termiziy, Xivadagi Ichan qal’a, Shahrisabzdagi Dorut-tilovat, Qarshi shahridagi Odina va Ko‘k Gumbaz obidalari, Karmana shahridagi Qosim shayx maqbarasi singari o‘nlab qadamjolarni obod etish borasida bajarilgan bunyodkorlik ishlari shular jumlasidandir. Prezidentimiz tomonidan 2007 yil 20 fevralda qabul qilingan “Hazrati Imom (Hastimom) jamoatchilik jamg‘armasini qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida”gi qarorga muvofiq Toshkent shahridagi Hazrati Imom majmuasida g‘oyat katta bunyodkorlik, ta’mirlash va obodonlashtirish ishlari amalga oshirildi. 43

Bugun bu yerdagi Hazrati Imom jome’ masjidi, Baroqxon madrasasi, Mo‘yi muborak ziyoratgohi, Tillashayx masjidi, O‘zbekiston musulmonlari idorasining binosi va boshqa noyob, betakror imoratlar inson ko‘zini quvontirib, xalqimizning buyuk bunyodkorlik salohiyati va yaratuvchilik dahosining yana bir marta yorqin namoyoniga aylandi. Kunning ikkinchi yarmida konferensiya ishtirokchilari muloqotni O‘zbekiston hududida islom sivilizatsiyasining shakllanish va rivojlanish xususiyatlari, Sharq Uyg‘onish davrida islom ilohiyotshunosligi va dunyoviy fanlar rivoji, islom ta’limoti rivojida Markaziy Osiyo mutafakkirlarining roli, musulmon me’morchiligi va san’ati taraqqiyoti, O‘zbekistonning yozma va moddiy yodgorliklari – umumislom sivilizatsiyasi merosi, sivilizatsiyalararo va konfessiyalararo muloqot – bag‘rikenglik 44

Toshkent muzeylari O'zbekiston tarixi Davlat muzeyi – O'zbekiston Fanlar akademiyasining yirik ilmiy – tadqiqot va madaniy-ma'rifiy muassasalaridan biri. 1876 yilda Toshkent muzeyi nomida tashkil etilgan.1883 yil Turkiston ommaviy kutubxonasi bilan birlashtirildi. Etnografiya, arxeologiya, numizmatika, harbiy - tarix bo'limlari bo'lgan (1903 y). 1918 yil Turkiston o'lka xalq muzeyiga ,1922 yildan Turkiston bosh muzeyiga, 1925 yildan O'rta Osiyo bosh muzeyiga aylantirildi. 1943 yildan O'zbekiston xalqlari tarixi muzeyi deb nomlangan. 1969 - 1992 yillar Oybek nomidagi O'zbekiston xalqlari tarixi muzeyi deb atalgan. 1992 yil 21 apreldagi O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 203 - sonli qaroriga muvofiq, bir necha muzeylarni 47

birlashtirish asosida hozirgi nomi bilan qayta tashkil etildi. Muzey O'zbekiston va O'ra Osiyo xalqlarining moddiy va ma'naviy obidalarini saqlash va o'rganish bo'yicha mamlakatda yirik ilmiy - tadqiqot markazi hisoblanadi.Hozirgi kunda uning zahirasida 250 mingga yaqin tarixiy, san'at va madaniyat yodgorliklaridan iborat osori atiqalar saqlanadi. Buning 60 mingdan ortig'ini arxeologiya, 80 mingdan ziyodi numizmatika va 16 mingdan ortig'ini etnografiya yodgorliklari tashkil etadi. Unda mahalliy o'lkashunoslar o'tmish bilan qiziquvchi havaskorlardan to'plangan o'lka tarixiga oid numizmatika, arxeologiya, uy - ro'zg'or buyumlari va fotosuratlardan iborat kollektsiyalar ham mavjud. Arxeologiya fondidi arxeologik yodgoliklardan topilgan ashyolar, devoriy tasvirlar, uy - ro'zg'or buyumlari,mehnat qurollari, qadimiy yozuvlar tasvirlangan ashyolar va boshqa buyumlar 48

saqlanadi. Numizmatika fondida esa eng qadimgi davrlardan to shu kungacha zarb etilgan oltin, kumush, mis tangalar, pullar, oltin va kumush medallar va podsho sulolalarining mkhrlari jamlangan. Muzeydagi etnografiya fondi esa nihoyatda qimmatli buyumlardan iborat bo'lib, xalqimizning uy – anjomlari, kiyim – kechaklari, zargarlik buyumlari, xalq hunarmandchiligining hamma sohasiga oid ish qurollari va mahsulotlaridan namunalar – har bir etnografik hududning o'ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadi.Shulardan 10 mingdan ortig'i o'zbek xalqining ijtimoiy hayotiga oid bo'lsa, 6 minggi O'zbekiston hududida yashovchi boshqa millatlarga taalluqlidir. Muzeyning yangi ekspozitsiyasi O'zbekistonni jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga qo'shgan hissasini, shu bilan birga O'zbekiston hududidagi tarixiy – madaniy jarayonlarning eng 49

