Вертикал дренаж конструкцияси ва ҳисоби - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Вертикал дренаж конструкцияси ва ҳисоби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

Вертикал дренаж конструкцияси ва ҳисоби Режа: 1.Вертикал дренажнинг ишлатилиш тарихи. 2.Вертикал дренаж ишлатиш шартлари, афзаллик ва камчилиқлари. 3.Вертикал дренаж конструкцияси, фильтр, насослар. 4.Вертикал дренаж ҳисоби.

Туғри танланган шароит учун ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилашнинг самарали усулларидан бири булиб чуқурлик насослари билан жиҳозланган ва ер ости сувларини юзага чиқариб ташлайдиган вертикал дренаж ҳисобланади. Вертикал дренаж биринчи марта ерлар шурланишига қарши АҚШ да 1918 йилдан бошлаб ишлатила бошланди. 1950 йилга келиб эса улар сони 130 мингга етди. Ҳозирги пайтда вертикал дренаж нафақат АҚШ, балки Миср, Ҳиндистон, Жазоир ва бошқа мамлакатларда ҳам ишлатилади. Ўзбекистонда 1966 йилдан бошлаб Мирзачул, Фарғона водийси, Бухоро вилояти ва кейинчалик эса Шеробод ва Қарши чулларида ҳам ишлатила бошланди. Умуман Ўрта Осиё республикаларида вертикал дренаж 600 минг га. ерга қурилган булиб, 6 мингдан купроқ қудуқдан фойдаланилади. Сув билан таъминлаш билан бирга эса 18 минг донадир. Вертикал дренажларни ишлатишнинг асосий шартлари қуйидагилар: Сув насос орқали чиқарилганлиги сабабли сув утказувчи горизонтни ҳосил қилувчи барча қатламлар орасида гидравлик боғлиқлик булиши. Пастки қатлам қалин ва яхши сув утказувчан булиши керак    100 Км Т м 2 /сут. Бу ерда К - қатламлар уртача фильтрация коэффициенти, м/сут. m-қатлам қалинлиги, м Вертикал дренаж, горизонтал дренажга нисбатан қуйидаги афзалликларга эга. сизот сувлари сатҳини истаган чуқурликка тушириш имконияти мавжуд. Вертикал дренаждан олинган сувни қушимча суғориш ёки ичимлик суви манбаи сифатида ишлатиш мумкин. Ер ишлари ҳажми кескин камаяди. Вертикал дренажни йилнинг истаган пайтида ва сизот сувлари сатҳининг исталган чуқурлигида қуриш мумкин.

Камчилиқлари: 1)Майда заррали тупроқларда сув сатҳининг 1 м пасайишига нисбатан кичик дебит булиши. 2)Эксплуатация ҳаражатларининг катталиги. 3)Электр энергиясини куп талаб қилиши. 4)Эксплуатация ва ремонт учун штат зарурлиги. 5)Вертикал дренажнинг вақти-вақти билан ишлаши ҳисобига насос агрегатининг тез-тез ишдан чиқиши. Вертикал дренаж конструкцияси. 1 - маҳкамлаш қувури. 2 - сув кутариш қувури. 3 - насос. 4 - фильтр. 5 - тиндиргич. 6 - ТРП. Вертикал дренаж чуқурлиги 20 .. 30 м лик тик қудуқдан иборат булиб, унинг уртача чуқурлиги 50 .. 70 м булади. (с.т.қ нинг жойлашишига қараб). Қазиш УРБ-З АМ ёки бошқа бурғулаш машиналарида олиб борилиб, қазиш давомида қудуқ деворлари қувурлар билан маҳкамлаб кетилади. Лойиҳадаги чуқурликкага қазилгач, сув кутариш қувури, насос, фильтр ва тиндиргич туширилади. Қудуқнинг юқори қисмига ер усти қуйилиш иншооти урнатилади. Унда ТП, кабелли утказгич ва улчаш приборлари ҳаммаси урнатилгач, компрессор ёрдамида намунавий синов ишлатиб қурилади. Чуқурлик насосларининг унумдорлиги 50 .. 350 м3/соат булиб, қудуқ дебити сув утказувчи қатлам Кф, ва сувнинг пасайиш чуқурлигига, қудуқ диаметрига ва унинг конструкциясига боғлиқ. Дренажнинг таъсир радиуси - R, грунтнинг геологик тузилишига боғлиқ булиб, соз тупроқларда 800 .. 1000 м, оғир

