- Главная страница
- Рефераты
- История
- O'rta Osiyo Rossiya ta'sirini o'tkazish siyosatining faollashuvi. Rossiyaning o'zbek xonliklariga iqtisodiy va siyosiy ta'sirining kuchayishi
O'rta Osiyo Rossiya ta'sirini o'tkazish siyosatining faollashuvi. Rossiyaning o'zbek xonliklariga iqtisodiy va siyosiy ta'sirining kuchayishi
![ami-ri Muzaffar Buxorodan 60 ming ki-shilik lashkar b-n Toshkentni egalla-gan ruslar ustiga yurish kildi. Birok buxoroliklar ko`shini yaxshi kurollan-magan, askarlarnint aksariyati xdrbiy tayyorgarlikdan utmagan edi. 1866 y. 8 mayda YErjar manzilida (xoz. Jan. K.OZO-riston viloyati xududi) bulgan jangda Buxoro askarlari yengilgan va ork,aga chekingan. Ushbu jangda amir Muzaffar uzinin) x,arbiy layok,atsizli] imi namo-yon K.ILDI. Podsho Rossiyasi kushinlari 1866 y. 24 mayda Xujand sh. va Nav kal`a-sini, 2 okt.da Uratepani, 18 okt.daJizzaxni bosib oldilar. Chorizm butundikdat-e`tiborini Ku`k,on xonligi vaBuxoro amirligi xududini tezrok, bo sib olishga k,aratdi. Rossiya imperatori Aleksandr II ping farmoni b-n 1867 y. II iyulda bosib olingan xududlarda bevosita Rossiya imperiyasi tarkibiga kiruvchi va mar-kazi Toshkent sh. bulgan Turkiston ge-neral-gubernatorshey va Turkiston xar biy okrugi tuzildi. Birinchi general- gubernator va okrug kumondopi k.ilib K.P.Kaufman tayinlandi. Unga rus im peratori tomonidan katta vakolatlar berilgan edi. 1867 y. Toshkent va uning atroflari yangi tashkil kilingan Sir-dars viloyati tarkibiga kiritildi. Bu paytda Kukon xoni Xudoyorxon Rossiyaga tobeligini tan oldi(1868). Buxoro amiri b-n olib borilgan mu-zokaralar esa natijasiz tugagach, 1868 y. 2 mayda general K.P.Kaufman bosh chiligidagi 8300 kishilik kushin Sa-markdndni egalladi. 18 may kuni Kat-TaKypFOH xam taslim buldi. 1868 y. 2-3 iyunda Zirabulokda bulgan xal kiluvchi jangda 6 ming sarboz va 15 ming otlik.-dan iborat bulgan Buxoro amirligi Kushinlari K.P.Kaufmanning tup va zambaraklar b-n yaxshi kurollangan kushiniga karshi mardonavor jang k,il-salar-da, 1000 kishidan ajralib ork;a-ga chekingan. 1868 y. 23 iyunda Buxoro b-n Rossiya urtasida Samarkandda imzolan-gan sulx. shartnomasiga binoan, Xujand, Uratepa, Jizzax, Samarkand va Katta-KypFOH sh.laridan to Zirabulokk.acha bulgan Buxoro amirligining yerlari Rossiya imperiyasiga kiritildi va Tur kiston general -gubernatorligi tarkibida Zarafshon okrugi (keyinchalik Samarkand viloyati) tashkil kilindi. Amudarening ung soxilidagi xonlikka karashli xududni Rossiya uziniki kilib oldi va u yerda Amudaryo okrugi (1874 y.dan Amudaryo bulimi) tashkil etilib, u Turkiston general-gubernatorligi tarkibiga kiritildi. Bulim boshlishga Xiva xonining faoliyatini nazorat k.ilib borish topshirildi. Xiva xonli gi rus boskinchilariga oltin x.isobida 2,2 mln. rubl tovon tulashga majbur etildi. Rus savdogarlari va sapoatchi-lari xonlik xududida boj tulamaslan savdo kilish, yer-mulk sotib olish va sanoat korxonalari ochish xukukini oldi. Nasriddinbek Toshkentga koch-gach, Isxok, Xasan ugli («Pulatxon») rasman Kuk^on xoni deb e`lon kdpina-di. Rus kushinlari bu kuzgolonni shaf-](/data/documents/87d456e9-b9df-4549-a238-cffad666e817/page-4.png)
