Rossiya- Xiva munosabatlari tarixidan va bu munosabatlarning keskinlashuvi - История - Рефераты

Rossiya- Xiva munosabatlari tarixidan va bu munosabatlarning keskinlashuvi

Загружено в:

24.09.2022

Скачано:

0

Размер:

56 KB

Rossiya- Xiva munosabatlari tarixidan va bu munosabatlarning keskinlashuvi Reja: 1. Rossiya-O`rta Osiyo aloqalarining o`rnatilishi. 2. S`Her q` ozixon siyosatining yutu q lari. 3. Pyotr I ning Shar q siyosatida Xiva mas a lasi. 4. Xivani zabt etish rejasi.

O`rta Osnyo va Sibirning umumiy axvoli. Buxoro xoni deyarli 40 yillik (1560—1598) hukmronligi Badaxshon, Hirotni, Xurosonning Mashhada qismini egallab, Buxoro xonligi. ancha kengaytirishga erishdi. Shuningdek, qarshi hujum qilindi va XVI asr 90-yillari- Buxoro xonligiga bo`ysundirildi. Davlat hokimiyatlashtirilib, xonlikning iqtisodiy-siyosiy: mavkei birmuncha ko`tarildi. Lekin bu hol Abdullaxon o`li-uzoq cho`zilmadi. Taxtga uning o`g`li Abdulmo`min yarim yil o`tmasdanoq o`ldirildi va shu bilan Timuriylar dinastiyasi hukmronligi tugadi. Hokimiyat tepasiga Rossiya Astraxanni bosib olganda, u yerdan Buxoroga xelgan Astraxan xonlarining vakili Jonibek o`tirdi. Shu ravishda Buxoro xonligida yangi Astraxan (ashtar-dinastiyasi hukmronligi o`rnatildi. Bu dinastiya mdorlari honlikning Abdullaxon zamonidagi holatini saklay olmadilar. Chunonchi, Eron shoxi Abbos Xurosonnibosib olish bilan chegaralanmay, Balxni egallash uchun ham akat kildi. Eron shohining yordamida Xiva xoni Xorazm-I o`z xokimiyatini kayta tiklashga erishdi. Qozok xoni Ta-zakkal Buxoro xonligining kuchsizligidan foydalanib, Toshkentni bosib oldi va Samarkandni egallash uchun hujum kildi.Xullas, XVII asrda Astraxan xonlari hukmronligieaktida davlatni markazlashtirishga qaratilgan harakaglgan natijalarni bermadi. Oqibatda Buxoro xonligi :iy jihatdan unchalik mustahkam bo`lmay, xonlikda rnm feodal guruhlar va qabilalar boshliklarining roli idi. Buxoro xonligining zyiflashishi tufayli Xiva xonMovarounnaxrga hujum kildi. Garchi bu xujumlar vaffaqiyatsizlikka uchragan bo`lsa-da, Movarounnahr holini og`irlashtirdi. O`zbek xonliklari o`rtasidagi o`zaro urushlar mamlakatning iqtisodiy- siyosiy jihatdan muayyan o`sib borishiga katta to`siq bo`lishiga qaramay, Buxoro, Samarqand, Tosh-kent, Xorazm, Balx kabi shaharlar ahvoliga keskin ravish-da salbiy ta`sir etmadi. Urta Osiyo shaharlari savdo-hunarmandchilik va madaniyat markazlari sifatida o`z faoliyatini davom ettirdi. Bu joylarda, ayniqsa, ip va ipak gazlamalar ishlab chiqarish keng quloch yoyib, ular mamlakatning ichki va tashqi savdosida salmoqli o`rin egaldagan. Bular: bo`z, alacha, xom surp, zandoni, mata, doka, atlas, kimxob, banoras, beqasam va adras kabi turli rang-dagi gazlamalar edi. Urta Osiyo shaharlarida va, shuningdek, atrof joylarda ishlab chiqarish mahsulotlarining ma`lum turlari ixtisos-lashtirilgan alohida maxalla, kishloqlar vujudga kelgan edi.

