Сутнинг биохимик ва физик хусусиятлари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Сутнинг биохимик ва физик хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.5 KB

Сутнинг биохимик ва физик хусусиятлари Режа: 1. Сутнинг биохимик хусусиятлари ва уларнинг сутчилик ишидаги ахамияти. 2. Сутнинг физик хусусиятлари ва сутчилик ишидаги ахамияти. 3. Сутнинг оргоналептик хусусиятлари. 4. Сут камчиликлари ва уларнинг йўқотиш усуллари.

Таянч иборалар: Биохимявий, нордонлик, буфер сиғим, Рh кўрсаткич, амин гуруҳи, амина кислота, тернер-оТ, титр, бактерицид хусусият, бактерицид фаза, антитела, стериллаш, физик хусусият, андоза, ёпишқоқлик, ареометр, сирт таранглиги, реаккация сони, зичлик, иссиқлик сиғими, сантипуаза, диномометр, сталомометр, бекман термометри, консистенция, қайнаш нуқтаси, музлаш нуқтаси, лактенин I,II,III, глобулин. Сутнинг биохимик кўрсаткичлари ундаги сақланадиган турли моддалар компонентлар билан узвий боғлиқдир. Бунда баъзи моддаларнинг таъсири кучли, баъзи бирларнинг таъсири сусаяди ёки нейтралланади. Сутнинг биохимик хусусиятини тавсифлайдиган асосий кўрсаткич унинг нордонлигидир. Нордонлик сутга акти ва титрланадиган нордонлик мавжуд. Титирланадиган нордонлик. Янги соғиб олинган сут амфотер яъни кислотали ва ишқорли муҳитга эга. Ишкор ва ва ишкор унинг амфотерлик хусусияти оқсилларнинг амин ва кислота гуруҳлари бўлиши, кислотали муҳитда кислоталик хусусиятини номоён қилади. Сутнинг титрли нордонлиги тернерда ифодаланади. Тернер градуси деб, 100 мл сутни нитраллаш учун кетган 0,1№ нормал ёки натрий ишқорининг миқдорига айтилади Янги соғиб олинган сутнинг титрли нордонлиги 16-19 0 Т. Маълум вақтдан сўнг сутдаги микроорганизмлар ривожланиши натижасида сут қандини ачиши билан сутда сут кислотаси кўпаяди ва у сутни титрли кислоталилигини оширади. Сутнинг кислоталилиги баъзи омиллар таъсирида ўзгаради: зот, сигирларнинг индивидиуал хусусияти, озиқлантириш шароити, лактация стадияси Масалан бир хил озиқлантириш ва сақлаш шароитида қизил чўл зотли сигирнинг сути 16 0 Т Ярословль зотида 17,7 0 Т кислоталилик аниқланган. Сигирлар ариқ дарё бўйи