qadimiy davrlaridan boshlab,hozirga qadar bo'lgan taraqqiyotini o'zida aks ettirgan. Yunon – Baqtriya, Kushon, Ko'hna Xorazm,Naxshab, Buxoro va Chochda zarb qilingan tangalar alohida diqqatga sazovor.Bu tangalarda mahalliy hukmdorlarning qiyofasi, boshqalarida esa qabila belgilari yoki tamg'alar zarb qilingan.Muzey ekspozitsiyasida O'rta Osiyoda hukmronlik qilgan tohiriylar, somoniylar,qoraxoniylar, temuriylar,Buxoro, Qo'qon va Xiva xonliklariga mansub tangalar namoyish etilgan. Muzey arxiv va kutubxonaga ega. Muzey faoliyati davomida olimlar tomonidan ilmiy asarlar, ilmiy va ommabop kitoblar, al`bom, buklet va turli ko'rsatkichlar hamda maktab o'quvchilari va talabalar tarbiyasi uchun ilmiy – metodik qo'llanmalar nashr etib kelmoqda.Ular orasida keyingi yillarda nashr etilgan “Temuriylar sulolasining tangalari” (1996 y); “Katalog 50

metallicheskix i keramicheskix izdeliy O'zbekistana XIII – XIX vv.” (2000); “O'zbek milliy kiyimlari” (2002); “Farg'ona vodiysidagi milliy ozodlik kurashlari” (2003); “Toshkentning yangi shahar qismi tarixi” (2004) kabi nashrlar bor. Muzeyda 4 ta fan doktori va 4 ta fan nomzodi ishlaydi. 2003 yil aprelda muzey qoshida ilmiy – metodik kengash tashkil qilingan. Muzey 1964 yildan 1887 y. qurilgan sobiq Turkiston davlat palatasi binosida faoliyat yurgizgan. 1992 yil apreldan sobiq Lenin binosiga ko'chib o'tdi. Mazkur bino (1970, me'mori YE. Rozanov, V. Shestopalov va b.) Toshkent shahrining markazida Sharof Rashidov shohko'chasida joylashgan.Bino murabba tarhli, 20 ta zal (umumiy ekspozitsiya maydoni 3,2 ming kv.m), ma'ruzalar (500 kv.m) hamda konferentsiya (170 kv.m) zallari, ustaxonalar, fond, ish xonalaridan iborat.An'anaviy panjara uslubida ishlangan quyosh nuridan saqlovchi 51

to'siqlar oddiy geometrik shakldagi binoga jozibadorlik baxsh etgan; keng yo'lka (pandus) bino oldi maydoniga olib borib, 2-qavat vestibyuli bilan bog'lanadi. Bino 1999 – 2003 yillarda qayta ta'mirlandi (me'mor R. Iskandarov va b.), ichki tuzilishi o'zgartirildi,yangi dizaynda zamonaviy texnika bilan jihozlandi. Ustaxonalar,fond hamda xodimlarning ish xonalari 1 – qavatda joylashgan.Bino inter`eri milliy an'analarda (ganchkorlik – M. Usmonov va b.;yog'och o'ymakorligi – Q. Haydarov va b. ) ziynatlangan, ta'mirlash davrida mahobatli devoriy rasmlar (rassom A. Ikromjonov, A. Aliqulov) bilan bezatilgan. O'zbekistonda muzeylarning rivojlanishi. O'zbekistonda muzeylar XIX asrning II yarmidan tashkil topa boshladi.Chor hukumati Turkiston o'lkasi xalq ommasiga milliy jihatdan o'zini anglashi uchun imkon bermas, chunki ular orasida 52

tarixiy bilimlarni keng tashviqot qilish va ular e'tiborini qadimgi yodgorliklar qimmatiga jalb etish chorizmning mustamlaka siyosatiga putur yetkazadi, deb hisoblardilar.Lekin o'rta Osiyoni o'z mustamlaka mulki deb bilgan chorizm beqiyos boyliklarni o'zlashtirish uchun Turkistonni ilmiy asosda o'rganish zarurligini yaxshi tushunardi. Ilmiy jamiyatlar, Turkiston o'lkasining rus tadqiqotchi olimlari, ayrim shaxslar, ayrim muassasalar o'z fondlarini Turkiston o'lkasi mineralogiyasi, zoologiyasi, numizmatikasi, etnografiyasi, flora, fauna dunyosiga oid ajoyib kollektsiyalar bilan to'ldirib oldilar. Shu munosabat bilan tarqoq kollektsiyalarni birlashtirish va ularni Peterburgga jo'natish uchun saralash markazi lozim bo'lib qoldi.Buning uchun eng qulay Markaz muzey hisoblanib, o'lkada muzey tashkil etish masalasi ko'tarildi. Jumladan, A.P.Fedchenko Turkiston general 53