Masalan, Buxoroning shimolida joylashgan Zandona degan kishlokda ip gazlamaning sifatli bir turini ishlab chiqarish bundan ming yil ilgariyok ixtisoslashtirilgan. Bu to`g`rida X asrning birinchi yarmida yashagan Narshahiy bunday yozgan edi: - - «Qishlokda katta kal`a, katta bozor va machit •bor... Bu yerdan zandonichi (zandoni) nomli ip gazlama olib ketiladi. Bu nom shu kishlokda gazlama ishlab chiqarilgan-ligi uchun berilgan. Gazlama yaxshi va ko`p mikdorda ishlab chiqariladi. Shu gazlama Buxoroning ko`p kishloklarida ish-lab chiqarilib, bular ham «Zandonichi» nomn bilan yuriti-ladi. Chunki uki dastavval shu knshloknnng kishilari ishlab chiqargan...». Zandoni ip gazlamasi, Narshaxiyning so`zicha, Iroq, Eron, Karmana, Hindiston va boshka mamlakatlarga olib ketilib, juda mashhur bo`lgan48. Shubhasiz, bu gazlama X asrda Volga bo`ylari orqali butun Sharqiy YEvropaga ham olib ketilgan. Chunki bu vaqtlarda Urta Osiyoning Sharqiy YEvropa bilan savdo-sotiq alokalari ancha kuchayib, u yer-larga gazlamalar ko`plab keltirib turilardi. XVI— XVIII asrlarda va bundan keyingi davrda zandoni ip gazla-masi Rossiyaga ko`p mikdorda keltirilgan. Bu yerda u «Zenden» nomi bilan mashhur bo`lgan. Urta Osiyo hunarmand-chilik sapoatida ipakchilik muhim rol o`ynab, ular orasida Farg`ona vodiysi, Buxoro va Xivada to`qiladigan ipak gazla-malar savdoning muhim buyumi hisoblangan. Buxoro va Xiva xonliklarida gazlama ishlab chikarish haqida qisqa bo`lsa-da, Filipp YEfremovning bergan ma`lumoti ahamiyatlidir. Uiing ma`lumotiga qaraganda, u joylarda ipak ko`p bo`lgan, undan kumush va tilla naqshli yul-yo`l kimxob, atlas, duxoba, mayda gul solingan gazlalamalar to`kilgan. Bu yerda juda ko`p paxta yetishtirilgan.Undan chodir, bo`z, doka, dag`al ip gazlama, olacha, fata shaffof oq ro`mol), xom surp va boshqa gazlamalar to`qilgan.Garchi bu so`zlar XVIII asrga tsgishli bo`lsa-da, birok kursatilgan gazlamalar Urta Osiyo shaharlarida bundan ancha davrlar ilgari to`qilar edi. Xunarmandchilik sanoatida yarog`-aslaha ishlash takomillashgan bo`lib, kilich, pichoq, qalqon, sovut va o`q-yoy singari kurollar oltin, kumush va qimmatli toshlar bilan naqshlanligi va mustahkamligi jihatidan mashhur edi. Mis va bronzadan yasalgan turli idishlar ham gullar va xatlar Bilan naqshlanib yasalardi. Zargarlik mollari ishlab chikarish xam takomillashgan edi.

Urta Osiyo shaharlarida kiyim tikish, gilam to`qish va etikdo`zlik kabi xunarmandchilik tarmoklari o`sgan edi. Yukorida aytilgan mollar ichki va tashqi savdoning muhim buyumlari xisoblangan. Shuni ham eslatib o`tish lozimki, garchi xunarmandchilik sanoati va savdo o`z davriga nisbatan ancha taraqqiy etgan bo`lsa ham, uning jadallik bilan rivojlanishiga o`zaro feodal urushlari va og`ir bojlar go`skinlik qilgan. Shunga qaramay, Urta Osiyo Hindiston, Xitoy, Eron, Afg`oniston, Tibet va boshka joylar bilan savdo-sotiq qilgan. XVP asrda Sibir territoriyasidagi Tyumen, Tara va ,Tobolsk kabi shaharlar Moskva davlatining muxim iqtisodny, ma`muriy va harbiy markazlari hisoblandi. Xullas, Sibirning rus davlatiga qo`shib olinishi bu yer-dagi xalqlarning iqtisodiy va madaniy hayotiga katta ijobiy ta`sir etdi. Chunonchi, Sibirda ruslarning bevosita ishtirokida dehqonchilik, xunarmandchilik, savdo-sotiq va madaniyat o`sib bordi. Ammo maxalliy aholi va, shuningdek, rus mexnatkash ommasini chorizm kattiq ekspluatatsiya ki-lar edi. Elchilik munosabatlari. XVII asrda, Sibir bosib olin-masdan ilgari, o`zbek xonlari rus davlati bilan Astraxan rrkali savdo va elchilik munosabatlari olib borgan. Rus manbalarining ko`rsatishicha, Astraxan bosib olingandan keyin ko`p o`tmay, ya`gsh 1557 yilda u yerga Urganchdan savdogarlar turli mollar bilan kelganlar. 1557yilda esa Buxoro va Xiva xonliklari elchilari katta sovg`a va yorliqlar bil:an Moskvaga keldilar. Ular Urta Osiyo savdogarlarining rus davlatida erkin va bemalol savdo qilish haqidagi tak-liflarini bayon etdilar. Rus hukumati 1558 yilda angliya-lik Djenkinsonni o`z nomidan yorliq bilan Xiva va Buxo roga jo`natdi. Aslida rus elchisi Buxoroga birinchi marta-ba 1578 yilda yuborilgan edi. Shu ravishda, XVI asr ikkinchi yarmida o`zbek xonliklari bilan rus davlati o`rtasida muntazam elchilik munosabatla-ri yo`lga qo`yilib, bunda Astraxan muhim yo`l bo`lgan. Har ikki tomon XVI asrning ikkinchi yarmida va butun XVII asr davomida bir necha martaba bir-birlariga elchilar yubordi.Xiva va Buxoro xonliklari rus davlatining, ayniqsa, chekka o`lkalarida o`z savdogarlariga qulay sharoit yaratish uchun harakat