яйловларида боқилганда ва рационда калций етишмаса сутининг нордонлиги ошади. Лактациянинг 1 ойида 20 0 Т етса унинг охрида 13-15 ва баъзан 6 0 Т га тушади. Сигир ёшининг ортиши билан сутнинг нордонлиги пасаяди. Актив нордонлик. У сутдаги водород ионлари канцентрацияси билан харкатерланади Ph. Бу кўрсаткич 6,9-6,3 ўртача 6,5 га тенг, яъни кучли кислотали мухитдир. Сутнинг Ph кўрсаткичи муҳим ахамиятга эга бўлиб, сутнинг полидесиперс таркибининг туроклиги микробларнинг ривожланишига шароит яратади ва бу холат хар-хил сут махсулотлари тайёрлашда муҳим ахамиятга эгадир. Сут ва сут махсулотлари Ph кўрсаткичига қараб баҳоланади. Сут махсулотлари қониқарли сифатга эга бўлиши учун қуйдаги Ph кўрсаткичлари билан тавсифланади: табий сут 6,6-6,8, қуюлтирилган сут 6,16,4, йогурт 4,3, пишлоқ етилгани 5,7 Ph ва хоказо. Сутнинг буфер сиғими деб сутнинг Ph кўрсаткичини бир бирликка ўзгартириш учун сарфланадиган ишқор ё кислота миқдорига айтилади. Сутнинг энг юқори буфер сиғими унинг Ph кўрсаткичи 4-6 тенг бўлса номоён бўлади. Буфер сиғими сут саноатида муҳим ахамиятга эга. Сутда айниқса титрловчи кислоталик қанча баланд бўлишидан қатъий назар пишлоқда фақат буфер сиғими юқори бўлганлиги учун микрофлора ривожлана олади. Масалан: пишлоқни титрловчи нордонлиги 300 0 Т бўлишига қарамасдан унинг Ph5 га тенг бўлади. Бунинг сабаби пишлоқда оқсил миқдори кўплигидан унинг буфер сигими юқоридир. Сутнинг бактерицид хусусияти. Сут елинда вақтидаёқ микроблар билан ифлосланади, аммо микроблар ривожланиши учун шароит бўлишига қарамасдан улар ривожлана олмайдилар. Бунга асосий сабаб сутда микробларни ўлдирувчи моддалар борлигидир. Янги соғиб олинган сутда ҳам анча вақтгача микроблар кўпая олмайдилар ва баъзан камаяди. Сутга тушган бактерияларни ривожланишига

тўсқинлик қилиш хусусияти бактерицид ва бу хусусиятни давомийлиги бактирицид фаза дейилади. Энг кучли бактерицид хусусиятга оғиз (увуз) сути эгадир. Бактерицид моддалар сигир организмида хосил бўлиб, кон орқали сутга ўтади. Сутда бактерицид моддалар йўқолмагунча бактериялар ривожлана олмайди ва сут уюмайди, ачимайди. Бактерицид моддалар табиати, характери тўлиқ ўрганилмаган эхтимол қилинадики, бу моддалар яъни антетелалар гамма глабулинлар билан бирикиб лактенин I,II,III хосил қиладилар. Ш.қ. бактирицид моддалар сутда уларнинг иммун хусусиятлари билан узвий боғлиқ. Сут 70 0 С қиздирилса таркибидаги бактерицид моддалар умуман парчаланади. Қайнатилган ва стерилланган сутда умуман бўлмайди. Шунинг учун бундай сутда микроблар тез ривожланади. Олимлар (С.А Королев) стерилланган сутга микроб тушса 10-12 0 С хароратда 6 соатда улар 435 марта кўпаяди, хом сутда эса суткада фақа 5 ва ундан кам миқдорда кўпаяди. Сутнинг бактирицид даври қуйидаги омилларга боғлиқ: совутиш даражаси, микроблар билан ифлосланиш даражаси сутни совутишгача бўлган давр давомийлиги. Сутни соғиб олишдан совутишгача бўлган давр унинг бактирицид хусусиятига катта таъсир қилади. Шунинг учун сут қанча тез совутилса шунча бактерицид фаза узоқ бўлади, агар совутилмаса 2-3 соатда ачийди. Сутнинг совутиш даражаси қанча паст бўлса бактерицит хусусияти шунча узоқ бўлади. Масалан: у 5 0 С совутилса бактерицит фаза 36 соатгача чўзилади. Сутни микроблар билан ифлосланганлик даражаси қанча кўп бўлса унинг бактерицид фазасига шунча салбий таъсир қилади. Сут маълум физик хусусиятга эга. Бу хусусият сутдаги бор бўлган таркибий қисмига боғлиқ.

