Мавзу асосида расм чизиш - Искусство - Рефераты

Мавзу асосида расм чизиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55.5 KB

Мавзу асосида расм чизиш Режа: 1. Мавзу асосида расм чизиш 2. Безакли – декоратив тасвир ишлаш дарси. 3. Ҳайкалтарошлик 4. Санъатни идрок қилиш.

Мавзу асосида расм чизиш дарслари тасвирий санъат фанининг қизиқарли машғулотларидан биридир. Бу машғулотларда ўқувчилар ўзлари билган таъсирланган воқеа ва ходисаларни хаёлдан тасаввур қилиб тасвирни ишлайдилар, бадиий адабиётларга иллюстрациялар ишлайдилар. Айниқса ўқувчиларининг кундалик ҳаётларидан олинган мавзулар, ҳайвонларнинг ҳаётига оид мавзулар, адабий асарлар (эртак, масал, ҳикоя, шеър) мавзули расм дарсларининг манбаи бўлиб хизмат қилади. Мавзу асосида тасвир ишлаш дарсларда болаларнинг фантазияси ва тасаввури актив фаолиятга айланади. Мавзу асосида расм чизиш машғулотларининг олдида турган мақсад ва вазифалар педагогиканинг илмий асослар и билан белгиланади. Мавзули расм чизиш болалар ёш хусусиятни эътиборга олган ҳ олда энг содда бўлган мавзулар тавсия этилади. Бунда йил фаслларга мос келадиган мавзу лар "Тоғда куз", "Кузги ишлар", "Янги йил байрами", "Қишки ўйинлар", "Мактаб боғида", "Навруз", "Ўзбекистон мустақиллиги куни", каби. Дастур асосида анча мураккаб яъни "Ҳосилни йиғиб-териб олиш", "Мактаб тажриба учаскасида", "Баҳор келмоқда", "Молхона", "Ўзбекистонда ҳосил байрами", "Мустақиллик байрами", "Ўзбекистон конситутцияси куни", "Ҳайвонат боғида ", "Республикамиз меҳмонлари" каби ва бошқа мавзу лар билан бир қаторда, бадиий асарларга, эртак, ҳикоя, масалларга иллюстратив расмлар чизадилар. Композиция яратишнинг тайёргарлик босқичида ўқувчилар нарсага қараб расм чизиш переспектива, рангшуносликдан олган билимлардан кенг фойдаланишлари керак. Ўқитувчи вазифани тушунтиришда ўқувчиларда мавзу га нисбатан қизиқиш уйғотиши лозим. Биргина мавзуни турли хил мазмунда, ҳар бирини ўзига хос кўринишда талқин қилган ҳолда тасвирлаш мумкин. Масалан: "Бизнинг қур и лишларимиз" мавзусида ўқувчилар кузатишлари асосида турли конструкциядаги замонавий ўйинларни, ҳар хил машиналарни, турли ишларни бажараётган одамларни тасвирлашлари мумкин.

