O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi - История - Рефераты

O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi

Загружено в:

05.09.2022

Скачано:

0

Размер:

50.4052734375 KB

O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi Reja: 1. O’zbekiston Respublikasi tinchliksevar tashqi siyosatining asosiy tamoyilari. 2.O’zbekistonning nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan hamkorligi. 3.MDH va Markaziy Osiyo davlatlari bilan hamkorlik. 4.O’zbekistonning rivojlangan mamlakatlar bilan hamkorlik aloqalari.

Xalqaro vaziyatning o’zgarishi. XXI asr bo’sag’asida jahon taraqqiyotining mazmuni tubdan o’zgardi. Ilgari bir-biriga qarama-qarshi bo’lgan - SSSR va AQSh yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok mavjud edi. Dunyoda «sovuq urush» siyosati hukmronlik qilardi. Butun insoniyat yadro urushi xavfi ostida yashardi. XX asrning 90-yillariga kelib, sotsialistik dunyoning yetakchisi bo’lgan ulkan imperiya - SSSR parokanda bo’ldi, sotsialistik sistema halokatga uchradi. Varshava Shartnomasi bloki tarqalib ketdi. Dunyoda yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi. Birgina SSSRning parchalanishi natijasida 15 ta mustaqil davlat, jumladan, mustaqil O’zbekiston davlati tashkil etildi. «Sovuq urush» siyosati barham topdi. Xalqaro vaziyatda tub o’zgarishlar sodir bo’lsa-da, dunyo tinchligiga tahdid soluvchi xavf-xatarlar, ziddiyatlar saqlanib qoldi. Bu quyidagi hollarda namoyon bo’lmoqda: • Turli darajada rivojlangan mamlakatlar o’rtasida ijtimoiy – iqtisodiy notenglik va ziddiyatlar yanada o’sdi. Mamlakatlar o’rtasida ilmiy-texnikaviy bilimlar, ilg’or texnologiya, erkin sarmoyalarni to’plash va joylashtirishda hamon tafovutlar katta. Dunyoning katta qismida iqtisodi zaif, aholisi qashshoq yashayotgan mamlakatlar mavjud. • Bir qator mintaqalarda, hatto bir mamlakat fuqarolari o’rtasida milliy- etnik va diniy nizolar kelib chiqib mojarolarga, qonli urushlarga aylanmoqda. Mintaqaviy mojarolar tufayli 30 milliondan ortiq odam o’zi yashaydigan joylarni tashlab, boshqa mamlakatlarga qochoq sifatida ketishga majbur bo’lgan; • Umumiy, mintaqaviy va milliy xavfsizlikka terrorizm, ayirmachilik va diniy ekstremizm tahdid qilmoqda. Xalqaro terroristlar, dinni siyosiylashtirish natijasida vujudga kelgan ekstremistlar, shu jumladan, islom fundamentalistlari odamlar o’rtasida «haqiqiy» va «soxta» dindorlik belgilari bo’yicha qarama- qarshilik chiqarishga, millatlarni parchalashga, islom sivilizatsiyasi bilan boshqa sivilizatsiyalar o’rtasida yangi qarama-qarshiliklar, mojarolar keltirib chiqarishga urinmoqdalar;

• «Sovuq urush» siyosatiga chek qo’yilishi natijasida yalpi yadro urushi xavfi kamaygan bo’lsa-da, bu turdagi ommaviy qirg’in qurollarning ko’p miqdorda saqlanayotganligi, yadro quroliga ega bo’lgan davlatlar sonining ko’payib borayotganligi dunyo uzra umumiy xavfsizlikka jiddiy tahdid bo’lib qolmoqda; • Jahon miqyosida atrof-muhitning ifloslanayotganligi, nosog’lom ekologik vaziyat, jumladan, Markaziy Osiyoda Orol dengizining qurib borishi bilan bog’liq ekologik tanglik insoniyat boshiga xavf solib turibdi; • Tobora kuchayib borayotgan korrupsiya, uyushgan jinoyatchilik, giyohvandlik, yashirin qurol oldi-sotdisi insoniyatni tashvishlantirmoqda. Bularning barchasi dunyo hali ham ilgarigidek mo’rt bo’lib turganligidan dalolat beradi. Bizni qurshab tugran olam g’oyat murakkab va muammoli bo’lib keldi, hozir ham shunday bo’lib qolmoqda. Bugungi kunda butun insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot istiqbollari xalqaro munosabatlarga bog’liq bo’lib qoldi. Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tanglik, mojaro barcha mamlakatlar va xalqlar manfaatiga daxldor bo’lib qoldi. Hatto, ayrim olingan mamlakat ichkarisidagi nizoli jarayonlarni, urushlarni bartaraf etish ham jahon hamjamiyatining vazifasiga aylandi. Davrimizning muhim xususiyati aholi talab-ehtiyojlarining g’oyat darajada o’sganligi bilan belgilanadi. Alohida olingan bir mamlakat resurslari bilan uning aholisi talablari, ehtiyojlarini to’liq qondirib bo’lmaydi. Hatto rivojlangan mamlakat uchun ham boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy, madaniy, ilmiytexnikaviy hamkorlik qilish obyektiv zaruriyat bo’lib qoldi. Hozirgi dunyoda biron-bir mamlakat, shu jumladan, O’zbekiston Respublikasi ham boshqalardan ajralgan hudud emas. Sayyoramiz yaxlit va bo’linmasdir. Shu bois, barcha mamlakatlar, xalqlar bir-biri bilan bog’langan, o’zaro aloqadadir. O’zbekiston xalqaro aloqalarni yo’lga qo’yish nuqtayi nazaridan va o’z taraqqiyot istiqbollari jihatidan qulay geografik-strategik im- koniyatlarga ega. Qadim zamonlarda Sharq bilan G’arbni bog’lab turgan Buyuk ipak yo’li O’zbekiston hududi orqali o’tgan. Bu yerda savdo yo’llari tutashgan, tashqi

aloqalar hamda turli madaniyatlar tutashib bir- birini boyitgan. Bugungi kunda ham Yevropa va Osiyoni bog’laydigan yo’llar Markaziy Osiyodan, uning o’rtasida joylashgan O’zbekistondan o’tmoqda: • Markaziy Osiyoda geografik-siyosiy jihatdan markaziy o’rin tutgan O’zbekiston ushbu mintaqada kuchlar nisbati va muvozanatini saqlash, barqarorlikni ta’minlash, hamkorlikni mustahkamlash imkoniyatlariga ega. • O’zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, suv tizimi markazida joylashgan. • Aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan mintaqada yetakchi o’rinda turadi. • Tabiiy iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral xomashyo zaxiralari va strategik materiallarga ega, dehqonchilik madaniyati rivojlangan, oziq-ovqat bilan o’zini ta’minlashga qodir. • O’zbekiston sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoqlariga ega, o’zini neft, gaz, rangli metallar bilan ta’minlabgina qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga ega. • Yurtimizning jahonga mashhur boy ma’naviy merosi bor, shu tufayli insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli o’rin egallab, dunyoning ma’naviy va siyosiy jarayonlariga ta’sir o’tkazish salohiyatiga ega. O’zbekistonda qulay imkoniyatlar bilan bir qatorda geografik-siyosiy jihatdan qiyinchiliklar tug’diruvchi omillar ham mavjud. Jumladan: • O’zbekiston Fors ko’rfazi, Kaspiy dengizi havzasi va Qrim havzasining neft va gazga juda boy konlari joylashgan yarim xalqaning strategik markazida joylashgan. Shu bois, bu hududda butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida ko’pgina yirik davlatlarning bir-biriga mos kelmaydigan manfaatlari o’zaro to’qnashmoqda; • Yana bir noqulaylik shundan iboratki, O’zbekiston etnik, demokratik, iqtisodiy va boshqa muammolar yuki ostida qolgan mamlakatlar bilan chegaradoshdir;

• Sovetlar davrida Markaziy Osiyoda, jumladan, O’zbekistonda kommunikatsiyalar nomaqbul ravishda shakllantirilgan. Janubiy yo’nalishda transport kommunikatsiyalari amalda rivoj topmagan. O’zbekiston bevosita dengizga chiqa olmaydigan, buning ustiga dengiz bandargohlaridan eng uzoqda joylashgan mamlakat. Bir necha davlatlar hududidan o’tadigan olis yo’llar, O’zbekistonning iqtisodiy aloqalarini chegaralaydi, yuk tashishni qimmatlashtirib, mahsulotlarning raqobatga bardosh berishiga salbiy ta’sir etadi; • Suv resurslarining cheklanganligi, ekologik muammolar, Orol fojiasi ham mamlakatimiz uchun noqulay omildir. Mustaqillikning dastlabki kunlaridayoq O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan puxta tashqi siyosiy yo’lni belgilash, jahon hamjamiyatiga qo’shilish, xorijiy mamlakatlar bilan siyosiy diplomatik, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy aloqalar o’rnatish masalalari dolzarb vazifa sifatida ko’ndalang bo’lib turardi. Bu osongina yechiladigan vazifalar emas edi. Masalaning murakkabligi shundan iborat ediki, Ittifoq davrida tashqi siyosat yuritish, tashqi dunyo bilan aloqa qilish, tashqi savdoni tashkil etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib borilar edi. Respublikalar esa, jumladan, O’zbekiston ham tashqi dunyodan ajralgan, to’g’ridan to’g’ri aloqa qilolmaydigan yopiq mamlakat edi. Shu bois, davlatimiz tashqi siyosat yuritish tajribasiga ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy faoliyatni biladigan kadrlarga ham ega emas edi. Respublikada bunday kadrlar tayyorlovchi birorta ham o’quv yurti yo’q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakllantirishni talab qilmoqda edi. Prezident Islom Karimovning «O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li» va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalari nazariy va amaliy jihatdan puxta asoslab berildi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 17-moddasida tashqi siyosat qoidalari qonunlashtirildi va u jahondagi ko’plab mamlakatlar bilan hamkorlik jarayonlari ortga qaytmasligining huquqiy kafolati bo’lib xizmat qilmoqda. O’zbekistonni xalqaro huquq subyekti sifatida belgilaydigan, respublikaning tashqi siyosiy va tashqi

iqtisodiy aloqalarini tartibga soladigan qonunlar qabul qilindi. «O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari to’g’risida»gi, «Chet el investitsiyalari va xorijiy investorlar faoliyatining kafolatlari to’g’risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risida»gi va boshqa qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir. Bular faol va keng ko’lamli hamkorlik uchun mustahkam huquqiy kafolat yaratib berdi. Tashqi aloqalarni ta’minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi universiteti, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo’lga qo’yildi. Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, hamkorlik yo’li asos qilib olindi. O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: - mafkuraviy qarashlardan qat’iy nazar hamkorlik uchun ochiq- lik, umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga sodiqlik; - davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish; - boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; - nizolarni tinch yo’l bilan hal etish; - kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; - inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish; - ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustuvorligi; - davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo’stliklarga kirish va ulardan ajralib chiqish; - tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;

- davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o’zaro manfaatdorlik, davlat milliy manfaatlarining ustunligi; - tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko’p tomonlama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik. Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo’lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati uni jahonda mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta’minladi. O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi nufuzli davlatlar tan oldi, ularning 130 tasi bilan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy aloqalar o’rnatildi. Toshkentda 45 mamlakatning elchixonasi, yigirmaga yaqin xalqaro tashkilot va moliyaviy muassasa vakolatxonalari faoliyat ko’rsatmoqda. Shuningdek, xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlar huzurida O’zbekistonning 46 diplomatik va konsullik vakolatxonalari ochilgan va faoliyat ko’rsatmoqda. O’zbekiston Respublikasi o’zining xohish-irodasi va taklifiga ko’ra 1992- yil 2-martda jahondagi eng nufuzli xalqaro tashkilot - Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo bo’ldi. 1993-yil 24-avgustda Toshkentda BMTning vakolatxonasi ochildi va ish boshladi. Mamlakatimiz Prezidenti I. Karimovning BMT Bosh Assambleyasining 1993-yilda bo’lgan 48-sessiyasida ishtirok etishi va unda 27-sentabrda qilgan ma’ruzasi O’zbekistonni jahonga ko’hna va yosh, navqiron davlat sifatida namoyon etdi. O’zbekiston Respublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo’yicha BMT ning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish va boshqa masalalar bo’yicha bir qator takliflar o’rtaga qo’yildi. O’zbekiston rahbariyati va BMT rahbarlarining sa’y-harakatlari natijasida O’zbekiston BMTning Xalqaro telekommunikatsiya uyushmasi, Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi, Qochoqlar ishi bo’yicha oliy qo’mitasi, Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti, Xalqaro atom energiyasi agentligi, Aholi joylashish jamg’armasi, Narkotik moddalarni nazorat qilish

dasturi, Sanoat taraqqiyoti tashkiloti, Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti singari ixtisoslashgan muassasalarga a’zo bo’ldi. O’zbekistonning tashabbusi bilan va BMT rahnamoligida 1995- yil 15- 16sentabr kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag’ishlangan Toshkent kengash-seminari bo’lib o’tdi. Xalqaro kengashda ishtirok etgan 31 davlat va 6 xalqaro tashkilotdan kelgan muxtor vakillar mintaqa xavfsizligini ta’minlash, mojarolarning oldini olish, integratsiya jarayonlarini chuqurlashtirishning ishonchli tizimini barpo etish masalalari yuzasidan o’z fikrlarini, takliflarini aytdilar. Kengash yakunida qabul qilingan Bayonot jahon xalqlarini, xususan, Markaziy Osiyo xalqlarini, turli siyosiy kuchlarni mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashga, iqtisodiy va ekologik hamkorlik tizimlarini barpo etishga chaqirdi. O’zbekistonning BMT bilan hamkorligining yorqin sahifalaridan yana biri Markaziy Osiyo mintaqasini yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish masalasida o’z ifodasini topdi. O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasi minbaridan turib so’zlagan nutqida Markaziy Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish g’oyasini ilgari surgan edi. O’zbekistonning bu tashabbusi xalqaro hamjamiyat tomonidan qo’llabquvvatlandi. 1997-yil 15-16-sentabr kunlari Toshkentda «Markaziy Osiyo-yadro qurolidan xoli zona» mavzusida xalqaro konferensiya bo’lib o’tdi. Uning ishida 56 davlat va 16 xalqaro tashkilotdan vakillar ishtirok etdi. Ushbu masala yuzasidan Markaziy Osiyo mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklarining Bayonoti imzolandi. BMTga a’zo davlatlar mazkur taklifini ko’p bor muhokama qilib, 2006-yilda ushbu masala bo’yicha shartnoma imzolashdi. 2009-yilning mart oyidan boshlab mazkur shartnoma kuchga kirdi. Markaziy Osiyo mintaqasining yadro qurolidan xoli zonaga aylanishi mazkur mintaqa xavfsizligini mustahkamladi. 2000-yil oktabr oyida Toshkentda Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash, giyohvand moddalar tijorati, uyushgan jinoyatchilik va terrorizmga qarshi kurash mavzusida xalqaro konferensiya bo’lib o’tdi. O’zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan 2001-yilda BMT Xavfsizlik Kengashining

terrorizmga qarshi kurash bo’yicha maxsus Qo’mitasi ta’sis etildi. 2002-yil 18-20- oktabr kunlari BMT Bosh kotibi Kofe Ananning, 2010-yil aprel oyida BMT Bosh kotibi Pan Gi Munning O’zbekistonga tashriflari mamlakatimizning xalqaro hamjamiyatdagi o’rni mustahkamlanib, obro’- e’tibori ortib borayotganining dalilidir. O’zbekistonning BMT homiyligidagi ta’lim, fan va madaniyat bilan shug’ullanuvchi xalqaro tashkilot - UNESCO bilan aloqalari tobora mustahkamlanib bormoqda. 1993-yil 23-oktabrda UNESCOning Parijdagi qarorgohida O’zbekistonni UNESCO ga a’zolikka qabul qilish marosimi bo’ldi. O’sha kuni Ulug’bek tavalludining 600 yilligini nishonlash UNESCO dasturiga kiritildi. 1994yil oktabrida Parijda Ulug’bek haftaligi tantana bilan o’tdi. Samarqand, Xiva va Buxoro UNESCO ning jahon madaniy qadriyatlar ro’yxatiga kiritildi. Bu ro’yxatda 411 ta obyekt bor. UNESCO Markaziy Osiyo taraqqiyotini o’rganish, tiklash va ommalashtirishga katta ahamiyat bermoqda. «Ipak yo’li - muloqot yo’li» deb nomlangan yirik tadqiqotda Markaziy Osiyoga birinchi darajali ahamiyat berildi. 1995-yil iyul oyida UNESCO qaroriga binoan Samarqandda Markaziy Osiyo tadqiqotlari xalqaro instituti tashkil etildi. UNESCO Bosh direktori Federiko Mayorning 1995-yil iyul oyida O’zbekistonga rasmiy tashrifi chog’ida mazkur institut ochildi. UNESCO bobomiz Amir Temur tavalludining 660 yilligini xalqaro miqyosda nishonlashga qaror qildi va 1996-yil oktabrda Parijda Amir Temurga bag’ishlangan bir haftalik xalqaro anjuman bo’lib o’tdi. Amir Temur tavallud topgan Shahrisabz shahri UNESCO ning madaniy qadriyatlar ro’yhatiga kiritildi. 1997-yilda jahon madaniyati durdonalaridan hisoblangan Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yillik muborak sanalari Parijda keng nishonlandi. Xalqaro anjuman va ko’rgazmalar o’tkazildi. Bu O’zbekiston va UNESCO o’rtasidagi hamkorlikning yana bir yorqin ifodasi bo’ldi. 1997-yil 19-20-oktabr kunlari Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi, 2002-yilda Termiz shahrining 2500 yilligi va Shahrisabz shahrining 2700 yilligi munosabati bilan bo’lib o’tgan ulkan

tantanalarda BMT, UNESCO va boshqa ko’plab xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlarning elchilari va vakillari, bir qator mehmonlar ishtirok etdilar. O’zbekiston BMT doirasidagi ixtisoslashgan muassasalar -Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro mehnat tashkiloti, Jahon intel- lektual mulk tashkiloti, Xalqaro bolalar jamg’armasi (VNlSEF), Xalqaro pochta ittifoqi, Elektr aloqasi bo’yicha xalqaro ittifoq, Jahon meteorologiya tashkiloti, Xalqaro Olimpiada Qo’mitasi, Xalqaro avtomobilchilar ittifoqi va boshqa tashkilotlarning a’zosi sifatida ular bilan hamkorlik qilmoqda. O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga, uning jahon hamjamiyati bilan integratsiyalashuviga xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar - Xalqaro valuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki ham ko’maklashmoqda. Xalqaro savdo markazi (YuNKTAD), Tariflar va savdo Bosh bitimi (GATT) bilan hamkorlik qilinmoqda. O’zbekiston 1992-yil fevral oyida dunyoda tinchlikni mustahkamlash, inson huquqlarini himoya qilish bo’yicha katta tadbirlarni amalga oshirayotgan nufuzli xalqaro tashkilot -Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti - YXHTga a’zo bo’lib kirdi. I.Karimovning 1992-yil 9-10-iyulda bo’lgan Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining majlisida ishtirok etishi, unda nutq so’zlashi va Kengashning 10-iyulda bo’lgan majlisiga raislik qilishi O’zbekistonning jahon hamjamiyatida munosib o’rin egallaganligining dalilidir. I. Karimov o’z nutqida u yoki bu mintaqada tinchlik va barqarorlikni buzishi mumkin bo’lgan mojarolar yaqinlashuvining oldini olish, mojarolarga yo’l qo’ymaslik muammolari bilan shug’ullanuvchi mexanizmni vujudga keltirish, tashkilot qabul qilayotgan hujjatlarning ta’sirchanligini oshirish, hujjatlar mojarolarni oldini olish, yo’l qo’ymaslik ruhida bo’lishini ta’minlash takliflarini ilgari surdi. 1999-yil noyabr oyida bo’lgan YXHTning Istanbul sammitida Islom Karimovning xalqaro terrorchilikka qarshi kurashuvchi xalqaro markaz tuzish haqidagi taklifi ham ma’qullandi. 1996-yil fevral oyida O’zbekiston bilan Yevropa Ittifoqi o’rtasida hamkorlik o’rnatish bo’yicha muzokaralar bo’ldi. Shu yil iyul oyida Florensiya

shahrida Yevropa Ittifoqi bilan O’zbekiston o’rtasida sherikchilik va hamkorlik to’g’risida Bitim imzolandi. Bu hujjat O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi va unga a’zo bo’lgan mamlakatlar bilan o’zaro munosabatlarining huquqiy negizi bo’lib siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy aloqalar uchun keng imkoniyatlar ochdi. Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlik O’zbekistonning xavfsizligi va taraqqiyotini ta’minlovchi muhim omillardan biri bo’lib xizmat qilmoqda. O’zbekiston mustaqil davlat sifatida sayyoramiz ozon qatlamini muhofaza qilish bo’yicha Vena Konvensiyasiga, ozon qatlarnini kamaytiradigan moddalar haqidagi Monreal Protokoliga, atrof-muhitga ta’sir etuvchi vositalarni harbiy yoki boshqa dushmanlik maqsadida qo’llashni taqiqlovchi Konvensiyaga, Yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi shartnomaga qo’shilgan. Shunday qilib, O’zbekiston jahon hamjamiyatiga qo’shildi, xalqaro va mintaqaviy muammolarni hal qilishda, umumiy va mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashda faol qatnashayotgan nufuzli davlat darajasiga ko’tarildi. 1996- yilda Shanxayda, 1997-yilda Moskvada bo’lib o’tgan Xitoy, Rossiya, Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston davlat rahbarlarining sammitlarida harbiy sohada hamda chegara hududlarida o’zaro ishonchni mustahkamlash, qurolli kuchlarni qisqartirish to’g’risida shartnomalar imzolangan edi. Shu tariqa, «Shanxay forumi» yoki «Shanxay beshligi» tashkiloti tuzilgan edi. 2001-yil 14-15-iyun kunlari Xitoyda navbatdagi Shanxay sammiti bo’lib o’tdi. Uning ishida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov qatnashdi va O’zbekistonning «Shanxay forumi»ga to’la huquqli a’zo bo’lishi to’g’risida bayonot imzolandi. O’zbekistonning «Shanxay forumi»ga kirishi munosabati bilan uning nomi Shanxay hamkorlik tashkiloti - ShHT, deb o’zgartirildi. O’zbekiston uning asoschilaridan biri bo’ldi. 2001-yil iyunda bo’lgan sammit yakunida Shanxay hamkorlik tashkilotini tuzish to’g’risida deklaratsiya hamda terrorchilik, ayirmachilik va ekstremizmga qarshi kurash borasidagi Shanxay konvensiyasi imzolandi.

2002-yil 6-7-iyun kunlari ShHTga a’zo mamlakatlar davlat boshliqlarining Sankt-Peterburg shahrida navbatdagi sammiti bo’lib o’tdi. Muzokaralar yakunida ShHTga a’zo davlatlar rahbarlarining Deklaratsiyasi , tashkilotning ta’sis hujjati - ShHT Xartiyasi , ShHTga a’zo davlatlar o’rtasida Mintaqaviy antiterror tuzilmasi haqidagi bitim imzolandi. 2003-yil 29-may kuni Moskvada bo’lib o’tgan sammitda ShHT ning doimiy amal qiluvchi idoralari - Pekinda Kotibiyat va Toshkentda Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi (MATT) ijroiya Qo’mitasini ishga tushirishga qaror qildi. Bu tashkilotlar 2004-yil yanvardan boshlab ish boshladilar. 2004-yil 17-iyun kuni Toshkentda ShHTga a’zo davlatlar rahbarlarining sammiti bo’lib o’tdi. Unda ikki asosiy masala - xavfsizlik va savdo-iqtisodiy hamkorlik bo’yicha muzokaralar bo’ldi. Sammitda 2004-yil mart oyida O’zbekistonning Toshkent shahri, Buxoro va Toshkent viloyatlarida sodir etilgan terrorchilik harakati nafaqat O’zbekiston, balki butun Markaziy Osiyo mintaqasida vaziyatni izdan chiqarishga qaratilganligi qayd etildi. Butun dunyoda terrorchilik kuchayib, yadroviy, kimyoviy, biologik, elektron terrorchilik xavfi paydo bo’lganligi, terrorchilarning bazalarini yo’qotish, odamlarning ongini zaharlaydigan, terrorchilikni moliyalashtiradigan markazlarga qarshi keskin kurash olib borish zarurligi ta’kidlandi. Shu bois, Toshkentda tashkil etilgan MATT zimmasiga axborot almashish, chegara va bojxona qo’mitalarining, maxsus xizmatlarning hamkorligini muvofiqlashtirish, shu orqali terrorchilikning oldini olish vazifasi yuklangan. ShHTning Toshkent sammitida savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish masalasiga alohida e’tibor berildi. Sammitda ShHTga a’zo mamlakatlarni xavfsizlik orqali hamkorlik sari boshlaydigan tashkilotdir, deb ta’kidlandi. Sammitda iqtisodiy hamkorlikning quyidagi yo’nalishlarini rag’batlantirishga kelishib olindi: • transport infratuzilmasini rivojlantirish; • tabiiy mineral xomashyo zaxiralarini o’zlashtirish;

