Зардўштийлик дини ва тасвирий санъат - Искусство - Рефераты

Зардўштийлик дини ва тасвирий санъат

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

99.5 KB

Зардўштийлик дини ва тасвирий санъат Режа: 1. Зардўштийлик дини ва унинг диний ислоҳотчилик асослари 2. Мустақил Ўзбекистон санъати ва маданияти 3. «Авесто» асари – зардўштийликнинг муқаддас китоби 4. Спитамид зардўшт – «авесто» муаллифи

1. Зардўштийлик дини ва унинг диний ислоҳотчилик асослари Инсониятнинг шаклланиши ва такомиллашуви натижасида улар ўзининг теварак-атрофидаги нарса ва воқеаларни ўргана бошлайди. Аммо инсон зоти ўзининг теварак атрофидаги воқеа-ҳодисаларни барчасини билиш ва ўрганиш қобилиятига эга эмаслигини билиб қолади. Одам зоти ўзини ўраб турган турфа олам, ундаги содир бўлаётган воқеа-ҳодисаларни, бутун борликни қандайдир бир қонун-қоидалар асосида яралгани, уни шундай қоидалар-қонунлар бошқариб туришини ва бу қонун-қоидаларни билишга қодир эмаслигини англаб етади. Шунга кўра ўзи тушуна олмаган, билолмаган, англаб етолмаган идрок қила олмаган турфа воқеа-ҳодисалардан рамзий-илоҳий маъно излайди. Одам зоти онгида Худо ўтмишда ҳам, ҳозирда ҳам одам зотини ақл-идроки етмамайдиган, билмайдиган нарса ва воқеа-ҳодисаларни билгувчи, қонун-қоидаларни бошқариб турувчи рамз бўлиб шаклланади. Лекин одамлар худони шаклланиши ва бу шаклланишда албатта бирон-бир туйғу-йўналишга эътиқод, дин ва унинг пайғамбарлари бўлган. Бу пайғамбарлар худо билан инсон ўртасида воситачилик вазифасини ўтаганлар. Курраи заминимиз жуда кўплаб пайғамбарларни билади-ким, улар Зардўшт, Нух, Иброҳим, Исхоқ, Якуб, Юнус, Айюб, Яхъё, Мусо, Исо, Будда, Муҳаммад алайҳиссаллам ва бошқалар. Уларнинг кўпчилиги афсонавий бўлсада, улар орасида Зардўшт, Довуд, Сулайман, Муҳаммад алайҳиссалам ва бошқалар каби тарихий шахслар бор. Жаҳон халқларининг диний таълимоти ҳақидаги муқаддас китоблар ҳам жуда кўп. Улар: «Тўғрилик ва эгрилик ҳақида», «Авесто», «Чуньцю», «Типатака», «Маҳобхорат», «Рамаяна», «Библия», «Таврот», «Талмуд», «Унзин», «Сишу», «Кодзики», «Даоцзан», «Инжил», «Қуръон» ва бошқалар. Улардан: «Типатака», «Таврот», «Инжил» ва

