Бастакор Ф. Содиқовнинг ҳаёти ва ижоди (1914-1977) - Искусство - Рефераты

Бастакор Ф. Содиқовнинг ҳаёти ва ижоди (1914-1977)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Бастакор Ф. Содиқовнинг ҳаёти ва ижоди (1914-1977) Режа: 1. Бастакор Ф. Содиқовнинг ёшлик ва талабалик йиллари. 2. Бастакор Ф. Содиқовнинг қўшиқ ижоди. 3. Бастакор Ф. Содиқовнинг мусиқали драма ижоди.

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, созанда, бастакор ва устоз Фахрид дин Содиқов ижодий, ижрочилик, муаллим лик ва жамоатчилик фаолияти билан XX аср ўзбек мусиқаси тарихида ёрқин из қолдир ди. У ўзбек мумтоз мусиқа анъанала рини изчил давом эттириб, ўзига хос услубда қўшиқ, ашула, куй ҳамда бошқа шакл ва жанрларда бир қатор асарлар яратиб, халқ имиз ҳурмат - эътиборига сазовор бўлди. Бастакорнинг яратган мусиқаси жўшкинлиги, ширадорлиги, мазмундорлиги таъсирчан лиги билан тингловчига ҳузур бахш этади. Фахриддин Содиқов Тошкент шахрида 1914 йилнинг 13 май ида ишчи оиласида таваллуд топди. Олти ёшидан эски мактаб да, сўнгра янги мактабда таълим олди. У болалигидан мусиқага қизиқди. Аввал дутор чертишни маҳалладаги катта ёшдаги болалардан ўрганди. Кейинчалик Чорсу гузарида жойлашган машҳур ҳофиз Шораҳим Шоумаров ташкил этган «Санои нафиса» жамоаси қошидаги ансамбл чиқкишларини кузатиб борди ва тез орада уларга шогирд бўлиб ҳам қолди. Нуғмонкори Мўминзо да устозидан чанг чалиш, Абдусоат Ваҳобов устоздан дутор чер тиш маҳоратига эга бўлди. 1918 йили Туркистон халқ консерва торияси ташкил этилиб, В. А. Успенский раҳбарлигида эски ша ҳар бўлими очилиши муносабати билан Ф. Содиқов 1920 йилдан бошлаб устозлардан сабоқ олишни давом эттиради. 1924 йилда халқ консерваторияси негизида Тошкент давлат мусиқа техни куми очилиши билан 1926 йилдан у ерда ўқиб, 1933 йили мувафақиятли ли битирди. Бастакор, чангчи созанда Ф. Содиқов меҳнат фаолиятини 1930 йили Ўрта Осиё темир йўл қошидаги клубида халқ чолғулари ҳаваскорлар тўгарагини ташкил қилишдан бошлади. 1928 йили ўтказилган созандалар танловида Ф. Содиқов қатнашиб иккин чи даражали, кейинги йилда эса биринчи даражали дипломга са зовор бўлди. 1933 йили у мусиқали театрга ишга қабул қилиб, машҳур санъаткорлар билан танишди, улар билан ижодий мулоқот ларда бўлди. 1937 йилда Москвада ўтадиган Ўзбекистон санъ ати ва адабиёти декадасига Т.Жалилов бошчилигида 100 киши дан ортиқ ўзбек ансамблига моҳир созандалар қатори Ф. Содиқов ҳам ишлашга таклиф қилинди. 1938 йили филармония қоши да

хотин - қизлардан иборат дуторчилар ансамбли ташкил этилгач, у мусиқа раҳбари сифатида ишлади ва бастакорлик ижоди билан репертуарини бойитди, ижрочилик маҳоратини оширди ва тез орада машҳур жамоага айлантирди. Уруш йиллари фронт концерт бригадасининг мусиқа раҳбари бўлиб, жангчиларга хиз мат қилди. 1947 - 1953 йиллари Ф. Содиқов Ўзбекистон радиоси қошидаги ўзбек халқ чолғулари ансамблида чангчи, 1953 - 1955 йилларда филармониянинг ашула ва рақс ансамбли созандаси, 1955 - 1957 йилларда Ўзбек давлат эстрадасида ансамбл раҳбари вазифасида ишлади. 1957 йилда Ф. Содиқов Ю. Ражабий раҳбарлигидаги радио қошида ташкил этилган созандалар ансамблга чангчи этиб таклиф қилин ди. 1959 йилда мақомчилар ансамблида чангчи, 1961 йилдан эса мазкур ансамблга мусиқа раҳбари этиб тайинланди ва шу вазифа да умрининг охиригача ишлади. 1972 йилда Тошкент давлат консерваториясида янги ташкил топган Шарқ мусиқаси кафедрасида ишлаб, мақом ижрочичиги бўйича талабаларга устозлик қилди. Ф. Содиқов яратган ноёб ва баркамол мусиқий асарларни, айниқса, миллий қўшиқчилик санъатининг ривожланишига қўшган ҳиссасини инобатга олган ҳолда 1967 йили Ўзбекистон Бастакорлар уюшмасига қабул қилинди. Ф. Содиқов мусиқанинг турли жанрларида ижод қилди, унинг ижодида куй, қўшиқ ва ашула асосий ўрин тутади. У классик ва замон дош шоирлар шеърларига 300 дан ортиқ асарлар яратди. Жум ладан, Ғ. Ғулом сўзига 1934 йили басталаган «Ҳорманг энди кол хозчилар», «Марҳабо» (Миртемир сўзи), «Ватандан миннатдор ман», «Эй чеҳраси тобоним» (Муқимий сўзи), «Ўйнасин» (Ҳаби бий сўзи) илк қўшиқ ва лирик ашулалари тингловчиларни ўзига жалб қилди. Бастакор бирин - кетин, янги - янги оригинал қўшиқ ва лирик ашулалар яратишга муваффақ бўлди. У яратган ватанни, меҳнатни, тинчликни мадҳиялайдиган қўшиқлар орасида «Ўзбе кистоним менинг» (Уйғун сўзи), «Ҳосил тўйи» (М. Қориев сўзи), «Жаҳон бўйлаб бир овоз янграр» (Қ. Муҳаммадий сўзи), «Тинч лик қўшиғи» (У. Ғани сўзи), «Зарафшон» (А. Пўлат сўзи), «Гул лар водийси» (Т. Тўла сўзи), «Ватан