Тажриба шуни кўрсатадики, ўқитувчи мавзуни қанчалик кенг ва тўлиқ тушунтирса болалар расмлари шунчалик мазмундор ва сифатли чиқади. Ҳар бир мавзу ни чизишдан олдин ўқувчилар билан маълум вақтгача экскурсиялар ўтказиш, мавзу асосида ишлаган асарларини таҳлил қилиш ҳам мақсадга мувофиқдир. Расм чизиш жараёнида чизиш қийин бўлган образлар, масалан, одам, ҳайвон, мураккаб техника ва х.к.з ни чизиш йўллари ҳақида маълумот бериш, схематик тасвирини чизиб кўрсатиш керак. Безакли – декоратив тасвир ишлаш дарси. Декоратив расм дарсларида ўқувчиларни эстетик жиҳатдан тарбиялашнинг имкониятлари анча каттадир. Чунки бундай дарслардан ўқувчилар халқ амалий-декоратив санъатининг асл нусхалари билан танишадилар, унинг усталари каби болалар ҳам шу соҳада ижод қиладилар. Амалий санъатдаги ритм, ранг, симметрия каби ифодалилик воситалари ҳақида фикр юритадилар. Декоратив тасвир чизиш дарсларида болалар ҳар қандай нақшнинг, асосан теварак атрофдаги нарса ва ходисалардан олинганлигини англашлари лозим ўқувчилар нақш намунасидан кўчириш дарсларида нақш чизишнинг ўзига хос хусусиятлари билан танишадилар, рангларнинг номларини ўрганадилар. Бўёқларни аралаштириб ишлаш устида иш олиб борадилар. Нақш намуналаридан кўчириш ва мустақил нақш чизиш дарсларида ўқувчилар кўз билан чамалашни ўрганадилар. Тасвирий санъат халқ амалий санъати ва бадиий ҳунармандчилик анъаналари билан бирга ҳозирги замон техника эстетикаси ва бадиий безаш асослари билан боғланади. Нақш билан безатилган буюмларни ўқий олишга ўргатиш амалга ошириладиган асосий вазифалардан биридир. Нақш намунасидан кўчириш ва мустақил нақш чизиш ижодиёти намуналаридан кўрсатиш, нақш санъати асарларини кўчириш ва таҳлил қилиш орқали ўқувчиларнинг бадиий диди ўстирилади. Мустақил нақш чизиш орқали болаларнинг ижодий қобилияти,

фантазияси, тафаккури ривожлантирилади. Ўқувчиларга ўзбек амалий- декаратив санъати ва унинг ўзига хос хусусиятлари тўғрисида тушунча бериш ва уларнинг эстетик идрок этиш қобилиятини ривожлантириш мақсадида суҳбатлар ўтказиш мақсадга мувофиқдир. Суҳбатда болаларнинг эътибори турли идишларда, ҳар хил безатилган кийимлар ажойиб ишланган ўйинчоқлар ва бошқаларга қаратилади. Декоратив график ишларнинг вазифаси ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини ўстириш дарс жараёнида олган билим ва малакасини ҳаётда амалий фаолиятда қўллай олишга ўргатишдир. Декаратив амалий фаолият дарслари тасвирий санъат предметини текисликда тасвирлаш, пластилин билан ишлаш, санъатни идрок қилиш, композицион фаолият ва бошқаларга таянган ҳолда ўтилади. Ҳайкалтарошлик Тасвирий санъатнинг турларидан яна бири ҳайкалтарошлик бўлиб, у ҳам бошқа тасвирий санъат турлари қатори ҳаётни реал акс эттиради, дунёни билишга инсонга ёрдам беради, уни ғоявий ва эстетик жиҳатдан тарбиялайди. Ҳайкалтарошлик, жумладан, думалоқ ҳайкал рассомнинг санъатидан шуниси билан фарқ қиладики, ҳайкални ҳар тарафдан кўриш, ишлаш мумкин, бу унинг ифлодалагини оширади. Ўқувчилар бу дарсда текисликни тасвирлаш ва декоратив амалий фаолият дарсларида олган билимларига таяниб ҳайкаллар ишлайдилар. Болалар ёшлигиданоқ ҳайкалтарошлик сирлари билан танишадилар. Шунинг учун ҳам мактабларда тасвирий санъатнинг бу тури (лепка) пластилин ёки лой билан ишлаш бўйича дарс ўтиш программалаштирилган. Бу ўқувчиларнинг бадиий дидларини санъатга бўлган қизиқишларини орттиради, табиатда, инсонларда бўлган индивидуал хусусиятларни тезда англаб олишга ёрдам беради. Пластилин ва лойдан шакллар ясаш дарсларида ўқувчилар санъатнинг муҳим тури бўлган ҳайкалтарошликнинг элементар асослари билан