• suv-energetika zaxiralaridan unumli foydalanish; • ekologiyaga oid masalalar, xususan, ichimlik suvi muammolarini hal qilish; • fan-texnika va yuqori texnologiya, energetika sohalarida integratsiyalashish; • investitsiyalar xavfsizligini kafolatlaydigan huquqiy poydevor yaratish, bu sohadagi to’siq va muammolarni bartaraf etish. Xitoy Xalq Respublikasi raisi Xu Tszintao Xitoy hukumati ShHT doirasadagi iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga 900 mln AQSh dollari miqdorida kredit ajratishini ma’lum qildi. Sammit yakunida Toshkent deklaratsiyasi, ShHT ning vakolatlari va immunitetlari to’g’risidagi konvensiya, Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik to’g’risidagi bitim, tashkilot va uning organlari faoliyatiga doir hujjatlar - jami o’nta hujjat imzolandi. 2010-yil 11-iyun kuni Toshkentda ShHT Davlat rahbarlari Kengashining navbatdagi 10-majlisi bo’lib o’tdi. Davlat rahbarlari ko’p tomonlama va o’zaro hamkorlikni rivojlantirish, dolzarb mintaqaviy va xalqaro masalalar, muammolar bo’yicha fikr almashdilar. Sammitda iqdisodiy hamkorlikni rivojlantirish va mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlash masalalariga alohida e’tibor berildi. Muzokaralar yakunida ShHT Davlat rahbarlarining deklaratsiyasi, ShHTga a’zolarni qabul qilish tartibi to’g’risida Nizom, ShHTning Toshkentda faoliyat yurtuvchi Mintaqaviy aksilteror tuzulmasi kengashining 2009-yildagi faoliyatiga doir hisobot tasdiqlandi, ShHTga a’zo davlatlar hukumatlari orasida qishloq xo’jaligi sohasida va jinoyatchilikka qarshi kurashda hamkorlik to’g’risida bitimlar imzolandi. Xulosa qilib aytganda, O’zbekiston tarixan qisqa vaqtda dunyo hamjamiyati tomonidan e’tirof etildi. Nufuzli xalqaro tashkilotlarga a’zo bo’ldi.

1991-yil 8-dekabrda Minskda uch slavyan respublikasi - Rossiya, Ukraina, Belorus rahbarlari - B.Yelsin, L.Kravchuk S.Shushkevichlarning uchrashuvi bo’ldi. O’sha kuni Belovejskoe Pushcheda uch davlat boshliqlari Mustaqil Davlatlar hamdo’stligi (MDH)ni tuzish to’g’risida Shaitnoma imzoladilar. Shartnomada yagona iqtisodiy makon, yagona valuta va moliya-bank sistemasi bo’ladi, fan, ta’lim, madaniyat va boshqa sohalarda hamkorlik qilinadi, tashqi siyosat, armiya sohasidagi siyosat kelishilgan holda yuritiladi, deb belgilangan edi. Hujjatda SSSRning mavjudligi va SSSR Konstitutsiyasi to’xtatiladi, deb e’lon qilindi. Ukraina, Belorussiya, Rossiya parlamentlari MDHni tuzish haqidagi shartnomani ratifikatsiya qildilar va 1922-yil 30-dekabrdagi SSSRni tuzish to’g’risidagi shartnomani bekor qildilar. Qozog’iston, O’zbekiston, Qirg’iziston, Tojikiston va Turkmaniston Prezidentlari MDHga uni ta’sis etuvchilar rolida kirishga tayyor ekanligini bildirdilar. 1991-yil 21-dekabrda Almati shahrida Rossiya (B.Yelsin), Ukraina (L.Kravchuk), Belorus (S.Shushkevich), Qozog’iston (N.Nazarboyev), O’zbekiston (I.Karimov), Qirg’iziston (A.Akayev), Tojikiston (R.Nabiyev), Turkmaniston (S.Niyazov), Ozarbayjon (A.Mutalibov), Armaniston (TerPetrosyan), Moldaviya (M.Snegur) davlat boshliqlarining kengashi bo’ldi. O’sha kuni 11 davlat boshliqlari Belovejskoye Pushche shartnomasi yuzasidan protokolni imzolab, «Teng huquqli va ahdlashayotgan oliy tomonlar» maqomida MDH muassisi bo’ldilar. Kengashda Almati Deklaratsiyasi qabul qilindi. Deklaratsiyada quyidagilar haqida bayonot berildi: • Hamdo’stlik qatnashchilarining o’zaro aloqalari ular o’rtasidagi tenglik asosida tuziladigan bitimlar hamda bitimlarda belgilangan tartiblar doirasida faoliyat yuritadigan muvofiqlashtiruvchi muassasalar orqali amalga oshiriladi.  MDH davlat ham emas, davlatlar ustidagi tuzilma ham emas. • Xalqaro strategik barqarorlikni va xavfsizlikni ta’minlash maqsadida harbiy-strategik kuchlarning birlashgan qo’mondonligi va yadro quroli ustidan yagona nazorat saqlab qolinadi.

• MDH ochiqdir, uning barcha a’zolari roziligi bilan sobiq SSSR ning a’zolari va boshqa davlatlar ham unga qo’shilishi mumkin. • Umumiy iqtisodiy makonni, umumiy bozorni vujudga keltirishda va rivojlantirishda hamkorlik qilishga sodiqlik tasdiqlanadi. • MDHning tuzilishi bilan SSSRning mavjudligi to’xtatiladi. • Hamdo’stlik qatnashchilari o’z Konstitutsiyalaridagi tartib, qoidalarga binoan sobiq SSSR ning shartnomalari va bitimlaridan kelib chiqadigan xalqaro majburiyatlarining bajarilishiga kafolat beradilar. • MDH qatnashchilari mazkur Deklaratsiya qoidalariga og’ishmay rioya etish majburiyatini oladilar. • MDH kengashlarini tayyorlash bo’yicha ishchi guruhini tuzish to’g’risida protokol imzolandi. Shu tariqa, Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkil topdi. 1993-yil yanvarda Minskda MDH Davlatlari boshliqlarining navbatdagi kengashi bo’ldi. Unda MDHning Nizomi imzolandi va MDHning huquqiy rasmiylashtirish jarayoni yakunlandi. 1991-1999-yillarda MDH davlat boshliqlarining 25-mart kengashi bo’lib, ularda hammasi bo’lib iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy-siyosiy, tashkiliy va umumiy sohalarga oid 1300 ga yaqin masalalar muhokama etilib, tegishli hujjatlar imzolandi. Hamdo’stlik mamlakatlarining iqtisodiy va madaniy aloqalari katta mashaqqatlar va sekinlik bilan mustahkamlanib bordi. Qabul qilingan hujjatlarning aksariyati qog’ozda qolib ketdi. Bunga sabab tomonlarning muammolarni yechishni istamayotganida emas, aksincha, o’zaro hamkorlik teng huquqli asosda, har bir mamlakatning milliy manfaatlarini hisobga olgan holda yuritilishiga intilayotganligi bilan bog’liq edi. O’tgan yillar davomida erishilgan ahdlashuvlarni amalga oshirishning samarali mexanizmi yaratilmadi, o’zaro hisob-kitoblar muvofiqlashtirilmadi. 2001-yil 29-30-noyabr kunlari Moskvada MDH tashkil etilgan kunning 10 yilligiga bag’ishlangan yubiley sammiti bo’lib o’tdi. Sammit qatnashchilari

Afg’onistondagi voqealar to’g’risida bayonot qabul qildilar. Bayonotda aksilterror operatsiyasi ijobiy baholandi. Yubiley sammitida yana bir hujjat - MDH tuzilganining 10 yilligi munosabati bilan Bayonot imzolandi. Bayonotda 10 yil davomida rejalashtirilgan hamma tadbirlar ham amalga oshmagani ta’kidlandi. Hamdo’stlik barcha a’zo mamlakatlar xalqlari farovonligini oshirish yo’lida salohiyatga ega ekanligi, undan foydalanish zarurati e’tirof etildi. MDHning faoliyati guvohlik beradiki Hamdo’stlikning tashkil etilishi foydali bo’ldi. Hamdo’stlik SSSR parchalangan paytda qanday kerakli tashkilot bo’lgan bo’lsa, bugungi kunda ham shunday xizmat qilmoqda. Sobiq Ittifoq parchalangach, yuzaga kelgan mustaqil davlatlarning bir-biriga bog’langan iqtisodiyotini to’ldirib turish zarur edi. Hamdo’stlik mana shunday to’ldiruvchilik rolini bajardi, nizo, janjal chiqishiga yo’ l qo’ymadi. O’zbekiston 2013-yil 31 may kuni MDH doirasida Erkin savdo zonasini tashkil etish shartnomasiga qo’shildi. Bu biznesni yuritish, tovarlar sotish imkoniyatini kengaytirmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 2013- yil oktabr oyida bo’lib o’tgan MDH davlat rahbarlari kengashida so’zlagan nutqida ta’kidlaganidek, bugungi kunda ham Hamdo’stlik, unga a’zo davlatlarning izchil rivojlanishi, barqarorligi va xavfsizligiga rahna solish mumkin bo’lgan tahdid va xatarlarga o’z vaqtida, munosib javob qaytarish, sobiq ittifoq hududida fuqarolarning muloqot qilish ushun maqbul yondashuv va muvofiqlashtirilgan amaliy chora-tadbirlarni ishlab chiqish borasida keng imkoniyatlar yaratilmoqda. 1 O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatida hamdo’stlik mamlakatlari bilan ikki tomonlama hamkorlikni yo’lga qo’yish va rivojlantirish alohida o’rin tutadi. Ikki tomonlama hamkorlik, deganda ikki davlat o’rtasidagi, ya’ni O’zbekistonning boshqa bir mamlakat bilan davlatlararo aloqalarni yo’lga qo’yish va chuqurlashtirish jarayoni tushuniladi. O’zbekiston Rossiya Federatsiyasi bilan davlatlararo munosabatlar o’rnatish va uni rivojlantirishga alohida ahamiyat berib kelmoqda. 1 Xalq so‘zi gazetasi, 2013-yil 29- oktabr soni