ўхшар қуёшга» (Э. Раҳим сўзи), «Ўзбекистон олтини» (Ё. Мирзо сўзи), «Ботир чўпон қўшиғи » (Қ. Муҳаммадий сўзи), «Олтин водий» (З. Обидов сўзи), «Те римчи қизга» (С. Зуннунова сўзи), «Ёрим тўқур хон атлас» (А. Бо божонов сўзи), «Ўлкам ипакка тўлсин», «Оқ олтин карвон - кар вон» ва «Мирзачўлнинг қизиман» (З. Обидов сўзлари) каби қўшиқ лар радио тўлқинларида мунтазам жаранглаб келди. Бастакорнинг кўплаб қўшиқ ва ашулалари табиатни, ишқ - муҳаббатни, инсонийликни, гўзалликни мадҳ этади: «Севгилим», «Тонг ша бодалари», «Уяламан», «Ҳаё» (М. Қориев сўзлари), «Ёр билиб», «Хўб де, жоним, «Ёр бўлсанг дейман» (С. Зуннунова сўзлари), «Бир гўзал», «Ойдин кечада» (Миртемир сўзлари), «Онажоним», «Айб этма», «Хуш ҳаво чаманларида», «Муборакбод», «Кўзим», «Мезбон бўлай» (З. Обидов сўзлари), «Менга навбат», «Ширмо ной», «Ёр бўлмаса», «Гўзал», «Зуҳрога» (Т. Тўла сўзлари), «Очил ниҳол», «Сўлим баҳор», «Висол гулшани», «Вафо қўшиғи», «Сув сулув қўшиғи» (А. Исроилов сўзлари), «Хумор», «Шайдосиман», «Ташна қалбим» (Ё. Мирза сўзлари). Ф. Содиқов Б. Гиенко билан ҳамкорликда Муқимий номидаги мусиқали драма театрида саҳна юзини кўрган «Ота ўғли» (Ҳ. Ша рипов пъесаси) мусиқали драмаси ва Т. Тошматов билан ҳамкор ликда «Инбузарлар» (Ш. Низомиддинов пъесаси) мусиқали дра ма, С. Ҳайитбоев билан ҳамкорликда «Салтанат ларзада» (В. Саъ дулла пъесаси) мусиқали драмаси, Д. Зокиров билан ҳамкорлик да «Гўзал» номли телепостановкаларга мусиқа яратди. Ўзбекис тон радиоси қошидаги ўзбек халқ чолғулари оркестри учун Т. Тошматов билан ҳамкорликда Т. Тўла сўзига «Янги Тошкент» номли сюита ва қуйидаги қўшиқларни яратди: «Кўнгил сен» (С. Қўқонбеков сўзи), «Ўзбекистон» (Т. Ражабий сўзи), «Кўнгли да бўлса» (Т. Мўминов сўзи). Булардан ташқари, у «Ватан мар ши», «Қурилиш марши», Гулнор «Ўзбекча вальс», «Ўхшарсиз» каби чолғу куйларини яратди ва Ўзбекистон радиосининг рамзий чақириқ куйини ижод қилди. Ажойиб инсон, машҳур бастакор, машҳур созанда ва устоз Ф. Содиқов XX аср мусиқа санъатининг ривожлантиришига қўшган ҳиссаси учун 1964

йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсат ган санъат арбоби» фахрий унвони билан тақдирланган ва ор ден, медаллар билан мукофотланган.

Адабиётлар: 1. Музыкально- энциклопедический словарь. Москва. 1990 г. 2. Ф.Кароматов. Вопросы музыкознания (материалы симпозиума) 1980 г. 3. А.Жабборов.Т.Соломонова.Композиторы и музыковеды Узбекистана.Ташкент. 1975. 4. А.Жабборов. Ўзбек бастакор ва мусиқашунослари. Тошкент.2004. 5. Ю.Ражабий. И. Акбаров. Ўзбек халқ мусиқаси тарихи, (Ўқитувчи). 1981 йил. 6. Т.Қиличев. Хоразм халқ театри.

Похожие

Бастакор Тўхтасин Жалиловнинг(1896-1966) ҳаёти ва ижоди

Бастакор Ю. Ражабий ҳаёти ва ижоди. (1897-1976)

Композитор М. Насимов ҳаёти ва ижоди (1914-1998)

Бастакор Матюсуф Харратов (Чокар) ҳаёти ва ижоди. (1889-1953)

Композитор Дони Зокиров (1914-1985) нинг ҳаёти ва ижоди