Ўзбекистон рангтасвир санъатида манзара жанри ҳам кенг полотноларда, ёрқин рангларда ифода этилиб, ўлкамиз, мамлакатимиз табиатини ғоят гўзал ва чиройли тасвирларда намойиш этилди. Манзара жанрининг атоқли рассомлари М.Саидов, Р.Ахмедов, Р.Чориев, Н.Қўзибоев. Ю.Талдикин, В.Зиёев, Р.Гаглова, Ч.Бекмиров, А.Мирсоатов, М.Тошмуродов, Ю.Стрелников кабилар баракали ижод қилдилар. Рангтасвир санъатининг чуқур фалсавий-таҳлилий ва ассоциатив- мажозий йўналишини миллийлик руҳи билан маромига етказа олган В.Охунов, Б.Жалолов, Ж.Умарбеков ва С.Алибековлар ижодида ўзбек рангтасвири ўзининг философик тафаккури билан давр ва замон руҳига жавоб беради. Б.Жалоловнинг «Олтин аср», «Коинот устунлари», «Абадият гусбази остида», «Европанинг ўғирланиши», Ж.Умарбековнинг «Зилзила», «Ҳаворанг мусиқачилар», В.Охуновнинг «Будданинг тонгги сайри», «Шарқона қиёфалар», С.Алибековнинг «Ғаройиб шарбат ҳиди», «Сузаётган пламинга учун ҳарорат» каби асарлари рангтасвир санъатида фалсафий фикрлашнинг ёрқин намуналари бўлиб қолади. Мустақиллик рангтасвир санъатида Л.Ибрагимов кўпрок аёллар образини талқин этган бўлса, Акмал Нур ижодида пластика ва ғоявий янгиланиш ўз ўрнини топади. Л.Ибрагимовнинг «Малика», «Соҳилда», «Хутон аёли», «Амударё», асарлари, А.Нурнинг «Севги олмаси», «Муҳаббат боғи», «Муҳаббат ороли» каби асарлари диққатга сазовордир. Шунингдек, 1991-2001 йилларда А.Исаев, Ж.Усмонов, А.Розиқов, Р.Темуров, Т.Ахмедов, Т.Каримов, Ш.Абдурахимов, Б.Исмоилов, Ғ.Кодиров каби рассомлар ҳам баракали ижод қилдилар. Уларнинг ижодий ишларида реаллик, ойдинлик, шарқона нафислик, умумий фалсафий тафаккур, бадиий кўркамлик, асарлардаги тугаллик, сокинлик ва ижодкорлик тўла ўз ифодасини топади.

Умуман соцреализм давридаги мафкуравий назоратни Ўзбекистон мустақиллиги давридаги рассомлар ижодида бекор қилиниши ўзбек рангтасвирида янги услуб, мавзу, сюжет, ғоя ва композицияларнинг теранлигини, миллийлигини ва эркинлигини таъминлаб беради. Шунга кўра рассомчиликни кекса авлодидан бошлаб, ёш ижодкорларгача янгича тасвирлаш, янгича услублар, дунёни янгича куриш ва уларни ифодалаш чегаралари ғоят кенгайди. Буларнинг ҳаммаси Ўзбекистон рангтасвири санъатини залворли тараққиётига тўла ижодий имкониятлар яратди. Мустақиллик йилларида маҳобатли рангтасвир санъати ҳам «Маҳобатли тарғибот режаси» деб аталмиш мафкура ҳукмронлигидан чиқиб, эркин ижодга ўтди. Маҳобатли рангтасвирда авваллари кўпроқ Ч.Ахмаров, Б.Жалолов каби рассомларгина ижод қилган бўлсалар, мустақиллик йилларида Б.Жалолов, А.Алиқулов, А.Агаханян, Б.Олимхонов, А.Ганин, О.Хабибулин, А.Икромов, А.Исаев, Э.Мухаммадиев, Н.Султонов, Ўзбекистон мустақиллиги ана шу улкан меросимизни асраб - авайлаш, ундан тўғри фойдаланиш ва уни бетўхтов ривожлантириш имкониятларнини бунёд этмоқда. Мустақиллик йилларида рангтасвир /1991-2001 йиллар/. Рангтасвир – тасвирий санъатни бош бўғини бўлган ҳолда, ундаги бадиий жараён ғоят шиддатли ва жўшқин ривожланди. Мустақиллик йилларидаги ташкил этилган кўргазмалардан шу нарса кўриндики, бу давр рассомларни ижодий эркинлик даври бўлиб, асарларни мавзуси, сюжети, ғояси, композицион ечими, ранг уйғунлиги – калоритларни ғоят кенглиги, бадиий услублардаги мустақиллик, шижоат ва ижодкорлик туйғулари билан мутлоқ янгиланиш кўриниб турди. Мустақиллик йилларида мамлакатимизнинг ўнлаб вилоят ва шаҳарларида тўхтовсиз санъат асарлари кўргазмаси мунтазам ҳолда ўтказиб келинмоқда. Булар мамлакатимиз рассомларини ижод ва илҳом ҳисоботлари бўлиб, санъатимиз равнақидан далолат беради.