тупроқларга эса 400..500 м, қумлоқ тупроқда агар қудуқ чуқур булса 3000 м гача булади. Сизот сувларининг статик сатҳи билан сув чиқаргандан кейинги сатҳи фарқига пасайиш чуқурлиги дейилади. (-S). Қудуқдан чиқариладиган сув миқдорига қудуқ дебити дейилади. (Q). Сув тусар қатламнинг қудуқ тубига нисбатан жойлашишига қараб туғалланган ва туғалланмаган қудуқлар булади. Вертикал дренажда асосий уринни насос агрегати эғаллайди. Вертикал дренаж учун асосан ЭЦВ туридаги насослар ишлатилади. Насоснинг тури унинг тушириш чуқурлигига боғлиқ. Ҳозирда ишлаётган қудуқларнинг 75 % ининг кутариш баландлиги 25 м, 35 % эса 20 м дан ошмайди. Ҳозирги кунда кутариш баландлиги 25 м дан куп булган 8 турдаги насослар ишлатилади: 1.ЭЦВ - 10 - 63 - 65 5.ЭЦВ - 12 - 210 - 25 2.ЭЦВ - 10 - 120 - 60 6.ЭЦВ - 12 - 210 - 55 3.ЭЦВ - 10 - 160 - 35 7.ЭЦВ - 12 - 255 - 30 4.ЭЦВ - 10 - 160 - 65 8.ЭЦВ - 12 - 375 - 30 Н(20м лик учун эса атиги 2 та насос мавжуд. ЭЦВ - 12 - 210 - 25, ва ЭЦВ - 10 - 160 - 15 . Насосни эксплуатация қилишда керакли маркани танлаш муҳимдир. Чунки юқори босимли насослар ишлатилганда унинг дебити дросселли қулфак орқали ростланади. Бу эса электр энергиясининг кераксиз исроф булишига олиб келади ва кунгилсиз гидромеханиқ ҳодисаларни келтириб чиқаради. Шунинг учун вертикал дренажни эксплуатация қилишда қуйидагиларни назарда тутиш лозим: Суриб чиқарилаётган сув таркибидаги механиқ аралашмалар 0,5 г/л дан ошмаслиги.

Ҳақиқий кутариш баландлиги билан насоснинг кутариш баландлиги мос келиши. Насосни ишлатгандан кейин содир буладиган гидравлик зарба, босимнинг пульсацияланиш каби ҳолатларнинг содир булишига йул қуймаслик. Сув минераллашганлиги 25 г/л дан ошмаслиги, қушиб учиришлар сони кам булиши (одатда йилига 600 марта). Фильтр - грунт суффозиясини бартараф этиб, насосга бир текис сув келишини таъминлайди. Куриниши: тирқишли, тешикли, каркас-стерженли, гравийли ва гравитацион фильтрлар. Сим турли фильтрларда турнинг улчами t = (2 .. 2,5)Д50 билан аниқланади. Гравийли фильтр ишлатилганда эса унинг узунлиги билан аниқланади. Фильтр ғоваклиги билан сув утказувчи қатламнинг ғоваклиги бир хил булса яхши натижа беради. Вертикал дренаж ҳисоби. Вертикал дренаж ҳисобининг бир неча турлари мавжуд. Бунинг учун қуйидаги маълумотлар зарур: 1)Ер юзасидан қудуқнинг чуқурлиги. 2)Фильтрация коэффициенти ,Кф. 3)Қудуқ диаметри, dк 4)Сув тусар қатлам жойлашиш чуқурлиги. 5)Сизот сувлари сатҳи. 6)Инфильтрация сувларининг уртача йиллик миқдори, Р. 7)Бир йилда вертикал дренажнинг ишлаш давомийлиги. 8)Зах қочириш нормаси. Аниқланади : 1)Ҳар хил пасайишда қудуқнинг таъсир радиуси, Rс. 2)Дренаж модули ва қудуқ дебити.

