Toshkent viloyati va Angren shahri tarixi - История - Рефераты

Toshkent viloyati va Angren shahri tarixi

Загружено в:

11.09.2023

Скачано:

0

Размер:

1069.0830078125 KB

Toshkent viloyati va Angren shahri tarixi Reja: 1. Angren bugungi kunda 2. Paleolit davri qoldiqlari 3. O`rta asrlarda Toshkent viloyati

Tuman nomi Tuman markazi 1 Bekobod tumani Zafar 2 Boʻstonliq tumani Gʻazalkent 3 Boʻka tumani Boʻka (shahar) 4 Chinoz tumani Chinoz 5 Qibray tumani Qibray 6 Ohangaron tumani Ohangaron 7 Oqqoʻrgʻon tumani Oqqoʻrgʻon (shahar) 8 Parkent tumani Parkent 9 Piskent tumani Piskent 10 Quyi Chirchiqtumani Doʻstobod 11 Oʻrta Chirchiq tumani Toʻytepa 12 Yangiyoʻl tumani Gulbahor 13 Yuqori Chirchiq tumani Yangibozor (shaharcha) 14 Zangiota tumani Keles (shahar)

Toshkent viloyati — Oʻzbekiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. Respublikaning shimoli-sharqida. 1938-yil 15-yanvarda tashkil kilingan. Shimoliy va shimoli- gʻarbdan Qozogʻiston Respublikasi, shimoli-sharqdan Qirgʻiziston Respublikasi, sharqdan Namangan viloyati, janubidan Tojikiston Respublikasi, janubi-gʻarbdan Sirdaryo viloyati bilan chegaradosh. Maydoni (Toshkent shahri maydonisiz) 15,3 ming km². Aholisi (Toshkent shahri aholisisiz) 2.931 million kishidan ziyod (2022). Viloyat tarkibida 15 ta tuman (Bekobod, Boʻka, Boʻstonliq,Zangiota, Oqqoʻrgʻon, Ohangaron, Parkent, Piskent, Chinoz, Yuqori Chirchiq, Yangiyoʻl, Oʻrta Chirchiq,Qibray, Quyi Chirchiq), 17 shahar (Angren, Bekobod, Boʻka,Doʻstobod, Keles, Olmaliq, Oqqoʻrgʻon, Ohangaron, Parkent, Piskent, Toshkent, Toʻytepa, Chinoz, Chirchiq, Yangiyoʻl, Yangiobod, Gʻazalkent), 18 shaharcha (Alimkent, Boʻzsuv, Gulbahor,Zafar, Iskandar, Krasnogorsk, Nurobod, Olmazor, Salor, Tuyaboʻgʻiz, Chigʻiriq, Chorvoq, Eshonguzar, Yan gibozor, Yangi chinoz, Yangihayot,Oʻrtaovul,Qibray), 146 qishloq fuqarolari yigʻini bor. Markazi — Nurafshon shahri

Angren (forscha Ohangaron, „temirchilar“ atamasining ruscha buzilgan shakli) — Toshkent viloyatidagi shahar (1941—1946-yillarda shaharcha). Jigariston, Jartepa, Teshiktosh, Qoʻyxona qishloqlari oʻrnida bunyod etilgan. Ohangaron daryosi boʻyida. Toshkentdan 120 km janubi-sharqda. Temir yoʻl stansiyasi. Aholisi 130,0 mingdan ziyod kishi (2000). Ohangaron vodiysining togʻli qismida. Angrenni shimoli-gʻarbdan Chatqol tizmasi, janubiy- sharqdan Qurama togʻ tizmalari oʻrab turadi. 1941-yil Toshkent bilan Angren oʻrtasida 114 km li temir yoʻl oʻtkazildi. Toshkent — Angren — Qoʻqon — Namangan — Andijon — Oʻsh avtomobil yoʻli oʻtadi

