Катта Хоразм ва Бақтрия давлатлари - История - Рефераты

Катта Хоразм ва Бақтрия давлатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Марказий Осиёда дастлабки давлатларни нг пайдо бўлиши ҳақида ба ҳ с – мунозара. 2. Катта Хоразм давлати. 3. Қадимги Бақтрия подшолиги.

www.arxiv.uz Ота – боболаримиз қадим замонлардан буён яшаб келган Марказий Осиё ҳудудида мил.ав I -минг йилликлар бошларидаё қ давлат бирлашмалари ташкил топганлиги ушбу мавзуда ёритилади. Шу боисдан мавзуда Марказий Осиё ҳудудида ўтроқ ҳаёт ва кўчманчилик, этногенез масалалари, Қадимги Бақтрия, Катта Хоразм, Марғиёна давлатлари каби ҳарбий демократик конфедерациянинг пайдо бўлиши, илк шаҳарларнинг вужудга келиши ( Эркагла, Қ изилтепа, Қў зали қ ир, Нуросиёб, Ёр қў р ғ он, Давратепа ), уларда дастлабки катта каналларнинг ишга туширилиши, деҳқончилик, кўчманчилик, ҳунармандчилик ва диний тасавурлар ҳақида маълумот берилади. Ўзбекистон халқлари ў з бошидан кишилик тараққиётининг қулдорлик ижтимоий – иқтисодий формасини кечирдими деган савол ту ғ илади. Янгидан ёзилаётган ҳақиқий тарихимизда бу масала ў з ечимини топмо ғ и керак. Чунки шўролар давридаги дар с лик ва қўлланмаларда бу муаммолар бир – ё қ лама ҳал этилган эди. Гап бу масалага қандай ёндашиш ҳақида кетяпти. К.Маркс йирик жамиятшунос олим сифатида Шарқ қу лдорлигига “Осиё ч а ишлаб чиқариш усули” деб таъриф берган эди. Бу усул асосида озод деҳқон жамоалари меҳнат асосида қ урилган патриарҳар кулчилик ётади. К.Маркс бу атамани Юнонистон ва Рим классик кулчилигидан, жамият ижтимоий – иқтисодий тараққиётининг асоси, ҳаракатлантирувчи кучни қуллар ташкил қилган қулдорликдан фарқ қилиш учун қўллаган эди. Дар ҳ ақиқат Марказий Осиёда олиб борилган илмий изланишлар, қ атор арх е ологик ёдгорликларда ўтказилган ишлар к ў лами ана шу К.Маркс эътироф этган патриар х ал қулликни кўрсатади. Шу муносабат билан Марказий Осиёда дастлабки давлатнинг пайдо бўлиши муаммоси ни ҳал этиш катта аҳамиятга эга. Марказий Осиёда қадимги давр ҳақида гап кетганда унинг тарихи мил.ав VIII аср – мил . VI аср билан боғлиқ эканлигини унутмаслик керак. Бу даврни икки босқичга бўлиш мумкин. Биринчи бос қ и ч да (мил.ав VIII – IV асрларда) Марказий Осиёда эркин деҳқон хўжаликлари заминида иккита

www.arxiv.uz дастлабки давлат к онфедерациялари тарки б топди. Булар К атта Хоразм ва қадимги Бақтрия подшолиги эди. Умуман олганда , ўзбек давлатчилигининг ў загини Хоразмдан қ идирмо қ керак. Чунки ўзбек давлатчилиги Хоразм ҳудудида ў зини анча изчил ва деярли узлуксиз н а моён қилган. Агар Хоразм тарихига қ арасак, мил.ав VI асрдаёқ Юнон тарихчиси Милотлиқ Хекатий Хоразм давлати ва унинг шу номли пойтахтини эслаганини к ў рамиз. Ў ша пайтдан то совет давригача Хоразм ў з давлат тузуми ва мустақиллигини сақлаб қолди. Хоразмда шунинг учун ўзбеклар ҳис си ҳам кучли. Оқчахон ҳаробаси мил.ав V асрга тааллуқли шаҳар ҳаробаси бўлиб, шаҳар ички ва ташқи қисмлардан иборат бўлган. Шаҳар деворлари мустаҳкам бўлган. Улар тўла сақланган. Шубҳасиз бундай қудратли деворларга эга шаҳарни фақат қудратли давлатлар барпо этиши мумкин эди. Инсоният тарихидан маълумки, илк давлатларда иншоотлар содда бўлиб, ма ҳ обат ва ҳ аш а мат уларда б ў лмайди. Оқчахон ша ҳ рида эса буюкл и к ҳам, маҳобат ҳам ва ҳ ашамат ҳам мавжуд. Агар археологларнинг тахмини тўғри б ў лмай, Оқчахон оддий бир шаҳар бўлса, у ҳолда Хоразм давлатининг тарихи янада қадимийлашади. Хуллас, Хоразмда ўзбек давлатчилигининг тарихи минг йилга яқинлиги аёндир. Бу ҳақда , айниқса , ўзбек олими Яҳё Ғуломов ва рус академиги С.П. Толстовларнинг илмий хулосаларини биламиз, «Овесто» муқаддас ки т о бига таяниб, давлатчилигимизнинг асоси, Президентимиз су ҳ батида айтган и дек, бундан 2700 – 3000 йил муқаддам Хоразмда бошланган деб жавоб бериш мумкин бўлади. Бақтрия академик А.Ас қ аровнинг илмий фикрига кўра , Паркан (Давон,Фарғона) давлатлари ҳам 2600 – 2700 йил муқаддам юзага келган. Албат т а, ўзбек давлатчилигининг тарихини биргина Хоразм давлати билан чегаралаб бўлмайди. Давлатчилик анъаналари Ўзбекистон нинг бошқа жойларида ҳам қадимги тарихига эга экан. Хусусан, бу ерда Фарғона водийсини назарда тутмо қ дамиз. Яқин вақтларгача давлат б и рикмаси II асрга тўғри келади, деб ҳисоблана р ди. Лёкин шу йили Қ ува таркибидаги