1992-yil 30-mayda I.Karimov boshliq O’zbekiston delegatsiyasining Rossiyaga davlat tashrifi paytida O’zbekiston Respublikasi bilan Rossiya Federatsiyasi o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari, do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma imzolandi. Shartnoma ikki davlat o’rtasida har tomonlama hamkorlikni yo’lga qo’yish va rivojlantirishga huquqiy asos soldi. Ikki davlat o’rtasida diplomatik aloqalar o’rnatildi, elchixonalar ochildi. Rossiya Federatsiyasi Prezidenti B.Yelsinning 1993-yil mart oyida O’zbekistonga tashrifi paytida O’zbekiston va RF o’rtasida madaniyat, fan va texnika, ta’lim, sog’liqni saqlash, axborot, sport va turizm sohasida hamkorlik qilish to’g’risida bitimlar imzolandi. V.Putinning Rossiya Prezidenti etib saylanishi Rossiya va O’zbekiston o’rtasidagi hamkorlikni yangi bosqichga ko’tardi. V.Putin qisqa muddatda O’zbekistonga ikki marta - 1999-yil 10-11 -dekabrda va 2000-yil 18-19-may kunlarida davlat tashrifi bilan keldi. Tashrif davomida ikki mamlakat Prezidentlari va rasmiy delegatsiyalari o’rtasida savdo-iqtisodiy aloqalarni yanada kengaytirish, harbiy va harbiy-texnikaviy hamkorlik, xavfsizlik, jumladan, Afg’onistondagi vaziyatni barqarorlashtirish, xalqaro terrorchilikka qarshi birgalikda kurashish va boshqa masalalar muhokama qilindi. Dekabrdagi uchrashuvda «O’zbekiston bilan Rossiya o’rtasida harbiy va harbiytexnikaviy hamkorlikni yanada chiiqurlashtirish to’g’risida shartnoma» imzolangan bo’lsa, may oyidagi muzokaralar nihoyasida ikki mamlakat hukamatlari o’rtasida «O’zbekiston Respublikasi ma’muriy-hududiy tuzilmalari bilan Rossiya Federatsiyast subyektlari o’rtasida hamkorlikni kengaytirish to’g’risida bitim», «Xalqaro avtomobil qatnovi to’g’risida bitim» imzolandi. Shu tariqa, O’zbekiston bilan Rossiya o’rtasidagi o’zaro manfaatli aloqalar yangicha mazmun kasb etmoqda. Ikki mamlakat o’rtasida turli maqsadlarga yo’naltirilgan 150 ta hujjatlar imzolangan. O’zbekiston bilan Rossiya o’rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 2000 - yilda 1 mlrd AQSh dollarini tashkil etdi. O’zbekistonda 527 ta O’zbekiston - Rossiya qo’shma korxonasi, shuningdek, Rossiya Federatsiyasi firma va kompaniyalari

ro’yxatga olingan. Rossiyada esa O’zbekiston sarmoyasi ishtirokida tuzilgan 293 ta qo’shma korxona mavjud. O’zbekiston Rossiyadan mashinalar va jihozlar, kimyo mahsulotlari va plastmassa, qora metall va boshqa tovarlar sotib olib, Rossiyaga turli mashina va jihozlar, paxta tolasi, oziq- ovqat mollarini eksport qiladi. O’zbekiston Prezidenti I.Karimovning 2001-yil 3-5-may, 2004 - yil aprel oylarida Rossiyaga tashrifi va Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V.Putinning 2004- yil iyun oyida O’zbekistonga tashrifi ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlikni yangi pog’onaga ko’tardi. 2004-yil 16-iyunda O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi o’rtasida strategik sherikchilik to’g’risida bitim imzolandi. Mazkur bitim o’ zaro xavfsizlikni ta’minlash, iqtisodiy va gumanitar sohalarda hamkorlikni kengaytirishga xizmat qilmoqda. 2005-yil 14-noyabrda imzolangan ittifoqchilik munosabatlari to’g’risida shartnoma hujjatlari o’zaro xavfsizlikni ta’minlash, global tahdidlarga qarshi harakat qilish, siyosiy, iqtisodiy va gumanitar sohalardagi hamkorlikni kengaytirishga qaratilgan mustahkam poydevor bo’lib xizmat qiladi. «O’zbek neftgaz» milliy xolding kompaniyasi bilan «Lukoyl» neft kompaniyasi OAJ hamda «Gazprom» ochiq aksiyadorlik jamiyati o’rtasida mahsulot taqsimotiga oid bitim imzolandi. Bu hujjat Rossiya tomonidan O’zbekiston yoqilg’i -energetikasi sohasiga qariyb 2,5 mlrd. AQSh dollari miqdorida investitsiya kiritishni nazarda tutadi. Ikki mamlakat o’rtasidagi o’zaro tovar ayriboshlash hajmi 2004-yilda 1 mlrd 642 mln AQSh dollarini tashkil etgan bo’lsa, 2013-yilda 7 mild AQSh dollardan oshdi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2010-yil 19-20 aprel kunlari Rossiyaga tashrifi jarayonida harbiy-texnik, bojxona, madaniy- gumanitar sohalarda hamkorlik qilish bo’yicha hujjatlar imzolandi. Ikki davlat o’rtasida turli sohalardagi munosabatlar 276 hujjat asosida amalga oshirilmoqda. 2010- yilda O’zbekistonda 843 ta O’zbek-Rossiya qo’shma korxonasi, Rossiyada esa o’zbekistonlik sheriklar ishtirokida 385 ta qo’shma korxonalar faoliyat ko’rsatdi.

2013-tilda O’zbekiston Rossiyalik ishbilarmonlar bilan hamkorlikda 900 ga yaqin qo’shma korxona faoliyat yuritdi, ularning 150 dan ortig’i to’la Rossiya sarmoyasi asosida tuzilgan. Rossiyaning 2000-2014-yillarda O’zbekiston iqtisodiyotiga kiritgan investitsiyalari hajmi 8 milliard dollarni tashkil etadi. O’zbekiston-Rossiya o’rtasidagi munosabatlar tom ma’nodagi teng huquqlilik, o’zaro manfaatdorlik, bir-birlarining suvereniteti, hududiy yaxlitligi va manfaatlarini hurmat qilish tamoyillari asosida chuqurlashib bormoqda. O’zbekiston tashqi siyosatining muhim yo’nalishlaridan biri Markaziy Osiyodagi yangi mustaqil davlatlar - Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston, Turkmaniston bilan hamkorlik, do’stlik aloqalarini mustahkamlashga qaratilgan. Mintaqadagi beshta davlat o’rtasida o’xshash jihatlar ko’p. Tariximiz, madaniyatimiz, tilimiz, dilimizning birligi, tomirlarimizning tutashib ketganligi bu mamlakatlar xalqlarini bir-biriga yanada yaqinlashtirishning zaminidir. Markaziy Osiyo davlatlari Prezidentlarining uchrashuvi 1991 -yil 13- 15avgust kunlarida Toshkent shahrida bo’ldi. Unda uchrashuv yakunlari xususida Axborot hamda O’rta Osiyo va Qozog’iston respublikalararo Maslahat kengashini tuzish to’g’risida bitim imzolandi. Maslahat kengashining vazifasi beshta mamlakat o’rtasida iqtisodiy hamkorlik qilish uchun shart-sharoit yaratishdan, bozor munosabatlariga o’tishda mintaqa manfaatlarini himoya qiluvchi kelishilgan siyosat yuritishdan, iqtisodiyotning umumiy muammolarini hal etishga yagona yondashuvlarni ishlab chiqishdan iborat, deb belgilandi. 1993-yil 4-yanvarda I.Karimov tashabbusi bilan Toshkentda O’rta Osiyo Respublikalari va Qozog’iston Prezidentlarining yig’ilishi bo’lib o’tdi. Unda Markaziy Osiyo atamasi tilga olindi va bundan keyin Markaziy Osiyo, deganda O’rta Osiyo respublikalari va Qozog’iston tushuniladigan bo’ldi. Uchrashuv qatnashchilari mintaqa davlatlaridagi siyosiy va iqtisodiy ahvolni muhokama qildilar. Mintaqa mamlakatlari o’rtasidagi ikki tomonlama va ko’p tomonlama shartnomalar, savdo-iqtisodiy bitimlar qanday bajarilayotganligi tahlil etildi. Orolni saqlab qolish xalqaro jamg’armasini tuzish to’g’risida qaror qabul

qilindi. Jamg’arma majlislarini Qizil O’rda, Nukus va Toshhovuzda o’tkazish zarur, deb topildi. Besh davlat boshliqlari hamkorlik haqidagi bitimni imzoladilar. 1993-yil mart oyida Qizil O’rdada Markaziy Osiyo davlatlari boshliqlarining Rossiya davlat delegatsiyasi ishtirokida anjumani bo’lib o’tdi. Anjumanda Orol dengizi va Orolbo’yi muammolarini hal etish, Orol mintaqasi ekologiyasini sog’lomlashtirish va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlash sohasida birgalikda qilinadigan harakatlar to’g’risida bitim imzolandi. Orol dengizi havzasi muammolari bilan shugullanuvchi Davlatlararo kengash tuzildi. Orolni qutqarish xalqaro jamg’armasi ta’sis etildi. 1993-yil avgustda Nukusda Orol dengizi havzasi muammolari bilan shug’ullanuvchi Davlatlararo kengash va Orolni qutqarish xalqaro jamg’armasining qo’shma majlisi bo’ldi. 1994-yil 11-yanvarda Nukusda Markaziy Osiyo mamlakatlari boshliqlarining Rossiya Federatsiyasi davlat delegatsiyasi (Yuriy Yakovlev, RF Bosh .vaziri o’rinbosari) ishtirokida konferensiyasi bo’lib o’tdi. Konferensiyada Orol dengizi havzasidagi ahvol bilan bog’liq ko’pgina masalalar, Orolni qutqarish xalqaro jamg’armasi mablag’lari qanday to’planayotgani muhokama qilindi, faoliyati ma’qullandi. Ekologik vaziyatni yaxshilash yuzasidan yaqin 3-5 yil ichida bajarilishi lozim bo’lgan muayyan vazifalar belgilandi. Orol dengizini qutqarish bo’yicha Davlatlararo kengash Nizomi tasdiqlandi hamda uning ijroiya organining rahbari tayinlandi. Bu masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilindi. 1994-yil 30-aprelda Cho’lponota shahrida O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston o’rtasida yagona iqtisodiy makon tuzish to’g’risida uch tomonlama shartnoma imzolandi. O’zbekiston, Qozog’iston va Qirg’iziston Prezidentlarining 1994-yil iyul oyi boshida Almati shahrida bo’lib o’tgan uchrashuvida o’zaro integratsiyani kuchaytirish bo’yicha, Markaziy Osiyo hamkorlik va taraqqiyot bankini tuzish to’g’risida bitimlar imzolandi. Tomonlar Davlatlararo kengash hamda uning doimiy ijroiya organini, shuningdek, Bosh Vazirlar kengashi, Tashqi

ishlar vazirlari kengashi, Mudofaa vazirlari kengashini ta’sis etdilar. O’zbekiston, Qozog’iston va Qirg’izision o’rtasida Markaziy Osiyo hamkorlik va taraqqiyot banki tashkil etildi. Shu tariqa, Markaziy Osiyo iqtisodiy hamjamiyati (MOIH) tashkil topdi. 1995-yil 15-dekabrda Jambulda Qozog’iston, Qirg’iziston va O’zbekiston Respublikalari Davlatlararo kengashining navbatdagi majlisi bo’ldi. Prezidentlar 2000-yilgacha bo’lgan iqtisodiy integratsiya va birinchi navbatda sarmoya sarflanishi lozim bo’lgan loyihalar dasturlarini hayotga joriy etish, kommunikatsiya tarmoqlarini rivojlantirish masalalarini muhokama etdilar. Integratsiya dasturida 53 ta loyihalar ishlab chiqildi. BMT rahnamoligida harakat qiladigan Qozog’iston, Qirg’iziston va O’zbekiston Respublikalarining tinchlikni saqlash kollektiv batalyonini tashkil qilish haqida qaror qabul qilindi. Uch davlatning tinchlikni saqlash kollektiv batalyoni shakllantirildi. 1997-yil 9-10-yanvar kunlari Bishkekda O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston davlat boshliqlarining kengashi bo’lib unda uch qardosh davlatlar o’rtasida abadiy do’stlik haqida shartnoma imzolandi. Bu hujjatda o’zbek, qozoq, qirg’iz xalqlarining orzu-niyatlari o’z ifodasini topdi. Mazkur shartnoma uch qardosh davlat xalqlarining iqtisodiy, siyosiy, madaniy, ilmiy-texnikaviy hamkorligini yangi asoslarda rivojlantirishga yo’naltirdi. 1997-yil 12-dekabr kuni Qozog’iston Respublikasining yangi poytaxti - Ostona shahrida Qozog’iston, Qirg’iziston va O’zbekiston Prezidentlarining kengashi bo’lib o’tdi. Kengashda uch mamlakat o’rtasida energetika, suv zaxiralaridan oqilona foydalanish, oziq- ovqat ta’minoti, kommunikatsiya hamda mineral xomashyo zaxiralarini o’zlashtirish va qayta ishlash sohalari bo’yicha xalqaro konsorsiumlar tuzish to’g’risida muzokara bo’ldi. Prezidentlar xalqaro konsorsiumlar tuzish bo’yicha uch mamlakat hamkorligi tamoyillari konsepsiyasini ma’qulladilar. 1998-yilda Tojikiston Respublikasi Markaziy Osiyo iqtisodiy hamjamiyatiga a’zo bo’lib kirdi. 2000-yil 20-21-aprel kunlari Toshkentda O’zbekiston, Qozog’iston,

