Ғўзани чеканка қилиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ғўзани чеканка қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69.5 KB

Ғўзани чеканка қ илиш Режа: 1.Чеканка қилишнинг ахамияти 2.Чеканка қилиш муддатлари 3.Чеканка қилиш усуллари

Ғўза бошқа иссиқсевар техник экинларга нисбатан узоқ муддат ўсади, бунга ўсимлик тўпидаги меваларнинг бирин-кетин пайдо бўлиши , озиқ моддалар, сув ва бошқа омиллар билан таъминланиш даражаси бир хилда эмаслиги сабаб бўлади. Ғўзаларнинг барқ уриб ўсиш ва жуда кўплаб мевалаши, асосан июль ойининг иккинчи декадасидан августнинг биринчи ярмигача бўлган муддатга тўғри келади. Айни шу даврда ўсимлик озиқ моддаларнинг, намликнинг етарли бўлишини, зараркунандалардан сақланиши, барча агротехник тадбирларни ўз вақтида юқори сифатли ўтказилишини талаб қилинади. Одатда, ғўза юқори агротехника асосида парвариш қилинади хам ўрта толали ғўза тупларида пайдо бўлган меваларнинг ярмидан кўпи, ингичка толали ғўза навларида эса 35-40% тўкилиб кетади. ЎзПИТИ маълумотларига қараганда, гидропоникада мева тўкилиши ўрта толали ғўза навларида 6-7% ни ва пахта хосили гектарига 120-140 ц ни ташкил этган. Агарда ўсимликка озииқ моддалар, сув ва бошқа зарур факторлар етарли бўлмаса, шунингдек зараркунанда хашоротлар кўплаб шикастласа, меваларнинг 90%, баъзан бундан хам кўпроғи тўкилиб кетиши мумкин. Ғўзаларнинг нормал ривожланишини таъминлаш ва хосил органларининг тўкилишини камайтиришда чеканка мухим агротехник тадбирлардан хисобланади. Чеканка ғўзаларнинг ривожланиши ва гектардаги туп сонига қараб турли муддатларда ўтказилади, бунда ўсимликнинг асосий поя ва ўсув шохи учлари чимдиб ташланади. Шундай қилинганда ғўза бўйига ортиқча ўсиб кетмайди, озиқ моддалар ва ўсув илгари пайдо бўлган хосил шохларига тақсимланади. Тажрибадан маълум бўлишича, ғўзалар июлнинг охири августининг бошларида чеканка қилинганда орадан 14 кун ўтгач, ўсимлик тупининг дастлабки 3- ярусидаги меваларда умумий азот миқдори 1230 мг, чеканка қилинмаган ғўзаларда эса бундан 191 мг кам бўлган. Бошқа бир мисол, чеканка қилинган ғўза меваларининг 1г қуруқ моддасида углеводлар миқдори 46,2 мг, чеканка қилинган ғўзаларда эса 41,6 мг ни ташкил

этган.Шунинг учун хам чеканка қилинганда хосил органларининг тўкилиши камаяди,кўсакларнинг вазни ошади, хосил эрта етилади ва хосилдорлик юқори бўлади. Илмий текшириш муассасаларида олиб борилган тажрибалари шундан далолат берадики, ўрта толали ғўза навларининг хар тупи чеканка қилинганда кўсаклар сони 2,9 тага ошар экан. Битта кўсакдан чиқадиган чигитли пахта ва вазни ўрта толали ғўза навларида 0,2-0,4 г дан ошганлиги, кусаклар 3-8 кун ва бундан хам эртароқ етилганлиги, совуқ тушунгача териб олинган пахта хосили 10% гача ортганлиги, шу билан бирга пахта сифати анча яхшиланганлиги кўп йиллик тажрибалар натижасида аниқланган. Турли тупроқ-иқлим шароитида ўтказилган тажриба маълумотларига кўра, чеканка қилинган пайкалларнинг гектаридан 32,2 центнердан ва чеканка қилинган пайкаллардан эса 37,1 центнердан хосил олинган. Чеканка туфайли пахтани машиналар билан теришда (айниқса биринчи теримда) иш унуми юқори бўлмоқда, 1- сорт пахта миқдори ва пахтани машиналарда териб олиш коэффициенти ортмоқда , махсулот таннархи арзонлашмоқда ва гектаридан олинадиган соф фойда ошмоқда. Фан ютуқлари ва илғор тажрибалар ғўза ёппасига гулга кириб кўсаклаш даврида чеканка қилиш энг қулай муддат эканлигидан далолат беради. Чеканка қилиш муддати ғўзанинг холатига, айниқса кўчат қалинлигига, экилган нав хусусиятларига, иқлим шароитларига кўп жихатдан боғиқдир. Пахтакор туманларида тупроқ-иқлим шароити турлича бўлишидан қатъий назар, чеканкани июль ойининг иккинчи декадасидан бошлаб 5-10 августигача тугаллаш тавсия қилинади (жадвал 1) Ўртача толали ғўза навларида чеканка қилиш муддатининг пахта хосилига таъсири, гаҒц жадвал Тажриба ўтказилган жой Чигит Чеканка Хосил Қўшимча