Koʻlbuloq makoni — qadimgi tosh (paleolit) davriga tegishli koʻp madaniy qatlamli yodgorlik. Koʻlbuloq makoni Qizilolmasoyning Jarsoy oʻzani sohiliga joylashgan Koʻlbuloq yaqinidan (1962-yil) topilgan. Koʻlbuloq makonini arxeologik jihatdan oʻrganish ishlari 1963—83 yillarda arxeolog M. R. Qosimov tomonidan davomli, keng koʻlamda olib borilgan. Uning madaniy qatlamlari 19 m gacha chuqurlikda oʻrganib chiqilsada, qazishmalar zarang qatlam (materik) gacha yetkazilmagan. Shunga qaramay, Koʻlbuloq makoni ajdodlarimizning qad. tosh davrida bir necha yuz ming yillar davomida uzluksiz yashagan turar joy makoni boʻlib, u faqat Oʻrta Osiyoda emas, balki Oʻrta Sharq mintaqalari yodgorliklarining yoshini aniqlashda noyob tayanch yodgorlik hisoblanadi.

Koʻlbuloq makonining yuqori qatlamlari 1,5-2 m qalinlikda soʻnggi paleolit davriga oid boʻlib, u 600 m² maydonda oʻrganilgan. Qazishma chuqurlashgan sari uning maydoni qisqarib borgan. Koʻlbuloq makonining yaqin 11 m. qalinlikdagi oʻrta qatlamlari mustye davriga oid boʻlib, uning ostidan 0,7—0,8 m qalinlikdagi toza qumli loy qatlami topilgan. Uning ostidan esa 5 m qalinlikdagi ashel davriga tegishli quyi qatlam ochilgan.

OBRLIG‘, Arbilax – o‘rta asrlarda Iloq shaharlaridan biri (5-15-asrlar). Angren shahridan janubi-g‘arbda, Ohangaron daryosining chap qirg‘og‘ida, Obliq qishlog‘ining sharqiy qismida joylashgan. 1962-63 yillarda Yu.F.Buryakov tadqiq qilgan. Eng qadimgi topilmalar milodiy 5-6-asrlarga oid bo‘lsada, Obrlig‘ shahar sifatida (maydoni 80 gektar dan ziyod) 8-9-asrlarda barpo etilgan. Bu davrda ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar natijasida ko‘chmanchi turkiy qabilalar orasida tabaqalanish jarayoni sodir bo‘lgan. Obrlig‘ning tuzilishi Iloqdagi boshqa o‘rta asr shaharlaridan farqlanadi. Ark va shahriston o‘rtasida aniq bo‘linish yo‘q, hunarmandlar yashaydigan rabod esa rustoq bilan qo‘shilib ketgan, ingichka devorlar mudofaa vazifasini emas, balki ichki, qo‘riqchilik vazifasini bajargan. Shahar iqtisodiyotining ravnaqi Iloqning oltin va kumush konlari – Ko‘hisim, Qizilolmaning Obrlig‘ga yaqinligi va konlarda ma’dan qazib olish 10-11-asrlarda faollashuvi bilan bog‘liq. Obrlig‘da nodir metallar quyish ustaxonalari, temirchilik, kulolchilik, shishapazlik mahsulotlari topilgan. Hatto badavlat shaharliklar uylarida ham ko‘chmanchilar madaniyati an’analariga xos bo‘lgan, sirtiga qizil rang berilgan, bo‘rtma naqshinkor sopol buyumlar uchraydi. Arab manbalari shaharni turkiycha nom bilan atashlari bejiz bo‘lmasa kerak. Obrlig‘ Ko‘hisimdan Farg‘onaga, Kenkolning ko‘chmanchi tumanlariga, shuningdek, Iloq poytaxti – Tunkatga boruvchi tog‘ savdo yo‘lida joylashgan. 12-asrda Obrlig‘ iqtisodi konchilik ishlari qisqarishi tufayli tanazzulga yuz tutgan. 13-asr boshida shahar mo‘g‘ullar istilosi natijasida tashlandiq holatga kelgan. 14-15-asrlarda hayot Obrlig‘ning g‘arbiy qismidagina jonlangan. So‘ngra qishloq g‘arbga ko‘chgan, bu yerda 17-19-asrlarga oid qal’a xarobalari va hozirgi Obliq qishlog‘i inshootlari saqlangan