Qirg’iziston va Tojikiston Respublikalari Prezidentlarining uchrashuvi bo’lib o’tdi. Uchrashuvda mintaqaviy hamkorlik va mamlakatlararo munosabatlarga doir masalalar muhokama qilindi. To’rt mamlakat rahbarlari terrorchilik, siyosiy va diniy ekstremizm, xalqaro uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash va mintaqa davlatlariga tahdid soladigan boshqa xavf-xatarning oldini olishga qaratilgan hamkorlik to’g’risida shartnoma imzoladilar. 2001- yil 28-dekabr kuni Toshkentda MOIH davlatlari boshliqlarining navbatdagi kengashi bo’lib o’tdi. Kengashda hamkorlikni rivojlantirish, mintaqada barqarorlik va xavfsizlikni ta’minlash masalalari muhokama qilindi. Mazkur kengashda MOIH tashkiloti faoliyatini to’xtatishga qaror qilindi. Islom Karimov taklifiga binoan MOIH negizida Markaziy Osiyo Hamkorligi Tashkiloti (MOHT), deb qayta tuzishga kelishib olindi. 2002-yil 28-fevral - 1-mart kunlari Almati shahrida Markaziy Osiyo davlatlari boshliqlarining uchrashuvi bo’lib o’tdi. Muzokaralar yakunida Prezidentlar tomonidan Markaziy Osiyo Hamkorligi tashkiloti huquqiy jihatdan rasmiylashtirildi. MOHT ning raisi etib Islom Karimov saylandi. Mazkur tashkilot endi nafaqat iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish, shuningdek, siyosiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa turdagi aloqalar ko’lamini kengaytirish masalalari bilan shug’ullanadi. Har bir a’zo mamlakatdan bevosita davlat rahbariga hisobot berib turadigan bittadan muvofiqlashtiruvchi vakil tayinlandi. 2004-yil 28-may kuni Ostona shahrida MOHT tashkilotiga a’zo mamlakatlar davlat rahbarlarining sammiti bo’lib o’tdi. Unda tashkilot qamragan mintaqada xavfsizlikni mustahkamlash, umumiy bozor barpo etish masalalari muhokama etildi. Muzokaralar yakunida O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston Prezidentlarining qo’shma bayonoti MOHTga a’zo mamlakatlar o’rtasida televideniye va radio dasturlarini o’zaro tarqatish to’g’risida bitim imzolandi. 2005-yil 6-7-oktabr kunlari Sankt-Peterburg shahrida bo’lib o’tgan MOHT Davlat rahbarlarining sammitida o’tgan davrda amalga oshirilgan ishar

sarhisob qilindi. Kengashda Markaziy Osiyo umumiy bozorini barpo etish konsepsiyasi tasdiqlandi. O’zbekiston Prezidenti taklifiga binoan MOHT bilan Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati (YeOIH) ni birlashtirishga kelishib olindi. Negaki, ikki tashkilotning maqsad va vazifalari deyarli bir-biriga yaqin edi. Rossiya, Belorus, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston o’rtasida 1995yilda tuzilgan Bojxona ittifoqi negizida Yevroosiya iqtisodiy hamjamiyati tashkil topgan edi. YeOIHning 2006-yil 24- 25-yanvar kunlari Sankt-Peterburg shahrida bo’lib o’tgan sammitida O’zbekiston unga a’zo bo’lib kirdi. Mazkur sammitda O’zbekistonning Yevrosiyo iqtisodiy hamjamiyatini ta’sis etish to’g’risidagi shartnomaga qo’shilishi to’g’risidagi protokol, «YeOIHni ta’sis etish to’g’risidagi shartnomaga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida» qarorlar imzolandi. YeOIH a’zo mamlakatlar o’rtasida integratsiyaning rivojlanishiga, yagona umumiy bozorning shakllanishiga, Bojxona ittifoqiga, erkin savdo zonasining tarkib topishiga ko’maklashmoqda. Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlar o’rtasida ko’p tomonlama hamkorlik bilan birga ular o’rtasida ikki tomonlama aloqalar ham yo’lga qo’yildi. O’zbekistonning Qozog’iston bilan ikki tomonlama munosabatlari 1992-yil 24iyunda Turkiston shahrida O’zbekiston Prezidentining Qozog’istonga rasmiy davlat tashrifi paytida N.Nazarboyev bilan I. Karimov tomonidan imzolangan O’zbekiston Respublikasi bilan Qozog’iston Respublikasi o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risidagi shartnoma asosida mustahkamlanib bormoqda. Qozog’iston Prezidenti N.Nazarboyev 1994-yil 10-12-yanvarda rasmiy davlat tashrifi bilan O’zbekistonda bo’ldi. Ikki Prezident O’zbekiston bilan Qozog’iston o’rtasida tovarlar, xizmatlar, sarmoyalar va ishchi kuchlarining erkin o’tib turishini nazarda tutuvchi hamda o’zaro kelishilgan kredit-hisob-kitob, budjet, soliq, narx, boj va valuta siyosatini ta’minlash to’g’risida shartnomani imzoladilar. 1998- yil

31-oktabrda O’zbekiston va Qozog’iston o’rtasida Abadiy do’stik shartnomasi imzolandi. O’zbekiston va Qozog’iston Prezidentlarining Toshkentda 2000-yil 20- 21aprel kunlari bo’lib o’tgan uchrashuvida ikki davlat chegaralarini aniq belgilab olishga bag’ishlandi. Muzokaralar yakunida «O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov va Qozog’iston Respublikasi Prezidenti N.A.Nazarboyevning qo’shma bayonoti» imzolandi. Ikki mamlakat mustaqilligi va chegaralari daxlsizligini ta’minlashga qaratilgan bu hujjat ikki tomonlama hamkorlik aloqalarini yanada mustahkamlash va chuqurlashtirishda muhim ahamiyatga ega. «Davlat rahbarlari, - deyiladi qo’shma bayonotda, - O’zbekiston Respublikasi bilan Qozog’iston Respublikasi o’rtasidagi chegara ikki davlat qardosh xalqlarini birlashtiruvchi tinchlik, do’stlik va yaxshi qo’shnichilik chegarasi bo’lib qolishida yakdildirlar». 2001-yil 16-17-noyabr kunlari O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Qozog’istonda bo’ldi. Ikki davlat Prezidentlari O’zbekiston - Qozog’iston davlat chegarasi to’g’risida Shartnoma imzoladilar. 2440 km uzunlikdagi chegaraning 96 foizi belgilab olindi. Qolgan qismini kelishuv asosida delimatatsiya qilishga kelishildi. 10 oy davomida bu borada tegishli ishlar amalga oshirildi. 2002-yil 9-sentabrda Qozog’iston Respublikasi Prezidenti Nursulton Nazarboyevning taklifiga binoan Islom Karimov Ostona shahriga tashrif buyurdi. «O’zbekiston-Qozog’iston davlat chegaralarining alohida uchastkalari to’g’risida bitim» imzolandi. Ikki mamlakat o’rtasidagi chegaraga oid dolzarb masalalar huquqiy jihatdan o’z yechimini topdi. Ikki mamlakat o’rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 2011-yilda 2,7 milliard AQSh dollarini tashkil etdi. 2012-yilda O’zbekistonda 178 ta o’zbek-qozoq qo’shma korxonasi, Qozog’istonda 120 ta qozoq-o’zbek qo’shma korxonasi faoliyat yuritdi. O’zbekistonning Qirg’iziston bilan ikki tomonlama hamkorligi O’zbekiston Respublikasi bilan Qirg’iziston Respublikasi o’rtasida do’stlik, hamkorlik va o’zaro yordam haqida shartnoma asosida yo’lga qo’yildi va rivojlantirilmoqda. Bu shartnoma Qirg’iziston Prezidenti Askar Akayevning O’zbekistonga rasmiy davlat tashrifi paytida Toshkentda 1992-yil 29-sentabrda

I.Karimov va A.Akayev tomonidan imzolangan edi. I. Karimovning 1993-yil avgustga Qirg’izistonga qilgan rasmiy davlat tashrifi paytida O’sh shahrida O’zbekiston va Qirg’iziston o’rtasida 1994-2000-yillarga mo’ljallangan iqtisodiy integratsiyani rivojlantirish to’g’risida Bayonot imzolandi. Bu hujjat ikkala respublikada ishlab chiqarilgan milliy dasturlarni muvofiqlashtirishga, xomashyo va ishchi kuchidan, ilmiy salohiyatdan unumli foydalanishga qaratilgan. Ikki davlat o’rtasida iqtisodiyot, savdo, madaniyat, sog’liqni saqlash, fan va ta’lim, sport va turizm bo’yicha hamkorlikni mustahkamlash haqida bitmlar imzolangan. 1994-yil 16-yanvarda O’zbekiston Prezidenti I. A. Karimov Qirg’izistonda bo’ldi. Rasmiy tashrif yakunida tovarlar, xizmatlar, sarmoya, ishchi kuchlarining erkin yurish, o’zaro kelishilgan kredit – hisob-kitob, budjet, soliq, narx, bojxona va valuta siyosatini belgilovchi shartnomalarni imzoladilar. O’zbekiston va Qirg’iziston o’rtasida savdo-iqtidodiy hamkorlik, madaniyat, sog’liqni saqlash, fan va ta’lim, sport va turizm bo’yicha hamkorlikni yanada mustahkamlash haqida bitimlar imzolandi. Bu hujjatlar asosida ikki mamlakat o’rtasidagi ikki tomonlama hamkorlik rivojlanib bormoqda. 2000-yilda O’zbekistonda 22 ta o’zbek-qirg’iz qo’shma korxonasi, Qirg’izistonda 62 ta qirg’iz-o’zbek qo’shma korxonasi faoliyat yuritdi. 2000-yil iyunda Qirg’izistonda ekstermistik kuchlar tomonidan Prezident hokimyayining ag’darilishi, millatlararo qonli voqealar sharoitda O’zbekiston Prezidenti oqilona yo’l tutdi. 100 mingdan ortiq qochqinlar, xotin-qizlar, bolalar, qariyalarni O’zbekiston hududiga qabul qilindi, joylashtirish va barcha zarur narsalar bilan ta’minlandi. Islom Karimov harakatlari natijasida Markaziy Osiyo qarama-qarshiliklarning keng ko’lamli o’chog’iga aylanib ketishining oldi olindi. Jahon Hamjamiyati O’zbekiston Prezidentining qaltis vaziyatda amalga oshirgan oqilona tadbirlarini to’liq ma’qulladi. Tojikistonda 1992-1996-yillarda davom etgan birodarkushlik urushi Tojikistonning iqtisodiy taraqqiyotiga salbiy ta’sir etdi, uning qo’shni mamlakatlar, jumladan, O’zbekiston bilan hamkorligiga ham salbiy ta’sir etdi.

O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovning taklifiga binoan 1998-yil 4yanvar kuni Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmonov O’zbekistonga amaliy tashrif bilan keldi. Ikki mamlakat rahbarlari tashrif yakunlari bo’yicha qo’shma axborot imzoladilar. O’zbekiston va Tojikiston Bosh vazirlari sog’liqni saqlash, madaniyat va gumanitar soha, fan, texnika va axborot sohalari bo’yicha hamkorlik to’g’risida bitimlarni imzoladilar. Ikki mamlakat hukumatlari o’rtasida yuk tashish hamda gaz yetkazib berish, Tojikistonniig qarzi bo’yicha o’zaro hisob-kitob to’g’risidagi bitimlar ham imzolandi. O’zbekiston va Tojikiston munosabatlari o’zining yangi, mustahkamlanish va taraqqiyot davriga o’tdi. O’zbekiston bilan Tojikiston o’rtasida tovar ayirboshlash hajmi 1997-yilda 50 mln AQSh dollaridan oshdi, bu avvalgi yilga nisbatan 50 foiz ko’pdir. 2000-yilda O’zbekistonda 15 ta o’zbek-tojik qo’shma korxonasi, Tojikistonda 3 ta tojik-o’zbek qo’shma korxonasi faoliyat yuritdi. 1991-yilda O’zbekiston va Turkmaniston Prezidentlari uchrashuvida O’zbekiston Respublikasi bilan Turkmaniston Respublikasi o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma imzolandi. Bu shartnoma ikki davlat o’rtasidagi savdo-iqtisodiy, madaniy aloqalarga negiz bo’lib xizmat qilmoqda. O’zbekiston Prezidenti I.Karimov 1996-yil 16-yanvar kuni amaliy tashrif bilan Turkmanistonda bo’ldi. Chorjo’y shahrida S. Niyozov bilan 1. Karimov o’rtasida va ikki mamlakat delegatsiyalari o’rtasida muzokaralar bo’ldi. Prezidentlar O’zbekiston bilan Turkmaniston o’rtasida do’stlik, hamkorlik va o’zaro yordam to’g’risidagi shartnomani, O’zbekiston bilan Turkmaniston o’rtasida davlat chegarasini qo’riqlashda hamkorlik qilish to’g’risidagi va suv xo’jaligi masalalari bo’yicha bitimlarni imzoladilar. Ikki mamlakat hukumatlari o’rtasida sarmoyalarni rag’batlantirish va o’zaro himoyalash, havo yo’li, bojxona ishlarida hamkorlik va o’zaro yordam, uzoq muddatli savdo-iqtisodiy hamkorlikning asosiy yo’nalishlari, daromad va mulkdan ikki yoqlama soliq olmaslik, madaniyat, ta’lim, sog’liqni saqlash, sayyohlik va boshqa sohalarda hamkorlik qilish to’g’risida 20 dan ziyod bitimlar imzolandi.