Кўргазмалар реалистик ва академик йўналишда ижод қилаётган санъатимизнинг кекса ва ўрта авлоди бўлмиш Р.Ахмедов, М.Набиев, Н.Кузибоев, М.Саидов, С.Абдуллаев, Т.Огонесов, Б.Бобоев, В.Бурмакин, М.Йулдошев, Т.Кузиев, Й.Турсунназаров, Ю.Мельников, Ю.Талдикин, Ш.Кузиева, Т.Миржалолов, Т.Курязов, А.Икромжанов, М.Нуриддинов, А.Нур, З.Фахрутдинов, Р.Худойберганов, А.Аликулов, А.Мирсаитов каби рассомлар мустақиллик даври санъатини яратишда ҳам фаол қатнашмоқдалар. Ўзбекистон тасвирий санъатини бош бўғини бўлмиш рангтасвир санъати мустақиллик йилларида анча тез ва уюшқоқлик билан мустақиллигимиз йўлида ижод қилишга кириб келдилар. Чунки. Ўзбек рассомларида миллийликка, шарқона услубга интилиш анча кучли бўлган ҳолда улар ўз ижодларини Ўзбекистон келажаги йўлида хизмат қилишга астойдил киришиб кетдилар. Ўзбекистон рангтасвирчи рассомлари ижодига мавзу, сюжет, композиция, ғоя янгича тафаккурда, янгича услубларда ифода этила бошланди. Улар ижодида энг аввал ўзбек миллий урф-одатларини, илмий дунёқарашларини, буюк бобокалон - алломаларини ифодалашга интилдилар. Мустақиллик йилларида ижод қилаётган рассомлар энг аввал мустақиллигимиз ғояларини тарғиб этишга, миллий мафкурамизни қайта тиклашга, буюк аждодларимиз портретларини яратишга астойдил киришдилар. Портретчи рассомлар М.Набиев, Н.Кузибоев, С.Абдуллаев, Р. Махмудов, А.Маматова, Р.Чориев, С.Рахматов, С.Муминов, Т.Курязов, А.Икромжонов, Т.Кузиев, Б.Жалолов, М.Нуриддинов, С.Рахматов кабилар Амир Темур, Бобур, Навоий, Бехзод, Нодира, Бибихоним, Жалолиддин Мангуберди, Спитамен, Юнус Ражабий кабиларнинг образларини яратдилар. Шунингдек, қатор рассомлар замондашларимиз образларини ишладилар. «Қурьон»лар фақат худо сўзлари деб, эътиқод қилинади.

Умуман башарият юқоридаги номи келтирилган пайғамбарларни, уларни динларини ва муқаддас китобларини яхши билган. Уларни кўпчилигига сиғинувчилар бугунги кунда ҳам жуда кўп сонли оммани ташкил этади. Шундай пайғамбарлардан яна бири Зардўштдир. Зардўшт асос солган дин – динлар ичида энг қадимийси ва сирлиси бўлиб, у ўтмишда энг йирик, кенг тарқалган дин ҳисобланган. Бу динга сиғинувчилар ҳозирда жуда кам бўлиб, улар Ҳиндистонда (100 мингдан ортиқ), Эронда (50 минг), Покистонда (5-10 минг), Европа (2-3 минг), Шри-Ланкада (500 га яқин) яшайдилар. Зардўшт шахси тарихий бўлиб, у мамлакатимизнинг энг кўҳна заминларидан бири бўлмиш – Хоразмда, тахминан эр.авв. 620-630 йилларда туғилади. Унинг отаси – Парушаспа, онаси Дугдава бўлиб, уларнинг ҳар иккови Хоразмлик, Спитама уруғига мансуб бўлганлар. Зардўшт жуда ёшлигидан ўкимишли бўлиб, у 20 ёшидан якка худолик динини тарғиб қила бошлайди. Чунки бу даврда Хоразмда халқ Малох худосига мажбурий холда сиғинар эдилар. Таъриф этилишича, бу дин ғоят агрессив бўлиб, унинг одатларига ва талабларига кўра болаларни, ўсмирларни, ҳатто катта ёшдагиларни қурбонликка оларди. Бу қурбонликлар сўйиш, ўтда ёқиш, тириклайин кўмиш шаклида амалга оширилар эди. Малох худоси ибодатхонасидаги қурбонликлар маросими шундай тасвирланади: Ибодатхона майдонига мисдан қўйилган улкан Малох ҳайкали бўлиб, унинг ичи ўт ёниши учун мослаштирилган эди. Боши хўкиз калласини эслатар эди (Хўкиз – куч-қудрат ва қуёш рамзи эди). Унинг қўли махсус мосламалар воситасида ташқарига бир неча ўн метргача чиқиб-чўзилар эди. Бу қўл кафтларига устма-уст қилиб 15-20 болалар, йигит-кизлар ётқизиб тахланар эди. Қўл оҳиста ҳаракатга келиб, қурбонликларни ҳайкал оғзига соларди. Оғиз орқали ҳайкал ичида ёнаётган оловга тушардилар ва даҳшатли дақиқалардан сўнг қурбонликлар кулга айланар эди. Бу даҳшатли ва ғазабкор