–gubernatoriga tayyorlangan axborotda “Turkistonni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun u bilan asosli ravishda tanishib chiqish kerak, muzey esa buning eng yaxshi vositasidir”, deb yozgan edi. Shunday qilib, A.P.Fedchenko, I.V.Mushketov, V.F.Oshanin, V.V.Bartol`d va boshqalar Turkistonda muzeylar qurilishining tashabbuskorlari bo'ldilar. 1876 yili birinchi bo'lib Toshkent muzeyi (Hozirgi O'zbekiston tarixi davlat muzeyi) ochildi.Shu paytdan e'tiboran, O'rta Osiyoda bosh muzeyning mavjudligi rasman tan olindi.Birin – ketin Tabiat muzeyi (Hozirgi O'zbekiston Tabiat muzeyi ), Samarqand xalq muzeyi (1896 y,hozirgi Akmal Ikromov nomidagi O'zbekiston xalqlari madaniyati va san'ati tarixi muzeyi), Farg'ona xalq muzeyi (1899 y, hozirgi Farg'ona viloyat o'lkashunoslik muzeyi ) va boshqa muzeylar tashkil etila bordi. 54

Muzeylarda xar xil aralash – quralash eksponatlar bo'lib,etnografiya,texnika, tabiat tarixi, arxeologiya, numizmatika, qishloq xo'jaligi, mahalliy qurol – yarog'lar, ip gazlamalar, kitoblar, yozuv qurollari, loydan ishlangan haykalchalar, mahalliy qog'oz va ipak namunalari,ayollar bezaklari, tumor kabi turli tuman maishiy buyumlargacha qo'yilgan edi.Muzey fondlari tasodifan to'plangan xar xil kollektsiyalardan iborat edi.XX asrning 20 yillaridan turli sohadagi muzeylar tashkil etila boshladi.Muzeylar va madaniyat yodgorliklari davlat ihtiyoriga o'tkazilib,muhofaza qilina boshlandi. Ilmiy ekspedittsiyalar uyushtirilib, muzey uchun kollektsiyalar to'plash ishi yo'lga qo'yildi,ko'plab muzeylar tashkil etildi. 1973 yili O'zbekistonda turli yo'nalishdagi 30 ta muzey shu jumladan, 4 ta tarixiy,4 ta 55

memorial va 15 ta o'lkashunoslik muzeyi bo'lgan.Toshkent shahri va Toshket viloyatida 10 ta Samarqand va Farg'onada 5 tadan, Andijonda 4 ta muzey ish olib borgan. 1980 yilga kelib esa Respublikada muzeylar soni 33 taga yetdi. Tomoshabinlar soni ham 3,7 mln kishiga ko'paydi. (Sodiqova Nafisa, Madaniy yodgorliklar xazinasi,T. “Fan”,1981 yil 210 bet.) O'zbekistonda mustaqillik yillardan boshlab muzeylarga davlat ahamiyatiga ega bo'lgan madaniyat va ma'rifat sohalaridan biri sifatida alohida e'tibor qaratilib, rivojlanish keng yo'lga qo'yildi. Bugungi muzeylar chorizm istibdodi yoki sovetlar tuzumi davrlaridagi o'zga mafkura izmida tashkil etilgan muzeylardan farq qiluvchi o'ziga xos qiyofa va mazmunga ega. Sovet davrida faqat “Qizil imperiya” mafkurasiga xizmat qilgan muzeylar endilikda milliy o'zlikni anglashga xizmat qilishi 56

Toshkent teatrlari. Mukimiy nomidagi O'zbek Davlat musikali teatri 1939-1950 yillar Mukimiy nomidagi O'zbek Davlat musikali teatri o'z faoliyatini 1939 yil 30 noyabrda satira va komediya teatri sifatida Xamza Xakimzoda Niyoziyning “Maysaraning ishi” komediyasini ko'yish bilan boshlagan va daf'atan tomoshabinlar mexrini kozongan. Teatrga badiiy raxbar etib mashxur komik aktyor, O'zbekiston xalk artisti Mirshoxid Mirokilov tayinlangach, u kiska vakt ichida respublika teatrlaridagi komediya janriga layokatli bor artistlarni jalb kiladi. Truppaga rejissyorlardan Fatxulla Umarov, Bobo 59

