Гидротехника иншоотлари - Водное хозяйство - Рефераты

Гидротехника иншоотлари

Загружено в:

08.11.2019

Скачано:

0

Размер:

40 KB

Гидротехника иншоотлари Режа: 1. Гидротехника иншоотлари тўғрисида умумий маълумотлар 2. Гидротехника иншоотларини таснифи

Гидротехника иншоотлари тўғрисида умумий маълумотлар Гидротехника – бу фан ва техникани сув ресурсларни ва улардан халқ хўжалиги эҳтиёжлари учун фойдаланишни ва сувни атроф-мухитга келтирадиган зарарли таъсирларига қарши махсус иншоотлар, жихозлар ҳамда қурилмалар ёрдамида курашишини ўрганиш билан шуғулланадиган тармоғи. Сув хўжалиги тадбирларини бевосита амалга оширувчи ҳар хил иншоотлар гидротехника иншоотлари деб аталади. Сув хўжалиги тадбирларини танлаш ва асослаш, ҳамда гидротехника иншоотларини лойиҳалаш, қуриш, ундан фойдаланиш ва тадқиқот ишларини амалга ошириш ишлари гидротехникани мақсадига киради. Буларни амалга ошириш учун у фан ва техникани кўпгина бошқа тармоқлари билан яқин алоқада бўлади. Гидротехника биринчи навбатда гидрология фани билан боғлиқ, чунки табиий сув ресурсларидан тўғри фойдаланиш учун уларни режимини билиш, сув хўжалиги ҳисобларини бажариш оқимни бошқариш билан боғлиқ масалаларини ечиш, сув омбори ўлчамлари ва ундаги сув сатҳини аниқлаш керак бўлади. Гидротехника ер усти ва ер ости сувлари ҳаракат қонунларини ўрганадиган ва шу туфайли иншоот ва сув оқимини ўзаро таъсирини ўрганишга аниқлик киритадиган гидравлика фани билан ҳам бевосита алоқада бўлади. Ундан ташқари гидротехника қатор қурилиш фанлари – геодезия, геология ва гидрогеология, материаллар қаршилиги, қурилиш механикас. грунтлар механикаси, қурилиш ишларини ташкил қилиш ва бажариш каби фанлар билан ҳам боғлиқ. Ушбу фанлар ёрдамида иншоотни жойлашишини тўғри танлаш, конструкцияси материалини танлаш тўғрисида маълумотлар олади, гидротехника иншоотларини мустаҳкамлиги ва турғунлигини ҳисоблаш усулларини ишлаб чиқади, қурилиш ишларини ташкил қилиш ва бажариш усулларини асослайди ва ҳоказо.

Гидротехника иншоотларини таснифи Сув хўжалигини ҳар хил тармоқлари гидротехника иншоотлари конструкциясига ўзини алоҳида талабларини қўяди. Табиий ва хўжалик шароитларини бир-бирига ўхшаш эмаслиги лойиҳачилардан уларни турли хил конструктив ечимларни ишлаб-чиқишни тақозо қилади. Шунинг учун бугунги кунда кўплаб ҳар хил гидротехника иншоотлари мавжуд. Уларни бир тартибга келтириш ва иншоотни ўрганишни енгиллаштириш мақсадида уларни ҳар хил белгиларга қараб гуруҳларга ажратилади. Сув манбаини турига қараб – дарё, кўл ва денгиз иншоотлари га бўлинади. Сув хўжалигидаги вазифасига кўра ҳамма гидротехника иншоотлари умумий мақсад учун қурилган ва махсус иншоотларга бўлинади. Умумий гидротехника иншоотлари сув хўжалигининг икки ва ундан кўп тармоқларида қўлланилади ва фойдаланилади. Махсус гидротехника иншоотлари сув хўжалигини бир тармоғида фойдаланилади. Ўз навбатида умумий гидротехника иншоотлари ўзини мақсадли вазифаларига кўра қуйидаги турларга бўлинади: Сув димловчи , сувни тўсиб босим ҳосил қилувчи (тўғонлар, дамбалар ва бошқа сувни тўсувчи иншоотлар киради). Ростловчи дарё сув оқимини ўзан билан ўзаро таъсирини бошқарувчи уни туби ва қирғоғини ювилишдан сақловчи (кўтарма, ҳимоя кўтармаси, тўсиқ, ярим тўсиқ, сув оқимини йўналтирувчи ва бурувчи қурилмалар, шахобчали тўсиқлар, грунтли иншоотлар) иншоотлар; Сув ўтказувчи сувни бир манзилдан иккинчисига етказиб берувчи сунъий ўзанлар (каналлар, тунеллар, новлар, қувурлар); Сув олувчи , сув оқимидан ва сув ҳавзасидан сув олиш учун хизмат қилувчи иншоотлар. Сув ўтказувчи иншоотларга сув ҳавзасидан ва юқори бьефдан пастки бьефга сувни тўғондаги тешиклар ёки тўғонни айланиб ўтувчи қирғоқдаги иншоотлар орқали тушириб юборувчи иншоотлар ҳам киради.