1799-yilda Qoʻqon qoʻshinlari Toshkentni qamal qildi, ammo toshkentliklarning kuchli zarbasiga uchrab orqaga qaytdi. Toshkent davlati tashqi kuchlar, ayniqsa, Qoʻqon xonlari tazyiqida boʻlsada, 20 yildan ziyod umr koʻrdi. Toshkent davlati markazlashgan davlat sifatida boʻlib, uning maʼmuriyatini „voliy viloyat“ lavozimi bilan Yunusxoʻja boshqardi. Keyinroq Yunusxoʻja „Xazrati Eshon“ unvonini olib, ayni paytda „xon“ deb ham yuritildi. Yunusxoʻja huzurida tuzilgan „xon kengashi“ga 4 daha mingboshilari, oqsoqollari va boshqalar kiritilgan. Kengashda, asosan, daha va ulus boshqaruvi hamda harbiy masalalar muhokama etilib bir yechimga kelingan. Davlatning ichki va tashqi siyosatini devonbegi, qozi va raislar amalga oshirganlar. Oʻta jiddiy masalalar: oʻgʻirlik, qotillik va boshqalarni Yunusxoʻjaning oʻzi hal etib, aybdorga tegishli jazo berilgan. Qotillarga esa oʻlim jazosi qoʻllanilgan.

Yunusxon shimolda Toshkentga tutashgan Dashti Qipchoq xududini ham tasarrufiga olib, aholisiga ziddiyatli vaqtlarda zaruriy sondagi lashkar toʻplab berish majburiyatini yuklagan. Chimkent va Sayram shaharlari, keyinchalik Turkiston shahri ham Toshkent davlati tarkibiga kiritilgan. Niyozbek, Oltintepa, Kirrabuloq, Sarapon, Temir mavzelari va boshqa oʻnlab qishloqlar Toshkentga tobe boʻlgan. 1800-yilda Toshkent davlatining chegarasi janubiy va gʻarbdan Sirdaryo boʻylab, shimoldan Turkiston va Qoratogʻ yon bagʻirlari orqali oʻtgan. Sharqda Sayram tizmasi va Ugom daryosining oʻng sohili, janubiy sharqda Chatqol Qurama togʻ tizmalarini yoqalab Sangir qishlogʻigacha choʻzilgan. Uning shimoliy va gʻarbiy hududlarida, asosan, chorvador koʻchmanchi aholi yashagan. 1797-yil maʼlumotlariga qaraganda, barcha soliq va majburiyatlardan ozod, yer va suv bilan taʼminlangan 2 ming doimiy qoraqozondan tashqari Yunusxon ixtiyorida 50—70 ming atrofida lashkar boʻlgan. Maxsus guruxlardan tuzilgan qoraqozon va lashkar navkarlari piltali miltiq, oʻqyoy, qilich va qalqon bilan qurollangan. Yunusxon qoʻshinida 20 ga yaqin toʻp boʻlgan. Oʻqlar asosan, Toshkentning oʻzida Oʻqchi mahallasida quyilgan. Toshkentning ikki ming yillik tarixi davomida oʻrni almashdi, hududi ham kengayib bordi va undagi aholi joylashuvi kichik maʼmuriy qismlar — mahallalar shaklini olgan. Mahallalar, odatda, kattakichik koʻchalar, ariq yoki jarlik kabi tabiiy toʻsiqlar orqali chegaralangan hamda jamoa boʻlib yashash zaruriyati yoki kasbkori, ijtimoiy holati, etnik tarkibi kabi belgilari asosida shakllangan. Qad. va oʻrta asr Toshkent mahallalari haqida yozma maʼlumot juda oz. Toshkent hududida 9- asrdagi shahar — Binkat (11-asrdan Toshkent)ning keyingi asrlarda kengayib borishi bilan unda mahallalar soni ham koʻpayib borgan va bulardan baʼzilarining nomlari yozma manbalarda uchraydi

Foydalanilgan adabiyotlar • V. Kostetskiy Angren kecha va bugun. N:Zarqalam-2006 • F.B. Ochildiyev Tarixiy o`lkashunoslik Toshkent-2020 • Internet saytlar

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

Похожие

O'zbekiston Respublikasi tarkibidagi Farg'ona viloyati va Furqat tumani tarixi

Qadimgi Toshkent

Toshkent – O’zbekistonning poytaxti

Nasaf va Kesh shahri muarrix sam’oniy nazdida

Qadimgi Qang’ va Davon davlatlarida davlat muassasalari tizimi