O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovning 2007, 2010, 2012- yillardagi Turkmanistonga davlat tashrifi, Turkmaniston Pezidenti Gurbanguli Berdimuhammedovning 2008-yil mart oyidagi, 2013-yil noyabir oyidagi O’zbekistonga davlat tashriflari ikki qardosh mamlakat o’rtasida o’zaro manfaatli aloqalarning yanada mustahkamlanishga xizmat qilmoqda. Ikki davlat o’rtasida imzolangan iqtisodiy hamkorlik to’g’risidagi shartnoma, do’stona munosabatlar va har tomonlama hamkorlikni yanada mustahkamlash to’g’risidagi shartnoma va bir qator bitimlar ikki qardosh mamlakat o’rtasida hamkorlikni yangi bosqichga ko’tardi. Ikki davlat o’rtasida erkin savdo tartibi yo’lga qoyildi. O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov o’zbek qozoq, qirg’iz qoraqalpoq, tojik, turkman va mintaqada yashovchi xalqlar o’rtasida qadimiy do’stlik aloqalarini yangi sharoitda mustahkamlashni nazarda tutib «Turkiston- umumiy uyimiz» degan g’oyani ilgari surdi. Mintaqa jamoatchilik vakillarini, birinchi navbatda ijodkor ziyolilar e’tiborini Turkiston tuyg’usini–tarixiy birlik tuyg’usini qaytadan tiklashga qaratdi. Mintaqa ziyolilari, Turkiston zaminida yashovchi barcha xalqlarni yaqinlashtirish maqsadida yurgan sog’lom kuchlar bu g’oyani qo’llab quvatladilar. «Turkiston- umumiy uyimiz», deb nomlangan jamoatchilik harakati tashkil topdi. 1995-yil 21-noyabr kuni Toshkentda markaziy Osiyo ziyolilari ishtirokida «Qardosh xalqlar uchrashuvi» mavzusida xalqaro quriltoy bo’lib o’tdi. Quriltoyda «Turkiston-umumiy-uyimiz» harakatini birinchilardan bo’lib qo’llab-quvvatlagan olamaro mashhur bo’lgan qirg’iz yozuvchisi Chingiz Aytmatov ma’ruza qildi. Ma’ruzachi va so’zga chiqqan qardosh xalqlar vakillari mintaqada yashab o’tgan ajdodlarimiz ruhi bilan olis istiqlolda tug’ilajak avlodlar bog’liqligi, mintaqa yaxlitligi, yagona Turkiston tuyg’usining muqaddasligi haqida so’zladilar. Qurultoyda «Turkiston xalqlari madaniyati Assambleyasi» tashkil etildi. Chingiz Aytmatov Assambleyi Prezidenti, Odil Yoqubov Assambleya vitse-prezidenti etib saylandi. Assambleyaning qarori Toshkentda, uning bo’limlari Bishkek va Almatida tashkil etildi. Assambleya xalqaro konferensiya, davra suhbatlari o’tkazmoqda. 1997- yil oktabr oyidan boshlab 8 sahifalik «Markaziy Osiyo

madaniyati» nomli gazeta o’zbek, qozoq, qirg’iz, tojik va rus tillarida chiqarilmoqda. Bu tadbirlar mintaqa xalqlari o’rtasida do’stlik va hamkorlik aloqalarni mustahkamlashga ko’maklashmoqda. O’zbekiston Respublikasi birinchi navbatda Yaqin va O’rta Sharq hamda arab mamlakatlari bilan davlatlararo munosabatlar o’rnatish va rivojlantirishga kirishdi. 1991-yil 16-19-dekabr kunlari I.Karimov boshliq O’zbekiston davlat delegatsiyasi mamlakatimiz mustaqilligini birinchi bo’lib tan olgan mamlakat– Turkiyada bo’ldi. Turkiya Prezidenti Turg’ut O’zol, Bosh Vazir Sulaymon Demirel va boshqa rahbarlar, ishbilarmonlar bilan amaliy uchrashuvlar, suhbatlar bo’lib o’tdi. Safar chog’ida O’zbekiston Respublikasi bilan Turkiya jumhuriyati o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari va maqsadlari to’g’risida shartnoma, konsullik vakolatxonalarini ayirboshlash to’g’risida Protokol, iqtisodiy va savdo sohasidagi hamkorlik to’g’risida bitim, madaniyat, fan, ta’lim, sog’liqni saqlash, sport va turizm sohasidagi o’zaro hamkorlik to’g’risida bitim, transport va kommunikatsiyalar sohasidagi hamkorlik to’g’risida bitim, axborot ayirboshlash, televideniye va radio eshittirish bo’yicha hamkorlik qilish haqida protokollar va boshqa hujjatlar imzolandi. O’zbekiston bilan Turkiya o’rtasidagi munosabatlar keyingi yillarda ancha kengaydi. 1992-yil 28-aprel kuni O’zbekistonda Turkiya elchixonasi, Turkiyada O’zbekiston elchixonasi ochildi va faoliyat ko’rsatmoqda. Hamkorlikning yanada chuqurlashtirishda Turkiya davlati rahbarlari-Turg’ut O’zol, Sulaymon Demirel, Tansu Chiller, Mesut Yilmazar, Ahmet Sezerlarning O’zbekistonga rasmiy tashriflari chog’ida imzolangan hujjatlar katta ahamiyatga ega bo’ldi. Ikki davlat o’rtasidagi hamkorlik gazlama va tayyor kiyim-kechak ishlab chiqarish, qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash, qo’shma korxonalar qurish, kadrlar tayyorlash, turizmni rivojlantirish va boshqa sohalarda amaliy natijalar bermoqda. O’zbekistonda Turkiya sarmoyadorlari ishtirokida 200 dan ortiqroq qo’shma korxonalar barpo etildi. 1996-yil iyun oyida O’zbekiston avtomobilsozlik korxonalari assotsiatsiyasi-“O’zavtosanoat” Turkiyaning “Koch-

Xolding” konserni bilan Samarqand shahrida “SamKochavto”o’zbek-turk qo’shma korxonasini barpo etish to’g’risida shartnoma tuzdilar. Tez orada bu qo’shma korxona bunyod etildi va sig’imi o’rtacha avtobuslar hamda 8 tonnagacha yuk ko’taradigan yuk avtomobillari yig’ish yo’lga qo’yildi. Ikki mamlakat o’rtasidagi o’zaro tovar ayirboshlash hajmi 1992-yilda 75 mln AQSh dollarini tashkil etgan bo’lsa, 1998-yilda 275 mln AQSh dollariga ko’paydi. 1992-yil 27-28-iyun kunlari Pokiston Islom Respublikasi Bosh vaziri Muhammad Navoz Sharifning O’zbekistonga rasmiy davlat tashrifi ikki davlat o’rtasidagi aloqalarga asos soldi. Safar kunlarida «O’zbekiston Respublikasi bilan Pokiston Islom Respublikasi o’rtasida davlatlararo munosabatlar va hamkorlik prinsiplari to’g’risida» shartnoma, iqtisodiy va savdo hamkorligi to’g’risida, madaniyat, sog’liqni saqlash, fan, texnika, kadrlar tayyorlash, turizm sport va ommaviy axborot sohasida hamkorlik qilish to’g’risida bitimlar imzolandi. O’zbekiston va Pokiston o’rtasidagi hamkorlikni O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovning 1992yil 13-14-avgust kunlari Pokistonga rasmiy tashrifi va unda imzolangan hujjatlar yanada yangi pog’onaga ko’tardi. Ikki davlat o’rtasida suv resurslari, elektrlashtirish, irrigatsiya va melioratsiya sohasida hamkorlik qilish to’g’risida, pochta va telekommunikatsiya sohasida, davlat banklari va milliy banklar o’rtasida, vakolatxonalar ayirboshlash to’g’risida, investitsiyalar va sarmoyalarni himoya qilish to’g’risida bitimlar imzolandi. Pokiston Islom Respublikasi Bosh Vaziri Benazir Bxutto 1995-yil may va noyabr oylarida O’zbekistonga ikki marta tashrif buyurdi. Iqtisodiyot, sog’liqni saqlash, fan, texnika, sayyohlikni rivojlantirish haqida bitimlar imzolandi. O’zbekistonda Pokision sarmoyalari ishtirokida 120 ta qo’shma korxona tuzilgan. Tabani, Merkuriy, Metro, Laksan Taraka kabi 19 ta yirik firma va kompaniyalar faoliyat ko’rsatmoqda. 1994-yilda O’zbekiston va Pokiston o’rtasida tovar ayirboshlash hajmi 4,3 min. AQSh dollarini tasbkil etdi. O’zbekiston Pokistonga charm xomashyosi, pilla, shoyi matolar, shisha, yengil sanoat uchun mashina va uskunalar eksport qilmoqda. Pokistondan esa xalq iste’moli mollari,

xususan, tayyor kiyimlar, poyafzal, charm buyumlar, kakao va shakar keltirilmoqda. 1992-yil 24-25-noyabr kunlari respublikamiz Prezidenti I. Karimovning Eron Islom Jumhuriyatiga rasmiy davlat tashrifi O’zbekiston va Eron o’rtasida davlatlararo aloqalarga asos soldi. Safar chog’ida «O’zbekiston Respublikasi bilan Eron Islom Jumhuriyati o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari to’g’risida» Deklaratsiya, havo transporti sohasidagi hamjihatlik to’g’risida memorandum, iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik sohasidagi hamjihatlik to’g’risida memorandum, pochta, telefon va telegraf sohasidagi hamjihatlik to’g’risida memorandum, davlat Markaziy banklari o’rtasida bitim imzolandi. 1993-yil 18-oktabrda Eron Prezidenti Ali Akbar Hoshimiy Rafsanjoniyning O’zbekistonga rasmiy tashrif bilan kelishi ikki mamlakat o’rtasidagi aloqalarni yanada kengayishiga ko’maklashdi. Safar chog’ida tranzit aloqalarni tartibga solish to’g’risida hamda xalqaro avtomobil qatnovi to’g’risida bitimlar imzolandi. O’zbekiston bilan Eron o’rtasidagi o’zaro aloqalar transport sohasida keng rivojlandi. 1996-yilda O’zbekiston Eron hududi orqali 34 ming tonna yuk tashigan bo’lsa, 2001-yili bu ko’rsatkich 487 ming tonnani tashkil etdi. 2001-yili O’zbekiston hududi orqali Eronning 750 ming tonna tranzit yuki olib o’tildi. O’zbekiston yuklari asosan Eronning Bander Abbos va Chobahor portlari orqali Janubiy-Sharqiy Osiyo mintaqasiga chiqarilmoqda. 2002-yil boshlarigacha Eron tadbirkorlari sarmoyalari ishtirokida mamlakatimizda 50 ga yaqin O’zbekiston- Eron qo’shma korxonasi barpo etildi va ular asosan ishlab chiqarib b ilan shug’ullanmoqda. 2002-yil 26-aprel kuni Eron Prezidenti Sayyid Muhammad Hotamiyning O’zbekistonga qilgan rasmiy tashrifi paytida O’zbekiston va Eron o’rtasida imzolangan ikki tomonlama soliqqa tortilishga yo’l qo’ymaslik, daromad va sarmoya soliqlariga taalluqli ma’lumotlarni almashish, transport vositalari haydovchilari uchun viza masalalarini yengillashtirish, O’zbekiston tovar ishlab chiqaruvchilari va tadbirkorlar palatasi bilan Eronning savdo, sanoat va tog’-kon