kildilar. Oqibatda ular Astraxan orqali Rossiyada, jumladan, Qozon, Nijniy Novgorod, Samara va Moskva kabi shaharlarda bemalol savdo qilish imkoniga ega bo`ldilar. Sibir xonligining Rossiyaga bo`ysundirilishi natijasida Urta Osiyoning Rossiya bilan savdo-elchilik aloqalarida ikkinchi vositachi yo`l paydo bo`ldi. Endilikda Sibir ham, Astraxan kabi, Urta Osiyo bilan Rossiya o`rtasidagi aloqalarda muhim rol o`ynay boshladi. Elchilik munosabatlarida yo`lning qulayligi va yaqinligi jihatidan Astraxan Sibir-ga nisbatan ustun turdi. Chunki Buxoro va Xivadan zlchilar-ning Sibirga kelishi va bundan Moskvaga borishi juda qi-yin va ko`p vaqt talab qilardi. Ayniksa, Xiva xonligining rus davlati bilan Sibir orqali aloqa qilishi noqulay bo`lgan. Shuning uchun ham Xiva xonligidan Sibirga elchi yuborilganligi haqida hech qanday ma`lumotlarga ega emas-miz. Ammo bu Xiva xonligi Sibir bilan savdo-sotik qilma-gan degan gap emas. Aksincha, xivaliklar Buxoro xonligi orqali Sibirning ichki va tashqi savdosida bevosita qat-nashganlar. Ular ham Sibirda «buxorolik»lar nomi bilan yuritilgan. Xiva xonligining Astraxan orqalm rus davlatiga elchi-lar yuborishidan maqsadi faqat o`sha yerdagina savdo-sotiqni rnvojlantirishga erishish edi, deb tushunish xatodir. Chun ki Xiva xonlari o`z elchilari orqali rus hukumatidan Ros-siyaning hamma joyida va, shuningdek, Sibirda bemalol sav-do qilishga ruxsat so`ragan. Rus hukumati esa Xiva xonlari-ning iltimoslarini amalga oshirganligi haqida yorliklar yuborardi55. Buxoro xonlarining Astraxan orqali rus dav-lati bilan elchilik munosabatlari ham shunday xarakterga ega bo`lgan bo`lsa-da, ammo ular bevosita Sibirga ham o`z elchilarini yuborib turganlar. Shunisi xarakterliki, Sibirga kelgan Buxoro elchilari xam faqat Sibirdagika emas, balki Astraxan, Qozon va rus davlatiga qarashli boshka joylarda buxorolik savdogarlar, zlchilarga kulay sharoit tug`dirilishini o`z xoni nomidan ta-lab etar edilar. Demak, o`zbek xonliklaridan borgan elchi-larning maksadi rus davlatiga karashli xamma jonlarda o`zbek xonliklarining manfaatlarini ta`minlashga erishish edi. Shunday bo`lgach, xar ikki mamlakat elchilarining qulay va yaqin yo`l - - Astraxan orkali katnashishlari tabiiydir. Xuddi shu nuktai nazardan rus hukumati o`zbek xonliklarp elchilarining Astraxan orkaln kelishini uqtirib o`tgan edi56.