томоша соат сайин такрорланаверарди. Малох худоси қонунларининг энг даҳшатлиси, қурбонликка келтирилган болалар ва ўсмир-қизлар соғ, асло касал бўлмаган бўлишлари шарт эди. Бу одат миллатни соғлом авлодини еб битиришдан иборат эди. Қадимги Хоразмликлар ана шундай жоҳил динга қарши қўзғолон кўтарадилар. Тарих шохидким, бу қўзғолонга Спитамид Зардўшт бошчилик қилади. Қўзғолон бостирилади, қўзғолончилардан 55 минги қатл қилинади, Зардўшт қочиб қутулади. Аммо Зардўшт ана шу Малох худоси динига қарши курашиб, ўзининг «Зардўштийлик» динига асос солади. Зардўштийлик дини оддий-меҳнаткашлар манфаатини ҳимоя қилади, ҳар қандай қурбонликларга чек қўяди, одам зотини худо яратади, уни ҳаётдан маҳрум этишга ҳеч кимни ҳаққи йўқ, чунки инсонни ўлдириш худо қаҳрига дучор бўлишдир – дейди Зардўшт. Зардўшт ўз таълимотида бутун одам зоти учун бир худо бўлади деган назарияни олдинга суради ва худо ўзи яратган бандалари учун фақат яхшилик қилади. Шунга кўра, худо ўз бандаларини яхши яшаши, яхши турмуш қуриши учун заминни яратади. Шунга кўра одамлар Заминни ҳар бир қарич еридан деҳқончилик, боғдорчилик ва чорвачилик учун фойдаланиши, унда меҳнат қилиб, ўз меҳнатлари эвазига яхши яшашлари зарур деган таълимотни яратади. Зардўштийлик дини ўзигача бўлган барча динлардан ижобий баҳоланади-ким, бу дин одамларни тинч-осойишта, энг яхши фазилатлар асосида меҳнат заминида яшашини ифода этади. Зардўштийлик одамларни меҳнатга чорлайди. Ҳалол-пок еб-ичишга ундайди. Одамларни бир-бирига яхшилик қилишига чақиради. Буларининг ҳаммаси Худо томонидан Зардўштга юборилган вахий-хабарларда ўз ифодасини топган. Зардўштлик динининг асосчиси – Хоразмда туғилиб, ижод қилган файласуф олим, шоир, ёзувчи, илоҳиёт билимдони, маҳоратли сўз устаси – оратор, ўз халқининг халоскори – Спитамид авлодининг фарзанди Зардўшт эди. У кўп худолик асосидаги динларни инкор этади. У дунё халқлари учун раҳмдил, яхшилик

қилувчи, барча мушкулларни осон қилувчи Ахрумазда худосини ўз таълимотида олдинга суради. Зардўшт одамларни кўп худоликка ва табиат ҳодисаларига ишонишини қоралайди. Якка худоликни тарғиб қилади. Зардўшт ўтга сиғинишни, ер заминига ва сувга сажда қилишни улуғлайди. Қуёш, ер, сув - инсонга Худо томонидан берилган буюк бир туҳфа деб уларни улуғлашга, ардоғлашга эҳтиёт қилишга чақиради. Бу диннинг асосий белгиси Хоразмликлар қадим-қадимдан сиғиниб келган – ўт оловни белгилайди. Чунки ўт олов инсониятни шаклланишда алоҳида аҳамиятли, - деб ҳисоблайди. Лекин эски дин ҳомийлари Зардўштни тақиб қила бошлайдилар. Чунки, Зардўшт ғоялари ўша давр учун мисли кўрилмаган янгилик эди-ким, у ўз давригача бўлган барча динлардан юксак даражада эзгулик, яхшилик, ҳурмат ва эҳтиромга эга бўлган янги динга асос солади. Одамларни яхшилик ва эзгулик ғалабаси учун ёрдам беришини, ёвузлик ва ёмонликка қарши курашга чақиради. Зардўшт ўзининг бу илғор диний назариясини нур, эзгулик ва яхшилик худоси бўлмиш Ахурамазда томонидан юборилган вахий-хабарлар, - деб айтади. Зардўшт ўзини эса Ахурамаздани элчиси, унинг хабарларини халққа етказувчиси – пайғамбари эканлигини айтади. Зардўшт ўз таълимотини ўзининг “Авесто” асарида тўла баён этади. Шунга кўра эр.авв. VII-VI асрларда «Зардўштийлик» дини, унинг Ахурамазда худоси, Зардўшт исмли пайғамбари ва бу динни муқаддас китоби «Авестога» асос солинади. 2. Мустақил Ўзбекистон санъати ва маданияти Ўзбекистон ўз мустақиллигини қўлга киритиши билан унинг халқ хўжалигидан бошлаб барча соҳаларида тараққиётнинг ғоят кучли ривожланиш имкониятлари очила борди.

