Хоразм, Қанг, Юнон – Бақтрия давлатлари - История - Рефераты

Хоразм, Қанг, Юнон – Бақтрия давлатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Марказий Осиёда Эрон ахмонийларига қарши к у раш. 2. Хоразм давлати. 3. Қанг – Қ ангар қадимий давлат. 4. Юнон – Бақтрия давлати.

www.arxiv.uz Давлатчилигимиз тарих и нинг иккинчи босқичида муҳим рол ўйнаган давлатлардан бири қадимги Хоразм давлатидир. Бу даврда (мил.ав IV асрлар) Марказий Осиёда Эрон ахмонийларининг босқинчилик юришлари туфайли катта Хоразм ва Қадимги Бақтрия подшолиги парчаланиб , уларнинг вайроналарида биринчи қулдорлик давлатлари ташкил топди. Улар ичида энг қадимгиси Хоразм давлати бўлиб, бу ҳақда шу давлат тарихи нинг билимд о ни С.П. Толстов фикрига кўра, мил.ав VI асрда қадимги Хоразм ў з ҳукмдорига эга бўлган. Саксафар Хоразмнинг илк подшоларидан бўлган. Мил.ав IV асрга келиб «Катта Хоразм» Амударёнинг қуйи ҳавзасидаги ҳудуди Қадимги Хоразм давлатига уюшди. Бу даврда Фрасман деган подшо ў тганлиги ёзма манбаларда тилга олинади. У ғоят тадбиркор ҳукмдор бўлиб, Искандар Зулқарнайннинг Хоразмга юришини нг олдини олганини биламиз. Хоразм Марказий Осиё билан улу ғ дашт орасида, яъни кўчманчи ва ўтроқ деҳқонлардан иборат икки дарё туташган жойда эди. Бу ерда сувнинг м ў ллиги, ернинг унумдорлиги ва и қ лимнинг м ў ътадиллиги бу ерда қадим замонлардано қ кўплаб одамларни жалб қилган. Б у ерда шундай ў лка барпо этилдики, академик С.П.Толсто в уни «Хоразм циливизацияси» деб атади. Бу қадимги жаҳон маданиятининг минглаб ёдгорликлари орасида Тупроқ қалъа алоҳида ажралиб туради. Бу шаҳар Амударё қуйи оқимида эрамизнинг III – IV асрларида барпо этилган. Бу ердаги ёзувлар, турли ҳ айкаллар улуғвор кўринишга эга бўлиб, ўзининг улкан кўлами билан кишини ҳ айратга солган. Бу нарса катта тер р иторияни эгаллаб, мазкур воҳадан ташқарида ҳам таъсир ўтказган давлат сиёсий ҳо к имияти ў сганлигидан дарак бериб т у рган, бу ерда қ абристон атрофидан элчилар ва подшолар, катта ва кичиқ ҳукмдорлар қ абул қилинадиган ҳашамдор зал бўлган. Хоразмда III асрда Қ иёт канали курилган. Аҳолини нг бутун турмуши, фаровонлиги ир р игация тараққиёти билан боғлиқ бўлган. Бу катта кучни талаб қилган.

www.arxiv.uz Ю қ орида таъкидлаганимиздек, Хоразмда таркиб топган давлат бирлашмаларининг асосий функцияси ирригация манфа а тларига риоя қилиш ва ирригация иншоотлари бутунлигини назорат қилишдан иборат эди. Жамоа асосий роль ўйнаган қадимги Хоразмнинг таркиб топган хўжалик мех а низми негизини су ғ ориш ишлари – жамоа давлат ташкил этарди. Эрамизнинг I асрида Хоразмда майда мис тангалар зарб этиш бошландики, бу нарса товар – пул муносабатларини ривожланганидан далолат беради. Жангчиларнинг пайдо бўлиши Шимолий тармо ғ и Хоразмдан ўтадиган Буюк Ипак йўлидаги савдо алоқаларнинг жонланиши билан боғлиқ эди. Ҳукмрон дин з о роастризм эди. Сирдарё ўрта оқими ҳавзасида, ҳозирги Тошкент, қисман Сирдарё вилояти ва Жанубий Қ озо ғ истон ҳудудида, академик Я.Ғуломовнинг таъкидлашича, мил.ав III аср ох и ри II аср бошларида ташкил топган Қ анг давлати давлатчилигимиз тарихида алоҳида ўринга эга. Бизнингча, Македонияликларга қарши уюшган маҳаллий ва кўчманчи қабилалар давлати бўлган. Қанг давлати, асосан кўчманчилар давлати бўлиб, маҳаллий х алқ уларга мудофаа зарур и ятидан қў шилган. Шунга қ арамай Қанг давлатининг давлатчилигимизда ўрни бор. Қадимги манбаларда Қанг давлатининг қандай идора қил ин ганлиги, давлат туз и лиши қандай бўлганлиги тўғрисида маълумотлар етиб келмаган. Аммо фақат бир марта т ў н ғ ич Хан сулоласи тарихида ( мил.ав II – I асрларга оид) Қангуй подшоси ў з оқсоқоллари билан масла ҳ атлашиб иш т у тиш и ҳақида эслатиб ў тилади. Осиё ч а қулдорлик жамияти шароитида ташкил топган Қанг давлатида олий кенгаш муҳим роль ўйнаган , давлат кенгашида қабила бошлиқлари, ҳарбий саркардалар фаол қатнашиб, муҳим давлат аҳамиятига молик масалалар ҳал этилган. Бу ҳолат ҳарбий демократия принциплари асосида ташкил топган давлат тазими эди. Қанг давлатига қарашли ерлар бир неча вилоятларга бўлинган. Уларни бошқарган