Sibir orqali elchilik munosabatlarining rivojlanmaganligiga yana bpr sabab shuki. rus xukumati Sibirda buxo-roliklarga imtiyozlar berdi va bularni amalga oshirib bor-di. Natijada buxoroliklarning Sibirdagi manfaatlari to`-la ta`minlanib, elchilar yuborib turishga extiyoj bo`lmagan. Shunga qaramay, XVII asr davomida Buxoro xonlari Sibirga xam o`z elchilarini yuborib turgan. Har ikki tomon orqali rus davlatiga yuborilgan o`zbek elchilari savdo va elchilik munosabatlarini davom ettirish va kuchaytirish xaqida xon takliflarini rus hukumatiga izxor qilgan xamda xonning o`ziga yoki saroy xazinasiga tegishli mollarni u yerlarda sot-gan va rus mollarini sotib olib kelgan. Elchnlarning bun- day vazifalari har bir xonning rus podshosiga yozgan max--sus yorliqlarida ko`rsatilardi. Hatto, yorlikda elchilar` sotadigan va sotib oladigan mol turlari va miqdori bayon eti-lib, rus podshosidan elchilarga erkin va bojsiz savdo-sotik qilishga ruxsat berilishini so`ragan. Xulosa qilib aytganda, Buxoro xonlari XVI asr nkkinchi-yarmi va butun XVII asr davomida, asosan, tashqi savdoda muhim o`rin egallab, o`z elchilari orqali rus davlati bilan yirik savdo knshilari sifatida ham aloqa kilganlar. Bu sohada Buxoro xonlaridan, ayniqsa, Imomqulixonning (1611 — 1642) faoliyati xarakterlidir.Imomqulixon o`z qo`l ostidagi savdo-hunarmandchilik ahllarining Astraxandan Qozongacha va bu yerdan o`tib, Si-birgacha bo`lgan ulkan territoriya bilan aloqasini kuchayti-rishga alohida e`tibor berdi. Chunonchi, Imomqulixon vaqti-da Buxoro xonligidan rus davlatiga to`kqiz martaba elchi yuborildi. Elchilarning yettitasi bevosita Astraxan, ikki-tasi esa Sibir orkali jo`natilgan. Imomqulpxon Moskva davlatiga birinchi martaba 1613 yilda Navro`zxo`ja boshchi-ligida elchi yuboradi. Bu elchi 300 kishidan iborat savdo karvonlari bilan Qozonda, Samarada va boshqa joylarda mahalliy xokimiyat tomonidan kabul kilinadi. Shuningdek, Navro`zxo`janing sovut, shunqor, mo`yna va «hon ehtiyoji» uchun zarur bo`lgan boshka rus mollarini sotib olishi, xon mollarini rus yerlarida bojsiz sotishiga ijozat berilishini rus podshosidan so`ragan. Savdo eloqalari. XVII asrda Rossiyaning Sharq mamla-katlari va shu jumladan, Urta Osiyo bilan savdo aloqala-ri yanada jonlandi. Uzaro almashinadigan mol turlari, asosan, tayyor mahsulotlar bo`lib, bu hol Rossiyada ham, Ur-ta Osiyoda ham ishlab chikarish kuchlarining o`sishiga ijobiy ta`sir etdi. Shu jihatdan Rossiya uchun