Сутнинг физик кўрсаткичлари унинг сифатини аниқлашда ишлатилиб, фақат сутчили саъноати ходимларини қизиқтирмасдан зоинженер ва фирма ходимларининг ҳам бурчидир. Физик хусусиятларнинг ўзгаришига қараб сутнинг сифати тўғрисида хулоса қилиш мумкин. Хар-хил мамлакатларнинг миллий андозаларида сутнинг сифат кўрсаткичи қилиб унинг физик хоссаси бўлган зичлиги олинган. Сутнинг физик хоссларига: зичлиги, ёпишқоқлиги, сирт таранглиги, музлаш, қайнаш харорати, электр ўтказувчанлиги иссиқлик сиғими рефракция сони ва бошқалар киради. Зичлик. Сутнинг зичлиги деб унинг 20 0 С ҳажм бирлигидаги оғирлигига айтилади. У литрдан килограмга сутни табиийлигини аниқлашда формула ёрдамида қуруқ моддани ва сомони аниқлашда қўлланилади. Бизда ўртача табий сут 1, 030 гр/см 3 қилиб белгиланган. У 1,027 дан 1,034 гр/см 3 гача бўлиши мумкин. Янги соғиб олинган сутнинг зичлиги совутилган ёки бир оз турган (12-3 соат) сутнинг зичлигидан паст бўлади, газлар (СО 2 ) учиши, ёғни қаттиқ холатга ўтиши ва оксил гидратланиши натижасида унинг зичлиги пасаяди. Сутчилик ишида хисоб-китоблар зичлик ареометр кўрсаткичи билан (029 гр/см 2 =29 0 А) олиб борилади. Ариометрда зичлик фақат 20 0 С да аниқланади. Зичлик Янги соғиб олинганда 2 соатдан сўнг аниқланади. Зичлик сутнинг харорати 15-25 0 С гача бўлса аниқлаш мумкин. Сутнинг зичлиги унинг ёғи ва ёғ СЁҚҚ миқдори ўртасида узвий боғликлик бордир. Шунинг учун ҳам сутнинг қуруқ моддаси формулада аниқланиши мумкин. Оғиз сутининг зичлиги баланд, 1 0 ,38-1,05 гр/см 3 ёғи олинган сутда 1,038 гр/см 3 қаймоқда 1га ёғлиги 30-40% бўлса. 1,002-1,013гр/см 3 бўлиши мумкин. Сутдан қаймоғи олинса ёки ёғи олинган сут қўшилса унинг зичлиги ортади.

Ҳар 10% қўшилган сувга зичлик 2,5-3 0 А пасаяди. Сутнинг ёпишқоқлилиги. Сут заррачаларининг бир-бирига қарама-қарши ҳаракатида содир бўладиган қаршилиги ёпишқоқлик дейилади. Унинг бирлиги сантипуаза ҳисобланади. Сутчилик амалиётида сутнинг ёпишқоқлиги сувга нисбатан олинади ва нисбий ёпишқоқлик дейилади ва қуйидаги формула ёрдамида топилади. t П= ---------- t 1 П-зичлик (сут) t-сутни оқиш даври, С t 1 -сувни оқиш даври, С Сирт таранглиги. Сутнинг энг юқори қавати юпқа қобиқ билан қопланган. Бу қаватдаги суюқлик молекуласи пастки қават молекуласи билан бирлашиб доимо пастга интилади. Бу эса суюқликни сиртида хосил бўладиган куч таъсирида бўлади ва у сирт таранглик кучи дейилади. Cu – системасида Н/М. Сталагмометр билан ўлчанади. Н= 72,8х10 -3 ВП М М-сут томчи сони В-сув томчи сони П-сут зичлиги Музлаш нуқтаси. Сутнинг музлаш нуқтаси деб унинг қаттиқ муз холатига ўтадиган хароратига айтилади. У Бекман термометрида аниқланади ва – 0,54 0 С га тенг. 0525-0,565 0 С оралиқда бўлади. Қайнаш нуқтаси.