Бу ўринда Ўзбекистон санъати ва маданияти ҳам янгича йўналиш, янгича тафаккур, янгича ижод билан мустақиллик одимларини бошлаб берди. Мустақилликнинг барча соҳалари ижодкори ва илҳомчиси бўлмиш – Ўзбекистон Президенти И.Каримовнинг - «Кириб келаётган XXI-асрда дунёни маданият ва маънавият қутқаради» - деб санъат ва маданиятга берган баҳоси тасвирий санъат ижодкорларини ҳам янгича изланиш ва янгича ижодга бошлади. Мустақиллик йилларида тасвирий санъатнинг барча турлари: рангтасвир, графика, ҳайкалтарошлик, амалий безаг санъати, меъморчилик билан узвий боғланган маҳобатли рангтасвир ва унинг бошқа бадиий безаг турлари – мозаика, витражлар ҳам шиддат билан ривожланди. ХХ асрда Ўзбекистонда ғоят кучли рангтасвир мактаблари шаклланди. Аммо уларнинг ижодкорларини кучли мафкуравий назорат бир халқа остида ушлаб турарди. Мустақиллик ижодкорларга эркинлик, миллий ва катта куч- қувват берди. Шунга кўра мустақиллик йилларида рангтасвирни йўналишлари ва услублари ниҳоят даражада кенгайиб кетди. Бу давр рангтасвирида академик реализм, декоративизм, миллий романтизм, авангардизм услублари ҳам намоён бўлди. Булар рассомларни ижодий дунёқарашини кенглиги ва теранлашуви, шунингдек, белгиланган чегарадан чиқиб ижод қилишга интилишлари билан изоҳланади. 1997 йили Ўзбекистон Бадиий Академиясини, 1998 йили Бадиий Академиянинг «San’at» журналини ташкил этилиш республика маданий ҳаётида муҳим воқеа бўлди. Буларнинг илмий фаолияти шунчалик катта ва чексиз эдики, улар асосида Ўзбекистонда санъат ва маданиятни, уларни ривожланиш қонуниятларини, тарихий тараққиётини, бадиий таълимни, бадиий меросни ўрганиш, ҳозирги замон санъати, маданияти ва маънавиятини илмий жиҳатдан тадқиқ қилиш ва тарғиб қилишнинг чексиз имкониятлари яратилди.