www.arxiv.uz шаҳристон ҳаробасида олиб борилган текширишларда илк давлатга хос шаҳар Х – VIII асрларда шаклланганлигига далиллар топилди. Ўзбек давлатчилиги ҳақида гапирар эканмиз , Хоразм ва сурхон воҳалар и даги ерларни ҳам ҳисобга олиш керак. Чунки бу ерлар қадимдан то с ў нг г и асрларгача бўлган Марказий Осиёдаги барча давлатларнинг ўзагини ташкил этади. Ундан ташқари, бу ерлар то мўғулларгача ва ундан кейин ҳам сўғд деб аталган ва аҳоли сўғдийлар, ўзбекларнинг таркибий қисми б ў л и б кирган. Мовароуннаҳрда бўлган араб сайёҳи Иста х рийнинг Шош аҳолиси ҳақида айтганларини келтирайлик. «Шош аҳолиси сўғдлар ва туркийлардан иборат. Сўғдлар уйларида сўғдий ч а сўзлашадилар, турклар билан эса улар фақат туркча сўзлашадилар, чунки турклар ў з тилларидан бошқа тилда сўзлашмайдилар». X асрда сўғдлар ў з этник хусусиятларини йўқотиб, турклашиб ва эронлашиб борган, иккинчидан , Шош турклари , яъни То шкент ўзбекларининг ота - боболари тил жиҳатдан эгам е нлик к а моли к бўлганлар. Ана шу табиий жараён асосида сўғдийлар туркларга сингиб кетадилар. Шуниси ачинарлики , Сўғдлар катта ҳудудга эга бўл а туриб, ў з пойтахт ва давлатларини тузмайдилар. Хулоса қилиб айтганда , Аму ва Сирдарё оралиғи ва уларга туташ ерлар қадим замонлардан ўзбеклар давлатчилигининг таянчи бўлган. Фақат турли даврларда бу давлатнинг у ёки бу қисмида нисбатан кучли давлат юзага келиб, қолган қисмини бирлаштиришга у ринган. Лёки н баъзи майда давлатларга парчаланиш ва тарқоқлик ҳ оллари ҳам бўлган. Бундай вазиятдан фо й даланган ташқи душманлар истилога ҳаракат қилганлар. Бу тарих сабоқларини унутмаслик керак. Шу ўринда ҳозирги кунда Президентимиз да ъ ват билан айтган и дек , ёшларимизни доим огоҳ бўлишга чақирамиз , мустақиллигимизни сақлаш ва мустаҳкамлашда улар буюк куч эканлигига аминмиз.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Каримов И. Ўзбекистон буюк келажак сари .- Т. : Ўзбекистон , 1998. 2. Каримов И. Тарихий хотирасиз келажак йўқ .- Т. : Шар қ, 1998. 3. Асқаров А. Ўзбекистон тарихи .- Т. : Ўқ итувчи , 1994. 4. Муҳаммаджонов А. Ўзбекистон тарихи .- Т. : Ўқитувчи , 1994. 5. Ўзбекистон тарихи // А.С аъдуллаев та ҳ рири остида. – Т.: Уни версите т , 1977. 6. Темур туз у клари .- Т. : Ғ . Ғ улом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёт и, 1991. 7. www.ziyonet.uz 8. www.pedagog.uz

Похожие

Хоразм, Қанг, Юнон – Бақтрия давлатлари

Эллин давлатлари

Қадимги Спарта ва Аттика давлатлари

Марказий Осиёда илк давлатчиликнинг тарихий асослари ва дастлабки босқичлари

Милоддан аввалги асрларда мустакиллик ва озодлик учун олиб борилган курашлар