3)Қудуқнинг самарали таъсир радиусиRсам. 4)1 та қудуқнинг таъсир майдони. Қудуқ дебити шу қудуқ жойлашган худуд тўпроғи Кф сига боғлиқ. Эксплуатация пайтида чиқариб ташланадиган сув миқдори сув мувозанати кирим ва чиқим қисми фарқига қараб белгиланади. Пасайиш чуқурлиги ортиши учун қувватли насос урнатиш талаб қилинади. Шунинг учун ҳам вертикал дренажни лойиҳалашда иқтисодий қулай сизот сувлари пасайиш чуқурлиги ва dк урнатилиши лозим. Бунинг учун Ci + EH ( Ki = min булиши керак. Бу ерда Ci - маҳсулот таннархи EH - 0,15.меъёрий коэффициент Ki - капитал қуйилмалар, сум/га. Агарда вертикал дренаж бир пайтда суғориш учун ҳам ишлатилса, ҳаражатлар тез қопланади. Вертикал дренажнинг режада жойлашиши. Вертикал дренажни режада жойлаштиришнинг 3 хил схемаси мавжуд булиб,улар ихтиёрий, чизиқли, бир текис жойлашиши мумкин. I-вариант. Қачонки сувли қатламнинг турлича туйинишига мос равишда Q, S ва R хар хил булган ҳолда. II-вариант. Бунда қудуқлар 1 ёки 2 қатор қилиб массив атрофида жойлаштириб чиқилади. Бу вариант ҳудудларни четдан оқиб келувчи сизот сувлари келишидан ҳимоя воситасида ишлатилади. III-вариант. Маълум майдондаги сизот сувлар сатҳини бир текисда пасайтириш учун ишлатилади. У ёки бу вариантни танлаш қуйидаги факторларга боғлиқ: 1)Қудуқнинг вазифасига. 2)Гидрогеологик ва мелиоратив шароитларга. 3)Иқтисодий шароитларга. 4)Қудуқ конструкциясига.

5)Керакли суриб чиқариш режимига. 6)Ростловчи сиғимнинг бор ёки йуқлигига. Чизиқли жойлаштиришда қудуқлар сони қуйидагича аниқланади: R L N 2  , дона (2.18) Бир текис жойлаштиришда эса: 2самR N    ; дона (2.19) Вертикал дренаж ишлатилганда уни бошқаришни автоматлаштириш ва диспетчерлик хизматини қуллаш имконияти пайдо булади.

Асосий адабиетлар: 1. Ахмедов Х.А. Зах қочириш мелиорацияси . Тошкент., “Ўқитувчи”., 1975.-25 бет. 2. Ахмедов Х.А. Суғориш мелиорацияси. Тошкент., “Ўқитувчи ”., 1977.- 340 бет. 3. Костяков А.Н. Основы мелиорация. М., “Селдьхоздат”, 1960.-624 бет. 4. Мирзаев А. “Суғориш ва зах қочириш мелиорацияси”. Тошкент, “Ўқитувчи”., 1974. 5. Нерозин А.Б. “Қишлоқ хўжалик меплиорацияси” ., Тошкент., “ Ўқитувчи ”., 1966 .- 252 бет. 6. Мелиорация и водное хозайство. Справочник, 1-6 том. М.Агропромиздат, 1990.

Похожие

Дренаж турлари ва унинг классификацияси

Суғориш тармоғининг ўтказувчи қисми ва унинг конструкцияси

Суғориладиган ерларда ботқоқланиш ва шўрланишга карши кўраш чоралари. Дренаж

Зах қочириш усуллари ва воситалари

Қишлоқ хўжалик аҳоли пунктлари ва саноат қорхоналари жойлашган ерларда зах қочириш ишларини ташкил қилиш