Xo'jaev; artistlardan Mariya Kuznetsova, Maryam Yokubova, Umar Abdullaev, Abdurauf Boltaev, Abbos Bakirov, Soib Xo'jaev, Muxammad, Xolmuxamedov, Saboxon Karimova, Sobir Raxmonov, Omina Fayozova, Mirvali Mirtolipov, Maxmudjon Gofurov, Anvar, Yusupov, Zuxra Shermatova, Muxarram Ermatova, Turgun Zoxidov va boshkalar kabul kilinadi. Ular badiiy raxbar bilan bir yokadan bosh chikarib ijod kiladilar va “Maysaraning ishi” spektaklini yaratadilar. Maysara rolida ilk bor Maryam Yokubova o'ynaydi. Abdurauf Boltaev (Kozi), Soyib Xo'jaev (Mullado'st), Umar Abdullaev (A'lam), Sobir Raxmonov (Xidoyatxon)lar xam yangi va an'anaviy teatr vositalaridan foydalangan xolda, o'ziga xos umumlashgan obrazlar yaratadilar. Cho'pon rolida M.Mirtolipov, Oyxon rolida O.Fayozova chikishadi. O'shanda “Maysaraning ishi” to'xtovsiz 40 kun o'ynaladi. 60

Satira va komediya teatrida Gulom Gofurovning “Kozixona”, Lope de Veganing “O'jar xonim”, Bosit Xalilning “Oshiklar” nomli asarlari xam saxnalashtiriladi. Shu yillarda satira va komediya teatri negizida musikali drama va komediya teatri tuzishga karor kilinadi. Toshkent teatrlaridan, shuningdek Andijon, Ko'kon, Namangan, Margilondan bir kator ko'shik aytish layokatiga ega bo'lgan artistlar teatrga jalb etiladi. Ular orasida Shaxodat Raximova, Tursunxon Ja'farova, Abduvaxob Azimov, Mashrab Yunusov, Akbar Muxamedov va boshkalar bo'lgan. Xalk xofizlaridan Xojiakbar Axmedov, Jo'raxon Sultonov, Jamolkori Giyosov, Ma'murjon Uzokov xam bir oz vakt shu teatrda ishlaydilar. 1941 yil baxoridan teatr jamoasiga Lutfixonim Sarimsokova, va Zuxur Kobilovlar kelib ko'shiladilar. Bastakor To'xtasin Jalilov teatrga badiiy raxbar kilib tayinlanadi va u 23 61

kishilik cholgu ansamblini orkestr xoliga keltiradilar. Bu ma'suliyatli ishga Ashurali Yusupov, Doni Zokirov, Xolxo'ja To'xtasinov, Ganijon Toshmatov, Xamidjon Xolmatov, Xakim Noshonov kabi moxir sozandalar safarbar etiladi. Teatrga Farida Mullaeva, Inobat Zokirova, Tursunoy Maxmudova, Zaynab Poltusheva kabi rakkosalar xam jalb kilinadi. Artistlar va rakkosalar uchun maxsus amaliy va nazariy mashgulotlar uyushtirishga T.Jalilovga rejissyorlar A.Azimov, F.Umarov, B.Xo'jaev, xormeyster Shteyberg, teatrshunos M.P.Verxatskiylar yakindan yordam beradilar. Natijada teatrning birinchi musikali dramasi bo'lmish-“Toxir va Zuxra” spektakli keng jamoatchilik e'tiborini kozondi. Bu dramatik asar o'zbek shoiri Sayyodiyning shu nomli dostoni asosida Sobir Abdulla tomonidan yozilgan. 62

Spektakl musikasi T.Jalilov tomonidan an'anaviy musika asosida yaratilgan bo'lib, u G.Shperling tomonidan orkestrga moslashtirilgan. Dramadagi Toxir va Zuxraning “Ey kuyosh”, “Sitora”, “Suv kelar”, “Ayirganlar, “To'ylar muborak” ariyalari kalb nidosiday jaranglagan. Rejissyorlar A.Azimov va F.Umarovlar o'z oldilariga poetik spektakl yaratishni maksad kilib ko'yganlar. Toxir va Zuxra rolini o'ynagan Jamolkori Giyosov bilan Shaxodat Raximova shunga intilishgan. Toxir rolini keyinchalik Mashrab Yunusov o'ynagan. Uning talkinida Toxir irodali va mard kishiga aylanadi. Shaxodat Raximova ijrosida Zuxra lirika, extiros, ikkinchi ijrochisi Tursunxon Ja'farovada dramatizm kuchli bo'lgan. Ikkala ijrochi xam Zuxrani irodali, sevgisiga sodik, isyonkor kiz sifatida tasvirlanganlar. Shuningdek, Korabotir (A. Ismatov), Boboxon (A.Boltaev), Sardor (X.axmedov) obrazlari xam to'lakonli ishlangan. Xar bir 63