Ўзбекистон Бадиий Академияси ва «San’at» журнали халқимизга санъат, маданият ва меъморчилигимизнинг илмий булоғи, манбаси бўлиб хизмат қилади. Булар асосида санъат ва маданиятнинг тур ва жанрлари, санъатнинг мезони, бадиийлиги, ижоднинг ифода услублари, ижодкорлар фаолияти, даҳолар тарихи, санъат ва маданият назариясининг янгидан-янги илмий асослари яратилади ва улкан бадиий илмий мерос йиғилади. Маълумки, Ўзбекистон давлати – беқиёс улкан бадиий меросга эгадир. 3. «Авесто» асари – зардўштийликнинг муқаддас китоби Тарих шоҳидким , Зардўштийлик динининг асосчиси тарихий шахс бўлиб , бу диннинг муқаддас китоби « Авесто » ҳам тарихий асардир . «Авесто» Зардўшт томонидан эр.авв. VII-VI асрларда ёзилади. Асарда бизнинг энг қадимий аждодларимизнинг ижтимоий ҳаёти, маънавий дунёси, саньати ва маданияти, уларнинг яшаган замини, табиати, тарихи ҳақида батафсил маълумотлар берилади. «Авесто» сўзининг этимологик маъноси – «ўрнатилган, муқаррар, қилинган» дан иборат бўлиб, ҳаёт ва турмушнинг қонун-қондаларини ўз ичига олади. Асар мазмунида эр.авв. III-I минг йилликлардаги ўлкамиз табиати, халқи, унинг санъати, маданияти, диний қарашлари, ҳаёти, турмуш тарзи, меҳнати, экологияси, чорвачилик, деҳқончилик, жамияти, давлатчилик системаси каби масалалар ўз ифодасини топган. Асар ўзидан олдинги яқин 3 минг йиллик тарихни ҳам баён этади. Шу боисдан бу асар ўзбек халқининг қадимий аждодлари тарихини ўрганувчи энг биринчи, энг катта ва энг тўғри, тарихий-илмий манба бўлиб хизмат қилади. Чунки, унда Амударё – «Дайтия», Хоразм – «Арайан Вежа», «Вара» - Афросиёб (Самарқанд) каби номлар кўрсатилган. «Авесто» асарида берилган тарихий маълумотларга кўра «Авесто» 12 минг қорамол терисидан тайёрланган китобга олтин харфлар билан ёзиб бунёд этилган асардир. Унинг дастлабки нусхаси 21 қисмдан иборат бўлган -

илмий, тарихий, бадиий, диний асар бўлган. Унинг бош муаллифи Зардўшт бўлиб, у ўзигача бўлган ҳалоллик, поклик, яхшилик, эзгулик ҳақидаги диний оятлар ва қўшиқларни тўплаб, мужассам этган ҳолда баён этади. Шунингдек, асарга Зардўшт ўзи ижод қилган – худо Ахурамазда томонидан юборилган – вахий қилинган оятлар, ва диний қарашларни киритади. Асарнинг диний хулосаларида якка худоликни тарғиб этади ва уни асослаб беради. Асарда олов, сув, ҳаво ва ердан иборат 4 нарса энг муқаддас, уларни ҳурматлаш, эъзозлаш, сақлаш ҳар бир одам зоти учун шарт, – деб кўрсатилади. Авестода баён этилган аҳлоқ тарбияси қисмида «Яхши фикрлаш», «Яхши сўзлаш» ва «Яхши амаллар бажариш»дан иборат учта муқаддас талаб зардўштлар ибодатини бош нияти бўлиши лозимлиги айтилади. Зардўштийлик муқаддас тутган олов ҳақида «Авесто» катта маълумот беради. Буюк аллома Абу Райҳон Беруний маълумотига кўра ҳам «12 минг қора мол терисига, олтин харфлар билан ёзилган 30 қисмли «Авесто» подшо Доро хазинасида бўлган. Александр Македонский оташхоналарни вайрон этиб, «Авесто»ни ёқиб юборади. Ундан атиги 12 қисми қолади». Айрим маълумотларга кўра «Авесто» 3 нусхада бўлиб, уни бир нусхаси Доро хазинасида, 2-нусхасини Македонский ёқиб юборган. Яна бир вариантини Македонский Юнонистонга олиб кетган. «Авесто»нинг бизгача етиб келган нусхаси эрамизнинг III-асрида Сосонийлар подшоси Шопур-II даврида китоб холига келтирилган. Уни 1324 йили кўчирилган нусхаси бўлиб, бу асар ҳозирда Копенгагенда сақланади. «Авесто» асарини илмий жиҳатдан ўрганиш IX-X асрлардан бошланади. Улар ҳақида Абу Райхон Беруний дастлабки маълумотларни баён этади. «Авесто» ҳақида кўплаб ўрта аср олиму-уламолари ўз фикрларини айтиб ўтадилар. Европада «Авесто» ҳақидаги дастлабки изланишлар XVIII асрнинг II- ярмидан бошланади. Француз шарқшуноси А.Дюпперон Париж