эқилган вақт қилинган вақт шохлар сони хосил (%) Ўз ПИТИнинг Марказий эксприментал базаси 23. IV 10. VII 25.VII 8.VIII 13.VIII 8,0 11,0 15,0 16,0 -3,3 0,3 3,1 1,9 ÛçÏÈÒÈíèíã Àíäèæîíä аги филиали 5. IV 10.VII 15.VII 25.VII 10.VIII 11,0 12,0 14,9 17,0 3,6 5,2 5,1 2,6 САИМЭ тажриба далаларида 11.IV 30. VI 10. VII 20. VII 25. VII 30. VII 15. VIII 11,0 12,0 14,9 17,0 3,6 5,2 5,1 2,6 Қорақалпоғистон Қишлоқ хўжалик институти (Чимбой)да 4.V (қàéòà ý к èëãàí) 15 .VII 20.VII 25.VII 5.VIII 9.0 11.0 13,0 15,0 3,0 1,2 3,1 1,3 Туркманистондаги Чоржўй тажриба станцияси 10 .IV 15. VII 20. VII 25. VII 30. VII 5. VIII 10. VIII 10,1 12,1 3,0 14,0 15,0 15,0 1,5 0,6 3,6 3,8 4,1 2,4 Чеканка қилиш муддати зонанинг об-хаво шароитига, чигит экиш муддатига, кўчат қалинлигига, ғўзанинг ривожланишига, кўчатни

қалинлигига қўлланган агротехник тадбирларга қараб жадвалда кўрсатилган 1 неча кун олдин ёки кейин ўтказилиши мукин. Кейинги йилларда тўпланган кўпдан кўп маълумотларга қараганда, ғўза чеканкасини ўтказишда хосил шохларини хисобидан ташқари кўчат сони ва ғўза тупидан пайдо бўлган кўсак миқдорини хам эътиборга олиниш мақсадга мувофиқ экан. 9/21/2019 9/21/2019 9/21/2019 Ғўзанинг чеканка қилиш муддатлари Ғ ўза нави Кўчат қалинлиги, гаҒминг дона Хосил шохлар сони Кўсак миқдори Ингичка толали шохланиш (нулёвка тип) 130-140 150-160 20-22 18-20 5-6 5-6 Ўртача толали 100-120 130-140 15-16 13-14 3-4 3-4 Ғўзаси ўсишидан орқада қолган далаларда чеканка қилиш хосилнинг ошишига фойдали таъсир қилмайди, шунинг учун бундай пайкаллардаги Ғўзаларни чеканка қилиш тавсия этилмайди. Чеканка қўлда, механизмлар ёрдамида ва кимёвий усулда ўтказилади. Чеканка қилишда асосий пояни учи ўсиши нуқтаси билан бир вақтда барча ён, яъни ўсув шохларининг учи хам чимдиб ташланади. Одатда бизнинг шароитимизда ғўза навига қараб бир-учта ўсув шохи чиқаради. Чеканка вақтида ён шохлар учун чимдишни чала қолдирмаслик керак, акс холда унинг нафи кам бўлади, бунинг устига унга сарфланган вақт ва мехнат зое кетади. Ғўза кўчатлари қалин қолдирилган майдонларда, одатда ён шохлари яхши ривожланмайди ёки мутлақо бўлмайди, бундай холларда фақат асосий поя учи чимдиб кетилади холос. Қ ўлда чеканка қилишда асосий поянинг учи тўла шаклда шакллана бошлаган бир иккита барги (1-1,5 см) билан чимдиб ташланади. Ноль типда шохланадиган ингичка толали ғўза навларида асосий поя учини чимдиб ташлашга алохида эътибор бериш керак. Бу хилдаги ғўза навларда асосий

поя учи 1-1,5 см узунликда чимдиб ташланса хосилни бир қисми йўқолади, яъни 2-3 та кўсак бой берилади. Шунинг учун чеканкада фақат асосий поянинг ўсиши нуқтасинигина, ён шохларидан эса юқоридаги мева пайдо бўлган оралиққача бўлган қисмини чимдиб олиш лозим. Чеканка асосан бир маротаба ўтказилади, лекин ўсишдан орқада қолган ғўзани қолдириб кетиб орадан 6-10 кун ўтгач, яъни етилгач чеканка қилиш яхши самара беради.Агарда чеканка кечикса унда ёппасига ўтказилади. Чеканка қилиш қўл мехнатини кўп талаб қилади, масалан 1 га ердаги ғўзани чимдиш учун 3-4 иш кун керак. Кейинги йилларда қўл мехнатини кескин камайтириш мақсадида ғўзаларни машиналар ёрдамида чеканка қилишга алохида эътибор берилмоқда. Чунки бу усул кунига 25-40 киши- кунни тежаб қолишга имкон беради. Чеканка қилиш трактор учун жуда енгил иш бўлгани сабабли бир йўла ғўза қатор ораларига ишлов бериш каби ишларни хам бажариш мумкин. Чеканка қилишда ЧВХ-4 ва ЧВХ-3,6 мосламалардан фойдаланилади.ЧВХ-4 мосламаси 60 см ли, ЧВХ-3,5-6 ва ЧХТ-4 Б. лар эса 90 см ли қатор ораларидаги ғўзани чеканка қилишда ишлатилади. Бу мосламалар фақат асосий поянинг учини қирқиб кетади, шунинг учун яхши ривожланган ён ўсув шохларни қўлда чилпишга тўғри келади. Шуни хам айтиш керакки, мосламани пичоқлари асосий поя учини 3-5 см узунликда қирқиб кетадиган қилиб трактор олдига ўрнатилади. Мослама бир йўла маълум баландликдаги ғўзани бир текис чеканка қилади. Юқорида айтилгандек бунда хам ўсишда орқада қолган ғўзалар қолдирилади ва орадан 7-10 кун ўтгач, такрорий ўтказилади. Иш жараёнида ЧВХ-4 агрегатидаги пичоқлар ўртасидаги масофа 597 мм дан кам бўлмаслиги, тракторнинг юриши тезлиги эса соатига 4-5 км дан ошмаслиги лозим. Ғўзанинг механик усулида чеканка қилиш билан бир қаторда бугунги кунда кимё воситаларидан хам фойдаланилмоқда.