ijrochi obraz magzini ochib bergan. Ikkinchi jaxon urushi yillarida Mukimiy nomidagi teatr jamoasi xam umuxalk kurashiga o'z xissasini ko'shdi. Xozirjavoblik bilan kontsert dasturini tayyorladi, urush mavzuida “Kurbon Umarov” (S.Abdulla, Chustiy asari), “Kasos” (Tuygun va A.Umariy asari) nomli spektakllar yaratdi. Kolxoz xayotiga bagishlangan “Oftobxon” (K.Yashin asari, X.To'xtasinov musikasi) musikali dramasi yaratildi. Dramaturg Komil Yashin bilan kompozitor T.Jalilovning “Nurxon” musikali dramasi teatrning katta yutugi bo'ldi. Rejissyorlar A.Azimov va I.A.Donatov tomonidan saxnalashtirilgan mazkur spektakl (prem`era 1942 yilning 23 dekabrida o'tgan) zamonaviy jarangladi. Ilk bor Nurxon rolida chikkan Shaxodat Raximova sodda, iffatli bir kizchani vokealar davomida kurashchan, jasur, o'z xak-xukuki uchun sabot bilan kurashgan insonga aylanganligini ko'rsata bildi. 64

Ikkinchi ijrochi T.Ja'farova Nurxonning dadilligi, kat'iyatini yanada ta'kidladi. Xoji rolini A.Azimov o'ynadi. Urushdan keyin Toshsovet nomidagi Yangiyo'l teatri jamoasi Mukimiy nomidagi teatrga ko'shib yuborildi. Mazkur teatrdan bastakor YU.Rajabiy, rejissyor YE.Bobojonov, artistlardan Z.Samieva, S.Yarashev, R.Muxiddinova, F.Raxmatova, E.Yo'ldoshev, T.Nazarova, K.Mirkarimova, K.Sodikova kabilar teatrga ishga o'tadilar. Teatrda ko'yib kelingan “Muxabbat guli” (G.Muxtorov asari, A.Askerov va SH.Mamatbekov musikasi), “Xo'ja Nasriddin” (S.Vitkovich va G.Gulom asari, Arapov musikasi) spektakllari Mukimiy nomli teatr repertuaridan joy oladi. Shu yillarda rejissyor Muzaffar Muxamedov saxnalashtirgan “Toxir va Zuxra” spektaklida betakror ovoz soxibi, O'zbekiston xalk artisti Maxmudjon Gofurov Toxir obrazini yaratib 65

xalk olkishiga sazovor bo'ldi. Zuxra rolini O'axodat Raximova, Farogat Raxmatovalar ijro etdilar. Butun xayotini teatr san'atiga bagishlagan, o'ziga xos maktab yaratgan ustozlardan biri Maxmudjon Gofurovning yorkin xotirasini abadiylashtirish uchun Mukimiy nomidagi teatr joylashgan ko'chaga uning nomi berilgan, xotira lavxasi o'rnatilgan. 66

Toshkent metropoliteni – mo''jizaviy yer osti qasri Barchamiz deyarli har kuni ishga yoki biror-bir yumushga otlanganda albatta manzilga tez va qulay yetib olish maqsadida metropoliten xizmatidan foydalanamiz. Binobarin, Markaziy Osiyoda yagona, yer osti qasrlari darajasida ko'rkam, shinam va qulay, elektropoezdlar o'z vaqtida qat'iy va uzluksiz qatnayotgan Toshkent metropolitenining har bir hamshahrimiz va poytaxtimiz mehmoni hayotida tutgan o'z o'rni bor desak aslo mubolag'a bo'lmaydi. Bizning «Toshkent metropoliteni» Davlat unitar korxonasi bosh muhandisi Ismoil Bahodirov bilan suhbatimiz ham ushbu istiqbolli transport vositasi faoliyatini yanada rivojlantirish maqsadida keyingi paytlarda qilinayotgan ishlar va Mustaqilligimizning 18 yilligi, 68