Махсус гидротехника иншоотлари сув хўжалигини тармоғи бўйича қуйидаги турларга бўлинади: Гидроэнергетика – сув энергиясидан фойдаланиш учун хизмат қиладиган (ГЭС биноси, тенглаштирувчи резервуарлар босимли ҳовузлар, босимсиз ва босимли деривация иншоотлари) иншоотлар киради; Сув транспорти – кема қатновчи (кема қатновчи шлюзлар ва каналлар, кемакўтаргичлар, портлар ва ҳ) ва ёғоч оқизувчи иншоотлар; Мелиорация – ерларни суғориш, зах қочириш (сув олиш иншоотлари, насос станциялари, суғориш ва зах қочириш (қурилиш) каналлари ва улардаги иншоотлар ва бошқалар) иншоотлар; Сув таъминоти ва канализация (сув олиш иншоотлари, насос станциялари, сув тозалаш иншоотлари ва бошқалар). Балиқчилик хўжалиги (балиқ ўтказувчи, балиқ боқувчи ҳовузлар) иншоотлари; Сув босишдан ва селдан ҳимоя қилувчи (ҳимоя дамбалари ва ҳ) иншоотлар; Гидротехника иншооти фойдаланиши шароити бўйича ҚМҚ 2.06.01- кўра доимий ва вақтинчалик иншоотларга бўлинади. Доимий иншоотларга ундан доимо фойдаланиладиган иншоотлар киради. Вақтинчалик иншоотлар жумласига фақат доимий иншоотларни қуриш ва таъмирлаш даврида фойдаланиладиган иншоотлар киради. Доимий гидротехника иншоотлари ўзларининг вазифаларига кўра асосий ва иккинчи даражали иншоотларга бўлинади. Асосий иншоотларга уларни бузилиши ёки шикаст етиши иншоотни бутунлай тўхтатишга ёки уни самарали ишлашини сезиларли даражада камайишига олиб келадиган гидротехника иншоотлари киради. Иккинчи даражали иншоотларга бузилиши ёки шикаст етиши юқоридаги оқибатларга олиб келмайдиган гидротехника иншоотлари (таъмирлаш затворлари, хизмат кўприклари ва ҳ).

Гидротехника иншоотлари уларни бузилиши ёки улардан фойдаланишни издан чиқишига олиб келиши мумкин бўлган оқибатларга кўра тўртта синфга бўлинади. Унга кўра энг муҳим иншоотлар биринчи синфга киради. Иккинчи даражали иншоотларни синфи асосий иншоотга нисбатан бир даражага камроқ қабул қилинади. Вақтинчалик иншоотлар тўртинчи класс иншоотлари ҳисобланади. Гидротехника иншоотлари узели (гидроузел) деб жойлашиши ва биргаликда ишлаш шароитлари бўйича бирлаштирилган гидротехника иншоотлари гуруҳига айтилади. Жойлашишга кўра дарёдаги, каналдаги, кўллардаги гидроузелларга бўлинади. Асосий вазифасига кўра гидроузеллар қуйидаги гуруҳларга бўлинади: дарёдан сув олишни таъминлайдиган; гидроэнергетика; сув транспорти; балиқчилик; дарё оқимини бошқарувчи; суғориш. Гидротехника комплекси ёки гидротизим деб бир-биридан узоқ масофада жойлашган, лекин умумий сув хўжалиги вазифаларини ечиш учун хизмат қиладиган бир неча гидроузелларни ўз ичига олган гидротехника иншоотлари комплексига айтилади. Гидроузеллар каби гидротизимлар ҳам махсус ва комплекс мақсадларда бўлади. Ўзбекистондаги йирик гидротизимларга Ўрта Чирчиқ ГЭСлар каскади, Андижон гидромелиорация тизими ва ҳоказо киритиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати : 1. Можевитинов А.Л. и др. Введение в гидротехнику, М., 1984 г. 2 .Рассказов Л.Н. и др. Гидротехнические сооружения, в 2частях М. Стройиздат, 1996. 3.Субботин А.С. Основы гидротехники и гидрометрических сооружений.Л. Гидрометеоиздат, 1991. 4. Бакиев М., Носиров Б., Хўжақулов Р. Гидротехника иншоотлари. Т., “Талқин”, 2007. 5.Баиев М, Мажидов Ҳ., Носиров Б., Хўжақулов Р., Раҳматов М. Гидротехника иншоотлари. Т., “Ванги аср авлоди”, 2008. 6 .Файзиев Х. Гидротехника иншоотлари. Ўқув қўлланма, 3-қисм. ТАҚИ 2003й 7.Файзиев Х., Хусанхўжаев Ў.И. Гидротехника иншоотлари.Ўқув қўлланма, 1-қисм. ТАҚИ 2007й.

Похожие

Гидротехника иншоотлари затворлари

Каналлар ва улардаги гидротехника иншоотлари

Каналлар ва каналлардаги гидротехника иншоотлари

Гидротехника иншоотлари ва уларнинг ишлаш шароитлари

Гидротехника иншоотлари эксплуатация хизмати бажарадиган асосий ишлар