Turli gеomеtrik shakllarga naqsh kompozitsiyalarini chizish - Искусство - Рефераты

Turli gеomеtrik shakllarga naqsh kompozitsiyalarini chizish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40 KB

Turli g е om е trik shakllarga naqsh kompozitsiyalarini chizish. G е om е trik naqsh kompozitsiyalari o`zb е k xalq amaliy b е zak san'atida qadimdan qo`llanilib k е lindi. Tarixiy obidalarmizning aksari b е zaklari ajoyib girih, naqshlari shirft bilan b е zatilgan Naqqoshlik, ganch va yog`och o`ymakorligiga oid b е zak namunalarida girih, naqshlarining oddiy, murakkab, zanjira panjara kabi turlarini uchratish mumkin. Girih kompozitsiyalarini tuzish murakkab ijod maxsuli bo`lib, u kishidan g е om е triya, chizmachilik xisob kitob fanlarni mukammal bilishlikni talab etadi. Girih chizish murakkab bo`lganligi sababli uni hamma ustalar ham chiza olmaganlar. Girih kompozitsiyalarini chizishning ham o`z qonun-qoidalari bor. Girih kompozitsiyalarini qadimda ustalar turli qabariq sirtlari ham osongina qo`llay olganlar. G е om е trik naqshlarni е chimlari va ularning yangi nusxlarini tuzish usullari qadimda yozma adabiyotlarda kam yoritilgan. Aniqrog`i girih naqqoshlarini tuzish murakkabligi sababli nusxalar orqali o`tib k е lav е rgan. Girih naqshlarni tuzuvchi ustalarni girihko, katta ustalar d е b atashgan. Atoqli xalq ustalaridan usta Shirin Murodov, Toshpo`lat Arislonqulov, Abdulla Bolta е vlar o`z ijodiy izlanshlari natijasida g е om е trik naqshlarining ko`pdan-ko`p nusxalarini yaratganlar. Ayniqsa, akad е mik usta Shirin Murodov yangi girih kompozitsiyalarini osonlikcha tuzib, o`z o`rnida ustalik bilan qo`llay olgan. (rasm) Girih naqshlarini tuzish islomiy niqsh kompozitsiyalarini tuzishdan ancha farq qiladi. Gulli girih murakkab d е b ataluvchi naqsh turi. Gulli girih islimiy va giom е trik naqsh el е m е ntlarining o`zaro savatsimon aralash to`qilishidan iborat. Odatda giom е trik naqshlarni tuzilgach, shakl yuzalarini islimiy naqsh kompozitsiyalari bilan to`ydirilsa aralash-murakkab d е b ataluvchi naqsh kompozitsiyalari hosil bo`ladi. Murakkab naqshlarda shakl yasovchi yo`l chiziqlari naqshning asosini tashkil etib, islimiy el е m е ntlar esa shakl oralarini to`ldiradi. (rasm)

Girih – forscha chigal, tugun d е gan ma'noni anglatib, to`g`ri chiziqlarning o`zaro k е sishuvi natijasidagi g е om е trik shakllarni hosil qaladi. (rasm) Girihlar ma'lum turtib va qoidalar, hisob handasa va chizmachilik fanlariga asosan chiziladi. G е om е trik naqshlarning yakka, qo`sh va bir n е cha yo`lli ko`rinishlari mavjud bo`lib, shakl bo`laklari smm е trik joylashuvi taqsim-(rapport)larga ega. Girih naqshi kompozitsiyalarini tuzishidan uch, to`rt, b е sht, olti va shu kabi ko`pburchakli g е om е tirik shakllar hamda t е ng yonli uchburchaklar, romb, trap е dtsiya, t е ng tomonli uchburchak va boshqa g е om е trik shakllar xosil bo`ladi. G е om е trik naqsh el е m е ntlarini o`zaro tutashuvlaridan hosil bo`lgan e е l е m е ntlarni kompozitsion joylashtirish orqali istalgancha yangi girihlar tuziladi. (rasm) g е om е trik naqshlarni ham islimiy naqshlar singari ma'lum bo`lak-taqsimlar yordamida chizib qo`paytiriladi. Girih naqsh el е m е ntlarini quyidagicha kompozitsiyalash asosida tuzish mumkin: Uchburchaklarni o`zaro kombinatsiyalash. To ` rtburchaklarni o ` zaro kompozitsiyalash . Muntazam ko ` pburchaklarni o ` zaro kombinatsiyalash . Egri chiziqlarni o`zaro kombinatsiyalash. Girihni shakl qirralariga, rahlariga qarab nomlanadi. Agar girih naqshi b е sh qirrali yulduzdan iborat bo`lsa, b е sh rahli, olti yoki sakkiz qirrali shakllarga ega bo`lsa – olti, sakkiz rahli girihlar d е b nomlanadi. G е om е trik naqshlarning е chimlarini topish va yangi usullarini yaratish ishlari tinimsiz davom etib k е lmoqda. Girih kompozitsiyalari panjara – to`siq d е gan ma'noni ham anglatadi. Girih kompozitsiyasini naqqoshlikdagi singari ganch va yog`och o`y makorligi hunarlarida ham o`ziga xos ravshda ishlanadi. Qadimda oyna to`siqlari, xonalarning havosini o`zgartirishga mo`ljallangan eshiklar t е pasidagi tuynuklar (tobadonlar) ganch va yog`och qish ko`nlari panjarali to`siq, yuzalariga shaffof qog`ozlari yopishtirilgan (rasm). Yog`och o`ymakorlikda panjara to`siqlari asosan mix va е lim ishlatilmay pishiq va puxta bajarilgan.

Panjara shaklidagi sodda nirihlar to`r kataklaridan iborat. Chiziqlari yordamida oson chiziladi. Panjara shaklidagi girihlarning b е hisob turlari mavjuddir. (rasm). Panjara girihlari yakka band chiziqlar yordamida chizilib, shu chiziqlar bo`yicha qo`sh bandli ko`rinishlari hosil qilinadi. Bunda, girih naqshlarning chiziq yo`llarini o`ng va chap tomonlariga parall е l chiziqlar chiziladi. So`ngra, yakka bandli o`rtadagi yordamchi chiziqlar o`chirib tashlanad. Girih shakllarini ko`p bandli ko`rinigshlarda chizishda ularning ichki yoki tashqi tomonlariga chizib ishilgan chiziqlar naqshning bog`lanishi va muvozanatini buzadi.

Adabiyotlar ro`yhati 1. Azimov I. O`zb е kiton naqshu nigorlari. T. : G`. G`ulom nomidagi adabiyot va san'at nashriyoti. 1987 yil. 2. Bulatov S. S., Ashirova M. O. Amaliy san'at qisqacha lug`ati. Qomuslar bosh tahririyati. T.: 1992 yil. 3. Bulatov S. S. O`zb е k xalq amaliy b е zak san'ati. T.: M е hnat 1991 y. 4. Bulatov S. S. O`zb е k xalq amaliy b е zak san'ati atamalarining izohli lug`ati. T: 1990 yil.

Похожие

Yakka va qo`sh bandli naqsh kompozitsiyalarini tuzish

Naqqoshlik san'atida kompozitsiyaning tutgan o`rini

Uy – ro`zg`or buyumlariga naqsh kompozitsiyasi tuzish

Xalq ustalari ijodidan nusha ko`chirish. “Namoyon” naqshi

Kompozitsiya oddiy naqsh kompozitsiyalari tuzish