G`arbiy YEvropa mam-lakatlari bilan savdo qilishdan ko`ra Urta Osiyo bilan sav-do kilish axampyatli bo`lgan. Chunki Rossiya G`arbiy YEvropaga. xamon teri, yog`, go`sht, mum, qatron, slyuda (shaffof minera-li) va qoramoy singari xom ashyo mahsulotlarini chiqarmok-da edi. U joydan Rossiyaga esa tayyor mahsulotlar, jum-ladan, movut, ipak gazlamalar, qog`oz, oyna, kumush, qo`rg`o-in, qalay, mis, temir va bulardan yasalgan turli buyumlar-keltirilardi. Shuningdek, G`arbiy YEvropadan qimmatbaxo toshlar, vino va dorivorlar olib kelingan. Rossiyaning tashqi savdosida Arxangelsk, Astraxan va Sibir muxim rol o`ynab, rus davlati bu joylar orqali Rarbiy YEvropa, Urta Osiyo, Qozog`iston, Qavkaz, Xitoy va Eron kabi mamlakatlar bilan savdo olib borgan. Arxan-gelsk orqali G`arbiy YEvropa mamlakatlari bilan savda qilinib, bu Rossiya tashqi savdosining 75 protsentini qop-lagan. B. G. Kurtsning taxminicha, Arxangelsk orqali olib ketilgan va keltirilgan mollar 500000 so`m miqdorida bo`lgan. A. P. Chulashnikovning taxminiy hisobicha, ayni vaqtda Urta Osiyo bilan savdo 100000 so`m bo`lgan. Buni Ivanov ham tasdiklaydi. Demak, Urta Osiyo bilan savdo hajmi Rossiyaning Arxan-telsk orqali qiladigan savdosnning beshdan bir qismini tashkil etgan. Biroq Rossiyada va, ayniqsa, uning chekka o`l-kalarida Urta Osiyo mollariga bo`lgan talabning kattaligi va har ikki tomonning savdoni rivojlantirishga qaratil-gan harakatlari nazarga olinsa, o`zaro mol almashishning bu miqdori u paytda savdo talabi to`la qondirilmaganligini ko`rsatadn. Har ikki tomon o`rtasida savdoning jadallik bilan rivojlanmaganligiga ichki va tashqi vaziyat sabab bo`lgan edk. Chunonchi, o`zbek xonliklarida o`zaro feodal urushlar, kar-von yo`llarida ko`chmanchilar taloni va Urta bsiyo shaharla-rida ishlab chiqarishning keskin rivojlanmaganligi kabi •faktorlar savdoning kengayishiga to`siq bo`ldi. Uzbek xonliklaridagi og`ir vaziyat natijasida rus sav-dogarlari Urta Osiyo shaharlariga muntazam va bemalol qatnay olmadi. Shuning uchun rus savdogarlari Urta Osiyo bilan ko`pincha o`z gumashtalari orkali savdo qilishga maj-bur bo`lardilar. Rus hukumati o`z territoriyasida Urta Osiyo savdosini kuchaytirishga qaratilgan tadbirlarni ko`rgan bo`lsa xam. biroq krepostnoy tuzum, aloqa yo`llarining noqulayligi, zyrim mahalliy hokimiyat vakillarining noto`g`ri xatti-harakatlari va mo`yna, qurol-aslaha

kabi mollarning dav-lat monopoliyasiga aylantirilishi savdoning muntazam ri-vojlanishiga xalakit berdi. Demak, har ikki tomonda o`zaro savdoning kengayishiga to`sik bo`luvchi vaziyat mavjud b"o`lgan. Lekin, bunga qaramay, XVII asrda Urta Osiyoning Rossiya bilan savdosi ancha mus-tahkamlandi. Rus hukumati Sibirning Urta Osiyo va Xitoy mollariga talabi zo`rligini e`tiborga olib, shu mamlakat-lar bilan savdoni kuchaytirish tadbirlarini ko`rdi. U maz-kur mamlakat mollarini Sibirga yetkazishda muhim vosita-chilik rolini o`yiayotgan buxorolik savdogarlarni Sibirga ko`prok jalb qilishga harakat kildi. Rus hukumati XVI asr oxirlaridayoq buxorolik sazdogarlardan boj olmaslik va ularni Sibirda izzat-ikrom •bilan kutib olish haqida maxsus farmon chiqarib, Sibir mahalliy hokimiyatiga yuborgan edi. Natijada buxorslik savdogarlarning Sibir ichki va tashqi savdosidagi mavkei oshib bordi. Hatto, buxoroliklarning Quchumxon vaktnda boshlangan doimiy yashash uchui Sibirga ketishlari to`xta-may, aksincha, tobora avj olib bordi. Bular Sibirdagi *. xoroliklar nomi bilan Urta Osiyo, Qozog`iston, Xitoy va rus mollari bnlan savdo kildilar. Ayni vaktda Urta S savdogarlari turli mollar bilan Sibirga katnab turdilar. XVII asrda Urta Osiyodan Sibirga keltirilgan mollarni ikki turga bo`lish mumkin: 1) mahalliy mollar, 2) mahal-liy bo`lmagan mollar. Birinchi turdagi mollarga ip va ipak gazlamalar, jumladan, xom surp, bo`z, doka, atlas, umu-man, o`n xildan ortiq to`kimachilik mollari kiradi. Bun-day mollar Sharqiy Turkistondan ham keltirilardi. Gaz- lamalar bidan bir katorda, Sibirga chakmon, to`n, telpak, belbog` kabi tayyor buyumlar keltirilgan. Sibirda Urta Osiyoning ko`nchilik mollariga va mo`yialariga talab zo`r bo`lgan. Bunday mollarni deyarli har bir buxorolik savdogar Sibirga olib kelgan. Sibirga, asosan, pirtqich hayvonlar mo`ynasi keltirilib, u yerda undan po`s-tin qilinardi. Buxoroliklar bulardan tashqari, paxta, xom ipak, gilam, qog`oz, o`qyoy, quruq mevalar va rovoch kabn turli tovarlarni, shuningdek, zargarlik mollarini keltirganlar. Buxoroliklarning Sibirga keltiradigan mahalliy bo`lmagan mollariga Hindiston, Eron, Arabiston va Xitoy mollari; ip va ipak gazlamalar, rovoch, gilam va shuning singarilar kirgan. Bular qatoriga qozok, qirg`iz va kal-moklar yeridan olib kelinadigan