танишадилар. Бу дарсда ўқитувчи болаларга ҳайкалтарошлик моҳияти, аҳамияти ҳақида, ҳайкал ишлашнинг ўзига хос томонлари ҳақида маълумот бериб боради. Ҳайкал ишлашда лой, пластилин, қисман ёғоч ва табиий шакллардан фойдаланилади. Масалан : ёнғоқ пўчоғи, дуб дарахтининг меваси, турли хил шохчалар ,илдизлар ва х.к. Лой ва пластилиндан ҳайкалчалар ясаш, айниқса бошланғич синфда ишланганда, ҳар бир буюмнинг конструктив тузилиши, ҳажмини чуқуроқ хис эт ишга ёрдам беради . Булардан ташқари бу машғулотларда болаларнинг қўл бармоқлари, мушаклари ривожланади, фантазиясини нг янада кучайишига хизмат қилади. Санъатни идрок қилиш. Болаларнинг санъат и дрок этиш б и лими тасвирий санъат дарсларида аста - секин кенгайиб боради. Бу эса ўкувчиларнинг амалий ишларда борлиқдаги ва санъатдаги гўзалликни идрок этиш га онгли равишда ёндошиш имконини беради. Д арсларда тасвирий санъатнинг тур ва жанрлари ҳақида тез-тез су ҳ бат ўтказиш , маш ҳ ур санъаткор ва уларнинг етук асарларини та ҳ лил этиш болаларнинг бадиий дидини ўстиришга, гўзалликни севиш ва тушунишга ёрдам беради. Тасвирий санъат бўйича су ҳ бат ўтказиш учун махсус соатлар ажратилмайди. Су ҳ бат дарслари тасвирий санъат турлари текисликни тасвирлаш, пластилин билан ишлаш, декоратив амалий санъат билан қўшиб ўтилади. Тасвирий санъатда су ҳ бат учун ажратилган вақт 15-20 минутдан ошмаслиги лозим. Су ҳ бат дарсларининг темаси ҳар хил бўлиши мумкин. Рассомлар, ҳайкалтарошларнинг ижодлари, тасвирий санъатнинг тур ва жанрлари тўғрисида су ҳ батлар ўтказилиши мумкин. Су ҳ батда ўқувчилар рассомларнинг ҳаёти ва ижодини, асарларини та ҳ лил қилишга ўрганадилар. Санъат асарларини идрок этиш бўлимида ўзбекистон халқлари ҳаёти ва

ижодини акс эттирувчи асарларга кўпроқ вақт ажратиш ма қ садга мувофиқдир. Тасвирий санъат асарлари билан ўқувчиларини таништиришда, уларга яқин ва теварак тарофдаги ҳаёт д ан олинган мавзу асосида ўтказилади. Булар табиат манзарасини акс эттирган истеъдодли ўзбек рассомларининг, Ўзбекистон табиатнинг манзараси, к ў к ў пар тоғлари, кенг қулоч ёйган ям- яшил далаларини, қур и лиш иншоатларини ранг-баранг ёрқин бўёқларда ифода этилган асарлар и орқали таништириш мумкин. Дарс жараёнида ўзбек тасвирий санъатини ва бошқа қардош халқлар тасвирий санъати билан таққослаш усули ни қўллаб кўриш мақсадга мувофиқ. У.Тансикбоев, Н.Корахон, Р.Темуров, И.Хайдаров, Н. К ў зибоевларнинг чизган расмлари билан таниш а ётганимизда рус манзара ч и рассомлари И.Левитан, А.Саврасов, ва И.Шишкинларнинг асарлари намунасини таққослаб кўрсатишимиз мумкин. Суратлар ни солиштириш мабойнида ўқувчилар табиат гўзаллигини хис қилиши, кишиларнинг қадимий ва ҳозирги ҳаёти ҳақида тас саввурга эга бўладилар . Тасвирий санъат методларини илм даргоҳларида ўргатилиши ни биз илк мартоба тарихда қадимги мисрликлар фаолиятида кўришимиз мумкин. Болани тасвирлашга ўргатишнинг асосий сабабларидан бири ўқитиш услуби иероглофик хусусиятга эга бўлганлигидир. Чунки шу йўсинда бирор бир маънони англатишини фақат тасвирлар орқали амалга оширишини талаб этарди. Қадимги Мисрда ёшларни мактабда ўқитиш тизими жуда қаттиқўллик билан ҳаттоки мажбурлаш даражасида олиб борилган. Белгиланган мактаб қонунига амал қилмаган ў қ увчи жазоланарди. Қадимги манбаларда ёзилишича, мактаб қонун-қоидаларга бўйс у нмаган шогирд гаврон билан саваланиб, сўнгра узоқ вақт қоронги зулматда сақланган экан. Ўша давр мактаб қонуни қуйидагиларни талаб этарди : "Кундалик ўқишда фаол ва атрофдагиларга мулойим бўл. Ҳеч қачон дангаса бўлма, йўқса калтакланасан!". Мактабларга расм чизишга ўргатиш дастлаб қадимги Мисрда пайдо булди. Ўқитиш рассом – педагоглар томонидан ани қ ишлаб

