Nutqning sofligi - Искусство - Рефераты

Nutqning sofligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

31.5 KB

Nutqning sofligi Nutqning sofligi deganda uning adabiy til me’yorlariga muvofiq kelish, ya’ni noadabiy qatlamlardan xoli bo‘lishi ko‘zda tutiladi. Nutqning sofligiga putur etkazadigan lisoniy unsurlar, ya’ni noadabiy qatlamlarga dialektizmlar, varvarizmlar (chetdan kirgan so‘zlarni noo‘rin, haddan tashqari ko‘p ishlatish) arxaizm kabilar kiradi. Nutqning sofligini ta’minlash uchun uni keraksiz so‘z va iboralardan holi bo‘lishga erishish lozim. SHuningdek, har bir uslubni o‘z o‘rnida qo‘llash ham nutqning sofligini ta’minaydi. Masalan: A.Qahhorning “Nutq” hajviy hikoyasidagi qahramon nutqi notabiy va samimiy nutqqa misol bo‘la oladi.: “O‘rtoq rafiqam! Ijozat berasiz, xushchaqchaq hayotimizni sharaf bilan davom ettirib, oilaviy burchimizni namunali qilayotganimizga bir yil to‘lgan kunda sizni bevosita tabrik qilishga!” E’tibor bering: suhbatda o‘nlab, yuzlab, kishi emas, faqat ikki kishi er va xotin ishtirok etyapti. Avval xotin bu gaplarni hazil deb o‘ylaydi, “qiyqirib chapak chaldi”. Ammo notiq jiddiy qiyofada nutqni davom ettiradi. “Birinchidan”, “ikkinchidan” deb oiladabir yil davomida ro‘y bergan yutuq va kamchiliklarni sanab o‘tadi va nutqni shunday yakunlaydi: “SHu bilan qisqacha so‘zimni tamom qilib, oilamiz bundan keyin ham sharaflar bilan qoplanajagiga to‘la ishonch bildirishga ijozat bering”. Notiq nutqini tugatgandan keyin yana asliga qaytadi. U o‘zini keng eshituvchilar ommasiga mo‘ljallangan “notiq” deb hisoblaydi, qanday vaziyatda nima gapirishni bilmaydi. Tilning amaliy qonuniyatlarini sayoz tushunadi. Natijada nutqi notabiiy va kulguli chiqadi. Til zargari A.Qahhor ana shunday, o‘z ta’biri bilan aytganda, “bisotidagi bir hovuch so‘zni aylantirib kun ko‘rib yurgan” lektor ustidan kulib. Og‘zaki nutqda ba’zan uchrab turadigan so‘kinish haqorat, qarg‘ish so‘zlari jamiyatimizning axloq me’yorlariga zid hodisa sifatida nutqimiz sofligiga ham salbiy ta’sir qiladi.

So‘zlashuv nutqida ba’zan notiq o‘z nutqini nazorat qilmaganligi, bee’tiborligi oqibatida ayrim ortiqcha so‘zlarni takrorlashga o‘rganib qoladi. Xush, demak, masalan, ya’ni so‘zlari shular jumlasidandir. Bir ma’ruzachining ma’ruzasini kuzatgan taniqli olim A.Ahmedov ma’ruzachi o‘z nutqida o‘rtoqlar so‘zini 101 marta, ya’ni so‘zini 73 marta, demak, so‘zini 60 marta takrorlaganini e’tirof etadi. Bir soatlik nutqda 234 ta “bekorchi” so‘z ishlatilgan. Bunday so‘zlar ham nutq madaniyatiga yot so‘zlardir. Demak, nutq sohibi o‘z nutqini ustida tinimsiz ishlashi, nutqni nazorat qilishi, tilga mas’uliyat bilan yondoshishi lozimdir.

Adabiyotlar 1. V. A. Vaхrоmееv, Musiqaning elеmеntar nazariyasi, Tоshkеnt – “O`qituvchi” 1980 yil. 2. T. Sоlоmоnоva, O`zbеk musiqasi tariхi., Tоshkеnt – “O`qituvchi” 1981 yil. 3. I. Akbarоv., Musiqa lug`ati, Tоshkеnt – 1987 yil. 4. Q. Rahimоv., Musiqaning elеmеntar nazariyasi, Ma’lumоtnоma. Tоshkеnt – 2006 yil. 5. Q. Rahimоv., Musiqaning elеmеntar nazariyasi bo`yicha mashq va vazifalar to`plami., Tоshkеnt – 2006 yil.

Похожие

Nutqning aniqligi

Nutqning ifodaliligi

Nutqning boyligi

Nutqning qisqaligi va ixchamligi

Nutq madaniyati mezonlari