mayda va yirik qoramollar, xom terilar, sholcha va shunga o`xshashlar ham kiradi. Buxorolik savdogarlar Sibirga xitoy, kalmoq va, umuman, ko`chmanchilardan bo`lgan yasirlarni ham olib kelib sot-ganlar. Urta Osiyo mollari, dastavval, Tara, Tobolsk, Tyumen ka Tomsk shaharlariga keltirilgan va so`ngra turli savdo-garlar tomonidai Sibirning har tomoniga olib ketilgan. Shuning uchun ham 1595 yildayoq podsho Fedor Ivanovich Ta-ra shahri mahalliy hokimiyatiga buxoroliklar savdo fao-liyatiga yaxshi sharoit yaratib berish va ularni bu yerga jalb etish to`rrisida ko`rsatma bergan edi. Bu tadbirlar va Tara shahrining barpo etilishi buxorolik savdogarlarga ancha kulaylik tug`dirdi. Natijada Tara shahri savdo markaziga anlanib bordi. «Buxoro yeri» va «qalmoq ulus»laridan kelgan Urta Osiyo savdogarlari bir nomda, ya`ni «kelgindi buxoroliklar» deb yuritilardi. Bojxona kitoblarida yozilishiga ko`ra, Urta Osiyo savdogarlari 3—4 kishi va guruh-guruh bo`lib turli mollar bilan kelganlar. Biroq katta-katta guruhga ham bir kar- vonboshi rahbarlik qilib kelgan. Masalan, 1654 yilniig noyabr oyida 50 kishiga yaqin o`rta osiyolik savdogarlarning turli mollar bilan Taraga kelganligi bojxona kitobida qayd qilingan. Bunday holni Tobolsk bojxona kitobla-rida ham ko`rish mumkin. Bu yerga 1639 40 yillarda kelgan karvonlarning birida 33 kishi, ikkinchisida zsa 79 kishi bo`lgan edi. Urta Osiyo savdogarlari mollari xilma-xil bo`lib, ular orasida, ayniqsa, ip gazlamalar muhim o`rin egallagan. Gazlamalar deyarli har bir savdo karvonida keltirib tu- rilgan. Chunonchi, 1654 yilning noyabr oyida Tara shahriga kelgan bir karvonda 11600 gaz tur_li rangli zandoni ip gazlamasi, 5600 gaz xom surp, 3600 gaz bo`z va 800 kanop lo-sidan qilingan gazlama keltirilgan195. Ikkinchi bir saal^ karvonida esa 600 gaz xom surp, 400 gaz bo`z va 1800 gaz zan-doni ip gazlamasi olib kelinganligi ma`lum.

Adabiyotlar: 1.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T., «S`Harq», 1998. 2 . Karimov I.A “Yuksak ma`naviyat- yengilmas kuch”. T.”O`zbekiston” 2008y 3.Azamat Ziyo O`zbek davlatchiligi tarixi: (Eng qadimgi davrdan Rossiya bosqiniga qadar). T., 2000. 4 . Gulomov.X. Diplomaticheskiye otnosheniya gosudarstv Sredney Azii s Rossiyey vXVIII- pervoy polovine XIX veka.-T., 2005. 5. www.ziyonet.uz

Похожие

XVIII asrda Rossiya –O'rta Osiyo munosabatlari

XIX asrning I-yarmida Rossiya- O'rta Osiyo munosabatlari

Rossiya-O'rta Osiyo munosabatlari tarixi kursining maqsad va vazifalari. Eng asosiy manbalar va adabiyotlar

Buxoro amirligi va Xiva xonligi Rossiya hukmronligi davrida kursining maqsad va vazifalari eng asosiy manbalar va adabiyotlar

Buxoro va Xiva xonliklarining bo'ysundirilishi