чиқилган ва тасдиқланган метод ҳамда қонунлар асосида олиб борилган. Шуни таъкидлаш лозимки, Мисрликлар расм чизиш ва унинг назарий қонунларига асос солганлар. Ўша давр мактабларида ёшларга таълим беришнинг аниқ ишлаб чиқилган дидактик тамойиллари бўлмаган. Ёшларга расм чизишни ўргатиш натурани кузатиш, та ҳ лил этиш, атроф табиатдаги воқеа ва ҳ одисаларни кузатиш орқали эмас, балки олдиндан ишлаб чиқилган андозалар асосида олиб борилган. Мисрликлар дан фарқли ў лароқ Қадимги Юнон рассомлари тасвирий санъатни ўқитиш борасида таълим-тарбияга ўзгача ёндошиб, уни тубдан ўзгартириб бойитдилар. Улар ёш рассомларни кўпроқ табиатни ўрганишга ва уни ажралмас бўлакларидан бири бўлган инсон гўзалигини юксак даражада тасвирлашга чақирганлар. Улар қўлаган методлар рассомларнинг борлиқдаги ходисаларини инсоннинг табиат билан чамбарчас уйғунлигини кенгроқ билиб олишларига ёрдам беради, нарсаларнинг шакли, конструкциясини элементар таҳлил килиш ва умумлаштириш қобилиятларини ҳамда кузатувчанлигини ўстириш имконини беради ва тасвиирй санъат дарслари шу тарзда ташкил этилади.

Адабиётлар 1. Абдуллаев А.А. санъат тарихи Т. 1991. 2. Апухтин О.К. Тасвирий санъат ҳақида сухбатлар Т.1961. 3. Азимова Б,Ражабов Р, Абдирасилов С. 4. Тасвирий санъатга оид аташамарнинг изоҳли луғати Т 1994. 5. Булатов С.С. Ўзбек халқ амалий безак санъати. Т. 1991. 6. Булатов С.С.Амалий санъат қисқача луғоти. Т. 1992. 7. Қосимов Қ. Наққошлик Т. 1982. 8. Мажидов Ж. Т. сиа. Мактабдан ташқари ишлар. Т. 1983. 9. Мажидов Ж. Мактабда тасвирий санъат бўйича ўқув тарбиявий ишларни ташкил этиш Т.1995. 10. Набиев М.Н, Азимова Б. Расм чизишни ўргатиш методикаси Т. 1976. 11. Набиев М.Н. Рангшунослик Т. 1995.

Похожие

Нарсани ўзига қараб расм чизиш

Нарсанинг ўзига қараб расм чизиш

Оддий нақш намуналарини чизиш

Ганч ўймакорлигида ишлатиладиган нақш элементларини чизиш

Тасвирий санъат асарларини олиб боришда ўқитувчининг олдига қўйиладиган талаблар