Ғўзани ТУР препарати (хлорхолинхлорид) билан кимёвий усулда чеканка қилиш бошқа усуллардан устун туради. Чунки қўлда чеканка қилинса, кўп қўл мехнатни талаб қилади. Машинада амалга оширилганда хам ён ўсиш шохларини учини барибир қўлда қилишга тўғри келади. Химиявий усул эса қўл мехнатидан мутлақо озод қилади. ТУР ўсимликга яхши таъсир этиш оқибатида ўсувчи ёш поя хужайраларини бўйича ўсишдан вақтинча тўхтатади, хужайраларни кўндалангига бўлиш хусусиятини кучайтиради, бош поя йўғонлашади. Ўсимликнинг қурғоқчиликка, иссиқа, совуққа, баъзи касалликка чидамлигини оширади. Препарат кўсакларнинг етилишини 2-3 кунга тезлатади ва пахта хосили эса 0,9-3,5.ц га ошади. ТУР препаратини белгиланган нормада сарфланганда келадиган фойда юқори бўлади.Шунинг учун бир гектар ерга ўрта толали гўза нави учун 0,25 кг ва ингичка толали гўза нави учун 0,4 кг (соф модда хисобида) ишлатилади. ТУР препарати-суюқ паст хамда кристалл шаклида бўлиб, уни қанчадан ишлатиш кераклигига қараб га.кг хисобида олинади ва ишчи эритма тайерланиб бир гектар ерга 300 литр эритма сарфланади.

Адабиётлар: 1.И.А.Каримов «Қишлоқ хўжалиги тараққиёти тўкин сочин хаёт манбаи» Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1997 йил 26 декабр куни Олий Мажлиснинг Х сессиясида сўзлаган нутқи.»Ватанпарвар» рўзномаси № 155, 27 декабр Тошкент, 1997й. 2.Ўзбекистон Республикасининг Вазирлар Махкамасининг «Қишлоқ хўжалигида ислохотларни чуқурлаштиришга доир қонун ва меъёрий хужжатлар тўплами» 1-2 томлар. Тошкент-1998 й 3. « Cotton » журнали Нью-Йорк-1998-1999 й. 4.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «1999-2000 йилларда пахта навларини янгилаш ва жойлаштириш дастури тўғрисидаги» қарори «Ўзбекистон овози» рўзномаси, № 141, 26 ноябр Тошкент-1998 й. 5.Э. Т.Шайхов ва бошқалар «Пахтачилик», Тошкент 1990 й. 6.Муаллифлар жамоаси «Пахтачилик справочниги»Тошкент 1989 й. 7.М.Мухамеджанов,А.Зокиров «Ғўза агротехникаси» Тошкент 1995й. 8.А.И.Шлейхер ва бошқалар.Пахтачиликдан лаборатория маш-ғулотлари. Тошкент. «Ўқитувчи». 1980 й. 9.»Ўзбекистон худудида экишга тавсия этиладиган Қишлоқ хўжалиги экинлари реестри», Тошкент 1998 10.Пахтачилик комплекси алмашлаб экишда бошоқли дон экинларини жойлаштириш бўйича тавсиялар. Фан-техника тараққиётини тарғиб қилиш ва жорий этиш бош бошқармаси, Тошкент 1994 й. 11.Б.Алеев,О.И.Иброхимов.Истиқболли ғўза навлари агротехни- каси,Тошкент. 1988 й.

Похожие

Ғўзани ўғитлаш ва чеканка қилиш

Ғўзани ўғитлаш, суғориш, чеканка қилиш ва ҳосилини териб-йиғиб олиш

Ғўзани ўғитлаш, суғориш, чеканка қилиш ва ҳосилини териб-йиғиб олиш

Ғўзани ягона қилиш, кўчат қалинлиги, қатор ораларига ишлов бериш, ғўзани суғориш

Ғўзани суғориш