![k.atsiz bostirgach, 1876 y. 19 fev.da Ku\on xonligini tugatishgan. Xonlik yerlaridan Turkiston general-gubernator-ligi tarkibiga kiruvchi Fargona vipoyatini tashkil k^pishgan. «Pulatxon» esa 1876 y. 1 martda Margilon shdadorgaosib uddirilgan.Podsho Rossiyasining Turkiston ulka- sidagi mustamlakachilik siyesati va uning ok,ibatlari. Rossiya imperiyasi Turkis-tonni bosib olgach, bepoyon xududlarga ega buldi. U dunyoning epg yirik mus-tamlakachi mamlakatiga aylandi. Rossiya imperiyasining Turkiston ulkasilagi tartiblari Polsha, Finlyandiya, Boltikbuyi, Ukraina, x.atto Kav-kazdagi mustamlakachilik tar-tiblariga nisbatap tafovut-li xususiyatga ega bulgan. Bu xususiyatlar max.alliy xalk,-larga mutlakr ishonmaslik, turkiy xalklarni kamsitish va ularga uta past nazar b-n K,apaiu kabi ulug davlatchilik va shovinistik ogular b-n za- x.arlangan edi.Knyaz Romanov saroyi binosi kurinishidai fragment. 19-a. oxi-ri. Toshkent.Podsho Rossiyasi Urta Osiyoni bosib odishga kirishar ekan, bu zamindan yil davomida bir necha marta xosil olish imkoniyatlari borligi, turli sabzavot, pol iz ekinlari va mevalar yetishtirish-ga moslashgani x.amda ikdimi serkuyosh-ligi uchun, bu ulkani asosan. paxta yetishtirishga ixtisoslashtirishni mul-jaldagan edi. Rossiya imperiyasi Turkis ton ulkasini bosib olgach, tabiiy re-surelarga nixryatda boy xududga ega buldi. Turkiston general- gubernatorligi vi-loyat uyezd (oblast), volost, uchastka va oksokrlliklarga bulib boshtsarilgan. Turkiston ulkasi general-gubernator i bir paytning uzida podsho noibi (yarim podsho; ok, podsho), xarbiy okrug kushin lari kumondoni, bosh mirshab va bot prokuror edi. General- gubernator Buxo-ro amiri faoliyatini Rossiya imperiya sining Buxorodagi siyosiy agentligi (1885-1917), Xiva xonini esa Amudaryo bulimi boshligi (1873—1918) orkali nazorat k.ilib turgan. Turkiston ulkasi Sirdaryo, Samarkand, Fargona, YEtti-suv, Zakaspiy viloyatlari x.amda Amu daryo bulimiga bulingap. Viloyatlar xrkimi imperator tomonidan tayinlan-gan x,arbiy gubernatorlar tomonidan boshkaril] ai.Mustamlakachi ma`muriyat dastavval yer-suv va mulkchilik masalalarini «tar-tibga solish»ga kirishdi. K\;k.°n xonli-gidagi xon va uning avlodlari, beklar va xarbiylar Kj/lidagi yerlar davlat ix tiyoriga olindi. Vak.f yerlari va solik,- larlan ozod kilingan yerlarga xam tur li soliklar solindi. Sugorish insho-otlari va suv mikdori nazoratga oli-nib, paxta maydoilari kengaytirildi. Ialla yetishtirish kamaytirildi. Rus Kushinlari KuXon xonligining shim. XUdudlariga ikki tarafdan — Orol den- gizi buyi va Rarbiy Sibir (sobik qozok. juzlari xududi) orkzli bosti-rib kela boshladi. Tez orada Ili daryo-si vodiysi egallanib, 1854 Y. Olmaota kishlori yonida Verniy xarbiy istexkomi (x.oz.](/data/documents/87d456e9-b9df-4549-a238-cffad666e817/page-5.png)