poytaxti azimning qutlug' 2200 yillik to'yiga metrochilarning tayyorlayotgan munosib sovg'alari xususida kechdi. Ismoil Adilovich, suhbatimiz avvalida shahrimizning eng asosiy yo'lovchi tashish transporti vositalaridan biri hisoblanmish metropolitenning bunyod etilishi va rivojlanish omillari xususida to'xtalib o'tsangiz. Darhaqiqat, poytaxt met ropoliteni hamshaharlarimiz hayotining ajralmas qismiga aylangan, ko'pchilikning uzog'ini yaqin qiluvchi qulay trans port vositasidir. Bamisoli ertaklardagi o'xshashi yo'q qasrlarni eslatuvchi biri-biridan go'zal va jozibali bekatlar orqali har kuni 300-350 ming kishiga xizmat ko'rsatilishining o'zi fikrimizga dalil bo'la oladi. Albatta, met ropolitenning ham o'z tarixi va rivojlanish bosqichlari bor. Toshkent metropoliteni bugungi kunda Markaziy Osiyo da yagona bo'lib (Almati shahrida ham metro qurilishi boshlangan 69

bo'lib, hali bu ish oxiriga yetkazilmagan), bosh rejaga asosan uch yo'ldan iborat va ularning uzunligi 39 kilometrdan ortiqni tashkil etadi. Toshkent metropoliteni birinchi yo'lining uzunligi 16,2 kilometr bo'lib, shundan Sobir Rahimov bekatidan Amir Temur xiyobonigacha bo'lgan 12,1 kilometrlik qismi 1977 yilda ishga tushirilgan. Oradan uch yil o'tgandan so'ng mazkur yo'lning «Amir Temur xiyoboni — Buyuk Ipak yo'li» bekatlari foydalanishga topshirildi. 1984 yilda metroning yangi — O'zbekiston yo'li hamshaharlarimizga xizmat ko'rsata boshladi. 1991 yilda esa 11 ta bekatdan iborat maz kur yo'lning to'laligicha fao liyati yo'lga qo'yildi. Mamlakatimiz mustaqilligi davrida O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tashabbuslari bilan poytaxt aholisi zich joylashgan mavzelardan bo'lgan Yunusobod tumanida 2001 yilning oktyabr` oyida metropolitenning uzunligi 7,6 kilometr dan ortiq bo'lgan 6 70

bekatdan iborat Yunusobod yo'lining birinchi bo'lagi ishga tushirildi. Mingo'rik bekatidan Habib Abdullaev bekatigacha bo'lgan bu yangi yo'nalishning foydalanishga topshirilishi shahrimiz aholisi va mehmonlarining jamoat transportidan foydalanish borasidagi ehtiyojlarini to'la-to'kis qondirmoqda. — Toshkent metropolitenining bir necha yillardan buyon (MSOT) Xalqaro trans port tashkilotlari uyushmasi va Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi metropolitenlari uyushmasining a'zosi ekanligi metromiz nufuzining xalqaro miqyosda ham baland ekanligidan dalolat beradi. Aytingchi, bunday xalqaro aloqalar Toshkent metropoliteni uchun qanday afzalliklarga ega? —To'g'ri ta'kidlab o'tdingiz, Istiqlol sharofati bi lan bugungi kunda metropolitenimiz Xalqaro ommaviy transport (MSOT) tashkiloti va MDH metropolitenlari uyushmasiga a'zo 71

bo'lgan. Mazkur uyushmalar 80 ta davlatdan a'zo bo'lgan 2000 ta tashkilotni o'ziga birlashtiradi. Bu Toshkent metropoliteni endilikda yana shuncha davlatdagi tashkilotni yaqindan biladi, aloqa o'rnatish, axborot almashish, tajriba o'rganish va yangi texnologiyalarni joriy etish imkoniyatiga ega bo'ladi demakdir. Har ikkala xalqaro tashkilotlar bilan aloqalar orqa li biz metropolitenlarning dunyo miqyosidagi qurilishi va ekspluatatsiya masalalarida yangi texnika va zamonaviy uskunalar, moslamalar, qurilmalardan foydalanish, yo'lovchilarga yuqori darajada xiz mat ko'rsatishda ko'p axborot va yangiliklarga ega bo'lyapmiz. Ushbu ma'lumotlarning eng foydali va unumli tomonlarini korxonamiz mehnat faoliyatida qo'llab boramiz. Ta'kidlash joizki, jahondagi barcha metropolitenlar yagona texnologik tartib asosida 72

qurilgan va ulardan shu tarzda foydalaniladi. Bu mutaxassislarga samarali hamkorlik qilish, tajriba al mashish, faoliyatning umumiy strategik yo'nalishlarini ish lab chiqish imkoniyatlarini kengaytiradi. Bunga Toshkentda 2008 yil 14-18 oktyabr` kunlari «Metro» xalqaro uyushmasi tarkibiga kiruvchi met ropolitenlar rahbarlari Kengashining navbatdagi yig'ilishi o'tkazilganini misol sifatida keltirishimiz mum kin. Kengashda asosiy e'tibor metropolitenda yo'lovchilar xavfsizligini ta'minlash, favqulodda holatlarning oldini olish chora-tadbirlarini zamonaviylashtirish, telemonitorlar orqali yo'lovchilar va poezdlar harakatini nazorat qilishga qara tildi. Bu aloqalar samarasini ayniqsa Yunusobod yo'nalishi qurilishida zamonaviy moslamalar, texnik qurilmalardan ko'proq foydalanilganida ham ko'rishimiz mumkin. Tortuvchi yer osti nim 73