sanoati palatasi o’rtasida hamkorlik to’g’risida hujjatlar ikki mamlakat o’rtasidagi munosabatlarning huquqiy asosini yanada boyitdi. O’zbekiston Prezidenti I. Karimov boshliq davlat delegatsiyasi rasmiy tashrif bilan Saudiya Arabistoni, Misrda bo’ldi va ular bilan davlatlararo munosabatlarning asoslari to’g’risida shartnomalar, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy hamkorlik bitimlari imzolandi. Saudiya Arabistoni, Misr davlat va hukumat vakillarining O’zbekistonga rasmiy safari paytida imzolangan hujjatlar esa davlatlararo munosabatlarni yanada rivojlantirishga xizmat qilmoqda. O’zbekistonlik yoshlar Qohira universitetida, «Al-Azhar» va «Ayn Shams» universitetlarida, Misrliklar Toshkent texnika va agrar universitetlarida tahsil olmoqdalar. Toshkentda Misr Respublikasining fan va ta’lim markazi faol ishlab turibdi. 1992yilda O’zbekiston Pokiston, Eron va Turkiya tomonidan tuzilgan iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (EKO)ga a’zo bo’lib kirdi. O’zbekistonning yirik mamlakat - Hindiston bilan aloqalari kengayib bormoqda. 1993-yil 23-25-may kunlari Hindiston Bosh vaziri Narasimxa Rao davlat tashrifi bilan O’zbekistonda bo’ldi. Safar kunlarida «O’zbekiston Respublikasi bilan Hindiston Respublikasi o’rtasida davlatlararo munosabatlar va hamkorlik prinsiplari to’g’risida shartnoma», foyda va mulkka ikki yoqlama soliq solmaslik to’g’risida, havo yo’llari to’g’risida va savdo- iqtisodiy hamkorlik to’g’risida bitimlar imzolandi. O’zbekiston Prezidenti I.Karimovning 1993-yil 17-19-avgust kunlari Hindistonga rasmiy tashrifi chog’ida ikki mamlakat o’rtasida iqtisodiy, savdo va ilmiy-texnikaviy hamkorlik to’g’risida bitim, madaniyat, sog’liqni saqlash, fan, texnika, turizm, sport va ommaviy axborot sohasida hamkorlik qilish to’g’risida bitim imzolandi. O’zbekiston bilan Hindiston o’rtasidagi hamkorlik kengayib bormoqda. 1995-yil 25-avgust kuni Toshkent shahrida Hindistonning «TATA Projekt LTD» firmasi tomonidan qurib bitkazilgan 600 o’rinli salomatlik zali, majlislar xonasi, servis xizmati, yerosti garaji, sauna, barlari, katta restoranlari bo’lgan zamonaviy mehmonxonaning ochilishi fikrimizning dalilidir.

Ikki davlat o’rtasidagi hamkorlik munosabatlarini Islom Karimovning 2000yil 1-3-may kunlari Hindistonga qilgan safari yanada yuqori pog’onaga ko’tardi. Safar paytida O’zbekiston Prezidenti Hindiston Prezidenti va Bosh Vaziri bilan muzokaralar olib borib, uning yakunida 10 ga yaqin hujjatlar imzolandi. Ular orasida xalqaro jinoyatchilik, terrorchilik, diniy ekstremizm, narkotik moddalar va qurol-yarog’ kontrabandasiga qarshi birgalikda kurashga qaratilgan. O’zbekiston bilan Hindiston o’rtasida hamkorlik to’g’risida qo’shma bayonot, jinoyat-qidiruv ishlarida huquqiy yordam va ekstraditsiya to’g’risidagi shartnoma muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, iqtisodiy, madaniy, ta’lim, axborot, bojxona sohalari bo’yicha hamkorlik qilish bo’yicha hujjatlar imzolandi. O’zbekiston va Hindiston o’rtasida o’zaro manfaatli aloqalarga xizmat qiluvchi 40 ga yaqin hujjatlar qabul qilingan. O’zbekistonda Hindiston bilan hamkorlikda tashkil etilgan 30 ga yaqin qo’shma korxona faoliyat ko’rsatmoqda. O’zbekiston bilan Amerika Qo’shma Shtatlari o’rtasida davlatlararo aloqalar mustaqillikning dastlabki yillaridayoq yo’lga qo’yildi. 1992-yil 15-16- fevral kunlari AQSh davlat kotibi Jeyms Beyker O’zbekistonga rasmiy tashrif buyurdi, va ikki davlat o’rtasida diplomatik aloqalar o’rnatildi. 1992-yil 16-mart kuni Toshkentda birinchi bo’lib AQShning elchixonasi ochildi. 1993-yil 14- sentabrda AQSh davlat departamentining maxsus topshiriqlar bo’yicha elchisi Strob Talbot O’zbekistonda bo’ldi va O’zbekiston Prezidenti bilan hamkorlik qilish masalalarida suhbatlashdi. 1995-yil 6-aprelda AQSh mudofaa vaziri Uilyam Persi O’zbekistonga keldi, O’zbekistonning NATO «Tinchlik yo’lida hamkorlik» dasturida ishtiroki muhokama qilindi. AQSh armiyasi o’quv-mashq markazida tinchlikni ta’minlash maqsadida o’tkazilgan harbiy mashqlarda O’zbekiston qurolli kuchlari bo’linmasi ishtirok etdi. O’zbekiston bilan AQSh o’rtasida sarmoyalarni rag’batlantirish va o’zaro himoya qilish to’g’risida, ikki yoqlama soliq olmaslik to’g’risida shartnomalar tuzilgan. Toshkent - Nyu-York o’rtasida bevosita havo yo’li ochildi.

O’zbekistonda 1996-yil boshlarigacha Amerikalik sarmoyadorlar ishtirokida 200 ta o’zbek-amerika qo’shma korxonalari tashkil topdi va faoliyat ko’rsatdi. Bular orasida Navoiy viloyati Zarafshon vodiysidagi Muruntovda AQShning Nyumont Mayning Korporatsiyasi bilan hamkorlikda tog’ jinslaridan oltin va kumusb ajratib oluvchi «Zarafshon -Nyumont» qo’shma korxonasi barpo etildi. Bu korxonada 2002- yilgacha 83 tonna oltin tayyorlandi. O’zbekiston Prezidenti I.Karimovning 1996-yil 23-28-iyun kunlarida AQShda bo’lishi O’zbekiston va Amerika munosabatlarini yangi pog’onaga ko’tardi. I.Karimov AQSh Prezidenti Bill Klinton bilan uchrashdi. Ikki mamlakat o’rtasidagi munosabatlarni chuqurlashtirish, tomonlar manfaatiga daxldor bo’lgan siyosiy, iqtisodiy, xavfsizlik masalalari muhokama etildi. I.Karimov bilan B. Klinton uchrashuvi ikki mamlakat o’rtasidagi munosabatlarga siyosiy zamin hozirladi. 1996-yil 25-iyun kuni O’zbekistonning AQShdagi elchixonasi ochildi. 2001-yilda O’zbekistonda AQSh bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan loyihalar soni 70 tadan ortdi. AQSh sarmoyasi ishtirokida respublikainizda barpo etilgan 305 ta qo’shma korxona sanoat, qishloq xo’jaligi, to’qimachilik, gaz- kimyo, neft, oltin qazib olish, transport, kommunikatslya va ta’lim sohalarida samarali faoliyat ko’rsatmoqda. «Zarafshon-Nyumont», «O’z-Teksako», «O’z- keysmash», «O’z-keystraktor», «O’z-Eksayd», «BiEy Ay»ning Xo’jaobod gaz ombori qurilishi, «ABB Lummus Global» bilan hamkorlikdagi Sho’rtan gaz-kimyo majmuasi shular jumlasidandir .O’zbekistonning AQSh bilan savdo aylanmasi 300 min AQSh dolliardan oshdi. 2001-yil 11-sentabr kuni xalqaro terroristlar AQShda sodir etgan fojiali voqealar paytida O’zbekiston birinchilardan bo’lib AQSh hukumatining Xalqaro terrorizmga qarshi aksilterror kaolitsiya tuzish haqidagi taklifi tarafdori bo’lib chiqdi. 2002-yil 11-14-mart kunlari O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov boshliq davlat delegatsiyasi Prezident Jorj Bush taklifiga binoan rasmiy davlat tashrifi bilan AQShda bo’ldi. AQSh Prezidenti J.Bush va martabali hukumat vakillari

Islom Karimovni Oq uyda obro’-e’tiborli mehmon sifatida kutib oldi. Tomonlar xalqaro ahvol, Markaziy Osiyodagi jarayonlar, xalqaro terrorizmga qarshi kurash, harbiy va harbiy-texnikaviy, iqtisodiy hamkorlik masalalarida fikr almashdilar. Tashrif yakunida «O’zbekiston bilan AQSh o’rtasida o’zaro sheriklik va hamkorlik asoslari to’g’risida deklaratsiya», ilmiy-texnikaviy tadqiqotlar, yadroviy materiallar va texnologiyalar tarqalishining oldini olishda hamkorlik, moliya, qishloq xo’jaligiga oid qator hujjatlar imzolandi. AQShni sinovli damlarda qo’llab-quvvatlagani uchun Prezidenti- miz Islom Kariniov Amerika jamoatchiligi tomonidan «Xalqaro miqyosdagi lider» mukofoti bilan taqdirlandi. Bu mukofot Ame- rika xalqining O’zbekiston xalqiga hurmat-e’tiborining timsolidir. O’zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvida Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan o’zaro manfaatli aloqalarni yo’lga qo’yish va tobora chuqurlashtirish alohida o’rin tutadi. 1996-yil 21-iyunda Florensiya shahrida imzolangan O’zbekiston bilan Yevropa Ittifoqi o’rtasidagi «Sheriklik va hamkorlik to’g’risidagi bitim», uning 1999-yil 1-iyulda kuchga kirishi mamlakatimizning Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan o’zaro munosabatlarining huquqiy negiziga aylandi. O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan siyosiy, iqtisodiy, ilmiytexnik va madaniy-gumanitar aloqalari yildan yilga rivojlanib, chuqurlashib bormoqda. Respublikamizda Yevropa Ittifoqiga a’zo mamlakatlarning 145 firma va kompaniyasi vakolatxonalari akkreditatsiya qilindi. Yevropalik sarmoyadorlar ishtirokida tashkil etilgan 491 ta korxona ishlayapti, ulardan 111 tasi yuz foizlik Yevropa kapitaliga ega. 1995-2002-yillarda Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining firma va kompaniyalari respublikamizda umumiy qiymati qariyb 8 mlrd AQSh dollariga teng yirik sarmoyaviy loyihalarni amalga oshirishda qatnashdi. 2002- yilda O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan mahsulot ayirboslilash hajmi 1 mlrd 65,8 mln. AQSh dollarini, 2003-yil yanvar - oktabr oylari yakunlari bo’yicha esa 910,6 mln AQSh dollarini tashkil etdi.