кутубхонасидан «Авесто» матни парчаларини топади. Сўнгра шу асар орқасидан Ҳиндистонга келади. Бу ерда у «Авесто»ни анчагина қисмларини ўрганади. У «Авесто»ни француз тилига таржима қилади ва 1771 йили нашр қилади. Шунингдек, К.Залеман, Х.Бартоломей, Е.Бертель, В.Струве, Д. Перон, К.Косович, Л.Майле, Иброҳим Нур Довуд кабилар «Авесто» асарини ўрганиб, улар ҳақида шарҳлар ёзадилар ва таржима қиладилар. 4. Спитамид зардўшт – «авесто» муаллифи Зардўшт туғилган Хоразм – ғоят кучли тарихий воқеаларга бой , муқаддас ва олий зотлар яшовчи – орифлар мамлакати , сирли ва муқаддас заминдир . Ана шу Хоразм дунёсида тарихда биринчи бор Оллоҳ томонидан, яхшилик ва эзгу ниятлар учун танланган пайғамбар Зардўшт – чорвачилик билан шуғулланувчи оилада, тахминан эр.авв. 630 йилларда туғилади. Зардўштнинг отаси Парушаспа (спитамид уруғидан бўлган) йилқичилик билан шуғулланади. Онаси Дугдава хоним қорамол чорвачилиги билан шуғулланган. Зардўшт ёшлигида чорва (от ва туя) боққан. Зардўшт – Эрон шохи Гуштасп вазири Фарашаштранинг қизи Ҳавовига уйланади. Улар 3 ўғил, 3 қиз кўрганлар. У 20 ёшидан бошлаб диний ишлар билан шуғуллана бошлаган, 40 ёшида пайғамбарлик даражасига кўтарилган. У 10 йиллик ижодий изланишлари асосида «Авесто» (асли «Овасто») асарини ёзишга киришади. Уни тахминан 77 ёшида кўп худалик дин ҳомийлари томонидан ўлдирилади. Зардўшт якка худоликка асос солади. Зардўштийликни муқаддас китоби «Авесто»ни ёзади. Бу китоб дунёда якка худолик бўйича I- монументал диний асар бўлиб қолади. Хуллас, «Зардўштийлик» дини кўхна заминимизда яшаган қадимий аждодларимиз сиғинган динлардан биридир.

Адабиётлар 1. И.Каримов. Ўзбекистон буюк келажак сари. Т. 1998 й. 2. И.Каримов. Баркамол авлод орзуси. Т. 1999 й. 3. А.Асқаров. Ўзбекистон тарихи. Т. 1994 й. 4. Б.Аҳмедов. Ўзбекистон тарихи манбалари. Т. 2001 й. 5. Муаллифлар уюшмаси. Ўзбекистон санъати. Т. 2001 й. 6. Муаллифлар уюшмаси. Ватан туйғуси. Т. 1996 й. 7. Н.Абдуллаев. Санъат тарихи. 2 т. Т. 1987-2001 й. 8. Н.Ойдинов. Ўзбекистон халқлари санъати тарихи. (Дастур).Т. 1993 й. 9. Б.Орипов, Б.Жабборов. Ўзбекистон санъати ва меъморчилиги. (Дастур). Т. 1994 й. 10. М.Косвен. Ибтидоий маданият тарихидан очерклар. Т. 1960 й. 11. С.Тольстов. Қадимги Хоразм маданиятини излаб. Т. 1964 й. 12. М.Аминжанова, Т.Желтова. Ўзбекистон ўтмиши тарихидан лавҳалар. Т. 1974 й. 13. Ж.Кабиров, А.Сагдуллаев. Ўрта Осиё археологияси. Т. 1990 й. 14. В.Абдиев. Қадимги Шарқ тарихи. Т. 1965 й. 15. Муаллифлар уюшмаси. Қадимги Шарқ тарихи. М. 1988 й. 16. Ж.Кабиров. Сармишсойнинг қоятошларидаги расмлар. Т. 1976 й

Похожие

Тасвирий санъат

Тасвирий санъат ва чизмачилик ДТС лари, ўқув дастурлари; 1-2 синф тасвирий санъат

Тасвирий санъат методикаси фани, мазмуни ва моҳияти

Тасвирий санъат таълимида кўргазмалилик принципи ва принциплари

Тасвирий санъат ўқитиш методикаси курсининг мақсад ва вазифалари