stantsiyalarida «Zonanshayn» akkumulyatorlari, yuqori kuchlanishli VBCHS — 10 rusumli vklyuchatellar, bekat va tonnellardagi «TLT GMBH» nemis firmasida ishlab chiqarilgan havo almashtiruvchi moslamalar, TAF-16/7,2 ventilyatorlari, poezdlar harakatini nazorat qiluvchi va tartibga soluvchi «Dialog» nozimlar dasturi va boshqa yangi texnika vositalaridan foydalanilgani fikrimizga misoldir. Albatta, Toshkent met ropolitenini uzluksiz faoliyat ko'rsatuvchi ulkan xo'jalikka qiyoslash mum kin. Faoliyatning uzluksizligi esa yangi texnika va texnologik ishlanmalarni joriy etishni taqozo qiladi. Binobarin, korxona faoliyatida mahalliylashtirish dasturining ham o'ziga yarasha o'rni bo'lsa kerak! Hozirgi kunda Toshkent metropoliteni 29 bekatni o'z ichiga oluvchi uch yo'nalish va ikki depo hamda harakat tarkibini ta'mirlash va ehtiyot qismlar chiqaruvchi depodan iborat bo'lib, uning 74

to'xtovsiz ishlashi uchun 2 mingdan ziyod ehtiyot qismlar kerak bo'ladi. Bir paytlar birgina metropo liten uchun kerak bo'lgan ehtiyot qismlar sobiq ittifoqning 250 dan ortiq sanoat korxonalaridan keltirilardi. Ayni vaqtda mahalliylashtirish dasturiga muvofiq ehtiyot qismlarni respublikamiz hududidagi yoki shahrimizdagi sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni yo'lga qo'yyapmiz. Ushbu sa'y- harakatlarning natijasi o'laroq hozirda 800 dan ziyod ehtiyot qismlar o'zimizda ish lab chiqarilib, talab- ehtiyojlarimizni qondirmoqdamiz. Albatta, shu o'rinda alohida ta'kidlab o'tish joizki, soha rivojida muhandis-texnik xodimlar va ishchi-xizmatchilarning tashabbuskorlik va yaratuvchanlik hissalari katta. Ilg'or ixtirochilar tomonidan shu kunga qadar 6 ming 200 dan ortiq texnikaviy yangiliklar amaliyotga tatbiq etilgan. K.A liev, A.Gayniev, V.Mazov, V.Pustovalov, R.Axmedjanov kabi ilg'or 75

muhandis-texnik xodimlar shular jumlasidandir. Ular doimo izlanishda. Qulay mehnat va texnik sharoitlarni yaratishga harakat qilishadi. Bunda faqat o'tgan 2008 yil natijalariga nazar tashlasak, ixtirochilik borasidagi samarali ishlarning guvohi bo'lishimiz mumkin. Xususan, o'tgan yil davomida ishlab chiqarishga 94 ta ratsionalizatorlik takliflari joriy etildi. 7 ta ixtiro bo'yicha 15.155.9 ming so'mlik iqtisodiy samaraga erishildi, ixtirochilar soni esa 106 kishini tashkil etdi va zimmamizga olgan majburiyatimiz ortig'i bilan ado qilindi. Hayotga tatbiq etil gan, katta mablag'larni tejashga imkon yaratgan eng yirik ixtirochilik takliflari sirasiga «Mingo'rik» bekati yer osti garaji yoritilishi manbai sxemasini o'zgartirish, «Mashinasozlar» stantsiyasi platformasida yoritish manbai sxe masini o'zgartirish, AS-220 signal armaturasi konstruktsiyasini o'zgartirish, metropoli ten harakat 76

tarkibi vagonlarini ko'tarish domkratlarini modernizatsiya qilish bo'yicha yangilanishlar kiradi. Bir so'z bilan aytganda, mahalliylashtirish rejasiga ko'ra 2008 yil uchun 24 nomdagi 446 dona ehtiyot qismlar ishlab chiqarish ko'zda tutilgan bo'lsa, biz 7044,84 ming so'mlik 25 nomdagi 988 dona mahsulot tayyorlashga muvaffaq bo'ldik. Metropoliten hududlarini va yo'lovchilarning xavfsiz - ligini ta'minlash maqsadida deyarli barcha stantsiyalar zamonaviy qo'riqlash vositalari, maxsus uskunalar bilan ta'minlangan, videokuzatuv tizimi bosqichma-bosqich jo riy etilmoqda. Bu jarayon muntazam davom etadi. Chunki yangi ixtirolar yangidan yangi texnologiyalarni amalda qo'llashni taqozo etadi. — Metropolitenimizning kelajagini qanday tasavvur etishimiz mumkin? — Kelajakda metropolitenning Yunusobod yo'nalishining qurilishi va boshqa 77