www.arxiv.uz бошлиқлар реабғу ёки ёбғулар деб аталган. Қанг давлатига тобе вилоятларни бошқариш иши маҳаллий ҳокимлар қўлида,бўлиб, улар марказий ҳо к имиятга бож тўлаб т у рганлар. Қанг давлати 7 аср яшаб, V аср ўрталарида емирилди. Марказий Осиё халқлари тарихида, умуман , ўзбек халқи тарихида бу ярим кўчманчи давлатнинг аҳамияти катта, бу зами н да яшовчи қадимги Эрон тилининг Шимолий шохобчасида сўзлашувчи тубжой халқлар Жанубий Сибирь, Олтой, Шарқий Туркистон , Еттисув вилоятларида яшовчи туркий тилда сўзлашувчи қабилалар билан яқинлашди. Мил.ав III асрнинг ўрталарида салавкийлар салтанатининг Ўрта Осиёдаги мав қ еи бутунлай тушиб кетди. Салавкийларнинг Шарқий сатрапликлари Марказий ҳокимиятга б ў й - сунмай қў ядилар, ҳ ар бири мустақил сиёсат юргизишга интилади. Айниқса , бу вазият Парфия ва Бақтрия сатрапликларида к ў зга якқол ташланар эди. Бу вақтда Бақтрия сатрапи Диодод эди. Бақтриянинг Салавкийлардан ажралиб чиқиши, Страбоннинг фикрига қ араганда, бу б ақтрияликларнинг марказий ҳокимиятга нисбатан исёни эди. Бақтриянинг ажралиб чиқишига Диододдан ташқари, Евтидем ҳам аралашган. Евтидем ўша вақтларда Сўғдиёна ҳокими бўлиб , у Диододга тобе эди. Ў з мустақиллигига эришган Бақтрия Диодод I даврида қудратли давлатга айланди. Мил.ав 212 йилда Евтидем Юнон – Бақтрия давлатининг подшоси эди. Унинг давлати таркибига Бақтрия, Сўғд, Арей ва Марғиёна кирар эди. Ўғ ли Диметрий даврида (мил.ав 122 – 167 й) Бақтриянинг ҳудуди кенга й иб, юксалди. Унинг номи билан кўплаб тангалар зарб этилди. Давлатни бошқариш борасида исло ҳо тлар ўтказилди. Бунга давлатни майда ҳокимиятларга бўлиб бошқариш жорий этилади. Диметрий маҳаллий зодагон вакилларни давлатни бошқариш ишига торт д и. Ниҳоят , мил.ав 141 – 128 йиллар орасида Юнон – Бақтрияга шимолдан келган кўчманчи Юэ – чжилар барҳам берадилар.

www.arxiv.uz Ватанимиз тарихида муҳим роль ўйнаган Шарқнинг бу давлати 120 йилдан ортиқ вақт яшади. Тарихчилар бу даврдан олдин Бақтрияга қ арам бўлган, кейин мил.ав II асрда мустақил бўлган Сўғдиёна ҳақида ҳам кўп гапирадилар. «Овесто» маълумотлари , Ту про қ қалъа ёдгорликларига асосланиб ҳукм чиқарамиз.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Каримов И. Ўзбекистон буюк келажак сари .- Т. : Ўзбекистон , 1998. 2. Каримов И. Тарихий хотирасиз келажак йўқ .- Т. : Шар қ, 1998. 3. Асқаров А. Ўзбекистон тарихи .- Т. : Ўқ итувчи , 1994. 4. Муҳаммаджонов А. Ўзбекистон тарихи .- Т. : Ўқитувчи , 1994. 5. Ўзбекистон тарихи // А.С аъдуллаев та ҳ рири остида. – Т.: Уни версите т , 1977. 6. Темур туз у клари .- Т. : Ғ . Ғ улом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёт и, 1991. 7. www.ziyonet.uz 8. www.pedagog.uz

Похожие

Катта Хоразм ва Бақтрия давлатлари

Шимолий Қора денгиз бўйларидаги Юнон шаҳар-давлатлари

Эллин давлатлари

Марказий осиё халкларининг кадимги маданияти

Марказий Осиёда қадимги давр давлатчилиги тарихи (мил.авв. IV- мил IV аа)