Оддий шароит (760 мм симоб устини)да у 100,2 - 100,5 0 С. Электр ўтказувчанлиги иссиқлик сиғими оксидланиш қайтариш энергияси ёруғлик синиш коэффициенти каби сутнинг физик хоссалари сутчилик ишида ката ахамиятга эга бўлиб сутнинг сифатига баҳо беришда, кимёвий таркибини ўрганишда, турли сут махсулотлари тайёрлашда қўлланилади. Сутнинг органолептик хусусиятларини унинг ранги, хиди, там ива консистенцияси белгилайди. Табиий яхши сутда бу кўрсаткичлар ўзига хос бўлиб у ёки бу ўзгариши сутда камчиликлар мавжудлигидан далолат беради. Сутнинг ранги оқ оч сарғич бўлади. Сутнинг сариқ рангини унинг таркибидаги каротин ҳосил қилади. Сигир касал бўлса сутга сув ёки ёғи олинган сут қўшилса ёки сут таркибидаги ёги олинса унинг ранги ўзгаради. Сутнинг хиди ўзига хос хушбўйдир у бошқа махсулотлар хидидан кескин ажралиб туради. Сутда бегона хид бўлса камчилик хисобланади. Унда пиёз, саримсоқ пиёз, аччиқ ўт, эшак мия ва бошқа ўсимликлар ҳиди ўтиб қолиши мумкин. Бундай сутлар умумий сутга қўшилиши мумкин эмас. Балиқ хиди парранда омихта еми билан боқилган соғин сигирлар сутида бўлиши мумкин. Сутнинг таъми ўзига хос бироз ширинроқ туюлади. Сутнинг таъми соғин сигирларни нотўғри озиқлантириши, сақлаш шароитининг ёмонлиги натижасида келиб чиқади. Агар сутнинг таъми ўзгарса умумий сутга қўшилиши мумкин эмас. Сутнинг конституцияси ўзига хос бир хил конституцияли суюқликдир. Сутнинг конституцияси кўпинча уни фалцификациялаганда ва ёғи олинган сут қўшилганда унинг конституцияси ўзгаради. Сутнинг органолептик кўрсаткичлари ўзгарганида хўжаликнинг зоотехниги ва ветеринария врачи унинг сабабларини аниқлайди ва сутни қандай ишлатилишини аниқлайди. Бунда сутнинг органолептик кўрсаткичларида чуқур ўзгаришлар юзага келса уни қайта ишлаб иложи борича бузоқларга берилгани мақсадга мувофиқ хисобланади.

Сутнинг камчиликлвари элементар (озиқлантириш) ва бактериал гуруҳларга бўлинади. Агар сутдаги камчиликлар озиқлантириш натижасида юзага келса сут соғилган вақтидаёқ дарров билинади. Камчиликлар турли бактериялар хаёти фаолиятидан юзага келса бироз вақтдан сўнг сақлаш шароитида юзага келади. Бундай камчиликлар сутда консистенциясининг ўзгариши - ёпишқоқ консистенцияга эга бўлиши, рангини кўкиш ёки қизғиш тусга ўтиши билан тафсифланади. Сутдаги камчиликлар кўпинча соғин сигирлар нотўғри озиқлантирилиши ва сутни нотўғри сақлаш жараёнида ҳам юзага келиши мумкин.

Адабиётлар 1. Акмалхонов Ш.А. ва бошқалар. Сут соғувчилар учун қўлланма. Тошкент. Ўқитувчи. 1979. 2. Кугенов П.В. Молоко и молочнне продукты консервы молочные. М.Россельхозиздат. 1985. 3. Кинофильм. «рассказ о молоке».

Похожие

Сутнинг таркибий қисми ва хусусиятлари

Сутнинг таркиби ва хусусиятларига таъсир қилувчи омиллар

Пестицидларни қўллашнинг физик ва кимёвий асослари

Турли қишлоқ хўжалик ҳайвонлари сутининг таркиби ва хусусиятлари

Ёғ кислоталарининг структураси ва физик кимёвий хоссалари