O’zbekistonning Yevropa Ittifoqining a’zosi, ulkan iqtisodiy va ilmiytexnikaviy salohiyatga ega bo’lgan Germaniya bilan o’zaro manfaatli aloqalari kengayib bormoqda. O’zbekiston Prezidenti I.Karimovning Germaniyaga 1993-yil 28-aprel kuni boshlangan va besh kun davom etgan rasmiy tashrifi O’zbekiston bilan Germaniya o’rtasida munosabatlarni yo’lga qo’yishda muhim ahamiyatga ega bo’ldi. l.Karimov GFR Federal Prezidenti Rixard fon Vayzenker va Fideral kansler Gelmut Kol bilan samimiy, o’zaro tenglik asosida suhbatlashdi. Ikki davlat o’rtasida madaniy hamkorlik to’g’risida, sarmoyalar qo’yishni amalga oshirish va o’zaro himoya qilishga ko’maklashish to’g’risida, ilmiy tadqiqotlar va mutaxassislar fondini tashkil etish to’g’risida bitimlar imzolandi. «Doyche bank», «Mersedes-Bens» va «Simens» kompaniyalarining rahbarlari bilan uchrashuvlar bo’ldi, ular bilan hamkorlik qilish haqida kelishib olindi. Safar natijalariga ko’ra, O’zbek-Germaniya hamkorligi masalalari bo’yicha hukumatlararo komissiya tuzildi. Toshkentda ikki tomonlama savdo-iqtisodiy palata tashkil etildi, GFRning elchixonasi ochildi. 1994 - yil 1-sentabrda GFRning o’sha paytdagi poytaxti Bonnda O’zbekiston Respublikasining Yevropada birinchi elchixonasi ochildi. Hozirgi paytda elchixona Germaniyaning yangi poytaxti Berlin shahrida faoliyat yuritmoqda. «Toshkent-Frankfurt» havo yo’li ochildi, O’zbekistonda «Doychebank»ning bo’limi faoliyat ko’rsatmoqda. Germaniyaning “Geydelberg” firmasi O’zbekistonda nashriyot- matbaa sohasida hamkorlik qilayotgan yirik kompaniyadir. “Geydelberg” firmasi asbobuskunalari bilan Yangiyo’l kitob fabrikasi, Toshkent va Nukus poligrafiya kombinatlari, Samarqanddagi “Tong” nashriyoti qayta jihozlandi. O’zbekistondagi “Rastr” va “Groteks” matbaa korxonalari “Geydelberg” firmasi texnologiyasi asosida ishlamoqda. Natijada maktablar uchun darslik, o’quv qo’llanmalari va boshqa turdagi nashriyot mahsulotlari ishlab chiqarish ancha yaxshilandi. 2001yilda O’zbekiston-Germaniya-Rossiya hamkorligidagi “Namangan qog’oz” qo’shma korxonasi qurilib ishga tushirildi. O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimovning 2001-yil 2-5-aprel kunlari Germaniya Federativ Respublikasiga, Germaniya Federal kansleri Gerxard

Shrederning 2002-yil 9-10-may kunlari O’zbekistonga qilgan rasmiy safarlari O’zbekiston-Germaniya o’rtasidagi o’zaro manfaatli hamkorlikni yangi bosqichga ko’tardi. Ikki mamlakat tadbirkorlari va rasmiy doiralari o’rtasida aloqalar kengayib bormoqda. 1997-yilda O’zbekistonda 55 ta Germaniya kompaniyasining vakolatxonalari faoliyat yuritgan bo’lsa, 2001-yilda bu ko’rsatkich 80 taga yetdi. Ularning eng yiriklari «Xobas TAPO», «Xiva Karpet» va boshqalardir. 2003-yilda Germaniyalik sarmoyadorlar ishtirokida yengil sanoat, oziq-ovqat sanoati, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, farmatsevtika sanoati, transport va boshqa sohalarda tashkil etilgan 138 ta korxona faoliyat ko’rsatdi, ulardan 40 tasi yuz foizlik Germaniya kapitaliga ega. O’zbekistonga kiritlayotgan Germaniya sarmoyalari hajmi 2001-yildayoq 1 mlrd AQSh dollaridan oshdi. Ikki mamlakat o’rtasidagi savdo aylanmasi 2001 - yilda 283,3 mln AQSh dollarini tashkil etdi. Samarqanda 2009-yilda “JV MAN Avto-Uzbekiston” O’zbekiston- Germaniya qo’shma korxonasi barpo etildi. Zavodda 15-50 tonnalik yuk ko’tarish quvvatiga ega bo’lgan zamonaviy MAN avtomobillari ishlab chiqish yo’lga qo’yildi. 2010- yilda korxonada 480 dona yuk mashinasi ishlab chiqarilgan bo’lsa, 2011-yilda bu ko’rsatkish 658, 2012-yilda mingan ortiqni tashkil qildi. Germaniya Federativ Respublikasi O’zbekistonning Yevropadagi eng yirik iqtisodiy hamkoridir. O’zbekiston bilan Fransiya o’ rtasida munosabatlarni o’rnatish va rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. 1993-yil 28-30-oktabr kunlari O’zbekiston delegatsiyasining Fransiyaga rasmiy tashrifi ikki davlat o’rtasidagi hamkorlikka asos soldi. Prezident I.Karimov Fransiya Prezidenti F.Mitteran, Fransiyaning boshqa rahbarlari hamda jamoatchilik vakillari bilan do’stona suhbat va samarali muzokaralar yuritdi. F.Mitteran qabul marosimida nutq so’zlab: «Hozirgi siyosiy vaziyatda Markaziy Osiyoda yetakchi o’rinni egallab turgan mustaqil O’zbekiston Sharq bilan G’apb o’rtasida ishonchli ko’prik bo’lishi mumkin. Ko’p asrlik tarix, teran an’analarga ega bo’lgan, insoniyatning faxriga aylangan allomalarni yetkazib bergan O’zbekiston doimo fransuzlarning diqqatini tortib kelgan. Bu tashrifdan keyin shuni ishonch bilan aytish mumkinki, mamlakatingiz biz uchun yanada yaqin bo’lib qoldi»,- deb ta’kidlagandi. Bu Vatanimiz to’g’risida, uning shon-

shuhratini ulug’lovchi xolisona, olijanoblik bilan berilgan bahodir. Safar natijasida Parijda «O’zbekiston Respublikasi va Fransiya Respublikasi o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma», madaniyat, ilmiy-texnikaviy va maorif sohasida hamkorlik qilish to’g’risida bitim, sarmoyalarni o’zaro rag’batlantirish va himoyalash to’g’risida bitim imzolandi. Mamlakatimiz rahbarining Parij Xartiyasini imzolashi respubli- kamizda demokratiyaning yanada rivojlanishi, shuningdek, O’zbekistonning Yevropa va boshqa taraqqiy etgan mamlakatlar bilan yanada yaqinlashuvi uchun muhim ahamiyatga ega bo’ldi. O’zbekiston Milliy banki bilan Fransiyadagi yirik «Kredit Kommersial de Frans» banki o’rtasida muddaolar haqida bitim imzolandi, unda Buxoroda neftni qayta ishlash zavodi qurish loyihasini pul bilan ta’minlash ko’zda tutildi. Taniqli «Elf-akiten» neft-kimyo konserni, «Texnip» firmasi va boshqa kompaniyalar bilan Buxoroda neftni qayta ishlash zavodi qurishga kelishildi. Fransiya va O’zbekiston o’rtasida savdo-sotiq hisob-kitoblarini ta’minlab turgan «Kredit kommersial de Frans» banki zavod qurilishini ham mablag’ bilan ta’minladi. O’zbekiston bu bankka mablag’ qo’ydi, u hamkorlik uchun kafolat bo’lib turibdi. 1994 -yil 25-27-aprel kunlari Fransiya Prezidenti F. Mitteranning O’zbekistonga qilgan rasmiy tashrifi chog’ida imzolangan ikki mamlakat tashqi ishlar vazirliklari o’rtasidagi hamkorlik to’g’risida, O’zbekiston va Fransiya o’rtasida fuqarolarning erkin harakati haqidagi bitimlar, shuningdek, havo transporti sohasida hamkorlik to’g’risidagi deklaratsiyalar imzolandi. O’zbekiston bilan Fransiya o’rtasida iqtisodiy, ilmiy, madaniy, aloqalar kengayib bormoqda. Qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash, oziq-ovqat, neft va gaz sanoati, qurilish va boshqa sohalarda hamkorlik qilinmoqda. O’zbekiston xalqaro ishlarda katta tajriba va nufuzga ega bo’lgan Buyuk Britaniya bilan ham hamkorlik qilmoqda. 1993-yil 22-25-noyabr kunlari O’zbekiston Prezidenti I.Karimov boshliq respublikamiz delegatsiyasining rasmiy tashrif bilan Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya birlashgan qirolligida bo’lishi ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlik tarixida buyuk voqea bo’ldi. Mamlakatimiz

rahbarining qirolicha Yelizaveta II, Bosh vazir J.Meyjor bilan samimiy, ochiq o’zaro manfaatli suhbatlari, muzokaralari bo’lib o’tdi. Safar samarali bo’ldi. O’zbekiston Respublikasi bilan Buyuk Britaniya qirolligi o’rtasida o’zaro iqtisodiy aloqalar to’g’risida shartnoma, sarmoyalarni o’zaro rag’batlantirish va himoyalash to’g’risida bitim, havo yo’llarini ochish to’g’risida bitim, ikki mamlakat hududida fuqarolarning erkin yurishi haqida memorandum imzolandi. «Toshkent-London» havo yo’lida samolyot qatnovining yo’lga qo’yilishi aloqalarni yaxshilashda muhim ahamiyatga ega bo’ldi. 1996- yilning boshlarida O’zbekistonda Britaniya Kengashi bo’limining ish boshlashi hamkorlikni mustahkamlash va kengaytirish yo’lida xizmat qilmoqda. O’zbekistonning Finlyandiya, Avstriya, Belgiya, Shveytsariya, Italiya, Ispaniya, Gretsiya, Polsha, Vengriya, Chexiya, Slovakiya, Xorvatiya, Bolgariya kabi Yevropa mamlakatlari bilan siyosiy, diplomatik, iqtisodiy va madaniy aloqalari o’rnatildi va kengayib bormoqda. Shveysariyaning Altendorf shahrida O’zbekiston Savdo uyining ochilishi muhim voqea bo’ldi. Bu maskan bugungi kunda savdo uyigina bo’lib qolmay, O’zbekistonning Yevropa va jahonda biznes va savdo markazi hisoblanadigan mamlakat – Shveytsariyadagi vakolatxonasiga ham aylandi. O’zbekiston bilan Yevropa Ittifoqi o’rtasida aloqalarning yo’lga qo’yilishi mamlakatimizning Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligini yangi bosqichga ko’tardi. O’zbekiston Oliy Majlisi bilan Yevroparlament o’rtasida ham aloqalar o’rnatildi. Bu aloqalar O’zbekiston parlamenti bilan Yevroparlament o’rtasida 1998-yilda tuzilgan hamkorlik qo’mitasi darajasida kengayib bormoqda. O’zbekiston tashqi siyosatida iqtisodiy omillar hal qiluvchi rol o’ynaydi. Xorijiy mamlakatlardan respublikaga ilg’or texnologiyalar, sarmoyalar kirib kelishi, ko’plab qo’shma korxonalarning qurilishi oqilona tashqi siyosatning natijasidir. 2003-yilda respublikamizda xorijiy sarmoya ishtirokida barpo elilgan 2087 ta qo’shma korxona jahondagi 80 mamlakatdan kelgan sheriklari bilan birgalikda

faoliyat ko’rsatdi. Ular 386,7 mlrd.so’m hajmida iste’mol mollari, eksport uchun sifatli tovarlar ishlab chiqardi, aholiga xizmat ko’rsatdi. Jahondagi 80 dan ortiq xorijiy bank bilan o’zaro munosabatlar o’rnatilgan. Mustaqillik yillarida O’zbekistonga kiritilgan chct el investitsiyalari 30 mlrd AQSh dollaridan oshdi. O’zbekiston jahondagi 140 mamlakat bilan savdo-sotiq qilmoqda. Har yilgi tovar ayirboshlash hajmi 6-8 mlrd. AQSh dollarini tashkil etmoqda. Ilg’ or m amlakatlar kadrlar tayyorlashda, bank sohasida va boshqaruvda, axborot tarmoqlarini yo’lga qo’yishda, yetakchi birjalar bilan aloqalar o’rnatishda, qonunchilik tajribasini o’rganishda respublikamizga ko’maklashmoqdalar. Xulosa qilib aytganda, O’zbekistonda tarixiy jihatdan qisqa bir davrda xalqaro munosabatlarni yo’lga qo’yish va rivojlantirish bobida asrlarga arziydigan ishlar amalga oshirildi. O’zbekiston o’zi-ning tinchliksevar, yaxshi qo’shnichilik, o’zaro foydali hamkorlikka qaratilgan siyosati va faoliyati bilan butun dunyoga tanildi, jahon hamjamiyatida o’zining munosib o’rnini egalladi, uning mavqeyi yildan-yilga mustahkamlanib bormoqda.

F oydalanilgan adabiyotlar : 1. B. Axm е dov. “O`zb е kiston xalqlari tarixi manbalari”. T. O`qituvchi. 1991 yil. 2. A.A. Madraimov. “Manbashunoslikdan ma'ruzalar majmuasi”. T. 2001 yil. 3. A. Habibulla е v. “Adabiy manbashunoslik va matnshunoslik”. T. 2000 yil. 4. O`zbekiston tarixi (qisqacha ma`lumotnoma) T. ”Sharq”, 2000. 5. O`zbekiston tarixi (1-qism), T.”Universitet”, 1997. 6. O`zbekiston tarixi (talabalar uchun qisqacha Ma`ruzalar matni), T., “Universitet”, 1999. 7. www.ziyonet.uz 8. www.arxiv.uz

Похожие

O'zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga qo'shilishi

Toshkent – O’zbekistonning poytaxti

Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan islohatlar

Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiy, ma’naviy-madaniy taraqqiyoti

XIX - XX asr boshlarida Sharq va O’zbekistonning o’rganilishi