yo'nalishlarning rivojlanishiga daxldor masalalar birinchi navbatda yer osti qasrining ijtimoiy-iqtisodiy, moliyaviy va ulkan miqyosdagi, yirik hajmdagi loyihalarni amalga oshirishning boshqa jihatlari Toshkent shahrining bosh rejasi taraqqiyoti bilan bog'liq muhim omillarni nazarda tutadi. Shuningdek, bugungi kunda Toshkent metropolitenida yo'lovchilar, shahrimiz mehmonlariga qulayliklar yaratish maqsadida ko'p yangiliklarga qo'l urilmoqda. Masalan, ko'p sonli yo'lovchilarning taklif va qo'ng'iroqlari inobatga olinib, ularga qulaylik yaratish maqsadida Paxtakor, Chilonzor, A.Temur xiyoboni, Oybek, Toshkent, Bunyodkor, Bodomzor bekatlarida plas tik kartochkalar vositasida jismoniy shaxslarga jetonlar sotilishi uchun terminallar o'rnatildi hamda korporativ plastik kartochkalar vositasi da yuridik shaxslarga jeton lar 78

sotishni tashkil qilish maqsadida Toshkent metropoliteni boshqarmasida termi nal o'rnatildi. Kelgusida bu ishlar bosqichma-bosqich davom ettiriladi. Bulardan tashqari reklama faoliyati ham yo'lga qo'yilgan. «Toshshahartransxizmat» uyushmasi tarkibidagi «Toshtransreklama» MCHJ bilan birgalikda metropoliten harakat tarkibi vagonlari salonlarida va bekatlarning arxitekturasiga zarar yetkazmaydigan holda maxsus yoritgichli, yoritgichsiz manbalar orqali yo'lovchilarga yurtimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar va ijtimoiy turdagi reklamalar taqdim etilmoqda. Bekatlarda o'rnatilgan telemonitorlar orqali ham reklama faoliyati yo'lga qo'yilgan. Yo'lovchilarimiz bu vositalar orqali o'zlariga kerakli ma'lumotlarni olishmoqda. Xalqimizda “To'yga to'yona bilan”, degan naql bor. Mana, Mustaqilligimizning 18 yilligi hamda 79

Toshkent shahrining 2200 yillik to'ylari tobora yaqinlashib kelmoqda. Ushbu qutlug' sanalarga Toshkent metropoliteni jamoasi qanday tayyorgarlik ko'rmoqda? — Har ikkala aziz va kutlug' bayramlarni munosib kutib olish maqsadida biz ham o'zimiz tuzgan tadbir rejamizga asosan ish olib bormoqdamiz. Birinchi navbatda bekatlarga tushish-chiqish zinapoyalarini, o'tish yo'laklarini oqlash, bo'yash, yoritish moslamalarining nosozlarini almashtirish va ta'mirlash ishlari tugatilmoqda. Mustaqillik maydoni, Hamza, Bunyodkor bekatlarining plat forma va kassa hududlarini estetik ko'rinish berib ta' mirlash, metropoliten yo'nalishlari bo'yicha yer sathidagi shamollatish inshootlarining tashqi qismini oqlash, yon atroflarining tozaligini saqlash shunday ishlar sirasiga kiradi. Bayramni munosib kutib olishda met ropoliten qurilmalari 80

uskunalarini samarali ishlatish hamda poezdlar harakatining 100 foiz bajarilishini ta'minlash ham muhim o'rin tutadi. Bayram arafasida yurtdoshlarimiz, yo'lovchilarimiz va mehmonlarimizga sog'lik-salomatlik, yurtimiz tinch, osmonimiz musaffo, hayotimiz osoyishta bo'lishini tilayman. Yo'lovchilarimizga hamda poytaxtimiz mehmonlariga namunali xizmat ko'rsatishdan doimo mamnunmiz. — Mazmunli suhbat uchun tashakkur. Xalqimiz uzog'ini yaqin qilishdek savobli ishlaringizda omad doimo yor bo'lsin. 81

Похожие

Qadimgi Toshkent

O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi

Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiy, ma’naviy-madaniy taraqqiyoti

XIX - XX asr boshlarida Sharq va O’zbekistonning o’rganilishi

O’zbek xalqi davlatchiligining tarixiy asoslari va dastlabki bosqichlari